Noviembre
Xipe 1 sá noviembre
Chjine katamai, ’ndí xi tsʼan, kʼoa tjayatsjoai ni̱ma̱na, ánni nga koa̱n k’oekjao’akaosíña je xi tíbesinna (Prov. 27:11).
Je Na̱i kʼoakitso nga tokui nga nixánilee Niná nga kui xi ndatjín tsjoáná (Job 2:4, 5). Nga jekoanskanni, kʼianga jekinikʼatjenjenngi je Na̱i i̱ Sonʼnde, tojo tsakáne jée je choʼndale Niná nichxin kao nitje̱n (Apoc. 12:10). Kʼoa nichxin xi tiyoaa ndʼai, tojo kʼoatso nga tokui nixánilee Niná nga kui xi ndatjín títsjoáná. Kui xi mele nga tsín je Niná chʼa̱ʼénlee kʼoa nga tsín tisi̱xánilee. Kʼianga kjoa bitjatojiaan, jmeni xi sʼiaan kui koako tsa je Jeobá bʼainganʼiolee nga je bʼakaole koatexoma. Koaan kui si̱kjaʼaitsjeen nga je Na̱i kao ánkje tsʼen tjíokotseen kʼoa joxi kʼoatjíotsoná nga si̱kinroajeen tokoán. Tonga kʼoati tjíokotsenná je Jeobá, Jesús, je chjotale xi ya jetjío ngʼajmi kʼoa kao ánkje kʼoa kʼoatjíotsoná nga tsín si̱kinroajenlee tokoán. Tsjoa male nga kixi timangíntʼalee je Jeobá kʼoa nga tíkaná ninga kjoa tibitjatojiaan. Kʼoa je Jeobá kʼoatsoná nga jngó jngoá tojo tso je testo xi kamaxkia ndʼaibi. w16.04 2:8, 9
Bixine 2 sá noviembre
Katjikaoli tsa jngo kʼoa tsa jao (Mat. 18:16).
Tsa sʼe̱ndajin je kjoa nga kʼoasʼiaan, jekanikinjee je ndsʼee, tojo kitso je Jesús. Tonga tsa tojo tsín sʼe̱ndajin je kjoa nga jenkjín kʼa kachjakaonajmiá je ndsʼee kʼoa nga jekamangínkoaa jngo testigo, jméni xi sʼiaan. Kui xi majanni koya, kʼoakʼuínlee je xi chjotajchínga sʼin tjío. Kui kʼoasʼianñá nga̱ tsjoachañá je ndsʼee kʼoa mená kuisenkoaa. Me tongantsjai nga tsín machjén nga kʼoanʼia nga jan koya xi tso ya Mateo 18:15-17. Ánni. Kuinga je xi bajngijée majinle nga chʼao kasʼín kʼoa sʼendajin je kjoa, kʼoa alikui machjén nga bichonsjejin naxinandále Niná. Je ndsʼee xi tjín xi kamatʼain koaan sichatʼale je ndsʼe̱ kʼoa nyʼán sʼin koatiokao xínkjín. Nʼio tsjoánganʼioná nga ʼyaa jebi. Kjoatsjoacha bakoá kʼoa ndasʼin bichómani nga mangíntjenngiaa kjoafaʼaitsjen xi kitsjoa je Jesús, nga kʼoakitso nga tsín tjínnele tokjoán je kʼoakuínlee xi chjotajchínga sʼin tjío kʼiatsa jme kjoa sʼená kao ndsʼee. Tokʼiakjoán nga je si̱jélee nganʼio kʼiatsa jekʼoakanʼia je xi títjon jao koya xi kitso je Jesús kʼoa tsa ñaki ʼyaa nga chʼao kasʼín je ndsʼee. w16.05 1:15, 16
Xoto 3 sá noviembre
Ali tsʼe sonʼndejin, joni nga kʼoati an li tsʼe sonʼndejian (Juan 17:16).
Alikui kjoa polítika nojiaan yaoná nga̱ jé bʼainganʼiolee Chjotaxále Niná. Kʼiatsa jngolani chjotaxá sonʼnde kʼoainganʼiolee, jósʼin kʼoakʼuínnilee je chjota nga toje Chjotaxále Niná xi koa̱n kʼoendajin ngayeje kjoa xi tjínná. Xi ijngosani, jtín sʼin tiyoaa kao ngatsʼi ndsʼee xi tjío jngo tjíjtsa Sonʼnde. Je relijión ndiso síxkoa̱ya chjota nga kjoa polítika fayojin (1 Ped. 2:17). Tonga nga jekjimachrianle nga kjoetʼa jme xi chonle sonʼnde je Na̱i ngisaa ñʼai koa̱nná nga tsín ya kuinójiaan yaoná. Je chjota xi tjín ndʼaibi toxkia sʼínni kʼoa alikui mangóson je énle (2 Tim. 3:3, 4). Kʼoa ngisasa xkoa̱ya sʼin koatio. Kʼoa toʼima bʼantjaiyaje̱ josʼín je chjotaxá. Jekʼoakjima jña xin naxinandá kʼoa je ndsʼee nʼio tse kjoa tjíofaʼatojin. Kuinga machjénsíni nga tjen kuiyondaa ndʼaibi ánni nga tsín kjoa polítika kuinójinsíñá yaoná ninga ñʼai kjoa kuitjátojiaan. w16.04 4:3, 4
Taingo 4 sá noviembre
Ngayeje xi kʼoentje chjota tikui kʼoexkóni (Gál. 6:7).
Tjínkʼa chjota xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga koa̱n kʼoasʼin tojmeni xi mele. Tonga ñá alikui kʼoasʼin nikjaʼaitsjeen, nga̱ kui xi mená nga tsjoa kʼoé kon je Jeobá. Kuinga títjon kjoanla nikjaʼaitsjensíñá jotso je Biblia tiʼani nga kjesa jme xi nʼiajian kʼoa nitjosonñá jmeni xi tso. Tobʼelañá, je Biblia kʼoatso josʼin síkjaʼaitsjen Jeobá xi tʼatsʼe njín kʼoa kui kjoafaʼaitsjen jebi mangíntjenngiaa (Gén. 9:4; Hech. 15:28, 29). Koaan si̱jélee nganʼio je Jeobá nga katabasenkaoná ánni nga kui kʼoasʼiansíñá jmeni xi sasénle. Jmeni xi nʼia bʼetʼaná. Tsakui chjoéjiaan xi ndatjín, ngisaa koa̱nmiyosaa je Jeobá. Kʼoa tsakui chjoéjiaan xi chʼaotjín alikui timiyoná koa̱nni. Xi ijngosani, jmeni xi nʼia kʼoati bʼetʼale xi kjaʼaí. Tsakui xi chʼaotjín kʼoasʼiaan tochale koa̱njtile je ndsʼee kʼoa tsa maije̱ kjuinroajen kjoamakjainle. Alikui mená nga kʼoasʼiaan. Kʼoati tsín mená nga kjoa katasʼe ya jinjtín. Tojosʼin tiʼyaa nʼio machjén nga kui xi ndatjín chjoéjiaan (Rom. 14:19). w16.05 3:4, 5
Lune 5 sá noviembre
An, Jeobá, anña Nináli, je xi kʼoasʼin bakóyali ánni nga ji xi nda kuijnasíni (Is. 48:17).
Alikui jao tjínná nga bechjí je Jeobá tsa ndasʼin nichjén nichxinná nga bʼexkiaa kʼoa chotʼayá je Biblia kao xo̱n xi tsjoáná naxinandále (Efes. 5:15, 16). Tonga tsakui nichxin likui kʼoamaná nga tongóson kji tse nichxin nikʼayalee nga jngó jngó je xo̱n xi bitjo. Tsa tsín si̱kuindaa yaoná tochale kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen nga tjínkʼa librole Biblia kʼoa nga tjínkʼa xo̱n xi kjioná xi tsín koa̱nchjénná. Tobʼelañá, tsa kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen nga tsín machjénná jmeni xi tso jngo librole Biblia, jósʼiaan. Kʼoa jósʼiaan tsa tsín ñá kichjiná jngo xo̱n xi bʼasje naxinandále Niná. Kʼianga kʼoéxkiaa, a tsín nʼio koa̱nndosinná axo ñaki tsín kʼoéxkiaa. Tsa kʼoasʼiaan, tosi̱chajián kjoafaʼaitsjen xi nʼio koasenkaoná tsakai. Tʼatsʼe Jeobá tínroani ngayeje jmeni xi tso je xo̱n xi síkasénná naxinandále. w16.05 5:5, 6
Majte 6 sá noviembre
Tsa jngo xi tokakajinská jée, jon xi jenda mangínkao je Espíritu Santo, tikixiya ngijngokʼao kao kjoaʼindajintakonno (Gál. 6:1).
Je Jeobá kʼoati kui síchjén je jtín kao je xi chjotajchínga sʼin tjío nga síndayaná. Tobʼelañá, je xi chjotajchínga sʼin tjío binyakaoná kʼianga be tsa jñani machjén nga si̱ndayaa yaoná. Tonga ali tsa totsʼejin kjoafaʼaitsjen síchjén nga tsjoáná kjoafaʼaitsjen. Nangitokon ma kʼoa jé Jeobá síjéle kjoamajintokon kao kjoachjine. Kʼoa yaa Biblia básjaiya kao je xo̱n xi Énle Niná yʼangini nga tsjoáná kjoafaʼaitsjen. Tsa majinná josʼin síndayaná je Jeobá ngisajin nda kjuinkoaa je ndsʼee. Xi ijngosani, kʼoajinti tsín chʼaosʼin si̱kjaʼaitsjeen tʼatsʼe je chjota xi ʼmiyasonlee kao je xi bʼaile estudio. Je Niná alikui kjoanʼio bʼénele nga jngó jngó je chjota tonga tsjoáʼndele nga je chjota katakjoéjin jmeni xi mele sʼin. Tsín bʼénele nga sikʼantjaiya yaole. Tochoa choa tsoyale jotjínni kjoatéxomale kʼoa tsjoáʼndele nga je chjota xi kuitsoni tsa mele nga sikʼantjaiya yaole. w16.06 1:13, 14
Mixkue 7 sá noviembre
Kui tifasjai je tsojmi xi nʼio yʼai kjoan. Ali tsa tosi tondajin kui fasjai (Jer. 45:5).
Je pastro Juan kʼoakitso nga “tsa jngo xi símekon sonʼnde, tsínle kjoatjaochajin xi tʼatsʼe Niná” (1 Juan 2:15, 16). Kuinga machjénsíni nga kjitʼa si̱kjaʼaitsjenjiaan jme xi tinʼia. Tsakui nichxin jchaa nga kui kjimametokoán kjoasʼetsaojin xi tjín sonʼnde, josʼín je chjota, jofayo kʼoa jokjoan najño xi bʼakjá. Kʼoa tsakui nichxin mená nga skuelangʼa koanngián nga so̱koná “tsojmi xi nʼio yʼai kjoan”. Tonga jenʼio machrianle sonʼnde chjotse. Kuinga tjínnenile si̱kjaʼaitsjeen jme xi kitso je Moisés. Tsa majinná kʼoa makjainná nga je “Jeobá Nináná tojngo mani”, tojejinkjoan jchaxkoán kʼoa kʼoajinsʼin jchaxkoán josʼin mele (Deut. 6:4; Heb. 12:28, 29). w16.06 3:14
Xipe 8 sá noviembre
Tijnyísjao kjoatéxomale Niná kʼoa ngayeje je kjoabi kʼoaisonno (Luc. 12:31).
Alikui mangóson jmeni xi ñaki machjénná kʼoa kao jmeni xi mená. Je xi ñaki machjénná nga kuiyochoán tokuiní xi chi̱nee, xi chʼa̱kjá kʼoa jñani kuiyoaa. Tonga je tsojmi xi tomamená nʼio nkjín mani. Kʼoa nʼio nkjín chjota xi tsín be nga tsínni machjénle ngayeje tsojmi xi mele. Jmeni xi mele je chjota xi tjín ya naxinandá jñani ma̱ chon alikui mangóson kao jmeni xi mele je chjota xi tjín ya naxinandá xi nyiná. Tjín naxinandá jñani jngo celular mele je chjota, tsa jngo motocicleta kʼoa tsa jngo nangi xi toʼndí kji. Kʼoa tjín naxinandá jñani kui xi mele je chjota nga nkjínsa najño xi nʼio chjí sʼe̱le, jngo niʼya xi ngisa jekji kʼoa tsa jngo karro xi ngisa chjí. Tojñani tsaan kʼoa tojo tjín tao̱n tjínná, tsakui nichxin sa nkjín sa nkjín tsojmi koa̱nmená, tsojmi xi tsínni machjénná kʼoa tsa xi tsín kʼoakoa̱nná nga kuindá (Heb. 13:5). w16.07 1:1-3
Bixine 9 sá noviembre
Ali tongijinni bʼendalao yaono nga si̱tjosonlao jotso xi mele yaono (Rom. 13:14).
Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi nkjín chjota xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga tsín machjénle nga skoe̱ xi tʼatsʼe Niná (Mat. 5:3, TNM). ʼNdele nga Niná koasjai, tosaa kʼoasʼin síchjén nichxinle kao nganʼiole nga kui básjai je tsojmi xi tjín sonʼnde (1 Juan 2:16). Kui xi mená nga je nganʼiotsjele Niná katabándiaaná, alikui mená nga kui koandiaaná je nganʼio xi kijnajtsa sonʼnde. Je Jeobá kʼoasʼin síchjén nganʼiotsjele nga nda katamajinná jmeni xi jeme kʼoakoa̱n (1 Cor. 2:12). Saʼnda jmeni xi nʼia nga nyaon nyaon kʼoetʼale josʼin tinixálee je Jeobá kʼiatsa tsín si̱kuindaa yaoná (Luc. 21:34, 35). Tsakui nichxin tjínkʼa xi kʼoakuitsoná nga to chjotachini maa nga kʼoasʼin makjainná nga nichxin fetʼa jetiyoaa ndʼaibi (2 Ped. 3:3-7). Tonga tsín kʼoaiʼndee nga kui sikinroajen tokoán. Nga̱ ñaki tiʼyañá je choa̱ xi tjín nga toje tíjnachrian kjoafetʼa. Tsa mená nga je nganʼiotsjele Niná koandiaaná, alikui koa̱n si̱chaa kjoajtín xi satíoná nga xki̱ xomana. w16.07 2:13, 14
Xoto 10 sá noviembre
Ji xi Noʼyai kjoabʼetsʼoa, kjoaʼaínrʼoeli tojokji chjotani kʼoa nichatʼaní je jéenajin (Sal. 65:2, 3).
Nkjín chjota xi tokui nga bʼétsʼoani nga nda satío kon. Tonga tsín makjainle nga nrʼoéle Niná. Tjínnele skoe̱ nga nrʼoéná Niná kʼianga bʼetsʼoalee. Je Jesús i kitsole chjotale: “Tojmeni xi si̱jélao Nʼainá kao jaʼaínna, jé tsjoáno” (Juan 16:23). Kui xi kitsonile nga koa̱n si̱jélee je Jeobá tojmeni, nga tonga kuikjoanni xi sasénle. Je Juan i kitso xi tʼatsʼe Jeobá: “Kʼoasʼin nʼiotʼatakoán ndʼai ngixko̱n nga je. Tsa nijé tojmeni kjoa josʼin mele nga je, je nrʼoéná” (1 Juan 5:14). Tsjoa sʼená nga binyakoaa je chjota nga katamajinle nga tsín tsa tokuijin nga kʼoétsʼoañá nga nda sʼe̱ tokoán. Nga bʼetsʼoaa machriantʼalee je Jeobá “je xi tíjnason yáxilele, xi tjínle kjoanda” (Heb. 4:16). Tjínnele kuisenkoaa je chjota nga koa̱nle kʼoetsʼoa, nga skoe̱ ʼya xi kʼoetsʼoale kʼoa jmeni xi sijé kʼianga kʼoetsʼoa. Tsa kʼoasʼiaan, kuinyakaoñá nga miyole Niná koa̱n kʼoa nga so̱kole kjoanʼiojin nga kjoa kjoaʼatojin (Sal. 4:1; 145:18). w16.07 4:11, 12
Taingo 11 sá noviembre
Je xi kixi tjíofitʼali kʼoasjengʼali. Kuinchjani jokji jeya tijnai nga batexomai kʼoa kuinchjani jokji nganʼio tjínli. Nga katasʼejinle je chjota jokji jeya tijnai nga tibatexomai (Sal. 145:10-12).
Je xi tsjoake Jeobá kʼoa xi kixi tjíofitʼale kui xi mele nga kjoakaonajmíni je chjota xi tʼatsʼe. Tonga tsa jenʼio jchíngaa kʼoa tsa chʼin tjínná tsakui nichxin likui tinʼio tse chókjoaniná nga xki̱ niʼya ʼmiyasoán. Jméni xi koa̱n sʼiaan. Si̱kjaʼaitsjeen nga je Jeobá chʼasjengʼaa nga nokjoakaoñá chjota xi tʼatsʼe, jolani je chjinexki. Kʼoa jósʼiaan tsa ndoyá tiyoʼyá xi tʼatsʼe kjoamakjainná. Koaan chja̱kaonajmíñá xi kjaʼaí tʼatsʼe Jeobá. Nga kʼoanʼia nʼio tsjoa sʼele Jeobá (Prov. 27:11). Kʼoati nʼio tsjoa sʼele nga nixálee ninga tsín kʼoasʼín je xíngiaa (1 Ped. 3:1-4). Ninga nʼio tse kjoa tibitjatojiaan koaan chʼa̱sjengʼaa je Jeobá, koaan ngisasa nda miyole koaan kʼoa koaan tosi tonda si̱ndayasaa yaoná. Je Jeobá sichikontʼainná nga kʼuínyalee jotjínni xi kixi je chjota xi nganʼio machjénle. w16.08 3:19, 20
Lune 12 sá noviembre
Je yánchjín nangi katabatiole xʼinle, josʼin nga nangi tjíole Nainá. Je xʼin ngʼajko̱le chjoónle, josʼin nga Cristo ngʼajko̱le naxinandále (Efes. 5:22, 23).
Je xi chjoón alikui kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga ngisa nangi tíjna tikʼoajinni je xʼinle. Je Jeobá kʼoakitso nga nʼio chjíle jmeni xi sʼín je chjoón: I kitso: “Alikui ndatjín nga tosi tonda toje kʼoéjna je xʼin. Sinda jngole je xi koasenkao, je xi koa̱njngotʼanile” (Gén. 2:18). Je chjoón basenkao je xʼinle nga nda basentítjonle je familiale. Kʼianga bakó kjoatsjoacha je xi xʼin, alijme xi síkjáojin je chjoónle. Kʼoati ngisa choa ñʼai male nga bakóle kjoaxkóntokon kʼoa nga tsjoánganʼiole nga jme xi kjoejin. Kui choa̱le Cristo timangíntjenngiaa nga tsjoacha kjimaa xíngiaa tojosʼin tsjoake koan chjotale je Cristo (Juan 13:34, 35; 15:12, 13; Efes. 5:25). Kʼoa xi jechixan tjínnele nʼio tsjoake koa̱n xínkjín. Tsa nʼio tsjoake xínkjín saʼnda kuiyántjai xínkjín. w16.08 2:3, 4
Majte 13 sá noviembre
Jngo én xi kʼiakjoan nokjoaa nga machjén, kjaínga nda síkao je xi nrʼoé (Prov. 15:23).
Kʼianga nda tso én nokjoakoaa xíngiaa, sínʼiojin kʼoa binyakao nga tosi tonda síxále je Jeobá. Kʼoa likui ni̱chajiaan nga kʼoati tsjoánganʼiole je ndsʼee kʼianga bʼé je énna ya jinjtín. Nga je Jeobá tsakasenkao, je Nehemías kao chjota judío kitjonganʼiole nga tsakʼéndaya je xjáo xi kjindai naxinandá Jerusalén. Kʼoa to 52 nichxin koanjngonile (Neh. 2:18; 6:15, 16). Tonga je Nehemías likui tokiskotsen kʼianga tjíosíxá xi ngikʼa. Kʼoati kisixá tsanda je (Neh. 5:16). Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, nkjín xi chjotajchínga sʼin tjío tjíofitjenngi je choa̱le Nehemías, nga tjíotsjoánganʼio nga tjíosʼenda Ndʼia jña chotʼayá, nga matsje kʼoa nga makuinda. Nga tsjoake je ndsʼe̱, je xi chjotajchínga sʼin tjío sínʼiojin je xi kjoa tjíofaʼatojin kʼianga fisíxatʼa kʼoa tsa ñatjen tsoyason (Is. 35:3, 4). w16.09 1:15, 16
Mixkue 14 sá noviembre
Je kjoatjaocha tsejtaní , likui básjai xi titsʼeni (1 Cor. 13:4, 5).
Kui kjoafaʼaitsjen jebi mangíntjenngiaa: “Tinyachʼaolao yaono, joni tsa tinikʼaon yaono, tʼatsʼe je kjoa xi tjín sonʼnde: kjoachajngi, kjoajndí, kjoachi̱nga̱” (Col. 3:2, 5). Tjínkʼa xi kisichajngi kʼianga kjesa testigole Jeobá majin, kʼoa tsakui nichxin tojo kui tjíokjántʼakao xi chʼaotjín. Tsa tsín chósonnilee jokjoan najño xi chʼa̱kjá, tochale ngisa ñʼai koa̱nle je ndsʼee nga sitjoson jotso Biblia kʼoa ngisa ñʼai koa̱nle nga skantʼakao xi chʼaotjín (1 Cor. 6:9, 10). Alikui mená nga kʼoakoa̱n. Kʼianga ya tiyokoaa je ndsʼee tiyotʼaxinlee je chjota xi kjoachajngi tsjoake. Ninga tiʼndená nga ñá chjoéjiaan jokjoan najño xi chʼa̱kjá, kʼoati kui kjinená nga kui chʼa̱kjá najño xi koasenkao je xi ngikʼa nga kʼoasʼin sikjaʼaitsjen, kʼoasʼin kuinchja̱ kʼoa kʼoasʼin jmeni xi tsje sʼin tíjna ngixko̱n Niná (1 Ped. 1:15, 16). w16.09 3:9, 10
Xipe 15 sá noviembre
Jon xi xtixʼion kʼoa jon xi xtiyánchjín xo̱ngó, chʼa̱sjengʼao je jaʼaínle Jeobá (Sal. 148:12, 13).
Ya naxinandá Francia, jngo ndsʼee kʼoa kao chjoónle xi i̱ kitso: “Ninga makjainnajin xi tʼatsʼe Jeobá, alikui xi tsonile nga kʼoati sʼin je ʼndíxtinajin. Alikui totjoená je kjoamakjain. Je ʼndíxti tobijbi sʼele kjoamakjain”. Ya naxinandá Australia, jngo ndsʼee xi kʼoakitso nga kui xi ngisa ñʼai male je xi xijchá ma nga binyakao je ʼndíxtile nga sʼele kjoamakjain. Kʼoa i kitsosa: “Tsakui nichxin kʼoasʼin nikjaʼaitsjain nga jekasʼejngo kon je ʼndíxtili jmeni xi kaʼmilai, tonga nga jemaskanni, tikui kjonangingáni. Tsakui nichxin nkjín kʼa kʼuínyalai xi tikuini kjoa”. Nga jekjimajchínga je xti, je xi xijchá ma tikui tsoyangánile jmeni xi saje kitsoyale, tonga ngisasa nda tsoyale. Kʼoati nkjín koya básjaile josʼin tsoyale je xtile nga katamatsjoake je Jeobá. Tsa xijchá mao, tsakui nichxin kui nikjaʼaitsjaon tsa koa̱nno kʼuínyalao je ʼndíxtino nga tsjoake koa̱n je Jeobá kʼoa nga je sixále ngantsjai nichxin. Tsa toñá alikui koa̱nná kʼoasʼiaan (Jer. 10:23). Nga koa̱nle kuitsoyale je ʼndíxtile je xi xijchá ma, kʼiaa nga je Jeobá sinʼiotʼa. Je Jeobá nʼio tse kjoafaʼaitsjen tsjoále je xi xijchá ma. w16.09 5:1, 2
Bixine 16 sá noviembre
Ali chʼaondaijin mai kao chjota xi machjénle nga kuisenkoai (Prov. 3:27).
Je xi xin naxinandále kʼoati ñʼai mangale je kostumbre xi tjín jñani bichókatio. Koaan skénngi je choa̱le Rut. Tobʼelañá, je Rut kitjenngi je kostumbre xi tjínle chjota ya naxinandá jñani kicho kʼoa kisijékjoaa nga tsakʼéxkó tsojmintje xi bʼangi (Rut 2:7). Alikui tokui kini nga tjínle ʼnde nga kʼoexkó tsojmi kʼoa alikui kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tjínnele kuinyakao je chjota xi ya tsʼe. Xi ijngosani, kitsjoa kjoanda kʼianga tsakʼainganʼiole (Rut 2:13). Tsa kʼoati sʼin je xi xin naxinandále jokisʼin je Rut, je ndsʼee kao chjota ngisaa koakole kjoaxkóntokon. Nʼio tsjoa tjío tokoán nga bakóle kjoanda Jeobá ngatsʼi chjota kʼoa nga tsjoáʼndele nga nrʼoé je énnda chjotse. Nʼio nkjín chjota xi tsín koan kiskotʼaya Biblia kʼianga ya sʼa tjío naxinandále kʼoa tsín ki kjoajtín, tonga ndʼaibi nga fi kjoajtín, koaan kuinyakoaa nga nda katasatío kon kʼoa nga tsín tsen katamale nga xin naxinandále. w16.10 1:17-19
Xoto 17 sá noviembre
Kichokjoakaole nga kisʼetʼa yá xi tʼatsʼe je kjoatsjoa xi kisʼejna ngixko̱n (Heb. 12:2, TNM).
Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, miyón mani je testigole Jeobá xi kui choa̱le Jesús tjíofitjenngi. Kui síkjaʼaitsjen jmeni xi tongini tso je Niná nga sʼin kʼoa kixi fitʼale ninga kjoa faʼatojin. Tobʼelañá, je ndsʼee xi Rudolf Graichen ʼmi, xi ya Alemania kitsin nga nó 1925. Kʼoatso nga kʼianga sʼa ʼndí kji kui síkjaʼaitsjenjin je sén xi tʼatsʼe Biblia nchja̱ni xi matsentʼa je cuadro xi kjiotʼa ndʼiale. I kitso: “Jngo xi kui matsentʼa je tse̱en kao barréʼndí, tindsoʼndí kao xaʼindo, nra̱ja̱ʼndí kao xa: ngatsʼi yaa ñatjen tjío kʼoa jngo tiʼndí tíbándiaale” (Is. 11:6-9). Kui xi tsakasenkao je Rudolf nga kjitʼa kisikjaʼaitsjen je ʼNdenaxó kʼoa ñaki kʼoatsakʼé kon nga kʼoakoa̱n. Nga kʼoakisʼin, kui xi tsakasenkao nga kixi kitʼale je Jeobá ninga nkjín nó kitjenngike je polisía xi Alemania nazi tsʼe kao je polisía xi Alemania comunista tsʼe. Je Rudolf nʼio tse kjoa jaʼatojin. Kʼoa je na̱le kui kisikʼien je chʼin xi tifus ʼmi ya ʼnde jñani kjoañʼai kinikjaʼá. Kʼoa je nʼaile jngo xo̱n kisʼin firma jñani kʼoatso nga tsín timenile nga testigole Jeobá koa̱n. w16.10 3:12-14
Taingo 18 sá noviembre
Kʼoasʼin kichjobáo énle Niná joni tsa énle Niná xi ñaki kʼoatjín (1 Tes. 2:13).
Nʼio chjí ʼyaa je Biblia nga̱ ʼyañá nga tʼatsʼe Niná jaʼaini. Je kjoafaʼaitsjen xi tsjoáná basenkaoná nga tsín kjoa tsaojiaan kʼoa síkixiyandaná jñani saténgiaa. Jónʼia nga bʼainá kjoafaʼaitsjen. Si̱kjaʼaitsjenla jokoan jao tichjaa xi ya koatexomakao Jesús ya ngʼajmi xi Evodia kʼoa Síntique tsakʼin. Tsakui nichxin likui kisasenle je ndsʼee ya jinjtín nga kjoa kisʼele tichjaa jebi. Je Biblia kʼoatso nga je Pablo kitsjoale kjoafaʼaitsjen nga jao tichjaa kʼoa kʼoakitsole nga katafáondani. Tsín jao tjínná nga kisitjoson je kjoafaʼaitsjen xi tsakʼaile kʼoa tosi tonda kao kjoatsjoa kisixále je Jeobá (Filip. 4:2, 3). Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, tsakui nichxin kʼoati sakʼoa kjoa sʼená kao ndsʼee ya jinjtín. Tonga koaan kʼoéndajiaan je kjoa xi sʼená kʼoa tsa maije̱ koaanná josʼiaan nga tsín jme kjoa katasʼe kʼiatsa si̱tjosoán je kjoafaʼaitsjen xi tsjoáná je Biblia. Kʼianga nitjosoán bakoñá nga ʼyachjí kjoaixiaa je Énle Niná (Sal. 27:11). w16.11 3:1-3
Lune 19 sá noviembre
Tsa nroajen tokuin nichxin kʼianga kjoaba tijnajin. Kjuinroajen nganʼioli (Prov. 24:10).
Ngatsʼiaa machjénná nga ʼya xi sinʼiojinná. Je xtiʼndí ngisaa machjénle nga sinʼiojin je xijchále. Jngo maestro xi Timothy Evans ʼmi kʼoatso nga je xtiʼndí kʼoasʼin machjénle nga tjín xi sinʼiojin josʼin machjénle je naxó nga nandá sʼe̱jtenngile. Tonga nga toje nichxin fetʼa tiyoaa, je chjota to yaole fini kʼoa tsín tsjoake xínkjín (2 Tim. 3:1-5). Je Na̱i bení nga tsín tisi̱miyoñá je Jeobá kʼiatsa kjuinroajen tokoán, kuinga mesínile sikinroajen tokoán. Je Na̱i koanmele nga sikinroajen kon je Job kuinga tse kjoañʼai kisikjaʼáni. Tonga tsín kʼoakoanle nga̱ je Job kixi kitʼale Jeobá (Job 2:3; 22:3; 27:5). Kʼoati koa̱n kʼoasʼiaan tsanda ñá, likui kʼoaiʼndelee je Na̱i nga sikinroajen tokoán. Tsa tosi tonda si̱nʼiojiaan je familianá kao ndsʼee ya jinjtín, tsjoa sa̱tío tokoán ngatsʼiaa kʼoa tosi tonda miyoná koa̱nni je Jeobá. w16.11 1:4, 6
Majte 20 sá noviembre
Jé Niná xi kinchja̱no jña nga isenxkón, jitjoo jña nga njio (1 Ped. 2:9).
Xi majaoni koya xi tsakinyakao kuinga jaʼatoya je Biblia nga kjaʼaí én. Kʼiala nga nó 1500 kisʼe kʼa chjota xi nʼiojin koan kʼoa kui je én xi nchja̱ chjota kisikʼatoya je Biblia. Alikui kini ninga be nga ni̱kʼien nga kui xá tjíosʼín. Kʼoa je xi nyatítjonle yo̱ngo̱ nʼio kitsokjon. Kui kitsokjonle nga jekoa̱n kʼoexkia Biblia je chjota kʼoa nga kui skónangi jñáni kʼoatso je Biblia nga tjínnele kʼoéchjiá nga kuitjole mixa̱ xi jekʼien. Jñáni faʼaitʼa je Biblia tʼatsʼe papa kao tʼatsʼe xi cardenal ʼmi. Chjota jebi siento nó tongini nga kjesa faʼaijin Cristo tsakatio. Nʼio koanjtile je xi nyatítjonle yo̱ngo̱ nga kui tsakásjaiya je chjota tʼatsʼe jmeni xi tsoya je yo̱ngo̱. Je chjota xi tsakʼasjengi jmeni xi tsakakóya je yo̱ngo̱ kinikʼien. Je xi nyatítjonle yo̱ngo̱ kui xi koanmele nga tsín tikatabʼéxkiani Biblia je chjota kʼoa tsín tijme xi katakjonangini, kʼoa kʼoakoan. Tonga kisʼe kʼa je chjota xi nʼiojin koan kʼoa tsín kitsjoaʼnde nga je Babilonia xi nʼioje tsakánentsja. Nga jetsabe jotso je Biblia koanmele kiskotʼayasa. w16.11 4:13
Mixkue 21 sá noviembre
Jngo testigo xi kixi alikui énndiso kuinchja̱ (Prov. 14:5).
ʼYañá nga tjínnele chjotakixi koaan kʼoa tsín kʼoéndisoaa (Efes. 4:25). Tsín mená nga kʼoakoankjoaan jokjoan je Na̱i xi “nʼaile kjoandiso” ʼmile. Kʼoati si̱kjaʼaitsjeen nga kuinga kʼienni je Ananías kao chjoónle nga tsakʼéndiso. Kuinga tsín bʼendisoñá (Juan 8:44; Hech. 5:1-11). Tonga nga chjotakixi maa ali tsa tokuijin xi tsonile nga tsín énndiso kuinókjoaa. Tsa ʼyachjí kjoaixiaa je kjoanda xi tsakakóná Niná kʼoati tjínnele kixi koaan tʼatsʼe xi kjaʼaí kjoa. Kʼiatsa mená nga chjotakixi koaan, likui tokui xi machjén nga tsín kʼoéndisoaa. Tobʼelañá, je Jeobá kʼoakitsole je chjota israelita nga tsín siché, nga tsín kʼoanacha kʼoa nga tsín énndiso koane xínkjín. Ánni nga tsín tjínnenile kui kʼoasʼin. Kuinga je Jeobá i̱ kitsole: “Tjínnele nga tsje koaon, nga̱ an Jeobá Nináno, tsjeña” (Lev. 19:2, 11). Ningalani tsín énndiso kuinókjoaa, tonga tsakui kʼoakuixoán kʼoa tsakui kʼoasʼiaan jmeni xi kʼoasʼin sijinle xi ngikʼa jmeni xi tsínni kʼoatjín, tsínjin chjotakixi kjimaa. w16.12 1:17, 18
Xipe 22 sá noviembre
Je kjoanyʼántakonle Niná xi ñaki faʼatole ngayeje kjoafaʼaitsjenle chjota, jé xi sikuinda ni̱ma̱no kao kjoafaʼaitsjenno nga tiyokao Cristo Jesús (Filip. 4:7).
Ya Biblia kʼoati faʼaitʼa josʼin tsakjákao Jesús je chjota. Kʼoa je chjota nʼio tsjoa kisatio kon kʼianga kinrʼoéle, nga̱ jmeni xi kitsole kitsjoanganʼiole, ngisaa je chjota xi indajin kon kʼoa xi kjoanikjáojin kisʼele (Mat. 11:28-30). Je Jesús nʼio kuenta kisʼin jokisatio kon xi kjaʼaí (Mar. 6:30-32). Tsakasenkao je pastrole kʼoa kʼoati koasenkaoná tsanda ñá ndʼaibi. Ningalani tsín ñaki i̱ tíjnakaoná je Jesús, tojo koasenkaoná. Je Jesús yaa ngʼajmi tíjna kʼoa Rey sʼin tíjnaná kʼoa tojo tíbakóná kjoatsjoacha. Kʼianga jme xi nikjáojiaan, je Jesús basenkaoná kʼoa tsjoáná nganʼio kʼianga machjénná. Je Jesús tsjoáná kjoachoya kao kjoanʼiojin xi basenkaoná nga tsín nʼio nikjáojiaan (Heb. 2:17, 18; 4:16). w16.12 3:4, 6
Bixine 23 sá noviembre
Jekʼoatjín tokoan nga sikjesoan ngatsʼi xi tjíokon (Gén. 6:13).
Je Noé kʼiaa tsakʼejna nga kisʼejnakitse kjoatsʼen kao kjoachajngi i̱ Sonʼnde (Gén. 6:4, 9-12). Kitsoyasonle chjota jmeni xi kitso Niná nga sʼin, tonga alikui kʼoakoanle nga tsakʼéne kjoanʼiole je chjota nga katanrʼoé. Kʼoati tsín koan nga je kʼoakitso nga katafaʼai ndi̱to̱n je Jtsínʼio. Tjínnele nga je Jeobá kisinʼiotʼa nga sikjeson je xi chʼaotjín kʼoa nga kʼia kʼoasʼin nga kuicho choa̱le (Gén. 6:17). Kʼoati ñaki to kjoatsʼen kijnakitse sonʼnde ndʼaibi kʼoa ʼyañá nga sikjeson je Jeobá (1 Juan 2:17). Tonga alikui kʼoakoa̱nná nga kjoanʼio kʼoénelee chjota nga katanrʼoé je “énnda xi tʼatsʼe je kjoatéxomale ngʼajmi”. Kʼoati tsín koa̱nná nga ñá kʼoakuixoán nga jekatafitsʼia kjoañʼai xi nʼio tse (Mat. 24:14, 21). Tojo kisʼin je Noé, kʼoati tjínnele nga nʼio katasʼejna kjoamakjainná kʼoa kʼoakʼoé tokoán nga jeme kjoaʼaxin Jeobá je kjoatsʼen xi tjín (Sal. 37:10, 11). ʼYañá nga tokʼoakji tjen tsjoáʼnde je Jeobá jokji tjen tíjna choa̱le kʼoa tsín tsjoáʼnde nga tsesa kʼoakoa̱n (Hab. 2:3). w17.01 1:5-7
Xoto 24 sá noviembre
An, Jeobá, anña, je xi kʼoasʼin bakóyali ánni nga ji xi nda kuijnasíni, je xi kʼoasʼin síkasényali ya ndiaa xi tjínnele kuitómjeyai (Is. 48:17).
Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi nʼio nkjín chjota xi tsín nda síchjén je kjoandái xi tjínle nga kui kʼoasʼín xi chʼaotjín kʼoa nga tjín xi síkao xínkjín. Je Biblia kʼoatso nga tsín jme kjoanda tsjoá je chjota nichxin xi totífikjetʼa (2 Tim. 3:1, 2). Tonga ñá alikui mená nga chʼaosʼin ni̱chjén kjoandái xi tjínná kʼoa nga tsín jchachjiá. Jósʼin koakonilee Jeobá nga bʼailee kjoanda nga kitsjoaná kjoandái. Jósʼin nga nda si̱chjén je kjoandái xi kitsjoaná. Ngatsʼiaa tjínná ʼnde nga chjoéjiaan ʼyáni xi miyoná koa̱n, jókjoan najño xi chʼa̱kjá, josóyoaa kʼoa jósʼin si̱chjén je nichxinná. Tonga tjínnele si̱kuindaa yaoná kʼoa tsín tokui kjuinñá nga tjínná kjoandái nga kui kʼoasʼianñá jmeni xi tsín sasénle Niná kʼoa tsakui josʼín je chjota (1 Ped. 2:16). ʼNdele nga chʼaosʼin si̱chjén kjoandái xi tjínná nga kui xi chʼaotjín kʼoasʼiaan, tosa kui kʼoasʼiaan “ngayije xi tʼatsʼe kjoajeyale Niná” (1 Cor. 10:31; Gál. 5:13). w17.01 2:12-14
Taingo 25 sá noviembre
Kʼianga jekinrʼoe én jebi, tsakatejnanchjanña kʼoa tsakʼetsʼoale je Niná xi tíjna ngʼajmi (Neh. 1:4).
Tsa tse xá kʼoainá kʼoa tsa kjaʼaí xá kʼoainá, kʼoasʼiaan jokisʼin Nehemías, tojo nangitokon katamaa. Jméni xi sʼín jngo chjotale Cristo xi toje jetísínʼiotʼa yaole. Tobʼelañá, tsakui nichxin jngo xi chjotajchínga sʼin tíjna ya jinjtín likui je Jeobá títjon kʼoetsʼoale kʼianga jme xi kʼoendajin ya jinjtín. Kʼoa tsa maije̱ kʼianga jme xi mená sʼiaan, tsakui nichxin kʼianga jekʼoakanʼia si̱jélee Jeobá nga katasíchikontʼainná. Tonga je chjotale Cristo xi nangitokon ma alikui to yaole sínʼiotʼa ninga kui kʼoasʼin jmeni xi jekjoan nkjín kʼa kʼoakasʼín. Bení nga tsín koa̱nngóson kjoafaʼaitsjenle kao tsʼe Jeobá (Prov. 3:5, 6). Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, nʼio nkjín chjota xi to yaole fini kʼoa ngisaa ngʼa bʼasje yaole tikʼoajinni xi ngikʼa. Tonga ñá xi choʼndale Jeobá maa alikui kʼoakjoaan. Tsa jngo xá tjínná ya jinnaxinandále Jeobá alikui kʼoasʼin nikjaʼaitsjeen nga ngisa chjíná ñá tikʼoajinni xi tjío ya jinjtínná kʼoa kao familianá. ʼYachjíñá je xá xi tjínná ya jinnaxinandále Niná kʼoa nixájtínñá kao je ndsʼee (1 Tim. 3:15). w17.01 4:7, 8
Lune 26 sá noviembre
Je sonʼnde jé chjotasonʼnde kitsjoale (Sal. 115:16).
Kui xi koanmele Jeobá saʼnda ngasʼa nga koatio ngantsjai nichxin je chjota (Gén. 1:28; Sal. 37:29). Nga nʼio nda chjota je Jeobá, nʼio nkjín koya kjoatjao kitsjoale je Adán kao Eva kʼoa nʼio chjíle jmeni xi kitsjoale (Sant. 1:17). Tobʼelañá, kitsjoale kjoandái nga je skoéjin jmeni xi sʼin kʼoa kʼoasʼin kisinda nga koa̱nle sikjaʼaitsjen, nga koako kjoatsjoacha kʼoa nga sʼe̱le miyo. Je Jeobá kʼoakitsole Adán jmeni xi tjínnele sʼin. Kʼoati kitsoyale josʼin nga sikuinda yaole, nga sikuinda je nangi kao je cho̱ (Gén. 2:15-17, 19, 20). Je Jeobá kʼoasʼin kisinda je Adán kao Eva nga skoe̱ ntsja tsa jme xi sikao, nga koa̱n skótsen, nga skoe̱ tsʼoa tsa jme xi ski̱ne, nga koa̱n kjuinrʼoé kʼoa nga koa̱n skónje̱. Ngayeje jebi kui xi kuinyakao nga kʼoetsaojinkao jmeni xi tjín jñani tsakatio. Je Jeobá kʼoati nʼio tse xá kitsjoale xi nʼio tsjoa tsakáya kon. Je Adán kao Eva tosi tondajin nkjínsa koya tsabe kʼoa nkjínsa koya jmeni xi koanle. Je Jeobá kʼoatisʼin kisinda nga koa̱n sʼe̱le xti xi ñaki tsje koa̱n kʼoa nga koa̱n koatio ngantsjai nichxin i̱ Sonʼnde. w17.02 1:6, 7
Majte 27 sá noviembre
Tjínnele jngo copia skíle yaole xi tsʼe Kjoatéxoma jebi kʼoa katasítjoson ngayeje én xi tjítʼa Kjoatéxoma jebi (Deut. 17:18, 19).
Jósʼin tsakinyakao nga Énle Niná tsakándiaale je xi tsakinyatítjonle naxinandá Israel. Tobʼelañá, kʼianga koansjai je Kjoatéxomale Moisés nga tíbatéxoma rey Josías, je secretariole tsakʼéxkiale, kʼoa nga kinrʼoé je Josías jotso kjoatéxomale Niná tsakjaʼáxin ngayeje xkóson xi tjín ya naxinandá kʼoa tsakʼéndajin nga katasʼejna je sʼuí Paxko, kʼoa je sʼuí xi tsakʼéjna kui xi ngisasa nʼioje (2 Rey. 22:11; 23:1-23). Nga kui kitjenngi Énle Niná je Josías kao xi ngikʼa xi tsakinyatítjonle naxinandále Niná, kisikʼantjaiyaa jñani tsín kʼoasʼin tjíobándiaa kʼoa kitsoyale je naxinandá. Nga kʼoakisʼin kui xi tsakinyakao je chjota israelita nga kʼoakisʼin josʼin mele Niná. Je chjota xi tsakinyatítjonle naxinandále Niná, tjínkʼa xi tsín kʼoasʼin kitjenngi jmeni xi kitsole Jeobá. Nga kʼoakisʼin chjotatítjon jebi, je Jeobá tsakatekjáyale kʼoa tjínkʼa xi tsakjáʼale xále kʼoa kjaʼaí xi kitsjoale (1 Sam. 13:13, 14). Nga koanskanni, je Jeobá jé kiskoejin jngo chjotatítjon xi nʼio ndasʼin koasentítjon. w17.02 3:11,12, 14
Mixkue 28 sá noviembre
Ngisaa nangi kinikʼéjnai tikʼoajinni je xi jo Niná sʼin matsen, kʼoa tsakʼailai koronale kao kjoajeya kao nganʼio (Sal. 8:5).
Kʼoasʼin kisindaná je Jeobá jokji je (Gén. 1:27). Kui xi tsonile nga koa̱n chjénngilee jokjoan. Tobʼelañá, koaan koakoá kjoatsjoacha, kjoanda kao kjoamatokon. Kʼoati kʼoasʼin kisindaná je Niná nga tjín tokoán, xi kʼoatsoná jmeni xi ndatjín kʼoa jmeni xi chʼaotjín (Rom. 2:14, 15). Tsjoachañá je tsojmi xi tsje kʼoa kao je xi naskákjoan kʼoa kui xi mená nga nyʼán sʼin kuiyokoaa xíngiaa. Alikui tomaxkónná jebi, nga̱ je Jeobá tjío chʼin chʼin je xále kʼoa tsjoakee je kjoanyʼán. Kui xi bakóná jebi nga kʼoasʼin kisindaná je Niná nga koa̱n chjénngilee jokjoan. Kuinga kʼoati bakinniná nga katasakóná kjoaxkóntokon kʼoa nga kataʼyaxkónná jokji tjen choa̱le. Tonga ʼyañá nga tjínnele jchaxkoán je xíngiaa, tonga tsakui nichxin likui ʼyaa jósʼin tjínnele jchaxkoán. w17.03 1:5, 6
Xipe 29 sá noviembre
Je Niná kʼoakoannile tʼatsʼe je én xi kitso nga kjoañʼai tsjoále kʼoa tsínni kʼoakisʼin (Jon. 3:10).
Je Jeobá likuini kʼoakisʼin jmeni xi kitso nga títjon kʼianga tsabe nga je chjota xi Nínive tsʼe likui tikui xi chʼaotjín kʼoakisʼinni. Nga kʼoakisʼin je Jeobá, tsakakó nga kosonnile jme xi sʼín, nga tjínle kjoanangitokon kao kjoamatokon. Sakʼoajin tjínnele si̱kjaʼaitsjen ijngokʼá tsa kixi tíjna jmeni xi kabʼendajiaan. Jolani kʼianga bʼantjaiyajin jotjínni je kjoa. Si̱kjaʼaitsjeen nga sakʼoa kisikʼantjaiya je Jeobá jmeni xi kisʼin (1 Rey. 21:20, 21, 27-29; 2 Rey. 20:1-5). Tsakui nichxin kʼoati tjínnele si̱kʼantjaiyaa jmeni xi jetjíndajinná tsakai kʼianga sʼejinnda ijngokʼaná jokjoantjínni kjoa. Kataʼyala jokisʼin je rey David. Kʼianga tsakʼéndajin jmeni xi sʼin tʼatsʼe jngo tindaile Saúl, kui tsakʼangini jmeni xi kisʼejinle nga títjon, tonga kʼianga kisʼejinndale jokjoantjínni kjoa, kisikʼantjaiyaa jmeni xi jetsakʼéndajin tsakai (2 Sam. 16:3, 4; 19:24-29). w17.03 2:14, 15
Bixine 30 sá noviembre
Katabe ngatsʼi chjota nga mano nikjaʼaitsjaon (Filip. 4:5, TNM).
Nga kjesa jme xi chjoéjinjián, títjonkjoanla si̱kjaʼaitsjejiaan je Énle Niná xi koasenkaoná kʼoa josʼin kjuintjenngiaa jmeni xi tso. Si̱kjaʼaitsjenjinla choa̱ jebi. Tsa jngo tichjaa xi tsín testigole Jeobá ma je xʼinle kʼoa je tichjaa jetjínndajinle jme nichxinni nga bitjotsoyason (Hech. 4:20). Tonga je xʼinle kʼoatsole nga tsín katafitsoyason nga kui nichxin, nga tosa ya katafikao nga koaikʼétsaojin, nga̱ tsín tinanda jña tjíobitjokaoni xínkjín. Je tichjaa síkjaʼaitsjenjin jñánile je Énle Niná xi koasenkao nga nda skoéjin josʼin. Be nga tjínnele sitjosonle Niná kʼoa nga kʼoakitso je Jesús nga chjotatjenngile si̱koaa je chjota (Mat. 28:19, 20; Hech. 5:29). Tonga kʼoati be nga tjínnele skoe̱xkón je xʼinle kʼoa nga je choʼndale Niná tjínnele nga nda skósonnile jmeni xi sʼin (Efes. 5:22-24). Je tichjaa tjínnele skónangile yaole a kui xi mele je xʼinle nga tsín katatsoyason axo tokui xi mele nga ya katafikao nga kui nichxin. Ñá xi choʼndale Jeobá maa kui chjoéjiaan jmeni xi tjen ndiaale kʼoa jmeni xi sasénle Niná. w17.03 4:17