Noviembre
Bixine 1 sá noviembre
Chjaʼaxinlee yaoná ngayije kjoachi̱nga̱le sonʼnde, nda kjuinkoaa yaoná, ánni nga chjotakjoakixi koa̱nsíñá (Tito 2:12).
Nga tiñá bichakjáyanilee yaoná maná nikuindaa josʼin mangínkoaa yaoná kʼoa josʼin nikjaʼaitsjeen. Tonga alikui toje kichʼañá nga kʼoanʼia, machjén nga kʼoénelee yaoná nga tiñá kuichákjáyanilee yaoná. Kʼianga tsejta ma je xi xijchá kʼoa kjitʼa tsoyale je xtiʼndíle josʼin batekjáya je Jeobá kʼoa josʼin tsoya, binyakao nga chjine ma kʼoa nga male tije batekjáyanile yaole (Efes. 6:4). Kʼoati ma je xi tokʼia bexkon xi tʼatsʼe Jeobá kʼianga jejchínga. Ningalani male kjoéxkó sakʼoa yaole, ñʼai male nga sítjoson josʼin mele Niná. Tonga kʼianga kʼoasʼin fikao yaole josʼin mele Niná kʼoa bʼénele yaole nga kjenngile Cristo, sa taja sa tajaa ma je kjoamakjainle (Efes. 4:23, 24). Kʼianga tiñá bichakjáyanilee yaoná ndasʼin bichómani. w18.03 29 párr. 3, 4
Xoto 2 sá noviembre
Nda chjoéyao xíngio (Rom. 12:13).
Jé Jeobá kao naxinandále xi kʼoatsoná nga kuiyojtián. Kʼoa ñá, kui xi mená nga nda katasatío kon je xi faʼai kjoajtínná (Rom. 15:7). Nʼio tjínle kjoandosin kʼianga nda chjoéyaa je xi tosʼa faʼaitítjon. Nga̱ jé Jeobá xi kʼoati tínchja̱le kʼoa kuinga tsínkui kjuinñá jokji kʼoa jokjoan najño xi yʼakjá (Sant. 2:1-4). Kʼiatsa tiʼyaa nga tsín ʼya xi tífákaonajmí koaan kʼoakʼuínlee nga ya katabʼejnatʼaná. Ndajin sʼe̱ kon kʼianga kuisenkoaa nga koaitjenngi jmeni xi tísakóya kʼoa nga koa̱nsjaile textole Biblia. Tsa kʼoasʼiaan, tinitjosonjián je Énle Niná nga nda chjoéyaa xíngiaa. Kʼianga faʼaitsjoá kjoanokjoaya je ndsʼee xi xin jtín tjío, je superintendente xi tsʼe circuito, kʼoa tsa je ndsʼee xi Betel tjío, machjén nga nda chjoéyaa (3 Juan 5, 8). Jngo koya xi koa̱n sʼiaan kuinga kʼoailee jme xi koakjenni. Koaan kʼoasʼin kʼoéndajiaan xi ngindia. w18.03 15 párr. 5, 7
Taingo 3 sá noviembre
Jmé xi bʼéchjoana nga koa̱n kjuísʼe̱nngindá (Hech. 8:36, TNM).
Kataʼyala je choa̱le jngo chjota xi kitjenngike chjotale Cristo. Chjota judío kitjenni. Tonga je chjota judío alikui tindasʼin tsakationi ngixko̱n Jeobá nga̱ tsín kisitjoson. Kʼoa je chjota jebi nʼio koanndosinle jmeni xi kisʼin je chjota judío nga tsabexkón je Niná. Je Jesús yaa tjen ngʼajmi kinchja̱nile. Kʼoa nga kʼoakoan, je chjota jebi kitsjoaʼnde nga tsakasenkao je Ananías, kʼoa xijekoan kisʼenngindá (Hech. 9:17, 18, TNM; Gál. 1:14). Chjota jebi, jé xi pastro Pablo tsakʼin nga jekoanni. Tojosʼin tiʼyaa, je Pablo tokjoan kisʼenngindá kʼianga jekoanjinle nga nʼio chjíle jmeni xi kisʼin je Jesús nga kuitjoson jmeni xi tjínndajinle Niná (Hech. 22:15, 16, TNM). Kʼoati sʼín ndʼaibi je xi Biblia kotʼaya, ni sʼa xti kʼoa ni jechjotajchínga. w18.03 5, 6 párr. 9-11
Lune 4 sá noviembre
Likui koanna nga tsakjakaono, ndsʼe, joni tsa je xi nda sítjosonle Espíritu Santo. Tonga tsakjakaono joni tsa xi tochjotasonʼnde (1 Cor. 3:1).
Jacob tse kjoa jaʼatojin, je Esaú xi ndsʼe̱ koanni koanmele kisikʼien. Saʼnda je nʼaichále koanmele nga tsakʼanachale. Tonga je Jacob kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen josʼin síkjaʼaitsjen Niná ninga tsín kʼoakisʼin je chjota xi tsakʼejnajinle (1 Cor. 2:14-16). Koankjainle nga sitjoson Niná jmeni xi kitsole je Abrahán, kisikuindaa ngantsjai je familiale nga̱ je koanchjén nga kuitjoson jmeni xi tsakʼéndajin Niná (Gén. 28:10-15). Jmeni xi kitso kʼoa jmeni xi kisʼin tsakakó nga tsabechjí je kjoatéxomale Niná kao jmeni xi mele. Tobʼelañá, tsakʼétsʼoale Niná kʼianga kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga je Esaú mele sikʼien. I kitso: “Kʼoa ji i tisi: Xi kjoaixi nda skoekonle, kʼoa je ntje̱li kʼoakoa̱nchon jochon je tsomí xi tjín ya ndaindáchikon xi tsín ʼya xi maxki̱le nga nʼio nkjín mani” (Gén. 32:6-12). Josʼin kisijchá yaole je Jacob tsakakó nga koankjainle jmeni xi kitsole Jeobá kʼoa jotsakʼinle je chjotajchíngale. w18.02 20 párr. 9, 10
Majte 5 sá noviembre
Nʼio kixi tífitʼana, tsokjónkena kʼoa xin tíjnale xi chʼaotjín (Job 1:8).
Je Job nʼio tse kjoa jaʼatojin. Jé “xi nʼiosa jeya koan ya ʼnde jña tjoni tsʼuí” (Job 1:3). Nʼio nyiná koan, nʼio tsaʼyale kʼoa nʼio tsabexkón chjota (Job 29:7-16). Ninga kʼoalani, alikui kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga ngisa ngʼa tsakʼejnale xi ngikʼa kʼoa alikui kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín machjénle je Niná. Je Jeobá “choʼndana” kitsole. Je Na̱i nʼio tsakásjaile josʼin kitsjoale kjoañʼai je Job, nga̱ kui xi koanmele nga kʼoasʼin katasíkjaʼaitsjen nga Niná títsjoále kjoañʼai (Job 1:13-21). Xijekoan, ʼndele nga tsjoánganʼiole je xi jan chjota xi kichokonle tosaa tokjaʼaí kitsole, kʼoa kʼoakitsole nga bakinle je kjoañʼai xi títsjoále Niná (Job 2:11; 22:1, 5-10). Tonga je Job kixi kitʼale Niná. Kʼianga jejaʼatojin kjoañʼai, je Jeobá jaoya kʼoakji kitsjoanile jokji tjínle nga títjon, kʼoa 140 nó tsakʼejnakonsa (Sant. 5:11). Kʼoa jokjitse tsakʼejnakonsa tosi tonda je Jeobá kisixále. w18.02 6 párr. 16; 7 párr. 18
Mixkue 6 sá noviembre
Sʼee chjota xi to yaole koaini, xi ngʼakon kʼoa xi tosíxkón male (2 Tim. 3:2, 4).
Je chjota xi kʼoakjoan tokui xi mele nga ngʼa kuitjo kʼoa xkón kataʼya. Jngo chjotachjine xi kʼoakitso nga je chjota xi ngʼakon tijé bʼétsʼoanile yaole ya jinni̱ma̱le. Tjínkʼa xi kʼoatso kʼianga je kjoangʼatokon nʼio chʼaosʼin tíjna, saʼnda je chjota xi ngʼakon alikui sasénle nga ngʼakon ma je chjota xi kjaʼaí. Likui jao tjínná nga jtike Jeobá je kjoangʼakon. Ya Biblia kʼoatso nga jtike “xi ngʼakon xko̱n” (Prov. 6:16, 17). Je kjoangʼakon kjin sikʼéjnaná xi kao Niná (Sal. 10:4). Kʼoa je xi kʼoakjoan jéní Na̱i (1 Tim. 3:6). Saʼnda tjínkʼa choʼndale Niná xi kjoangʼakon tjíosíkinjele. Tobʼelañá je Uzías, xi rey sʼin tsakʼejnale naxinandá Judá, nkjín nó nga kixi kitʼale Jeobá, tonga je Biblia itso xi tʼatsʼe Uzías: “Nga jekisʼele nganʼio, je ni̱ma̱le ngʼakon koan kʼoa tijé tsakajnginile kjoa yaole, likui kixi jokisʼin xi kao Jeobá je Ninále nga ya jaʼasʼen ya yo̱ngo̱le Jeobá nga tsakaká je xongó”. Xijekoanni, je rey Ezequías kʼoati ngʼakon koan, tonga tochoatse nga kʼoakisʼin (2 Crón. 26:16; 32:25, 26). w18.01 28 párr. 4, 5
Xipe 7 sá noviembre
Tatiotʼaxion tao̱n ya niʼyano, josʼin nga títsjoáno kjoanda je Niná (1 Cor. 16:2).
Ya Biblia faʼaitʼa choa̱ xi bakóná nga kitsjoa jmeni xi kisʼele je choʼndale Jeobá (Éx. 35:5; 2 Rey. 12:4, 5; 1 Crón. 29:5-9). Kʼianga kisʼejinle je chjotale Cristo xi tsakatio kʼianga siglo 1 nga kjinrá kisʼe ya naxinandá Judea, je Biblia kʼoatso nga kitsjoanganʼio nga jngó jngó jokji tjen kicho nganʼiole (Hech. 11:27-30). Kjaʼaí kjaʼaísʼin kitsjoanganʼio je choʼndale Niná. Kʼianga siglo 1, tjínkʼa je chjotale Cristo xi tsakaténa jmeni xi tjínle. Tobʼelañá, tsa nangi kʼoa tsa ndʼia kʼoa je tao̱n xi koanchjínile jé pastro kitsjoale. Kʼoa je pastro jé kitsjoale xi ma̱ tjío (Hech. 4:34, 35). Tjínkʼa je chjotale Cristo xi tsen tsakatíotʼaxin je tao̱n nga ntsjaintsjai kitsjoanganʼio tʼatsʼe xále Niná. Ninga je xi nyiná koan kʼoa ninga je xi ma̱ koan, kitsjoanganʼio ngatsʼi (Luc. 21:1-4). w18.01 18 párr. 7; 19 párr. 9
Bixine 8 sá noviembre
Je xi sʼa xti bijtale kʼoa faʼajen nganʼiole (Is. 40:30).
Ningalani nʼio nkjín koya jmeni xi maná nʼia, xi tjínnele kuenta sʼiaan kuinga tochoa tjen bichó je nganʼioná. Si̱kjaʼaitsjenla tʼatsʼe pastro Pablo. Ningalani nʼio koanle jmeni xi kisʼin, alikui kitjosonle ngayeje jmeni xi mele sʼin. Kʼianga tsakʼéyanajmíle Niná jmeni xi koankjáojinle, je Jeobá i kitsole: “Je nganʼiona ngisa nʼio nda matsenni kao kjoaʼindali”. Je Pablo koanjinle jme xi tsakʼinle kʼoa i kitso: “Nga inda an, kʼia tjínna nganʼio” (2 Cor. 12:7-10). Jókitsonile nga kʼoakitso. Je Pablo koanjinle nga tsín koa̱nle nʼio tse jme xi sʼin tsa tsín je Niná koasenkao. Jé nganʼiotsjele Niná tsjoále nganʼio kʼianga inda sʼe̱ kon. Kʼoati koa̱nle koasenkao nga kʼoasʼin jmeni xi tsín kʼoakoa̱nle nga toje. Kʼoati maa tsanda ñá. Alikui jao tjínná nga sʼe̱ná nganʼio kʼianga je nganʼiotsjele Niná koasenkaoná. w18.01 9 párr. 8, 9
Xoto 9 sá noviembre
Saʼnda nga ʼndí tisui, tsaʼyai je xo̱n Escritura xi tsʼe Niná, je xi nda sichjineli josʼin kuitjo̱ntjai (2 Tim. 3:15).
Kʼiatsa je xti kʼoakuitsole xijchále nga mele koaisʼenngindá nda nga kui skótʼayajin jotso xo̱n xi síkasén naxinandále Niná xi tʼatsʼe je xi xijchá ma. Kui xi kuinyakao nga ngisa nda kuitsoyale je ʼndíxtile nga nʼio chjíle kʼoa nga tse kjoanichikontʼain tjínná nga testigole Jeobá maa, nga jetsakʼaitʼalee yaoná Niná kʼoa nga jetsangínsʼenngindá. Je xi xijchá ma, kui xá kjinele kʼoa kui kjoanda tjínle nga kʼoasʼin sijchá je ʼndíxtile josʼin mele Jeobá (Efes. 6:4). Ali tokuijin xi machjén nga kuitsoyale jotso je Biblia, kʼoati tjínnele kuinyakao nga ñaki sʼe̱jngo kon tʼatsʼe jmeni xi kjimajinle. Kʼiatsa tsín jao tjío kon je ʼndíxti, kui xosikao nga koanmele tsjoátʼale yaole je Jeobá kʼoa nga ñaki kao ni̱ma̱le sixánile. Jon xi xijchá mao, jé Énle Niná kʼoa kao nganʼiotsjele Niná koasenkaono nga tosi tonda kʼuínyalao je ʼndíxtino nga chjine katama kʼoa nga kuitjontjaile yaole. w17.12 22 párr. 17, 19
Taingo 10 sá noviembre
Kuisenndoní nga kuichokjetʼa je nichxin nga kʼoaili kjoatjaoli (Dan. 12:13).
Kʼianga jeme 100 nóle je Daniel, tsakui nichxin kui kisikjaʼaitsjen jókoa̱nni nichxin xi nroaján. A kjoaʼáyanile. Jaon, tojosʼin faʼaitʼa ya jña tofetʼani je libro xi tsʼe Daniel, je Jeobá i kitsole: “Tonga ji [...]. Si̱kjáyaní”. Je Daniel bení nga je kʼien totjíosíkjáyaní kʼoa nga ya Tsjó tsín “kjoafaʼaitsjen, ni kjoankjíntokon, ni kjoachjinejin” (Ecl. 9:10). Tojeme kuiyá nga kʼia, tonga alikui tokichajin. Je Niná nʼio naskánatjín kjoachoya xi kitsjoale. Kʼoatsakʼinle jotso je én xi faʼaitʼa je texto xi kamaxkia ndʼaibi. Alikui kʼoatsakʼinle kʼiáni kʼoakoa̱n. Tjínnele nga kuiyá kʼoa skóya. Tonga je én xi “kuisenndoní [...] nga kʼoaili kjoatjaoli” tso, kui xi tsoyanile nga kʼia ni̱kjaʼáyanile nichxin xi nroaján, kʼianga “kuichokjetʼa je nichxin”. Je Biblia xi Nueva Biblia al Día ʼmi, isʼin síkʼatoya je én xi tsakʼinle Daniel: “Kʼianga jekuichokjetʼa nichxin kuisótjenni nga tisojnakʼain nga kʼoaili je chjíli”. w17.12 7 párr. 17, 18
Lune 11 sá noviembre
Alikui koa̱n si̱kʼien tsa tojngo testigo tsjoá tsʼoa (Núm. 35:30).
Je Jeobá kʼoakitsole je chjotajchínga xi tsakatio ya naxinandá Israel nga kui katafitjenngi je kjoatéxomakixile. Xi títjon kisʼin je chjotajchínga kuinga tsakatíobasen jotjínni je kjoa. Xijekoanni, tjínnele nda tsakatiotsʼinya tsa bakinle nga sa̱kóle kjoamatokon je xi kʼien kisikʼien kʼoa tjínnele kui kuenta kisʼin jotjín kon, jokjoan kʼoa jmeni xi kisʼin nga kjesa kjoa kajinjin. Kʼianga koako je kjoatéxomakixile Jeobá, tjínnele kui kuenta kisʼin tsa jtike kʼoa tsa toxá kisikaoni je chjota xi kisikʼien (Núm. 35:20-24). Kʼiatsa testigo koanchjén, tjínnele jao koanni kʼianga jchale tsa toxá kisʼinni. Tojosʼin tiʼyaa, kʼianga jetsaʼyale jotjínni kjoa, je chjotajchínga jé chjota xi kuenta kisʼin, ali tsa tokuijin jmeni xi kisʼin. Tjínnele ndakjoan kiskosonnile nga koan tsabe ánni nga kʼien kisikʼienni. Je xi tsakasenkao kui je nganʼiotsjele Jeobá ánni nga tsabeni jokisʼin kʼoa nga tsakakóni kjoamatokon kao kjoatéxomakixi (Éx. 34:6, 7). w17.11 16 párr. 13, 14
Majte 12 sá noviembre
Chótʼayakoai je kjoabi (1 Tim. 4:15).
Jmeni xi koanjinná kʼianga tosʼa kichotʼayá je Biblia, nʼio chjí ʼyatokoán. Koanjinná nga je Jeobá kisindaná kʼoa tsaʼyañá jmeni xi tjínndajinle xi tʼatsʼe chjotasonʼnde. Kʼoati koanjinná nga nʼio tsjoakená nga kitsjoa je ʼNdíle nga tsakʼéchjíntjainá xi tʼatsʼe jée kao kjoabiya. Tsakʼinyaná nga je Chjotaxále kjoaʼaxin je kjoañʼai kʼoa nga koa̱n kuiyoaa ngantsjai nichxin, nga nyʼán sʼin kuiyoaa kʼoa nga nʼio tsjoa sa̱tío tokoán (Juan 3:16; Apoc. 4:11; 21:3, 4). Sakʼoaa tíbʼantjaiya josʼin kjimajinná je én xi tongini kinokjoa xi faʼaitʼa Biblia. Kʼianga kʼoasʼin bʼantjaiyajin, machjén nga si̱kʼayaa nichxin nga nʼio nda chótʼayajiaan kʼoa si̱kjaʼaitsjenjiaan (Hech. 17:11). Alikui tokui xi machjén nga jchaa jmeni xi bʼantjaiyajin, kʼoati machjén nga kataʼyaa jñáni nga tsín mangósonkao josʼin koanjinná ngasʼa. Tsa kʼoasʼiaan, kʼoasʼin so̱kosaná je kjoankjíntokon xi nʼio chjíle xi tsoya Énle Niná. w17.06 12, 13 párr. 15, 16
Mixkue 13 sá noviembre
Tinyachʼaolao yaono, joni tsa tinikʼaon yaono, tʼatsʼe je kjoa xi tjín sonʼnde: kjoachajngi, kjoajndí, kjoachi̱nga̱ (Col. 3:5).
Tjínnele nʼio nda si̱kuindaa yaoná kʼianga kui satíobasenná jmeni xosikaoná nga tsín tisitjosonñá je kjoatéxomale Jeobá. Tobʼelañá, je xi sʼa tjíotsomakao xínkjín tjínnele tongini kjaoyani jókji kjoatsjoacha koakole xínkjín kʼoa nga tsín toje koatiokao xínkjín (Prov. 22:3). Je chjotale Cristo kʼoati ñʼai male kʼiatsa toje ñatjen síxá xi tsín xʼinle kʼoa tsa xi tsín chjoónle mani kʼoa tsa kjin tjíole xínkjín (Prov. 2:10-12, 16). Nda si̱kuindaa yaoná kʼiatsa ba tjín tokoán. Tochale nʼio koa̱ntsjoachaa tsa ʼyani xi tsjoánganʼioná kʼoa koa̱njyoná tojmeni xi kuitsoná. Tsa kʼoakoa̱n, si̱jélee nganʼio Jeobá kao ndsʼee nga katabinyakaoná (Sal. 34:18; Prov. 13:20). w17.11 26 párr. 4, 5
Xipe 14 sá noviembre
Chjoéjion je naxinandá xi tsen sa̱tío jñani tóka je chjota xi tokjoataon xi koa̱nle nga kʼien sikʼien (Jos. 20:2).
Je Jeobá nʼio chʼaosʼin tsabe kʼiatsa xínkjín kisikʼien je chjota israelita. Tsa ʼyani xi kʼoakisʼin, je chjota xi xínkjín mani xi kinikʼien jé kisijndangajaoni nga kisikʼien je chjota xokisʼin (Núm. 35:19). Kʼianga kinikʼien je chjota xi kjoa kisokole kʼoasʼin koanjndani je njín xi kixijten. Kʼoa je xi síjndangajaoni ndi̱toon kisikʼien, ánni nga tsín koanjndíni je nangi xi kʼoatsakʼinle nga kʼoaile, nga̱ je Jeobá kʼoakitso nga je njínle chjota síkitsón je nangi, kʼoakitso nga tsín tjínnele sijndí je nangi jñani tjíoson (Núm. 35:33, 34). Jméni xi koantʼain je chjota israelita xi tokjoataon xi koanle nga kʼien kisikʼien. Ninga tsín toxá kisʼinni tonga tojo je kisʼene (Gén. 9:5). Tonga nga tokjoataon xi koanle, je Jeobá kitsjoaʼnde nga kisakole kjoamatokon. Chjota jebi koan ya kitoka tojñanile xi jaon naxinandá xi tsen kisatio jñani ma fikatio je chjota xi tokjoataon xi koanle nga kʼien kisikʼien. Nga kʼoakisʼin tsín kixontsja je chjota xi síjndangajaoni. Kʼianga jeya kicho ya ʼnde jebi alikui tikoan kitjoni josaʼnda nga kʼien je naʼmitítjon (Núm. 35:15, 28). w17.11 9 párr. 3-5
Bixine 15 sá noviembre
Je chjota xi chjine alikui kuenta sʼín jme xi ʼmile (Prov. 12:16).
Jngo tichjaa xi Australia tsʼe, itso: “Je nʼaichána, nʼio tsakʼejnachjoale je Énle Niná. Tongini nga kjesa nokjoajinlaijin, nijélaijin Jeobá nga katabasenkaonajin nga tsín toxkia kʼuínlaijin. Xi ijngosani, kʼianga tsínkui cho̱batiyanijin xi tʼatsʼe relijión, tongotjo nokjoalaijin”. Tsakui nichxin likui nda sʼe tokoán nga tobixkantiaa nga nokjoakoaa xíngiaa nga̱ nʼio tsjoachaa kʼoa tibʼenelee yaoná nga ndasʼin kuiyokoaa ngantsjai. Tonga si̱kjaʼaitsjeen nga je xi ngisa tjínnele tsjoacha koaan jé Jeobá tikʼoajinni je xíngiaa. Tsa kʼoasʼiaan, kuinyakaojián je xíngiaa nga skoe̱ nga kjoabiya kuichokaoná kʼiatsa tsín si̱tjosoán jotso je Énle Niná kʼoa nga kjoabijnachon so̱koná tsa si̱tjosoán. Si̱kjaʼaitsjeen nga tsín ʼya xi koa̱n kʼoénelee nga Jeobá katasíxále. Tonga je xi koa̱n sʼiaan kuinga kʼoakʼuínlee josʼin tíbasenkaoná nga tinitjosonlee je Niná. Kʼoa je Niná kʼoati tíbakóle kjoatsjoacha nga kʼoati katabe xi tʼatsʼe. Nga jngó jngóñá xi kuixónñá tsa si̱xálee Niná kʼoa tsa mai (Is. 48:17, 18). w17.10 15, 16 párr. 15, 16
Xoto 16 sá noviembre
Tjaocha katamaa xíngiaa. Ali toʼén kuinókjoaa, tongaje kjoatjaocha xi kjoakixi xi sʼiaan (1 Juan 3:18).
Alikui koa̱n nga tokʼoakuixoán nga tsjoachaa xíngiaa. Sakʼoaa machjén nga ñaki kao xáná koakoñá. Tobʼelañá, kʼiatsa jngo ndsʼee xi tsínle jme xi tíkjine kʼoa tsa najño machjénle, alikui koa̱n nga tokui kʼoakʼuínlee jmeni xi sinʼio kon (Sant. 2:15, 16). Tikʼoasʼinni, kʼianga tsjoachaa je Niná kao xíngiaa, alikui tokui kʼoaʼmilee je Niná nga katasíkasénsa xi tsoyason, tjínnele nga ngisa nʼio kʼuínyasoán tsanda ñá (Mat. 9:38). Je pastro Juan kʼoakitso nga “je kjoatjaocha xi kjoakixi xi sʼiaan”. Kui xi tsonile nga ñaki kʼoatjín je kjoatjaocha xi koakoá (Rom. 12:9; 2 Cor. 6:6). Alikui koa̱n nga toxokʼoa sʼiaan. Nga kʼoasʼin katamatsen nga tibakoá kjoatsjoacha ninga maini. Kʼiatsa kʼoasʼiaan, chjota jaonkjaín kjimaa kʼoa tsín jme chjíle je kjoatsjoacha xi tibakoá. w17.10 8 párr. 5, 6
Taingo 17 sá noviembre
Nichxin kao nitje̱n tjínneli chéché kʼoéxkiai, kʼoa ñaki nda sʼiain (Jos. 1:8).
Kʼiatsa mená nga koasenkaoná je Énle Niná, machjén nga ntsjaintsjai kʼoéxkiaa, tsa kʼoakoa̱nná koaan nga nyaon nyaon kʼoéxkiaa. Ningalani nʼio tse xá tjínná, alikui koa̱n nga kui kʼoechjoaná nga kʼoéxkiaa je Biblia (Efes. 5:15, 16). Koaan kʼia kʼoéxkiaa nga tanjio, kʼianga nichxin kʼoa tsa kʼianga manjio. Kʼoati tjío tokoán jokisʼe kon je xi kiski salmo nga kitso: “¡Nʼio tsjoake̱ je kjoatéxomali! Kui sikjaʼaitsjenjian bʼajnda nichxin” (Sal. 119:97). Ali tsa tokuijin xi machjén nga kʼoéxkiaa je Biblia. Tjínnele nga si̱kjaʼaitsjenjiaan jmeni xi bʼexkiaa (Sal. 1:1-3). Tsa kʼoasʼiaan, kui xi koasenkaoná nga kjuintjenngiaa je kjoachjine xi tsjoá je Énle Niná. Tojosʼin kʼoéxkiaa je Biblia, ninga ya celularná kʼoa tsa kao tabletaná, je xi mená kuinga katabichókajin ni̱ma̱ná jmeni xi kʼoéxkiaa. w17.09 24 párr. 4, 5
Lune 18 sá noviembre
Jchamatokon xíngio (1 Ped. 3:8).
Alikui tjínnele tongantsjai koakoá je kjoamatokon. Tobʼelañá, je Jeobá kʼoakitsole je rey Saúl nga katasíkjeson tsakai je chjota amalequita kao cho̱ntjele, je Saúl likui kisikʼien je rey. Tsakui nichxin kʼoakitso nga kjoamatokon tsakakó, tonga je Jeobá alikui kisasenle, tsakʼasjengi je Saúl nga tsín kisitjoson (1 Sam. 15:3, 9, 15). Je Jeobá jngoo Jues xi ñaki kixi, kʼoa male kotʼajin jotjío je ni̱ma̱le chjota, kuinga beni kʼiani nga tsín machjén nga koakoá kjoamatokon (Lam. 2:17; Ezeq. 5:11). Tochoasa cha nga tsjoále kjoañʼai je xi tsín sitjosonle (2 Tes. 1:6-10). Nga kui nichxin tsín tikoakonile kjoamatokon. Sikjeson je xi tsín sitjosonle, tonga kʼoasjentjai kʼoa koakole kjoamatokon je choʼndale xi kixi tjíofitʼale. Alikui ñá bʼakaoná kʼoakuixoán ʼyani xi kʼoasjentjai je Jeobá kʼoa ʼyani xi mai, je xi bʼakaoná kʼoasʼiaan, kuinga kuinyakoaa je chjota nga katabe xi tʼatsʼe Niná nichxin xi tiyoaa ndʼaibi. w17.09 11 párr. 10-12
Majte 19 sá noviembre
Je kjoanda xi tsjoájin ni̱ma̱ná je Espíritu Santo kuinga chjoéxkoá yaoná (Gál. 5:22, 23).
Je Jeobá mele koasenkaoná nga koa̱nná chjoéxkoá yaoná. Jé Jeobá xi nʼio ndasʼin bakó nga̱ male kʼoasʼín. Tonga nga chjotajée maa, ñʼai maná nga chjoexkoá yaoná. Nkjín koya kjoa xi tjín kʼianga tsín male kjoéxkó yaole je chjota. Kʼoa kui xosíkao nga tsínkui títjon kʼoasʼínni jmeni xi ngisa chjíle, tsín tinda síxáni kʼoa tsín tinda kotʼayani. Kʼianga tsín male kjoéxkó yaole, éntsʼeen nchja̱, xán ʼbi, tsʼeen ma, tsjion xínkjín, tao̱n mjétʼain yaole, kui tsjentʼale xi chʼaotjín, ndoyá batioʼya, tsín tinda satíoni kon, chʼin bakinle nga chjota fayokao kʼoa tjín yánchjín xi ʼndí tjíosʼele ninga tsín mele (Sal. 34:11-14). Kʼoa nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, sa ñʼai sa ñʼai male je chjota kʼianga kjoéxkó yaole. Alikui tokʼoakoa̱nná nga kʼoakjoan chjota, nga̱ je Biblia tongini kʼoakitso nga toxá kʼoakoa̱nni “nichxin xi kjoetʼa” (2 Tim. 3:1-3). w17.09 3 párr. 1, 2
Mixkue 20 sá noviembre
Je kjoanyʼántakonle Niná xi ñaki faʼatole ngayije kjoafaʼaitsjenle chjota, jé xi sikuinda ni̱ma̱no (Filip. 4:7).
Nda satío je kjoafaʼaitsjenná kao ni̱ma̱ná kʼianga tjínná “je kjoanyʼántakonle Niná”. Ñaki tjínjngo tokoán nga je Jeobá sikuindaná kʼoa mele nga ndasʼin kuiyoaa (1 Ped. 5:10). Kʼianga ʼyaa jebi, majinná nga je Jeobá koasenkaoná nga tsínkui sikinjená je kjoanikjáojin kʼoa kao kjoajkon. Jemachrianle nga sʼe̱ kjoañʼai xi nʼio tse, xi kjesa kʼoamajin kʼoa xi tsínkʼia tikʼoakoa̱nni (Mat. 24:21, 22). Ninga tsín ʼyaa jmeni xi koa̱nná nga jngó jngoá, alikui koa̱n nga kui nʼio si̱kjáojiaan. Ningalani tsín majinná ngayeje jmeni xi sʼin, ʼyañá jokjoan je Jeobá. Kʼianga chotʼayajiaan josʼin tsakasenkao je choʼndale nichxin kjoatse, ʼyañá nga sítjoson ngantsjai jmeni xi tso. Kʼianga basenkaoná je Jeobá, sʼená “je kjoanyʼántakonle Niná xi ñaki faʼatole ngayije kjoafaʼaitsjenle chjota”. w17.08 12 párr. 16, 17
Xipe 21 sá noviembre
Tsejta katamao saʼnda nga kjoaʼaí Nainá (Sant. 5:7).
Je profeta Isaías kao Habacuc itso xi kiskonangi: “Kʼiá saʼndani ji Jeobá” (Is. 6:11; Hab. 1:2). Kʼoati kitso je Jesucristo kʼianga tsabe nga tsín kisʼele kjoamakjain je chjota (Mat. 17:17). Kuinga tsín chʼao katasʼeni tokoán tsa kʼoati bixón sakʼoaa tsanda ñá. Tsakui nichxin kʼia kʼoasʼe tokoán nga tsín kixi tíjna jmeni xi matʼeen, tsa kuinga jekjimajchíngaa kʼoa tsa chʼin tíbʼetʼaná. Kʼoa tsakui nichxin nʼio nikjáojiaan nga ñʼai chon nichxin xi tiyoaa ndʼaibi (2 Tim. 3:1). Tsakui síkʼajenje̱ tokoán nga tsín nda sʼín je chjota. Je xi basenkaoná kuinga ʼyaa nga je choʼndale Niná xi tsakatio nichxin kjoatse, kʼoakitsole je Jeobá jokisatio kon, kʼoa je Jeobá alikui kiskankao nga kʼoakitso. Jméni xi koasenkaoná kʼiatsa kui kjoa xi jekanikʼaxkiaa tibitjatojiaan. Xi koasenkaoná kui jmeni xi kitso Santiago, tojo tso je texto xi kamaxkia ndʼaibi. w17.08 3 párr. 1-3
Bixine 22 sá noviembre
Miyo tʼiaon xi tʼatsʼe kjoanyiná xi chʼao tjín (Luc. 16:9).
Je Jesús kʼoakitsole je chjotale nga ya ngʼajmi katabásjai miyo. Jngo koya josʼin bakoñá nga kixi mangíntʼalee Niná, kʼiaa nga bʼainganʼioá kao je tsojmi xi tjínná nga tosi tonda kataʼmiyason je Énle Niná jngo tjíjtsa Sonʼnde (Mat. 24:14). Kataʼyala josʼín kʼa ndsʼee nga tsjoánganʼio. Jngo tsotiʼndí xi India tsʼe, jngo kaxa̱ʼndí tíjnale jña tsakinyá tao̱n kʼoa saʼnda tsín titsakatseni juguete xi siskákao. Je tao̱n xi koanxkóle kui xá kitsjoani nga tosi tonda kataʼmiyason. Xi tiyani naxinandá jebi, jngo ndsʼee xi yáxka̱jén kitjenle xi coco bale, nʼio nkjín coco kitsjoale je ndsʼee xi ya tjío ya ndʼia jña faʼatoya je én xi malayálam ʼmi. Ndsʼee jebi kʼoatso nga ngisa nda nga kui kitsjoa tikʼoajinni nga tao̱n tsjoá xi kui kuindáni. Kʼoa je ndsʼee xi ya Grecia tsʼe ntsjaintsjai tsjoále je ndsʼee xi ya Betel tjíosíxá siti̱ xi tsʼe olivo, queso kʼoa xi kjaʼaísanile tsojmi xi ma chine. w17.07 8, 9 párr. 7, 8
Xoto 23 sá noviembre
Tijndánáijin jngo kjoajnda xi tsʼe Sión (Sal. 137:3).
Kʼianga kʼoatsakʼinle je chjota israelita xi ya Babilona tsakationʼio nga katase, alikui titsjoa tjíoni kon nga kise kʼoa koanchjén nga kininʼio kon. Kʼoa je Jeobá tongini kʼoakitso nga je rey xi Ciro ʼmi, xi Persia tsʼe, si̱katíondái. Je Ciro i kitso: “Je Jeobá [...] an tsakánena nga kʼoendale jngo ndʼia ya Jerusalén [...]. Toʼyani xi tjío ibi xi naxinandále ma, yaa tjen tíjnakao Jeobá Ninále. Kʼoasʼin katafimi” (2 Crón. 36:23). Alikui jao tjínná, nga nʼio kisinʼio kon je chjota israelita kʼianga kinrʼoé én jebi ya Babilonia. Je Jeobá alikui tsa toje naxinandá xi kisinʼio kon, kʼoati kitsjoanganʼiole nga jngó jngó chjota israelita. Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, tojo kʼoasʼín je Jeobá nga sínʼio kon je choʼndale. Je Niná basenkao je xi kjoaʼaon tjíojin ni̱ma̱le kʼoa basenkao je xi kitsiʼaon (Sal. 147:3). Ñaki kʼoakʼoé tokoán nga je Jeobá koasenkaoná kʼoa sinʼio tokoán kʼianga chʼin tjínná kʼoa kʼianga ba sʼe tokoán (Sal. 34:18; Is. 57:15). Tsjoáná nganʼio kao kjoachjine kʼianga koa̱n kuitjátojiaan tojme kjoani (Sant. 1:5). w17.07 18 párr. 4, 5
Taingo 24 sá noviembre
Ya jña tíjna kjoanyináno, kʼoati ya tíjna ni̱ma̱no (Luc. 12:34).
Alikui ʼya xi mangóson jokji nyiná je Jeobá, tsʼee ngayeje jmeni xi tjín (1 Crón. 29:11, 12). Tonga je Jeobá nʼio tjínle kjoanda kʼoa nʼio ʼyachjiá je kjoatjao xi títsjoáná. Jñánile je kjoatjao jebi. Janla koya si̱kʼaxkiaa. Xi títjon, je Chjotaxále Niná. Xi majaoni, nga ʼmiyasoán. Kʼoa xi majanni, je kjoankjíntokon xi tsoyaná Énle Niná. Tonga tsa tsín si̱kuindaa yaoná, likuijin tichjí jchatokonñá. Nga tsín kʼoakatamaa, machjén nga tosi tonda tsjoacha katamaa je Jeobá. Ninga ñʼai koanná kinikʼantjaiyañá yaoná, nga̱ kui xi mená nga je Chjotaxále Niná koatexomaná (Rom. 12:2). Tonga tjínnele tosi tonda kuixkantʼakoaa xi chʼaotjín. Si̱kuindaa yaoná nga tsínkui si̱metokoán je tsojmi xi tjín sonʼnde kʼoa tsakuije̱ kjoachajngi (Prov. 4:23; Mat. 5:27-29, TNM). w17.06 9 párr. 1; 10 párr. 7
Lune 25 sá noviembre
A kuinga ʼyani jebi (Job 38:21).
Alikui jña kʼoatso tsa tsakʼinyale je Job ánni nga kjoañʼai tíjnajinni. Je Niná tsakasenkao nga katamajinle nga tsín mangóson kao josʼin tíjna je Niná, nga̱ je Job nʼio nangi tíjna kʼoa je Jeobá nʼio jeya tíjna. Kʼoa tsakasenkao nga koanjinle nga tjín kjoa xi ngisa tjínle kjoandosin (Job 38:18-20). Jmeni xi kitsole Jeobá kui xi tsakasenkao je Job nga kisikixiya je kjoafaʼaitsjenle. Nga jenʼio tse kjoa tífaʼatojin, a nʼio tsakjákao Jeobá nga kʼoakitsole. Mai. Kʼoa je Job kʼoati tsín kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen. Koanjinle jokjoantjínni je kjoa. Saʼnda i kitso: “Tsín nda sʼe tokoan tʼatsʼe jme xi kaxian, yaa koatejnajian jinchao kao chaolʼí nga kʼoamanina” (Job 42:1-6). Je Job kinrʼoé jotsakʼinle kʼoa kisikixiyanda kjoafaʼaitsjenle. Je Jeobá tsabee nga ndasʼin kisikjaʼaitsjen je Job kʼoa kʼoakitso nga kixi kitʼale (Job 42:7, 8). w17.06 24, 25 párr. 11, 12
Majte 26 sá noviembre
María tsakjaʼájin xi ndatjín, xi tsín tsa tjóʼanile (Luc. 10:42).
Xi koasenkaoná nga chósonnilee josʼin jchatokoán je xáná kʼoa kao xi tʼatsʼe Jeobá, kuinga chjónangilee yaoná: “A nʼio tsjoa tjínna nga xána tisʼian kʼoa a masina nga xále Niná sʼian”. Kʼianga si̱kjaʼaitsjenjiaan jebi, koasenkaoná nga jchaa jméni xi ngisa tsjoachaa. Je Jesús kitsoyaa jmeni xi ngisa kʼoailee kjoandosin. Ñandia kʼianga kikonle Jesús je María kao Marta ya niʼyale. Je Marta kjitʼanangi tsakʼénda je tsojmi xi tsjoále Jesús. Tonga je María, yaa tsakʼejnangi ndso̱ko̱ Jesús nga kinrʼoéle. Kʼoa je Marta likui kisasenle nga tsín tsakasenkao ndichja. Je Jesús kʼoakitsole Marta tojo tso je texto xi kamaxkia ndʼaibi (Luc. 10:38-42). Nʼio chjíle jmeni xi kitsoya je Jesús. Kʼianga tsínkui katasíkinjená jmeni xi tjín sonʼnde kʼoa nga koakoá nga tsjoachaa je Cristo tjínnená nga kui chjoéjiaan “xi nda tjín”. Jebi kui xi tsonile nga kui ngisa kʼoailee kjoandosin je kjoamiyo xi tjínná kao Jeobá. w17.05 23 párr. 9, 10
Mixkue 27 sá noviembre
Tinóʼyai je kjoabichakjáyale nʼaili (Prov. 1:8).
Je Jeobá, jé tsakánele xi xijchá ma nga kuitsoyale ʼndíxtile jokjoantjínni xi kixi. Ali tsa jejin xi pajchá kʼoa xi majchá ma kjinele xá jebi kʼoa ni kjaʼaí chjotajinla (Prov. 31:10, 27, 28). Je xijchá xi xin naxinandá faʼaini, kʼianga tsín bexkon je én xi nokjoa ya jñani bichó, tsakui nichxin nganʼio machjénle josʼin kuitsoyale je xtile. Kʼianga nganʼio sijé xijchá jebi alikui xi tsonile tsa ndái koatiole je xá xi kjinele. Je nganʼio xi kʼoaile kui xi koasenkao nga nda koakoyale ʼndíxtile je “kjoa xi tsoya Niná” (Efes. 6:4). Tobʼelañá, koaan sijéle kjoafaʼaitsjen je xi chjotajchínga sʼin tjío jmeni xi koa̱n skótʼaya nga kotʼayajtín Énle Niná ya niʼyale. Kʼoati koa̱n sijéle kjoafaʼaitsjen nga nda skoéjin ʼyani xi simiyo je xtile. Kʼoati koa̱n kuinchja̱le je xi kjaʼaí familia nga skótʼayajtín Énle Niná ya niʼyale. Nʼio nkjín je xti xi ngisa mataja kjoamakjainle kʼianga ñatjen fitsoyason kao je ndsʼee xi kjaʼaí kʼoa tsa jme xá xi ñatjen kʼoasʼin (Prov. 27:17). w17.05 13 párr. 17, 18
Xipe 28 sá noviembre
Tiyúi ya Egipto (Mat. 2:13).
Kʼianga jekʼoakitsole je ánkjele Jeobá je José nga je rey Herodes mele sikʼien je Jesús, yaa kikatio ya Egipto. Kʼoa yaa tsakatio saʼnda nga kʼien je Herodes (Mat. 2:14, 19-21). Nga jekoanskanni, je chjotale Jesús kʼoati kitjenngike je chjota kʼoa “kitsaoba ngakijnda nangi Judea kao Samaria” (Hech. 8:1). Je Jesús be nga je chjotale sikatío niʼyale xi totʼatsʼe nga chjota koaitjenngike, i kitso: “Tonga kʼia nga kuiyotjenngi kontrano i̱ naxinandábi, tiyó jña xin naxinandá” (Mat. 10:23). Nʼio nkjín testigole Jeobá xi kʼoakjima. Nkjín mani xi kisicha xínkjín kʼoa kao tsojmi xi tjínle. Nʼio tse kjoa faʼatojin jñani bʼetsoma kʼoa tsa yaje̱ ʼnde jña fikatio. Je chjota, to énndiso fáoyani, ʼbi, tao̱n sískáni, síché kʼoa síchajngi. Je ndsʼee xi kui kjoa jaʼatojin kui kisikjaʼaitsjen nga kuicho nichxin nga tsín tiya koationi ya ʼnde jñani tjío, tojo koan je chjota israelita nga tsakʼetsoma ya ʼndekixí. Kui xi tsakinyakao nga tsín kisikinroajen kon (2 Cor. 4:18). w17.05 3, 4 párr. 2-5
Bixine 29 sá noviembre
Nʼio tse kjoanyʼán sʼe̱le je xi tsjoake kjoatéxomali, kʼoa lijme xi sikaténgi (Sal. 119:165).
Tsakui nichxin sakʼoa kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjeen nga tsín kixi tíjna jmeni xi kjimatʼeen ya jinjtín kʼoa tsa kjaʼaí xi kʼoakjimatʼain. Alikui kʼoaiʼndee nga kui sikaténginá. Tosa tosi tonda kixi katamaa xi kao Jeobá, si̱jélee nganʼio kʼoa je si̱nʼiotʼaa. Nga chjotajée maa, sakʼoa likuini kʼoatjín josʼin nikjaʼaitsjeen tʼatsʼe jngo kjoa, kʼoa tsa tsínni nda ʼyaaje̱ jokjoantjínni. ʼNdele nga toñá si̱nʼiotʼaa yaoná, tosa tosi tonda kixi kjuintʼalee je Jeobá kʼoa tsejta katamaa nga chóyaa nga je Jeobá katabʼéndajin kjoa jebi. Tsa kʼoasʼiaan, ndasʼin skoe̱konná je Jeobá kʼoa sichikontʼainná. Alikui jao tjínná nga “je xi Jues tíjnale jngo tjíjtsa sonʼnde” kui xi kixi tíjna kʼoasʼin ngantsjai, “nga̱ ñaki kixi je ndiaale” (Gén. 18:25; Deut. 32:4). w17.04 20 párr. 17
Xoto 30 sá noviembre
Katasíkʼéjna je ndiaale chjotatsʼen kʼoa katanroanrʼoeni Jeobá, nga̱ koakole kjoamatokon (Is. 55:7).
Jókoa̱ntʼain je chjota xi tsín sikʼantjaiya yaole kʼoa xi i̱ tsjoánganʼiole je sonʼnde jebi saʼnda nga koaitsʼia je kjoañʼai xi nʼio tse. Je Niná kʼoatso nga sikjeson (Sal. 37:10). Nʼio nkjín chjota xi nʼio maña josʼín nga tsín ʼyale nga chʼao sʼín kʼoa to chatʼale (Job 21:7, 9). Tonga je Biblia kʼoatso nga “je Niná tíkotsenle je ndiaale chjota, kʼoa tíkotsenle josʼin tíbasén ndso̱ko̱. Ninga nitje̱n kʼoa ninga nʼio njio chon alikui koa̱n koatioʼma je chjota xi chʼao sʼín” (Job 34:21, 22). Kuinga tsín ʼya xi koa̱n kʼoéjnaʼmanile je Niná. Be ngayeje jmeni xi sʼín je chjotatsʼen. Kʼianga jekjoaʼato Armagedón, likui tisʼe̱ni je chjotatsʼen (Sal. 37:12-15). w17.04 11 párr. 5