Him Lohnaa Khat Khawvêla Himna Neihna
BOMB phum rûkna hmuna kal chu thih ngei ngei theihna a ni a. Mahse, chûng bomb phum rûkna hmun kawhhmuhna map i neih chuan, a ṭanpui thei hle lo vang che maw? Chu bâkah, chûng bomb chi hrang hrangte hre thiam thei tûrin lo inzir lâwk phei la chu, chutiang hriatna chuan i thihna tûr leh hliampui i tawrhna tûr hlauhawm tak chu a tikiam ngei ang.
Chutiang bawkin, Bible pawh hi bomb phûmna hmun hriat theih nâna zirna map nên a tehkhin theih a. Bible-ah chuan hlauhawm pumpelh ngai leh nuna harsatna chinfel ngai a lo awm huna hman tûr finna ṭha chungchuang a awm a ni.
Thufingte 2:10, 11-a thlamuanna thutiam: “I thinlungah finna chu a lût ang a, i nunna atân hriatna chu tui tak a ni ang; remhriatnain a vêng ang chia, hriatthiamnain a enkawl ang che,” tih hi chhinchhiah reng ang che. Heta finna leh hriatthiamna tih hi mihring aṭanga chhuak ni lovin, Pathian aṭanga chhuak a ni a. “[Pathian finna] thu pawm apiangte erawh chu him takin an awm ang a, thil ṭha lo hlau lovin an awm hle hle ang.” (Thufingte 1:33) Chuvângin, Bible-in kan himna a belhchhah theih dân leh buaina tam tak pumpelh tûra min ṭanpui theih dân i lo en ang u.
Thih Theihna Mai Chêtsualna-te Pumpelhna
Tûn hnai mai khân, World Health Organization (WHO) chuan motor chesual avânga khawvêl puma kum tina mitthi zât chu 1,171,000 a nih thu a chhuah a. Chu aia tam zâwk mi maktaduai 40 dâwnte chuan hliam an tuar a; maktaduai 8 chuangte chu ramtuileilovin rei tak an awm phah bawk a ni.
Lir thei kalh laia him piala awm chu theih reng loh mah se, kan mi mal himna chu traffic dânte kan zawmnaah a nghat thûk hle a ni. Traffic dânte zamtu, sawrkâr thuneitute chungchâng sawiin Bible chuan: “Mi tin an chunga rorêltute thu thuin awm rawh se,” a ti a. (Rom 13:1) Hêng thurâwn zâwma motor khalhtute chuan chêtsualna leh a sawhkhâwk hlauhawm tak te chu an tawn tlêm phah ṭhîn.
Him taka lir thei khalh theih dân kawng dang awm chu nunna zah hi a ni. Bible chuan Pathian Jehova chu: “Nunna tuikhur chu i hnênah a awm si a,” tiin a sawi a. (Sâm 36:9) Tichuan, nunna chu Pathian thil pêk a ni a. Chuvângin, mi dangte nunna—keimahni nunna ngei pawh tiamin—lâkbo theihna emaw, zah lohna lantîr theihna emaw kan nei lo chiang hle a ni.—Genesis 9:5, 6.
Ni e, mihring nunna zahna chuan kan car leh in te a theih ang tâwka hima enkawl a huam vek a. Hmân lai Israel hun lai chuan, himna chu an nun kawng tinrênga thil pawimawh êm êm a ni. Entîr nân, in an sak chuan, Pathian Dân chuan a chung chu—chhûngkuaa chêt tlatna tûr ngaihtuahin—hung tûr a ni tiin a phût a. “Chuta mi an tlâka in in chu thisen chhuahna in a nih loh nân in in chung in hung tûr a ni.” (Deuteronomy 22:8) Chu himna dân zawm loh avânga tuemaw a lo tla palh a nih chuan Pathian chuan mawhphurhna chu a in neitu chungah a dah ang. Rinhlelh rual lohvin, chu mi dâna hmangaihna dân bul zamte zawmna chuan hna thawhna hmun leh intihhlimna hmun pawha chêtsualnate a titlêm ngei ang.
Thih Theihna Mai Ngawlveinate Dovin
WHO sawi dânin, khawvêlah meizial zu tlûklehdingâwn chuang an awm a, kum khata mitthi maktaduai li vêl chu vaihlo vânga thi an ni. Hei pawh hi kum 20 aṭanga 30 hnuah chuan maktaduai 10 vêl laia a pun chhoh rin a ni. Meizial zutu dang maktaduai tam takte, leh “intihhlim nâna” ruihhlo hmangtute hrisêlna leh nun hlutna chu an thil chînte avângin a tlachhe bawk dâwn a ni.
Pathian Thu chuan meizial zûk leh damdawi hman dik loh chungchâng tak chu sawi chiah lo mah sela, a dân bulte chuan hêng chîn dân ṭha lote lak ata hi min hum thei a ni. Entîr nân, 2 Korinth 7:1 chuan: “Tisa leh thlarau bawlhhlawhna zawng zawngah i intifai ang u,” tiin min fuih a. Meizial leh ruihhlo te chuan taksa lam khawih chhe thei thil tam takin taksa a tibawlhhlawhin, a tithianghlim lo tih chu rinhlelh rual a ni lo. Chu bâkah, Pathian chuan kan taksa chu “thianghlim” tûrin a duh a, chu mi awmzia chu bawlhhlawh lo leh fai tihna a ni. (Rom 12:1) Chûng dânte zawmna chuan mi a nunna atâna hlauhawm awm theite chu a tihkiam ngei i ring lâwm ni?
Chîn Dân Hlauhawmte Hnehna
Mi tam tak chuan ei leh inah chin tâwk an nei ṭhîn lo va. A lutuka eina chuan zun thlum natna te, cancer te, leh lung natna te a thlen thei a ni. Chutiang bawkin, ruih theih thil hman sualna chuan buaina dang zungawl veina te, chuap vûnna te, chhûngkaw kehdarhna te, leh motor chêtsualna te a thlen ṭhîn bawk. A lehlamah chuan ei leh in insûm lutukna chuan mi a tichhe theiin, taksa rihna tlâkhniamna avânga buaina khurah mi a hruai thei thung a ni.
Bible hi damdawi lam chanchin ziakna bu ni lo mah se, a tâwk chauhva thil ei leh in a pawimawhzia chungchâng thurâwn tlang tak min pe a. “Ka fapa, ngaihthla la, fing la, kawngah chuan i thinlung hruai rawh. Uain heh mite zînah leh sa heh mite zîngah tel suh; Zu rui mite leh sa heh mite chu an lo rethei dâwn si a.” (Thufingte 23:19-21) Mahse, Bible chuan ei leh in chu hlimawm tak ni tûrin a sawi a. “Mi tin ei leh in leh an thawhrimna zawng zawnga hlim taka an awm chu Pathian thilpêk a ni.” Thuhriltu 3:13.
Bible chuan “taksa insawizawina hi sâwt zawng a sâwt ve bawk” tih a hriat avângin, taksa lam pawh a âwm tâwka insawizawi tûrin min fuih bawk a ni. Mahse hetiang hian a sawi belh a: “Pathian ngaihsakna erawh hi chuanin nunna tûna awm sa leh la awm leh tûr pêk tiamna a neih avângin kawng tinrêngah a sâwt a ni,” tiin. (1 Timothea 4:8) ‘Engti kawngin nge Pathian ngaihsakna chu tûn ngeia a sâwt?’ tiin i zâwt mai thei. Kawng tam takah a sâwt a ni. Pathian ngaihsakna chuan mi chu a nuna thlarau lam thil pawimawh tak a belhchhah bâkah, mize ṭha tak tak hmangaihna te, remna te, hlimna te, leh mahni inthununna a siam a—chûng zawng zawngte chuan thil thlîr dân ṭha zâwkleh hriselna ṭha mi a neihtîr a ni.—Galatia 5:22, 23.
Nungchang Bawlhhlawhna Rah Chhuah Kha Tak
Tûn laiah, mi maktaduai tam takte chuan nungchang lama insumna zawng zawng an ngaihthah vek tawh a. Chuvângin, AIDS hri lêng chu a rah chhuahte zînga pakhat a ni. WHO sawi dânin, AIDS hri a lên ṭantîrh aṭang khân maktaduai 16 chuang chuan an thihpui tawh a, tûnah hian, maktaduai 34 vêlin HIV, AIDS thlentu hrik an vei mêk bawk a ni. AIDS vei tam takte chu mi tin mi tang nêna mipat hmeichhiatna hmanna aṭang te, ruih theih thil inchiuna hriau inhman ṭawmna aṭang te, a nih loh leh thisen ṭha lo inthunna aṭang tea kai an ni.
Nungchang bawlhhlawhna rah chhuah dangte chu herpes (vun bawl natna) te, gonorrhea te, hepatitis B leh C, leh saihri natna te a ni. Hêng natna hmingte hi Bible hun laiin hman ni lo mah se, mipat hmeichhiatna hman khaw loh avânga natna inkai chhawn theihna hmunte chu hriat a ni. Entîr nân, Thufingte 7:23 chuan ingaihna rah chhuah chu ‘thalin a thin a dawh tlang’ angin a sawi a. Saihri natna pawhin hepatitis ang bawkin thin a khawih chhe tlângpui a ni. A ni, Kristiante chu Bible-in ‘thisen leh inngaihna lak ata inthiarfihlîm’ tûra min fuih hi a va ṭhain a va han fuh êm!—Tirhkohte 15:28, 29.
Sum Hmangaihna Thang
Hausak thut tumin mi tam tak chuan an sum neihin engkim chân huamin thil an ti ṭhîn a. Mahse, chutiang rinthua thiltihna chuan sum leh pai chânna leh tlâk chhiatna a thlen fo va, a lungchhiatthlâk hle. Pathian chhiahhlawhte tân erawh chuan, Bible-in: “Tlachham hnênah chuan pêk tûr a neih theihna tûrin a kuta thil ṭha thawkin rim zâwk rawh se,” tiin a sawi a ni. (Ephesi 4:28) Ni e, a thawk rim nazawng an lo hausa vek kher lo tih chu a dik hle. Mahse, rilru thlamuanna te, mahni—inzahna te, leh thil hlu tak a tâna thawh tûr thawhlâwm pawh a nei mai thei a ni.
Bible chuan: “Hausak tumte chu thlêmnaah te, thangah te, âtthlâk leh tikhawlo thei duhna tam takah te an tlu lût ṭhîn, chûng duhnate chuan chhiatna leh boralnaah chuan mite a tipil ṭhîn. Tangka sum ngainat hi sual tinrêng bul a ni si a; chu chu ṭhenkhatten an awt a, . . . anmahni leh anmahni lungngaihna tam takin an inchhun tlang ta chuk a,” tiin min vaukhân a ni. (1 Timothea 6:9, 10) Mi tam tak, “hausak tumtute chu” an hausa ngei tih phat rual a ni lo. Mahse, eng nge an chân thung? An hrisêlna te, chhûngkua te, thlarau lam te, leh an mut hun hlu takte an chân thung a ni lâwm ni?—Thuhriltu 5:12.
Mifing chuan “sum ngah hi mihring dam chhan a ni lo” tih a hre chiang hle a ni. (Luka 12:15) Khawsak phung tam takah chuan sum leh pai leh thil ṭhenkhatte neih hi a pawimawh a. Bible pawhin “tangka sum himna a ni” a, “hriatna ṭangkaizia erawh chu, a neitu nun chu finnain a tihharh ṭhîn,” tiin a sawi hial a ni. (Thuhriltu 7:12) Sum ang lo takin, hriatna leh finna chuan dinhmun engkimah min ṭanpui thei a, a bîk takin, kan nunna nêna inkungkaih thilah min ṭanpui lehzual a ni.—Thufingte 4:5-9.
Finna Chauhvin Min Hum Theih Hun Tûr
Pathianin sualna a tihboral hun tûr, “hrehawm nasa tak” lo thleng mai tûrah chuan, finna dik tak chuan mak danglam takin ‘amah neitute chu a humhim’ dâwn a ni. (Matthaia 24:21) Chutih huna mite chuan Bible sawi angin, an sumte chu “thil tenawm” angin khaw laiah an la paih ang. Engvângin maw? A chhan chu “Jehova thinurna nîah” chuan tangkarua leh rangkachakte chuan anni chu a chhan chhuak thei lo tih an hriat dâwn avângin. (Ezekiela 7:19. NW) Kawng leh lamah chuan, “mipui tam tak,” an nuna thlarau lam thilte dah hmasa bera, fing taka ‘vâna rote khâwl khâwmtute’ erawh chuan an ro peipunna rinawm tak ata chu hlâwkna an hmu ang a; lei paradis-a chatuan nunna an chang dâwn a ni.—Thu Puan 7:9, 14; 21:3, 4; Matthaia 6:19, 20.
Chu hmabâk himna chu engtin nge kan neih theih ang? Isua’n: “Hei hi chatuana nunna a ni, nang Pathian tak chauh leh i tirh Isua Krista hriat hi,” tiin a sawi a. (Johana 17:3) Mi maktaduai tam takte chuan chu hriatna chu Pathian Thu, Bible-ah an hmu a ni. Chûng mite chuan nakin hun atâna beiseina ropui tak an neih mai bâkah, tûnah ngei pawh remna leh muanna an nei a ni. Chu chu fakna hla phuahtu sawi ang chiah a ni: “Thlamuang takin ka mu ang a, ka muhîl bawk ang: LALPA, nangmah ngei hi a ni, mahni chauh pawha him taka mi awmtîr ṭhîn hi ni,” tih hi.—Sâm 4:8.
Bible ang tluka ṭha, i nunna leh hrisêlna atâna him lohnate tikiam thei, thurâwn dang engpawh hriat i nei em? Lehkhabu dang engmahin Bible thuneihna ang hi an nei ve lo va, him lohnaa khat tûn lai khawvêla himna dik nei tûrin an ṭanpui thei hek lo che. Engvângin nge i zir belh zêl loh vang? (w01 2/1)
[Phêk 6-naa bâwm/milem]
Bible Ṭanpuina Zâra Hrisêlna leh Himna Ṭha Zâwk
Hringnun hrehawmnate pumpelh nân, Jane-ia tia hriat nu valai tak pakhat chuan kanza te, vaihlo te, cocaine te, amphetamine te, LSD te, leh ruih theih thil dangte a hmang fo va. Zu pawh a rui chhe ṭhîn hle bawk a ni. Tin, Jane-i sawi dân chuan, a pasal pawh amah ang tho a ni a. An hma lam hun chu a thim hle a ni. Tichuan, Jane-i chuan Jehova Thuhretute a tawng a, Kristian inkhâwmnaahte telin, Vênnainsâng leh Awake! a kawppui magazine, te chu a chhiar ṭanin, a pasal a hrilh chhâwng ṭhîn a. An pahnih chuan Jehova Thuhretute nên Bible an zir ṭan ta a ni. Jehova nungchang tehna sâng takte hlut nachâng an hriat ang zêlin, an ruihhlo ngaihna zawng zawngte chu an bansan ta a ni. Eng nge a rah chhuah? “Kan nun kawng thar chuan hlimna nasa tak min thlen a. A Thu-in mi a tihthianghlim theihna leh tûna nun hrisêl leh zalên tak kan neih theihna avângin Jehova chungah ka lâwm êm êm a ni,” tiin kum engemaw zât hnuah a ziak a ni.
Hna thawktu rinawm nih hlutna chu, computer system enkawltu Kurt-a thiltawnah hian a lang chiang hle. Hmanraw thar an mamawh avângin, a pu chuan Kurt-a chu thil ṭha leh man tak lei tûrin a tîr a. Kurt-a chuan supplier ṭha a zawng chhuak a, a man pawh an inbe rem vek a ni. Amaherawhchu, dawr nghâktu chuan a man ziah luhnaah a lo ziak sual a, chêng $40,000 (U.S.) dâwnin a hniam phah a ni. Kurt-a’n a hriat chhuah chuan company chu a phone a, chuta manager chuan kum 25 chhûnga a hna thawhnaah hetianga mi rinawm hi a hmuh ngai miah loh thu a hrilh ta a ni. Kurt-a chuan a chhia leh ṭha hriatna chu Bible hmanga kaihhruai a nih thu a hrilhfiah a. Tichuan, chu manager chuan sumdâwnna lama rinawmna nêna inkawihhawih thuziak awmna Awake! bu 300 chu a hna thawktute a pêk theih nân a chah ta a ni. Kurt-a chu a rinawmna avângin a hnaa kaisântîr a ni bawk.
[Footnote-te]
a A hming dik tak hman a ni lo.
[Phêk 7-naa milem]
“Kei hi LALPA, in Pathian, in ṭhatna tûra nangmahni zirtîrtu che u ka ni.”-ISAIA 48:17