¿Wiˈix xypyudëjkëmë liibrë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Job ko nyäjkëmë käjpxwijën?

1, 2. ¿Tiko Elifaz, Bildad, Zofar etsë Elihú ojts tsyiptakxëdë tjotkujkmoˈoytyëdë Job?

KO JOB dyajtëgooytyaay tukëˈëyë tijatyë nety myëdäjtypy, pojˈam ojtsë jäˈäy tnijäˈäwëtyaˈaytyë mä ja it lugäär mä nety tsyëënë. Ets ko tnijäˈäwëdë Elifaz, Bildad etsë Zofar, ta ojts nyëjkxtë Uz parë tjotkujkmoˈoyäˈändë Job, per ko tˈijxtë wiˈixë nety jam yajpääty duˈunyë wyëˈëmëtyaaytyë.

² Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈixë netyë Job jam jyaty kyëbety, ja kyameyë, tsyäjpkää ets ja byurrë të nety yajwijtskaktäˈäy ets ja byorreegë të nety yˈoˈktäˈäy. Ja tyuumbë myosë të nety yˈoˈktäˈäytyë ets nanduˈun ja yˈuˈunk yˈënäˈk mët ko nyijijtpajtëdë ja tëjk. Ok, ta netë Job pyäˈämbejty ko tyukpëtsëëmdääyë ja axëëk puˈuts. Ko Elifaz, Bildad etsë Zofar tmëwingoondë Job, ta tˈijxtë ko yˈuˈunyë kuyjyäämoty ets yajpääty mon tuk. Ko jam jyäjttë, ta nyaxwaˈtstë ets tˈijxtë wiˈixë Job jyantsy yˈayoy. Wëxtujk xëëw yˈijttë amonyë ets ni wiˈixë Job tkaˈˈanmääytyë (Job 2:​12, 13). Ta nanduˈun jyajtyë Elihú ets naa jamyë nyaxweˈtsy. Ta netë Job tyëjkë käjpxpë ets tˈëbojky tkäjpxpojky ja xëëw mä myiiny jyajty ets jyënany ko niˈik oyxyëp ko tyimˈoˈky (Job 3:​1-3, 11). Yëˈë tsyojkypyë nety ets pyudëkëdët ja myëtnaymyaayëbëty. ¿Per ti net tyuundë ja yeˈeytyëjkjäˈäyëty? Mët ja tyuˈunën kyäjpxën jamë nety dyajnigëxëˈëgäˈändë pën jantsy naytyukjotmaytyuunëdëbë Job ets pën jyantsy myëtnaymyaayëbëˈäjttëp. Min nˈokˈijxëm.

3. ¿Ti nimaytyäˈägäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

³ Jyobaa tyukjääybyajtë Moisés tijaty yˈëëwdë kyäjpxtë Elifaz, Bildad, Zofar ets nanduˈunë Elihú. Ixtëmë Elihú tˈanëmääyë Job, yëˈë Jyobaa winmäˈänymyooyë, per ixtëmë Elifaz dyajpëtsëëmyë ääw ayuk waˈan yëˈë wyinmäˈänymyooyë kaˈoybyë (Job 4:​12-16; 33:​24, 25). Pääty ko ngäjpxëmë Job, nbäädäˈänëmë oyatypyë ëwij käjpxwijën, per nanduˈun ja ääw ayuk mëdiˈibë kyaj mbäät nyajtuˈunëm. Mä yäˈädë artikulo, yëˈë nˈixäˈänëm wiˈix mbäät xypyudëjkëmë yäˈädë liibrë mëdiˈibë xëwˈäjtp Job ko nety pën nˈëwijäˈän ngäjpxwijäˈänëm. Tim ëgäˈäny, yëˈë nnimaytyäˈägäˈänëm tiko kyaj yˈoyëty ja ijxpajtën mëdiˈibë yäjktë Elifaz, Bildad etsë Zofar, ets ok, wiˈixë Elihú dyajkyë oybyë ijxpajtën. Mä yajnimaytyäˈägäˈäny tuˈuk tuˈuk, nˈixäˈänëm wiˈixëdaa ojts pyudëkëdë ja israelitëty ets wiˈix mbäät tyam xypyudëjkëm.

JA ÄÄW AYUK MËDIˈIBË YÄJPËTSËËMDË ELIFAZ, BILDAD ETSË ZOFAR

4. ¿Tiko Elifaz, Bildad etsë Zofar kyaj tjotkujkmooytyë Job? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁴ Biiblyë jyënaˈany ko Elifaz, Bildad etsë Zofar tnijäˈäwëdë wiˈixë nety jyaty kyëbetyë Job, ta ‘ojts tninëjkxtë ets tjamyëdatäˈändë mä jam pyikyë yˈixyën’ parë tjotkujkmoˈoyäˈändë (Job 2:​11, TY). Per ko jam jyäjttë, ninuˈun tkajotkujkmooytyë. ¿Tiko? Myëduˈuk, yëˈë ko kyaj yajxon tjaygyujkëdë wiˈixë nety Job nyayjyawëty, pes axtë yˈanëmääytyë ko yëˈë netyë Dios tukumëdoowëp mët ko të pyokytyuny (Job 4:7; 11:14).a Myëmajtsk, ixtëm tˈanëmääytyë Job ninuˈun kyapudëjkë, niˈigyë axëëk yajnayjyäˈäwë. Ets oy nidëgëëk tjayajpëtsëëmdë ääw ayuk mëdiˈibë yaˈoymyëdoop, Job kyaj pyudëjkë (Job 13:12). Bildad ninuˈun tkapaˈˈayooyë Job ets axtë yˈanëmääy ko jeˈeyë nety tsyatsy myaytyaˈaky (Job 8:2). Etsë Zofar ojts tˈijxkijpxyë Job mët tuˈugë ‘tsuujäˈäy’ (Job 11:​12, TY). Ets myëdëgëëk, mëkaty ja ääw ayuk mëdiˈibë yajtuundë oy tkamëyax tkamëjojktë Job (Job 15:​7-11). Yäˈädë nidëgëëkpë yeˈeytyëjkjäˈäyëty kyaj nety tjotkujkmoˈoyäˈändë Job, mëdiˈibë nety yëˈëyë tyukjaygyukëyandëp, yëˈë ko të pyokytyuny mëjwiin kajaa.

5. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy ixtëmë Elifaz, Bildad etsë Zofar tˈanëmääytyë Job?

⁵ Job niˈigyë axëëk nyayjyäˈäwë ko myaytyaktääytyë Elifaz, Bildad etsë Zofar (Job 19:2). Pääty mbäät njaygyujkëm tiko Job ojts nyaynyiˈëëwduˈuty nyaynyikäjpxtuˈutyëty ets dyajtuunyë ääw ayuk mëdiˈibë nety kyaj pyaatyëty (Job 6:​3, 26). Ja ääw ayuk mëdiˈibë kyäjpxtë Elifaz, Bildad etsë Zofar kyaj dyajnigëxëˈktë ixtëmë netyë Jyobaa wyinmay ets ninuˈun tkapaˈˈayoowdë Job. Yäˈädë yeˈeytyëjkjäˈäyëty kyaj tpëjktë kuentë ko yëˈë netyë Satanás jam yajtuunëdëp (Job 2:​4, 6). Pën ja israelitëty nyijäˈäwëdë tijaty tuunë jäjtë, ¿wiˈixëdaa pyudëjkëdë ets wiˈix ëjtsäjtëm tyam mbäät xypyudëjkëm?

6. Ja mëjjäˈäytyëjkëty mëdiˈibë Israel, ¿tidaa tukniˈˈijxëdë ja yˈijxpajtënë Elifaz, Bildad etsë Zofar?

⁶ ¿Wiˈixëdaa pyudëjkëdë ja israelitëty? Ko Jyobaa myooyëdë ja Ley, wyinˈijxë mëjjäˈäytyëjkëty parë tpudëkëdët ja nax käjpn mä tpayeˈeytyë ja amay jotmay ets parë duˈunyëm tmëmëdowdët ja Ley (Deut. 1:​15-18; 27:1). Pën ja fesëty o ja mëjjäˈäytyëjkëty nyijäˈäwëdë wiˈixë Elifaz, Bildad etsë Zofar ojts tmëˈˈëw tmëgäjpxtë Job, ¿wiˈixëdaa pyudëjkëdë? Ko tsojkëbë nety yajxon tˈijxkuk tjaygyukëdët wiˈixë nety jam yajmëtmaytyäˈäktë mä tkayaktënëm tuˈugë käjpxwijën o tkayajwingëdäˈäktënëm ja jotmay (2 Crón. 19:6). Tsojkëbë nety yajxon tpayeˈeytyët ja jotmay, dyajtëw dyajtudäˈäktët ets kyaj wyinmaytyët ko nyijäˈäwëtyaaytyëp wiˈix yˈixëty ja jotmay (Deut. 19:18). Ko nety ja israelitë yˈamdowëdë ja naybyudëkë, tsojkëbë nety tmëtmaytyäˈäktët tsuj yajxon ets kyaj tmëkmëˈˈëw tmëkmëgäjpxtët. ¿Tiko? Yëˈko mbäädë nety wyinmay ko jeˈeyë yˈatsipy ets kyaj dyaˈˈawäˈätsët ja yˈääw jyot parë ttukmëtmaytyaktäˈäyët ja yˈamay jyotmay (Éx. 22:​22-24). Ixtëm nˈijxëm, yäˈädë liibrë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Job, mbäädë nety mëjwiin kajaa tijaty tyukniˈˈixëdë ja mëjjäˈäytyëjkëty mëdiˈibë Israel.

7. ¿Pënatyë nety mbäät dyaktë ëwij käjpxwijën jam Israel, ets ti nety mbäät tyukniˈˈixëdë yˈijxpajtënë Elifaz, Bildad etsë Zofar? (Proverbios 27:9).

⁷ Per ja mëjjäˈäytyëjkëty kyaj nety yëˈëyëty mëdiˈibë mbäät dyaktë käjpxwijën. Mbäädë nety oypyënëty tpudëkë ja myëguˈuktëjk parë niˈigyë tmëwingondëdë Jyobaa o dyaˈoyëdët ja jyaˈayˈäjtën (Sal. 141:5). Ets yëˈëjën ntsojkëm ttunët ja jäˈäy mëdiˈibë oy mëët nˈijtëm (käjpxë Proverbios 27:9). Pën ja israelitëty pyawinmääytyë ja yˈijxpajtënë Elifaz, Bildad etsë Zofar, mbäädë nety pyudëkëdë parë tnijawëdët wiˈix ja ääw ayuk dyajpëtsëmdët ko nety pën tkäjpxwijtë.

8. ¿Ti kyaj mbäät nduˈunëm ko pën ngäjpxwijëm? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁸ ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm? Ëjtsäjtëm nbudëkëyäˈänëmë nmëguˈukˈäjtëm ko tpäättë amay jotmay, per tsojkëp nnaygyuentëˈäjtëm parë kyaj duˈun nˈadëtsëm ixtëmë Elifaz, Bildad etsë Zofar. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nbudëjkëm? Myëduˈuk, tsojkëp nnijäˈäwëm wiˈix tijaty yˈixëty. Myëmajtsk, ko nety nyäjkëm ja ëwij käjpxwijën, tsojkëp nyajtuˈunëm ja Diosë yˈAyuk ets kyaj duˈun nˈadëtsëm ixtëmë Elifaz mëdiˈibë yajtuunë kyëˈëm winmäˈäny (Job 4:8; 5:​3, 27). Ets myëdëgëëk, ninäˈä mbäät ngayajtuˈunëmë ääw ayukë mëkatypyë. Tap ja ääw ayuk mëdiˈibë Elifaz mëdë myëguˈuktëjk yajpëtsëmdë mëdiˈibë të nety tëyˈäjtën, pesë apostëlë Pablo ojts tnikäjpxëmbijtë yˈääw yˈayukë Elifaz (ijxkijpxyë Job 5:13 mëdë 1 Corintios 3:19). Per ja kajaabë ääw ayuk mëdiˈibë yajpëtsëëmdë mä Dios kyaj nety tyëyˈäjtënëty ets jeˈeyë wiink dyajnayjyäˈäwëdë Job, päätyë Jyobaa yˈanëmääyëdë ko kyaj nety tyëyˈäjtënëty ixtëm të jyënäˈändë (Job 42:​7, 8). Pääty ko ngäjpxwijëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, ninäˈä mbäät ngayajwinmäˈäyëm ko tsipë Jyobaa tsyokëdët o ko kyaj tjaygyukë ja amay jotmay mëdiˈibë pyatypy. Minë net nˈoknimaytyakëm wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Elihú.

JA ÄÄW AYUK MËDIˈIBË KYÄJPXË ELIHÚ

9. ¿Tiko Job duˈunyëm dyajtëgoyˈajtyë naybyudëkë, ets wiˈixë Jyobaa pyudëjkë?

⁹ Job mët ja nidëgëëkpë yeˈeytyëjkjäˈäy jantsy jeky nyaygyajpxytsyiˈkëdë, pääty yajkujäˈäyë 28 kapitulo mä Biiblyë. Ixtëm ja ääw ayuk dyajpëtsëëmdë nigëxëˈk ko të nety jyotˈambëjknëdë. Päätyënë Job duˈunyëm mon tuk nyayjyäˈäwë ets yajtëgoyˈäjt parë yajjotkujkmoˈoyët ets yajpudëkët. ¿Wiˈixë Jyobaa pyudëjkë? Yëˈë yajtuunë Elihú. Per ¿tiko Elihú kyaj netyë tmëtmaytyakyë Job? Yëˈë duˈun tnimaytyaky: ‘Jaˈko ëjts ënäˈkëts e miits mëjjäˈäyëty, päätyëts amonyë të nˈity’ (Job 32:​6, 7, TY). Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko mëjjäˈäytyëjkëty tapë jyot wyinmäˈäny mët ko të jyukyˈattë. Per ko tmëdooy wiˈixë nety jam myaytyäˈäktë Job mëdë Elifaz, Bildad etsë Zofar, ta kyajpxytyuktëjkë, pääty jyënany: ‘Käˈäp yëˈëjëty yajwinmäˈänytyëkë ko jäˈäy jeky jyukyˈaty, ets käˈäp yëˈëgyëjxmëty jäˈäy ti winë oy tjäˈäygyukë’ (Job 32:​9, TY). Minë net nˈokˈijxëm wiˈixë Elihú jyënany.

10. ¿Ti Elihú tyuun mä nety tkamëtmaytyaˈakynyëmë Job? (Job 33:​6, 7).

¹⁰ Mä netyë Elihú tkamëtmaytyaˈakynyëmë Job, jawyiin nyayajotxaˈamë, pesë Biiblyë jyënaˈany ko të nety jyantsy jyotˈambëky, ta net dyajjotxeˈemyë Job parë mbäät tjaygyukë wiˈixë nety tˈanëëmëyaˈany (Job 32:​2-5). Elihú ninäˈä ojts tkamëkmëˈˈëy tkamëkmëgajpxyë Job, tsuj yajxon ojts tmëtmaytyaˈaky. Pääty axtë yˈanëmääy: ‘Mijts ets ëjts tuknaxˈäjtëm Dios windum’ (käjpxë Job 33:​6, 7, TY). Elihú nyikäjpxëmbijt tuk pëky majtsk pëky mëdiˈibë netyë Job të tnimaytyaˈaky, duˈun dyajnigëxëˈky ko të nety yajxon tˈijxkuk tjaygyukë ti Job nyimaytyak (Job 32:11; 33:​8-11). Ets nanduˈun ttuuny ko jatëgok ojts tmëtmaytyaˈaky (Job 34:​5, 6, 9; 35:​1-4).

11. ¿Wiˈixë Elihú ojts tmëtkajpxy tmëtmaytyaˈagyë Job? (Job 33:1).

¹¹ Elihú mëdë mayˈäjt wintsëˈkën ojts tmëtkajpxy tmëtmaytyaˈagyë Job, ets kyaj dyajnayjyäˈäwë ko kyaj tsyobääty. Ixtëm nˈokpëjktakëm tyukmëgäjpxë xyëëw, mëdiˈibë Elifaz, Bildad etsë Zofar kyaj ttuundë (käjpxë Job 33:1). Elihú waˈan tjamyejtsy ko jantsy ja käjpxan mä netyë Job mët ja nidëgëëkpë yeˈeytyëjkjäˈäyëty nyaygyajpxytsyiigëdë, pääty ko tmëtmaytyakyë Job tˈanëmääy parë yˈatsoowëmbitëdët (Job 32:4; 33:32). Yˈanëmääy nanduˈun ko tsojkëbë nety tˈixët wiˈix kyajpxy myaytyaˈaky mët ko të nety dyajpëtsëmyë ääw ayuk mëdiˈibë kyaj yˈoyëty ets tyukjamyajts ko Jyobaa niˈigyë wyijˈyëty, kyumëjääwëty, ttuny tijaty tëyˈäjtën myëët, tsojkp ets ko ninäˈä tkamäjtstuˈuty pënaty mëduunëp (Job 36:​18, 21-26; 37:​23, 24). Ko Elihú tsuj yajxon tmëtmaytyakyë Job, yëˈë pudëjkë parë tkupëjky ko Jyobaa ojts jyëjwijtsëmbityëty (Job 38:​1-3). ¿Wiˈixëdaa ja israelitëty pyudëjkëdë Elihú yˈijxpajtën ets wiˈix ëjtsäjtëm tyam xypyudëjkëm?

12. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajtuuny ja kugajpxyëty parë tpudëjkë ja nyax kyäjpn, ets wiˈixëdaa ja israelitëty pyudëjkëdë ja Elihú yˈijxpajtën?

¹² ¿Wiˈixëdaa pyudëjkëdë ja israelitëty? Jyobaa yajjamˈäjt ja kugajpxyëty mëdiˈibë pyudëjkëdë ja israelitëty parë tnijawëdët ti yëˈë tsyojkypy ets parë yajjëjwijtsëmbittët. Ixtëm nˈokpëjktakëm, ja tiempë mä tyuundë fesëty, yajtuunë Débora parë tnëˈëmooy ttuˈumooy ja nyax kyäjpn ets nanduˈunë Samuel oyë nety myutsknëmëty (Juec. 4:​4-7; 5:7; 1 Sam. 3:​19, 20). Ja tiempë mä tyuundë reyëty, Jyobaa kyajx ja kyugajpxyëty mëdiˈibë pyudëjkëdë ja israelitëty parë yaˈˈawdatët ixtëm pyaaty nyitëkëty ets yajjëjpwijtsëmbitët ja mëdiˈibë nety mëjagamgakëdëp (2 Sam. 12:​1-4; Hech. 3:24). Pën nyijäˈäwëdë ja yˈijxpajtënë Elihú, pudëjkëdë parë tnijawëdët wiˈix tjëjwijtsëmbittët ets tpudëkëdët ja myëguˈuktëjk.

13. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Elihú ko nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëmëty?

¹³ ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm? Duˈun ixtëmë Elihú ets ja kugajpxyëty mëdiˈibë Israel, nbudëjkëmë jäˈäy mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë parë tnijawëdët tiijënë Dios tsyojkypy. Ets ko nˈëwij ngäjpxwijëm ja nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë nyajtuˈunëm ja ääw ayuk mëdiˈibë agujkmoˈoy jotkujkmoˈoyëdëp (1 Cor. 14:3). Ets ja mëjjäˈäytyëjkëty, tsojkëp dyaˈittët wyinmäˈänyoty ko xëmë mbäät tmëtkäjpx tmëtmaytyäˈäktët tsuj yajxon ja myëguˈuktëjk, axtë ja mëdiˈibë të jyotˈambëky o mëdiˈibë tëgatsy ja ääw ayuk yajpëtsëëmpy mët ko ja amay jotmay tpääty (Job 6:3; 1 Tes. 5:14).

14, 15. ¿Wiˈix mbäät ja mëjjäˈäytyëjk tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Elihú?

¹⁴ Nˈokpëjktakëm tuˈugë ijxpajtën. Mä nduˈukmujkëm, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëk mon mëk tuk nyayjyawëty, ta niduˈuk ja mëjjäˈäy tnijawë ets ta nyaygyajpxyëty mët jatuˈugë nmëguˈukˈäjtëm parë nëjkx tjotkujkmoˈoyäˈändë. Mä jam tmëtmaytyäˈäktë, ta ja nmëguˈukˈäjtëm tnimaytyaˈaky ko kyaj agujk jotkujk nyayjyawëty oy jyanëjkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë ets reunyonk. ¿Ti net mbäät ttuny ja mëjjäˈäy parë tpudëkët ja nmëguˈukˈäjtëm?

¹⁵ Tim jawyiin, tsojkëp tjaygyukët ti jotmay pyatypy ja nmëguˈukˈäjtëm ets tiko nyayjyawëty mon tuk. Parë tnijawët, tsojkëp tijaty dyajtëwët ets tmëdoowˈitët. ¿Waˈan ja nmëguˈukˈäjtëm wyinmay ko kyaj pyaaty nyitëkëty etsë Dios tsyokëdët, o waˈan tmëmay tmëdäjy wiˈix ja jyukyˈäjtënë tˈokˈyajnaxët tuˈuk tuˈugë xëëw? (Luc. 21:34). Ta net ja mëjjäˈäy, tˈëxtäˈäyaˈanyë winmäˈäny wiˈix mbäät tmëjäämoˈoy. Ixtëm nˈokpëjktakëm, mbäät tˈanëëmë ko jantsy oy ko nyijkxy reunyonk ets ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë oy nyayjyawëty mon tuk. Ko nety të tnijäˈäwëtyaˈay wiˈixën jyaty kyëbety ja nmëguˈukˈäjtëm ets tiko nyayjyawëty mon tuk, ta net tpudëkët mëdë Biiblyë parë ttukˈixët ko Jyobaa tsojkëp (Gál. 2:20).

NˈOKNAYTYUKPUDËJKËM DUˈUNYËM JA LIIBRË MËDIˈIBË XYËWˈÄJTYPY JOB

16. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë duˈunyëm xypyudëjkëmë yäˈädë liibrë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Job?

¹⁶ ¡Mëjwiin kajaa tijaty të xytyukniˈˈijxëmë yäˈädë liibrë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Job! Mä jatuˈukpë artikulo ojts nˈijxëm tiko Dios tnasˈixë ayoˈon ets wiˈix mbäät nmëmadakëm. Ets mä yäˈädë artikulo, të nˈijxëm tiko kyaj yˈoyëty nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Zofar, Bildad etsë Elifaz mä nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ets ko yëˈë mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Elihú. Pääty pën jam pën nbudëkëyäˈänëm, oy ko ngäjpxëmë yäˈädë liibrë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Job. Ets pën jamë tiempë nyëjkxnë mä kyaj nekykyäjpxëm, oy ko nbëjktakëmë winmäˈäny parë jatëgok ngäjpxëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nbëkäˈänëmë kuentë ko duˈunyëm xypyudëjkëm ixtëm ko yajjäˈäy.