Abril

¿Winmäˈäyëm extëmë Dios o extëmë naxwinyëdë jäˈäy? Seguurë ko duˈun njukyˈäjtëm extëmë Dios tniˈanaˈamë. Per ¿ets ja jot winmäˈäny? ¿Nˈijxëm tijaty extëmë Dios tˈixy? Tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë nwinmäˈäyëm extëmë Dios wyinmay. Per ko nwinmäˈäyëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy, kyaj mëjääw tyim yajtunäˈäny mët ko mbäät xynyinäjxëm oytyim määjëty (Éfes. 2:2). Nan mbäät nˈoyˈijxëm, pes jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë. Extëm nˈijxëm, tsip nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa, per extëmë naxwinyëdë jäˈäy kyaj tyim tsiptaˈaky. Pën nasˈijxëm etsë naxwinyëdë jäˈäy tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyëdë jot mwinmäˈäny, ta jeˈeyë naymyëmayäˈän naymyëdäjäˈänëm ets këˈëm nwinˈixäˈänëm ti oy ets ti axëëk (Mar. 7:21, 22). Pääty jëjpˈam ets nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay ets kyaj dyuˈunëty extëmë naxwinyëdë jäˈäy. w18.11 18 parr. 1; 19 parr. 3, 4

Seguurë ko Jesus jotmëkmooyë ko tëgëkˈokë Dios ojts kyajpxy tsäjpotm parë myëjkumääyë. Tëgok, ja ko nyëbajtääy mä ja Jordán mëj nëë. Ko duˈunë Jyobaa ojts kyajpxy, waˈan yëˈëyë Jesus mëdë Juan Yajnëbajtpë tmëdoowdë. Ets ko nety ja tuk jëmëjt tyëgoyˈaty parë Jesus yˈoogët, ta nidëgëëk ja yˈapostëlëty ojts tmëdowdë ko Dios jyënaˈany: “Tyäädëtsë dëˈën ja nˈUˈungëts diˈibëts ëj njantsytsyejpy es diˈibëts ëj mëët njotkujkë. ¡Mëmëdowdë yëˈë!” (Mat. 17:5). Ets ojts jatëgokë Jyobaa tˈakmëgajpxyë yˈUˈunk ko nety të tpatnë mä yˈooganë (Fwank 12:28). Jesus nyijäˈäwëbë nety ko tsoytyuˈun mëët yˈoogäˈäny, extëm tuˈugë jäˈäy diˈib të tmëgäjpxtëgoyë Dios. Per ta tˈanmääyë Tyeety ets yajtunët ja tsyojkën ets kyaj ti yëˈë jyatsojkypy (Mat. 26:39, 42). “Ayoo ja Jesús ko yˈeˈky [...], kyaj tmëjpëjtaky ja tsoytyuˈun” ets kyaj tˈëxtääy parë naxwinyëdë jäˈäy myëjkumayëdët, yëˈë duˈun parë ja Tyeety yajmëjkumayët (Eb. 12:2). w18.07 10, 11 parr. 15, 16

Jantsy jeˈeyë netyë Jesus të ttuundäˈäy wiˈix yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw, ko dyajnigëxëˈkyë jotmëkˈäjtën. ¿Wiˈix? Ko duˈunyëm ttunany ti ja Tyeety tsyojkypy, oyë nety tjanijawë ko yajnaxaampy ja ayoˈon tsoytyuˈun mä yajniwäämbatäˈäny ets mä yˈoogäˈäny (Mat. 26:65, 66). Jesus kyaj tmëdëgooyë Jyobaa ets ojts dyajmëjpëtsëëmë xyëëw, nyitsiptuun ja madakënë diˈibë Tyeety myëdäjtypy parë yˈanaˈamët, ets kyëyäjkë jyukyˈäjtën parë mbäädë naxwinyëdë jäˈäy diˈib jodëmbijttëp tpäättë jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë. Nan pyudëjkë ja yˈëxpëjkpëty parë twinguwäˈägëdët ja jotmay diˈibë nety tim tsojk pyäädandëp. Jesus nan yajnigëxëˈkë jotmëkˈäjtën ko kyaj ojts tmëmay tmëdäjy ja kyëˈëm jotmay, yëˈë myëmääy myëdäj ti naybyudëkë nety yajtëgoyˈäjttëp ja yˈapostëlëtëjk. Jantsy jeˈeyë tˈëxkejxyë Judas, ta tnastuˈunë adëyë wiˈix yajjamyatsët ja yˈoˈkën xëëw. Tyäˈädë yëˈë nety tukjamyatsanëdëp ja yˈëxpëjkpëty diˈib nëjkxandëp tsäjpotm wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë ko tteemy dyojky ja nyëë nyeˈpyny ets parë tyëkëdët mä ja jembyë kajpxyˈatypyë (1 Kor. 10:16, 17). w19.01 22 parr. 7, 8

Jesus, ta Tyeety yˈatsoowë desde tsäjpotm: “Tëts nyajpëtsëmy, ets nyajpëtsëmaambyëts jatëgok”. Diˈibë Jesus myëmääy myëdäj, yëˈë tmëmëdowäˈänyë Tyeety axtë ko yˈoogët, pes nyijäˈäwëbë nety ko yajwopäˈäny yajkäˈätsäˈäny ets ko jäˈäy yaˈoogäˈänyëty (Mat. 26:38). Per diˈib mas jëjpˈam pyëjtak, yëˈë dyajmëjpëtsëmäˈänyë Tyeetyë xyëëw. Jesus myëmääy myëdäj ko dyajnibaxëtëkët ja Tyeetyë xyëëw extëmë netyë jäˈäy yaˈoogäˈänyëty, pes të nety yajniwäämbety ko tmëgäjpxtëgoyë Dios. Duˈun extëmë Jesus, waˈan nanduˈun nmëmäˈäy nmëdäjëm ko Diosë xyëëw nyajnibaxëtëjkëm. Waˈan nguˈayoˈowëm diˈib kyaj xyjapat xyjanitëjkëm extëm jyajtyë Jesus, o waˈan nmëmäˈäy nmëdäjëm ko xynyiwäämbajtëm pënaty xymyëtsipˈäjtëm. Ets mbäädë net nwinmäˈäyëm nuˈunën nyibaxëtëkë Jyobaa xyëëw, per kyaj tiko tyäˈädë dyajkaˈagëdë tsuu mäˈäy. Ko duˈun njäjtëm, xyjyotkujkmoˈoyëm mëjwiin kajaa extëmë Jyobaa tˈanmääyë yˈUˈunk. Jyobaa xëmë dyajmëjpëtsëmäˈänyë xyëëw (Sal. 94:22, 23; Is. 65:17). w19.03 11, 12 parr. 14-16

Ko Jesus ttukmëtmaytyaky ja yˈëxpëjkpëty ko ayowäämbë nety ets ogäämp, kyaj tmëbëkandë, pes duˈunë nety wyinmaytyë ko Jesus yajnaxkëdäˈägaambyë yˈanaˈamën jam Israel. Apostëlë Pedro tˈanmääyë Jesus: “Nintsënˈäjtëm, ¡ni tkatsokët ja Dios, es ninäˈä dëˈën mgajatët!”. Ta Jesus tˈatsooy: “¡Nikakëts mij, mëjkuˈugopk Satanás! Jeˈeyëts mij xyˈatsipy. Mij kyaj mwinmay extëmë Dios, jeˈeyë dëˈën extëmë jäˈäyëty” (Mat. 16:22, 23; Apos. 1:6). Duˈunë Jesus dyajnigëxëˈky ko Dios tëgatsy wyinmay mëdë naxwinyëdë jäˈäy diˈibë Satanás anaˈamëp (1 Fwank 5:19). Extëmë Pedro tˈanmääyë Jesus, yëˈë yajnigëxëˈk ko naxwinyëdë jäˈäy jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë. Perë Jesus nyijäˈäwëbë nety ko Tyeety kyaj duˈun wyinmay. Ets extëmë Jesus tˈatsooyë Pedro, yëˈë yajnigëxëˈk ko kyaj nety wyinmay extëmë naxwinyëdë jäˈäy mët ko duˈunë nety tijaty tˈixy extëmë Tyeety. w18.11 18 parr. 1, 2

¿Ti Jyobaa yˈijxypy ko miyonkˈamë jäˈäy tyuˈukmuktë abëtsemy nyaxwinyëdë parë tjamyatsäˈändë Jesusë yˈoˈkën xëëw? Kyaj jeˈeyë tˈixy ja mayjyaˈay, yëˈë yˈijxypy niduˈuk niduˈuk ja jäˈäy diˈib jap yajpattëp. Extëm nˈokpëjtakëm, yˈijxypy ja jäˈäy diˈib nëjkxp jëmëjt jëmëjt. Tam nääk diˈib nëjkxtëp oy nuˈun yajtukmëtsipˈattë. Etsë wiinkpë diˈib kyaj yoˈoytyë jëjwitsë reunyonk, per yˈijxtëp ko jëjpˈam nyëjkxtët mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw. Jyobaa nan yˈijxypy pënaty nëjkxtëp tim ogäˈän mët ko jeˈeyë tˈixäˈändë ti jap yajtuump. Seguurë ko Jyobaa agujk jotkujk nyayjyawëty ko jantsy nimayë jäˈäy nyëjkxtë mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw (Luk. 22:19). Per diˈib niˈigyë nyijawëyaampy, yëˈë tiko nyëjkxtë. ¿Ets këdii ntsojkënyëˈäjtëm etsë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm tijaty mët yëˈëgyëjxmë kyäjpn diˈib yajtuumpy? (Is. 30:20; Fwank 6:45). w19.01 26 parr. 1-3

Jesus ojts xymyoˈoyëmë ijxpajtën mä tidën yˈandijpy nnayojxëm mä ja nmëguˈukˈäjtëm mët ko ntsojkëm. Pes kyaj jeˈeyë ojts tkuˈoogë ja yˈëxpëjkpëty, tyukˈijxën tuˈuk tuˈugë xëëw ko kyaj këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjˈyëty. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈukmujk mët yëˈëjëty oyë nety jyaˈˈanuˈkxë ets jyamay jyatäjy (Luk. 22:39-46). Jesus jamë wyinmäˈäny tpëjtaky mä tijaty mbäät ttukmëdunyë wiink jäˈäy, kyaj mä tijaty mbäät tyukmëdunyëty (Mat. 20:28). Yëˈë ndukˈijtëmë Jyobaa kyäjpn mä nnayjyäˈäwëm tukjiiky tukmëguˈukpën ets xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot nyajtuˈunëmë tiempë parë nanduˈun nmëjwoˈowëmë jäˈäy. Per diˈib niˈigyë nbudëkëyäˈänëm, yëˈë “ja nmëmëbëjkpëˈäjtëm” diˈib kyaj tˈoktuunënë Diosë tyuunk (Gal. 6:10). Ko nwoˈowëm mä reunyonk ets mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw, yëˈë nety ndukˈijxëm ko ntsojkëm. Ets jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm duˈun extëmë Jyobaa mëdë Jesus ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyëmbity (Mat. 18:14). w19.01 29 parr. 12, 14; 30 parr. 15, 16

Ko Jesus dyajnaxkëdaky wiˈix yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw, yëˈëyë yajtuunë tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë etsë binë diˈibë nety të nyadëkë mä të ttundë ja Paskë. Jesus tˈanmääy ja yˈapostëlëty ko ja tsäjpkaaky, yëˈë nety yˈandijpy ja nyiniˈkx kyëbäjkë wäˈätspë diˈib kyëyakaampy, ets ja binë, yëˈë ja nyëë nyeˈpyny diˈibë nety yajtamäämp yajˈyokäämp. Ja apostëlëtëjk kyaj mëjˈixy tjäˈäwëdë ko Jesus ttuuny jantsy adëyë tyäˈädë aˈux. ¿Tiko? Jaˈko myajtsk poˈo tyëgëk poˈojëp, mä nety tkuˈixë ja myëtnaymyaayëbë Lázaro, ta tyëjkë yaˈëxpëjkpë, tamë nety yajpäätyë Marta etsë María. Marta tamë nety jyayajpääty, per yëˈëyë jyantsy myëwiin jyantsy myëjotëp ja käˈäy ukën diˈib jantsy niduunk. Jesus, ta yˈanmääyë tsuj yajxon ko kyaj nety tyim jëjpˈamëty nëgoo tniduungët (Luk. 10:40-42). Pesë Jesus duˈun ttuuny ko nety tkëyakanë ja jyukyˈäjtën, ojts tniwinmayë tuˈugë aˈux diˈib kyaj nëgoo yajniduungë. w19.01 20, 21 parr. 3, 4

Jyobaa ojts tmëjkumay ja yˈUˈunk extëmë nety kyaj ttimˈawixy, pes ko dyajjukypyejky, ta ojts tmoˈoy “tëgekyë mëjˈäjtën esë anaˈamën”. Nan ojts tmoˈoy diˈibë nety kyajnëm pën ttimˈaxäjë: jyukypyëkët extëmë anklës parë ninäˈä kyanekyˈoogët (Filip. 2:9; 1 Tim. 6:16). ¡Ix wiˈixë Jyobaa ojts tmëjkumay ja yˈUˈunk mët ko xëmë myëmëdoowë! ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nˈëxtäˈäyëm etsë naxwinyëdë jäˈäy xymyëjkumäˈäyëm? Ko nyaˈijtëm winmäˈänyoty ko Jyobaa xëmë tmëjkumay pënaty mëmëdoowëp ets ko xykyumayäˈänëm extëm kyaj ndimˈawijxëm. ¡Mëjwiin kajaa nyajkumayäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky! Per mientrës tyam nmëmadakëm ja amay jotmay diˈib jaˈäjtp, nˈokˈyaˈijtëm winmäˈänyoty ko naxäämp këxäämbë tyäˈädë jukyˈäjtën (1 Fwank 2:17). NDeetyˈäjtëmë Jyobaa diˈib xytsyojkëm, kyaj tjäˈäytyëgoyaˈany tijaty tyam nduˈunëm ets ko nyajmëjpëtsëˈëmëm ja xyëëw (Eb. 6:10). w18.07 11 parr. 17, 18

Mä Jesus yˈakˈaˈuxˈäjty mët ja yˈapostëlëtëjk, yëˈë nety myëmääy myëdajpy parë yˈittët tuˈugyë. Ets ko mëët yˈaknuˈkxtaktë, ta tˈanmääy ja Tyeety parë ja yˈëxpëjkpëty yˈittët tuˈugyë duˈun extëm yëˈë yˈity mëdë Tyeety. Pes ko ja yˈëxpëjkpëty yˈitët tuˈugyë, ta nyigëxëˈëgët ko Jesus yëˈë kajxë Jyobaa yä Naxwiiny. Ets ko tmëdattët ja tsojkën, ta yˈittët tuˈugyë ets nyigëxëˈëgët ko yëˈë Jesus jantsy ëxpëjkpëˈäjtëdëp (Fwank 13:34, 35). Oy ko Jesus tˈanmääy ja yˈapostëlëty ko jëjpˈam nyayaˈitëdët tuˈugyë, pes të nety tˈixy ko naytyij nayyojkëdëp. Extëm ko kanäkˈok dyajtsiptaktë pën “niˈigyë mëj ijtp” (Luk. 22:24-27; Mar. 9:33, 34). Tëgok, Santiago mëdë Juan nan yˈamdoowdë Jesus ets yajpëjtäˈäktët mëjwindum mä ja Anaˈam Kutujkën (Mar. 10:35-40). w18.06 8 parr. 1, 2

Jyobaa tsyojkypy etsë kasäädë jäˈäy nyaytsyokëdët mëk axtë nuˈunë xyëëw jyukyˈäjtën (Mat. 19:3-6). Nitii tëytyuˈunënë mëët kyayaˈijxkijpxyë extëm ko tuˈugë kasäädë jäˈäy dyaˈˈayoyë jyamyëët ko tmëdëgoy ets tsyëënë mëdë wiinkpë. Pääty kyubojky mä ja myëjëxtujkpë mandamientë (Deut. 5:18). Ko jäˈäy tmëdëgoyë jyamyëët, yëˈë nety myëbokytyuumbyë Dios, ets mbäät dyajtsayuty mëjwiin kajaa ja kyudëjk o ja myëmëjjäˈäy (Gén. 39:7-9). Ja diˈib të yajmëdëgoy, mbäät jyekyë jyäj jyëmuˈumën kanäk jëmëjt. Jyobaa nan tsyojkypy etsë ënäˈkuˈunk tsuj yajxon yaˈijxˈit yajkuentˈatët. Nyiˈanaˈamë ets ja tääk teety tmoˈoytyët tijaty yajtëgoyˈäjttëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tpudëkëdët parë oy yˈittët mëdë Dios. Tsojkëbë nety oytyim näˈäty ttukniˈˈixëdët parë dyajtsobäättët ja Ley ets tpudëkëdët parë ttsoktëdë Dios (Deut. 6:6-9; 7:13). Ja israelitëty kyaj nety mbäät tˈixtë ja yˈuˈunk yˈënäˈk extëm oynyatiijëty diˈib mbäät ttundë wiˈix ttimtunäˈändë, duˈunë nety mbäät tˈixtët extëm tuˈugë regalë diˈibë Jyobaa yajkypy diˈib tsuj yajxon yaˈijxˈitäämp yajkuentˈatäämp (Sal. 127:3). w19.02 21 parr. 5, 7

Job jamë wyinmäˈäny tpëjtaky mä ja kumäˈäyën diˈibë netyë Dios mmoˈoyanëp. Ijt seguurë ko Dios pyëjkypyë kuentë pën jyantsy myëmëdoopy amumduˈukjot o kyaj. Oy ti jotmay tpaty, myëbëjk ko Jyobaa kunuˈkxanëp pën myëmadaktaapy, ets mbäät nˈijtëm seguurë ko yëˈë diˈib pudëjkë parë kyaj tmastuty. Jyobaa jyantsy tyukxondakë Job ets pääty ojts tkunuˈkxy mëjwiin kajaa, oyë nety pyokyjyaˈayëty (Job 42:12-17; Sant. 5:11). Mä tiempë myiny kyëdaˈaky mëjwiin kajaa tˈaxäjëyaˈanyë kunuˈkxën. Ets ëtsäjtëm, ¿njantsy myëbëjkëm ko Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm mët ko nmëmëdoˈowëm amumduˈukjot? NDiosˈäjtëm kyaj tyëgatsy (Mal. 3:6). Pën njamyajtsëm ko Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm ko nmëmëdoˈowëm amumduˈukjot, ta ndunäˈänëmë mëjääw parë xëmë nmëmëdoˈowëm ets mbäät nˈijtëm seguurë ko xykyunuˈkxäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky (1 Tes. 5:8, 9). Mbäät näˈäty nnayjyäˈäwëm ko ëtsäjtëm jeˈeyë diˈib duˈun nduˈunëmë mëjääw. Per kyaj dyuˈunëty, pes abëtsemy nyaxwinyëdë, taaˈäjtp miyonkˈamë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tyuundëbë mëjääw. Nan yajpatëm mä ja Dios mëduumbëty diˈib myëdäjttë mëbëjkën ets myëmëdoowdë Jyobaa amumduˈukjot, oyë jyukyˈäjtën tpëjtaktë oˈkën jëjpˈam (Eb. 11:36-38; 12:1). w19.02 7 parr. 15, 16

Mientrës nyaxyë Jesusë yˈoˈkën xëëw, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts mbäät mas niˈigyë nyaˈixyëtyë tsojkën extëmë Jesus? ¿Yëˈëts niˈigyë nmëmay nmëdajpy ja nmëguˈuktëjk o këˈëmëts nnaymyëmay naymyëdäjˈyëty? ¿Nˈawijxypyëts mas niˈigyë nmëguˈuktëjk tijaty ttundët o nˈijxypyëts axtë nuˈunën tijaty tmëmadäˈäktë?”. Nˈokpanëjkxëm xëmë Jesusë yˈijxpajtën ets nˈoknaybyëjtakëm mä ja nmëguˈukˈäjtëmë lyugäär. Tim tsojk, kyaj nyekyyajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën, ets kyaj nyekyjyëjpˈamˈatäˈäny yajtunët. Pes ko Jesus myinët mä ja mëj ayoˈon, ta dyajnëjkxäˈäny tsäjpotm pënaty të twinˈixy diˈibë nety akwëˈëmdëp yä Naxwiiny. Ets desde jaa, kyaj nyekyyajamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëëw (1 Kor. 11:26; Mat. 24:31). Mbäät nˈijtëm seguurë ko mä nety kyaj yˈokˈyajtuunë Jesusë yˈoˈkën xëëw, njamyatsäˈänëm wiˈix yajtuuny jantsy adëyë. Ets ko ja mä Jesus dyajnigëxëˈkyë yujyˈat tudaˈakyˈat, jotmëkˈäjtën etsë tsojkën diˈib nipënnëm duˈun tkayajnigëxëˈëky. w19.01 25 parr. 17-19

Ko nguentˈäjtëm wiˈix nyajpatëm jodoty, mbäät mëët nˈijxkijpxyëm ko nnaygyuentˈäjtëm parë oy mëk nyajpatëm. Extëm nˈokpëjtakëm, pën yajpäädäˈänëm oy mëk, oy ko yajxon ngäˈäy nˈukëm ets xëmë nˈejersisyëtuˈunëm. Nanduˈun jyaty pën yajpäädäˈänëm oy mëk Dios windum, tsojkëp xëmë ngäjpxëmë Biiblyë etsë ëxpëjkpajn parë kyëktëkët ja mëbëjkën. Ets duˈunxyëp extëm nduˈunëmë ejersisyë ko nguytyuˈunëm tijaty nˈëxpëjkëm ets ko nigäjpx nimaytyakëm tijaty nmëbëjkëm (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Per mbäät tuˈugë päˈäm nmëdäjtëm ets nwinmäˈäyëm ko oyˈäjt mëkˈäjtëm mët ko oy mëk ngëxëˈkëm. Nanduˈun jyaty ko nduˈunëmë Diosë tyuunk, mbäät xyyajwinmäˈäyëm ko mëk ja nmëbëjkënyëˈäjtëm, per jodoty mbäät jap yony pyety ja tsojkën diˈib axëëk (1 Kor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Nˈokjamyajtsëm ko Satanás yëˈë tsyojkypy ets nwinmäˈäyëm extëm yëˈë. w19.01 15 parr. 4, 5

Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nduumbyëts extëm ttuuny ja samaritanë? ¿Nanduˈunëts nmëdatyë paˈˈayoˈowën? (Luk. 10:30-35). Kots nˈixyë jäˈäy yˈayoy, ¿nbaˈˈayoobyëts? ¿Mbäädëts tijaty ndukmëduny? Extëm, ¿nbudëkëdëts diˈib të myëjjäˈäyëndë, diˈib të kyuˈoˈknëdë etsë ënäˈktëjk diˈibë tyääk tyeety kyaj yˈëxpëktë? ¿Mbäädëts nˈëxtäˈäy ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib kumoˈon kudujkëdëp parëts njotkujkmoˈoyët?” (1 Tes. 5:14; Sant. 1:27). Ko tijaty ndukmëduˈunëmë wiink jäˈäy, ta nbëjkëmë kuentë ko “niˈigyë njotkujkˈäjtëm ko wiink jäˈäy nbudëjkëm es kyaj ko wiink jäˈäy xypyudëjkëm” (Apos. 20:35; Eb. 13:16). Ja rey David duˈun tmaytyakyë jäˈäy diˈib paˈˈayoop: “Jyobaa yëˈë diˈib kuwäˈänanëp ets yajjukyˈatäˈänyëty. Ets yajnigäjpxäˈäny ko jotkujk yajpääty yä naxwiiny” (Sal. 41:1, 2). Ko nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy, ta Jyobaa nanduˈun xypyaˈˈayowäˈänëm, ets ko duˈun nduˈunëm, ta xëmë nnayjyawëyäˈänëm agujk jotkujk (Sant. 2:13). w18.09 19 parr. 11, 12

Tuˈugë toxytyëjk diˈib xyëwˈäjtypy Yoshiko kyaj nety ttimˈawixy ttimjëjpˈixy extëm ja doktoor yˈanmääyë, ko jeˈeyë yˈakjukyˈatäˈäny ja majtsk poˈo ja tëgëk poˈo. ¿Ti tyuunë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm? Yëˈë jyamyajts extëm jyënaˈanyë tekstë diˈib tyam, diˈibë nety mas yˈoymyëdoopy. Kyaj jyotmaytyuktëjkë ets tˈanmääy ja doktoor ko kyaj tsyëˈëgë mët ko Jyobaa yëˈë diˈib wijtsˈijtëp. Tyäˈädë tekstë jotkujkmooyë ets pudëjkë parë ttukˈijxpatëdë Jyobaa amumduˈukjot. Ëtsäjtëm nan mbäät xypyudëjkëm ko nbatëmë ayoˈon jotmay mëjwiin kajaa. Jyobaa ja duˈun tkajpxymyooy ko nety ja judiyëtëjk yajmënëjkxäˈändë Babilonia. Per nan yajwëˈëm jääybyety parë xypyudëjkëm axtë tyambäät (Is. 40:8; Rom. 15:4). Extëm ja Isaías tkujäˈäyë ninäˈänëm duˈun ngayajtëgoyˈäjtëm extëm tyam, pes yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib “ayoˈon mëët” aknäjxp (2 Tim. 3:1). w19.01 2 parr. 1, 2

Ko jäˈäy kyasäädëˈaty, duˈunyëm tpäädäˈäny amay jotmay. Apostëlë Pablo kyujäˈäyë tiko nääk kyaj tmastuˈudäˈändë ja jyamyëët. Jyënany: “Ja kasäädë yetyëjk diˈibë kyaj Dios tmëduny es yˈakjikyˈaty mëdë nyëdoˈoxy diˈibë Dios mëduump, yˈaxäjëp ja Diosë kyunuˈxën mët yëˈëgyëjxm ja nyëdoˈoxy. Es ja kasäädë toxytyëjk diˈibë kyaj Dios tmëduny es yˈakjikyˈaty mëdë nyaˈay diˈibë myëdiimpy ja Dios, yˈaxäjëp ja Diosë kyunuˈxën mët yëˈëgyëjxm ja nyaˈay. Pääty ja yˈuˈunk yˈënäˈkëty kyaj dyëˈënëty extëmë diˈibë kyaj Dios tmëduny. Niˈigyë tˈaxäjë ja Diosë kyunuˈxën mët yëˈëgyëjxm ja tyääk o tyeety diˈibë Dios mëduump” (1 Kor. 7:14). Mayë Dios mëduumbë të tpëjtäˈäktë wyinmäˈäny ko kyaj tmastuˈudäˈändë ja jyamyëët diˈib kyaj yˈëxpëky, oy nuˈunë amay jotmay tpäädët. Ets jotkujk të nyayjyawëdë ko ja jyamyëët të tyëkëdë Dios mëduumbë oy të tkuˈayowëdë (1 Kor. 7:16; 1 Peed. 3:1, 2). Tyam, abëtsemy nyaxwinyëdë mä Diosë kyäjpn, taaˈäjtp nimayë kasäädë jäˈäy diˈib oˈoyëdëbë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën. Waˈan mä nduˈukmujkëm, jyapˈaty nimayë kasäädë jäˈäy diˈib yajpattëp agujk jotkujk, mä ja yetyëjk twintsëˈëgë ja kyudëjk ets ttsoky, ets ja toxytyëjk nan tsyojkypy ja myëmëjjäˈäy ets wyingutsëˈkëp. Niˈamukë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm xytyukˈijxëm ko mbäät yajmëjˈixy ets yajwintsëˈëgë ja pëjk ukën (Eb. 13:4). w18.12 14 parr. 18, 19

Mä ayuk ebreo ko jyënaˈany Edén, yëˈë yˈandijpy “xondakën” o “jotkujkˈäjtën”. Ets nitëjkë ko tyäˈädë lugäär duˈun yajxëëwmooy, pes tamˈäjtpë nety jantsy mayë jëˈxy pëky, jantsy tsuj ja it lugäär ets agujk jotkujkë nety ja jäˈäy yajpääty mët ja jëyujk animal (Gén. 1:29-31). Ja jäˈäyëty diˈib kyäjpxtë grieegë ja ojts ttijtë parádeisos, ets ja diˈib kyäjpxtëp ebreo, ja ojts ttijtë ja it lugäärë tsujpë. Tuˈugë enciclopedia jyënaˈany, ko ijty tuˈugë grieegë jäˈäy tmëdoyë tyäˈädë ayuk, yëˈë miimp mä wyinmäˈäny tuˈugë parke diˈib jantsy mëj ets jantsy tsuj, mä kyaj jyamˈatyë axëkˈäjtën, tamë ääy kepy diˈib kanäk naxë tyëëm yajkypy, nan tamˈäjtpë mëjnëë diˈib tëˈkxywyijtsnë ets jamyë nëëbëˈääy yˈoktë ja borreegëty etsë jatsyuˈu (Cyclopaedia, de M’Clintock y Strong; ijxkijpxyë mëdë Génesis 2:15, 16). Tyäˈädë yëˈë xytyukjaygyujkëm tiko Edén ojts yajtijy ja it lugäär tsujpë. Duˈunën ja it lugäär mä Dios tpëjtakyë Adán mëdë Eva, per kom kyaj myëmëdoowëdë, ta dyajtëgooytyë ja it lugäärë tsujpë mët ja yˈuˈunk yˈënäˈk (Gén. 3:23, 24). Mä ja tsujpë it lugäär kyaj jam pën nyekytsyënääy ets ja tyëgooy ko myiiny ja Ayoˈonduu. w18.12 3, 4 parr. 3-5

Tääk teety tyuundëbë mëjääw parë yˈuˈunk yˈënäˈk tijaty ttukniˈˈixëdë. Ko yaˈknëdë, ta net tˈixtë pën pyanëjkxandëp extëm ja tyääk tyeety të tyukniˈˈixëdë, net kyaj nëjkx ttundë diˈib ok kyuˈayowëdëp ets kyaj tpäättët ja amay jotmay diˈib yajmon yajtukëdëp. Jyobaa duˈun extëm tuˈugë oybyë uˈunkteety diˈib tsyojkypy ets oy njukyˈäjtëm (Is. 48:18). Pääty xytyukniˈˈijxëm ja yˈanaˈamën mä wiˈix mbäät njukyˈäjtëm ets wiˈix mbäät njäˈäyˈäjtëm mëdë wiink jäˈäy. Jyobaa xyˈanmäˈäyëm parë nwinmäˈäyëm extëm yëˈë ets njukyˈäjtëm extëm ttukjotkëdäˈägët. ¿Xyyajnëˈëdujk xyyajtuˈudujkëm parë kyaj këˈëmë jot winmäˈäny nyajtuˈunëm? Kyaj, niˈigyë xypyudëjkëm parë dyaˈˈawäˈätsyë jot winmäˈäny ets nduˈunëm diˈib oy (Sal. 92:5; Prov. 2:1-5; Is. 55:9). Xypyudëjkëm parë nduˈunëm diˈib mbäät xyyaˈˈagujkˈäjt xyyajotkujkˈäjtëm ets nan nyasˈijxëp parë nduˈunëm tijaty ntsojkënyëˈäjtëm (Sal. 1:2, 3). Duˈunë duˈun, ndukˈoyˈäjtëm ko nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay. w18.11 19, 20 parr. 7, 8

Parë duˈunyëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm mä ja tëyˈäjtën, oy ko nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj wiink jäˈäy xytyuktuˈunëm tijaty tsyojktëp. Ko ojts nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën, ta nääk ja jiiky mëguˈuk ets ja mëtnaymyaayëbëty ojts xymyastutëm. Tam diˈib ojts twintsëˈëgëdë tijaty nmëbëjkëm ets tam diˈib kyaj ttimkupëjktë. Mbäät ja familyë, ja diˈib mëët nˈeskuelëˈäjtëm o diˈib mëët nduˈunëm xywyoˈowëm mä xyëwdun xyëwgäjpxtë. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj xytyuktuˈunëm ja xëëw ets ja kostumbrë diˈibë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy? Ko njaygyujkëm yajxon tiko tˈaxëkˈixy. Nan mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë ëxpëjkpajn diˈib nyimaytyakypy mäjaty tsyondakyë tadë xëëw. Ko nbawinmäˈäyëm tiko kyaj mbäät nduˈunëm, ta net nˈijtëm seguurë ko Jyobaa tyukjotkëdakypy extëm nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm (Éfes. 5:10). Ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa etsë yˈAyuk, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë ntsëˈkëm oy pën wiˈix wyinmayët (Prov. 29:25). w18.11 11 parr. 10, 12

Ko ajotkumonë tyëgatsyë jukyˈäjtën, mbäädë net njëjptsëˈk njëjpjäˈäwëm ets nmëmäˈäy nmëdäjëm. Waˈan duˈun jyajtyë José. Per tyuun tijaty nuˈun myadaky parë Jyobaa ojts kyunuˈkxyëty. Ko yˈijty pujxndëgoty tyuundääy tijaty tukˈanaˈamë ja soldäädë wintsën, duˈun extëm tyuuny mä Potifar (Gén. 39:21, 22). Duˈun extëmë José, mbäät näˈäty nbatëm tuˈugë jotmay mä kyaj nnijäˈäwëm ti nduˈunëm. Perë Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm, pën maˈkxtujkëm ets pën tuˈunëm nuˈun madakëm (Sal. 37:5). Näˈäty, mbäät kyaj nekynyijäˈäwëm ti nduˈunëm, per duˈun njënäˈänëm extëmë apostëlë Pablo: “Kaˈapës nmaytyë ntajtë, oyës nkanijawëdë pën tiijës ntuntëp” (2 Cor. 4:8, TY). Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm, ets mas niˈigyë pën jamë winmäˈäny nbëjtakëm mä tyuunk. w18.10 29 parr. 11, 13

Okwinmay ko mnaybyaatyëty mët tuˈugë jäˈäy diˈib mˈixyˈajtypy ets mwingutsëˈkëp, per yëˈë kyaj tnekyjyamyetsy ti mxëˈaty ets nijeˈeyë mganekyˈëxkapyëty. ¿Wiˈix mnayjyawëdët? Seguurë ko mon tuk, pes niˈamukë ntsojkëm etsë jäˈäy xyˈëxkäjpëm mët ko duˈun ojts ngojëm. Per kyaj jeˈeyë ntsojkëm etsë jäˈäy xyˈixyˈäjtëm, ntsojkëmë duˈun ets dyajtsobäädët wiˈix njäˈäyˈäjtëm ets tijaty të nduˈunëm (Núm. 11:16; Job 31:6). Per kom pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäädë net ntsojkëm nyajmëjkumäˈäyëm extëm kyaj yˈoyëty. Naxwinyëdë jäˈäy nan mbäät xytyukˈatsojkëm parë mëj nˈijtëm ets mëjkuˈëw mëjkugäjpxë. Ko duˈun njäjtëm, ta kyaj nekyyajmëjpëtsëˈëmëmë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa ets kyaj nekywyintsëˈkëm extëm jyanitëkëty (Diˈibʉ Jat. 4:11). w18.07 7 parr. 1, 2

Demonyëtëjk yëˈë myëjääwmooytyëp pënaty myëdäjttëbë kutujkën parë yˈandäˈäktët (1 Tim. 4:1, 2). Pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk, yëˈë diˈib niˈigyë poky tukäˈäjëdëp ko yˈandäˈäktë. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko pënaty mëbëjkxëdëp ja yˈanëë, mbäät dyajtëgoytyë ja jukyˈäjtënë winë xëëw winë tiempë ets ttuunˈadëˈëtstët tijatyë Dios yˈaxëkˈijxypy (Os. 4:9). Jesus nyijäˈäwëbë nety ko pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk wyinˈëˈëndëbë jäˈäy. Pääty tˈanmääy wingëjxm jëjpkëjxm: “¡Përoobë miits diˈibëty tsäjptëgoty yaˈëxpëjktëp es miits fariseeëty, mnayˈandijëdëp mjikyˈattë tëyˈäjtën mëët! Miits mdukˈyoˈoytyaaytyëp tëgekyë ja naxwinyëdë esë jikymyejynyëty es xytyukpanëjxäˈändë ja jäˈäyëty ja mmëbëjkënëty, es ko naty të xytyukkupëktë, majtskë dëˈën nyitëkëtyë tadë jäˈäy ja ayoodakn o ja kutëgoˈoyënë winë xëëbë es këdiinëm miitsëty” (Mat. 23:15). Jesus yˈanmääyë tyäˈädë wintsëndëjk: “Miitsëty mëjkuˈugopk mdeetyˈäjttëp”, ets “yajjäˈäyˈoˈkpëmëˈë jawyinyëp” (Fwank 8:44). w18.10 7 parr. 5, 6

¿Tiko duˈunë Jesus jyënany? Yëˈë yˈatsooy: “Xondäˈäktë es jotkujkˈattë, mët ko ja Dios mmëdäjtxëdëp pëjkeˈeky tsäjpotm mëj mayˈaty diˈibë mmoˈoyanëdëp, pes nandëˈën tpajëdijttë ja Diosë kyugäjxpëty diˈibë jikyˈäjttë määnëmë naty miits mgajaaˈattë” (Mat. 5:12). Ko ja apostëlëtëjk yajwojptë ets ojts yajtukˈanaˈamdë parë kyaj nyekykyäjpxwäˈkxtët, ta “tsyoˈondë jap es jyotkujkëtyaaytyë”. Per kyaj mët ko nety të yajwoptë, yëˈë duˈun mët “ko yˈayoodë es tsyoytyuundë Jesuskyëjxm” (Apos. 5:41). Mä tyäˈädë tiempë, nan nmëmadakëm mëdë xondakën ko nˈayoˈowëm Jesuskyëjxm ets ko nwinguwäˈkëmë amay jotmayë mëjwiin kajaabë (Sant. 1:2-4). Ëtsäjtëm nan kyaj jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nˈayoˈowëm, per pën nmëmadakëm ja amay jotmay, Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm parë nwinguwäˈkëm amëk jotmëk. Ko xytyukjotkëdakëm ja Diosë jotkujkpë, ta agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm oyë jäˈäy xypyajëdijtëm, oyë jiiky mëguˈuk xytyukmëtsipˈäjtëm ja tëyˈäjtën, oy nbëjk nˈijxëm ets oy të nmëjjäˈäy nmëˈˈënäˈkënë (1 Tim. 1:11, TNM). w18.09 21 parr. 18-20

Kom “ayoˈon mëët” yˈaknaxyë tyäˈädë tiempë ets njukyˈäjtëm “mët mayë amay jotmay etsë moˈon tujkën”, pääty mayë jäˈäy yˈayowdë ets kyaj nyekyjyukyˈatäˈändë (2 Tim. 3:1-5). Jëmëjt jëmëjt ja yajwijtspëtsëmy nyayaˈoogëdë jäˈäy, naxy 800,000, jaˈa njënäˈänëm tuˈuk win 40 syegundëty. Jotmaymyëët njënäˈänëm ko axtë näägë nmëguˈukˈäjtëm të duˈun nyayjyawëdë ets të nyayaˈoogëdë. Nimay tyamë nmëguˈukˈäjtëm twinguwäˈägëdë jotmay diˈib yajmoon yajtujkëdëp, pääty dyajtëgoyˈattë ntsojkëm ets njotkujkmoˈoyëm. Ta nääk diˈib kyuˈayoˈowëdëp ko yajpajëdittë o yajnëxiˈik yajtukxiˈiktë. Nan taa diˈib myëmadaktëp ko axëëk nyimaytyäˈägëdë myëguˈuktëjk diˈib mëët tyundë. Etsë wiinkpë waˈan jyantsy yˈanuˈkxëndë mët ko myëkëty mä myëdundë o yaˈˈanëëmëdë ets tyuunniˈigyëdët. Nan taa diˈib myëdäjttëbë amay jotmayë mëjwiin kajaabë mä fyamilyë, waˈan mët ko ja myëmëjjäˈäy o ja kyudëjk kyaj yˈëxpëky ets xëmë wyingäjpx jyëjpkäjpxëdë. Kom wiˈixëm ja nmëguˈukˈäjtëm tpäättë amay jotmay, yëˈë diˈibë net myëgëjx myëdujktëp ets yaˈˈanuˈkxëdë. w18.09 13 parr. 3, 5

Tääk teety nan tuunmujktëp mëdë Jyobaa. ¿Wiˈix? Ko tˈanëëmëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ets tpëjtäˈäktëdë wyinmäˈäny parë niˈigyë tmëdundëdë Dios. Ets ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk yaˈknëdë, ta tmëduuntsondäˈäktë Jyobaa axtë nyëjkxnëdë jagam Dios mëduumbë. Ta nääk diˈib tuundëp misioneerë, pryekursoorˈattë mä tyëgoyˈatyë käjpxwäˈkxpë ets nan taa diˈib tuundëp Betel. Kom jagam yajpatnëdë, ta kyaj mbäät mët ja tyääk tyeety nyekyˈittë extëm tjatsojkënyëˈattë. Per oy dyuˈunëty, ja tääk teety diˈib tuunmujkp mëdë Jyobaa, yˈanmääytyëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tyuunˈadëˈëtstët mä jam yˈittë. ¿Tiko? Jaˈko yajjotkujkˈäjtëdëp ko tnijawëdë ko yëˈë jëjpˈam pyëjtaktëp ja Diosë tyuunk. Nimayë tyäˈädë tääk teety duˈun nyayjyawëdë extëmë Ana, diˈib jënan ko yëˈë nety ja yˈuˈunk tyukˈanuˈkxypyë Jyobaa. Ko duˈunë tääk teety tyuunmuktë mëdë Jyobaa, oy ko tˈixtët extëm tuˈugë kunuˈkxën diˈib nitii mëët kyayaˈijxkijpxyë (1 Sam. 1:28). w18.08 24 parr. 4

Jesus kyaj jyënany ko niwiˈixtsoo mbäät kyatëkëdë ja mëkjäˈäytyëjk mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Yëˈë nanduˈun jyënaˈany: “[Jotkujk] miitsëty diˈibë ayoodëp, pes mˈittëp mä Diosë kyutujkën” (Luk. 6:20). Per kyaj yëˈë dyajjaygyukëyanë ko niˈamukë ayoobë jäˈäy tmëdowäˈändë ti yëˈë myaytyakypy ets tˈaxäjëyäˈändë kunuˈkxën. Pes nimay ja ayoobë jäˈäy ninäˈä ojts kyapanëjkxëdë. Pääty kyaj mbäät njënäˈänëm ko extëm tijatyë jäˈäy tmëdaty tjaygyepy, duˈun nyaymyayëdët mëdë Jyobaa o kyaj. Mä Diosë kyäjpn jantsy nimayë nmëguˈukˈäjtëm yajpäättë, duˈunë yetyëjk etsë toxytyëjk diˈibë Jyobaa tsyojktëp ets myëduundëp amumduˈukjot. Tap diˈib myëdäjtypyë meeny sentääbë ets tap diˈib kyaj. Mä Biiblyë yajtukˈanaˈambë kumeenyjyaˈay ets “kyaj jeˈeyë tjotmoˈoyët ja mëkjäˈäyˈat, mët ko këjx näjxpëˈë. Waˈan niˈigyë tpëjtaˈaky ja wyinmäˈäny mä Dios” (1 Tim. 6:17-19). Biiblyë nan yˈanmaapy niˈamukë Dios mëduumbë, oy tmëdattë meeny sentääbë o kyaj, ko kujotmay ko jäˈäy tpaˈoˈktëyë meeny sentääbë (1 Tim. 6:9, 10). Pääty pën nˈijxwäˈkxëm yajxon ets duˈun nˈijxëmë nmëguˈukˈäjtëm extëmë Jyobaa, ta kyaj jeˈeyë nˈijxëm pën myëdäjt jyaygyajptëp tijaty o kyaj. w18.08 10, 11 parr. 11, 12

Ndukˈixäˈänëmë Jyobaa ko mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko nyajpatëm mä kyäjpn. Nnijäˈäwëm ko diˈib mas oy ojts nduˈunëm, yëˈë ko ojts ndukwandakëmë jukyˈäjtën. Njëjpkudijëm tukëˈëyë ja axëkˈäjtën. Ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets nwingutsëˈkëm, pes nnijäˈäwëm ko nan yëˈë Jyobaa jaˈäjtëdëp (Rom. 12:10). Biiblyë duˈun xytyukwandakëm: “[Jyobaa] kaˈap yë nyaax kyajpn tˈëxmatsaˈany” (Sal. 94:14, TY). Tyäˈädë seguurë ko yˈadëwäˈäny oy wiˈix njäjt ngëbajtëm. Ni yëˈë okën mbäät tkaˈˈawäˈktukyë Dios parë xytsyojkëm (Rom. 8:38, 39). “Mä njikyˈäjtëm es nandëˈën mä nety të nˈoˈkëm, xyjaˈäjtëm ja Nintsënˈäjtëm” (Rom. 14:8). Nˈawijx njëjpˈijxëm ets jyäˈtët ja xëëw parë Jyobaa dyajjukypyëkët niˈamukë myëtnaymyaayëbë diˈib të yˈooktë (Mat. 22:32). Tyam, nan kanäk pëky ja kunuˈkxën nˈaxäjëm, pesë Biiblyë jyënany: “Jotkujk yë naax kajpn yajpaaty mëtiˈipë yë Tios Wyintsënˈajtypyën, ja naax kajpn mëtiˈipë Tios të twinˈixyën” (Sal. 33:12, TY). w18.07 26 parr. 18, 19

Ta näägë jäˈäy diˈib winmääytyëp ko këˈëm mbäät nwinˈijxëm ti nˈëxpëkäˈänëm ets ti tuunk ndukjukyˈatäˈänëm, ets ko awäˈätstum nyajpatëm parë nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm extëm ja winmäˈäny tnasˈixë. Waˈan duˈun wyinmaytyë mët ko Pablo jyënany: “¿Tiko yajpayoˈoy kots nduny diˈibë wiink jäˈäy jyäˈäp peky?” (1 Kor. 10:29). Jantsy tëyˈäjtën ko awäˈätstum nyajpatëm parë nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, per tsojkëp njamyajtsëm ko ja awäˈätstumˈäjtën awitsy nmëdäjtëm, ets ko tukëˈëyë diˈib nduˈunëm mbäät wyimbëtsëmy oy o axëëk. Päätyë apostëlë Pablo jyënany extëm jyënaˈanyë tekstë diˈib tyam. Tyäˈädë yëˈë xytyukjaygyujkëm ko mä nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, taa diˈib mas jëjpˈam ets kyaj dyuˈunëty ti njatsojkënyëˈäjtëm. w18.04 10 parr. 10

Mbäät tyam tuˈugë Dios mëduumbë jyënaˈany ko yëˈë yˈawdäjtypyë Jyobaa, per nan tyuunkˈäjtypyë axëkˈäjtën (Juud. 11). Waˈan xëmë nyijkxy käjpxwäˈkxpë ets reunyonk, per yëˈë wyinmäˈänyˈajtypyë axëkˈäjtën diˈib mä ijt tsënaaky, tˈatsoky tijaty o tˈaxëkˈixy tuˈugë myëguˈuk (1 Fwank 2:15-17; 3:15). Duˈumbë winmäˈäny mbäät yajpokytyunyëty. Waˈan kyaj pën tˈixy tnijawë ti nwinmäˈänyˈäjtëm o ti nduunkˈäjtëm, perë Jyobaa wäˈäts tˈixy pën amumduˈukjot të nbuwäˈkëm o kyaj (Jer. 17:9, 10). Jyobaa kyaj netyë jyënaˈany ko tëdën ti oy ngatuˈunëm. Ko tˈixy tam nmëjagamgakëm, ta xyˈanmäˈäyëm: “Nijëmbijttëgëts”. Jyobaa tsyojkypy ets njëjpkudijëmë axëkˈäjtën ets nanduˈun tijaty tuˈuk tuˈugë xëëw xyyajtëgoyäˈänëm (Is. 55:7). Ko duˈun nduˈunëm, Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm ets xymyoˈoyäˈänëm ja jot mëjääw parë kyaj xymyëmadakëm ja axëkˈäjtën (Gén. 4:7). w18.07 18 parr. 5, 6