ARTIKULO MËDIˈIBË YAˈËXPËJKP 42
ËY 44 Tuˈugë nuˈkxtakën diˈib amumduˈukjot
Nˈokˈyaˈˈawatsëm ja ääw jot ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa
‘Wintsën, mijts nmëgajpxypy winë ääw winë jot; ëtsoowgëts’ (SAL. 119:145, TY).
TI YAJNIMAYTYÄˈÄGÄÄMP
Ko nbawinmäˈäyëm wiˈix ojts nyuˈkxtäˈäktë ja Diosmëduumbë mëdiˈibë yajmaytyaktëp mä Biiblyë, mbäät xypyudëjkëm ets niˈigyë nyaˈˈawatsëm ja ääw jot ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa.
1, 2. 1) ¿Tidaa ko näˈäty natimduˈunyëmë Jyobaa nmënuˈkxtakëm ixtëm xëmë? 2) ¿Tiko njënäˈänëm ko Jyobaa myëdoowˈijtypy tijaty ndukmëtmaytyakëm?
¿TË NÄˈÄ mˈoknayjyäˈäwëbë ko natimduˈunyëmë Jyobaa xymyënuˈkxtaˈaky ixtëm xëmë ets kyaj xytyukmëtmaytyaˈaky wiˈix meerë mnayjyawëty? Mbäät duˈun niˈamukë njäjtëm. Waˈan mët ko myayëty ja tuunk ayoˈon, ta pojënë jeˈeyë Jyobaa nmëgäjpxkojën o mët ko ntsoytyuˈunëm parë ndukmëtmaytyaktäˈäyëm wiˈix nnayjyäˈäwëm.
2 Mä Biiblyë jyënaˈany ko mëdiˈibë Jyobaa niˈigyë yajtsobatypy yëˈë ko nmënuˈkxtakëm amumduˈukjot. Pääty kyaj tiko nmëmäˈäy nmëdäjëm ti ääw ayuk nˈokˈyajtuˈunëm, jaˈa ko yëˈë myëdoowˈijtypy ko myënuˈkxtaˈagyë pënaty yuunk naxypy (Sal. 10:17). Jyobaa myëdoowˈijtypy tijaty ndukmëtmaytyakëm jaˈa ko mëk xymyëmäˈäy xymyëdäjëm (Sal. 139:1-3).
3. ¿Tijaty yaˈˈatsoowëmbitäämp mä yäˈädë artikulo?
3 Mä yäˈädë artikulo taxk pëky yaˈˈatsoowëmbitäˈäny: ¿Tiko yˈoyëty ndukmëtmaytyaktäˈäyëmë Jyobaa wiˈix nnayjyäˈäwëm ets tii nwinmäˈäyëm? ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa nmënuˈkxtakëmë parë niˈigyë nmëwingoˈonëm? ¿Wiˈix xypyudëjkëm ixtëm ja Dios mëduumbëty tmënuˈkxtaktë Jyobaa? Ets ko tii mëk njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm, ¿ti mbäät nduˈunëm pën kyaj nˈokpatënë ja ääw ayuk parë ndukmëtmaytyakëmë Jyobaa wiˈix nnayjyäˈäwëm?
NˈOKTUKMËTMAYTYAKTÄˈÄYËMË JYOBAA WIˈIX NNAYJYÄˈÄWËM
4. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm ets tukëˈëyë ndukmëtmaytyaktäˈäyëmë Jyobaa? (Salmo 119:145).
4 Ko nˈijxëmë Jyobaa ixtëmë mëtnaymyaayëbë, ta kyaj xytsyiptäˈägäˈänxëm ndukmëtmaytyaktäˈäyëm wiˈix nnayjyäˈäwëm o tii nwinmäˈäyëm. Duˈun ixtëm ttuuny ja mëdiˈibë jyaayë Salmo 119, yëˈë pyat kanäägë amay jotmay. Ixtëm ko ojts nyigäjpx nyimaytyäˈägëdë axëëk ja jäˈäyëty (Sal. 119:23, 69, 78). Ets nan ojts tmëkjäˈäwë mäjaty tyëgooy (Sal. 119:5). Per mëdiˈibë pudëjkë, yëˈë ko oy yˈijty mëdë Jyobaa, pääty tyukmëtmaytyaktääy wiˈixë nety nyayjyawëty (käjpxë Salmo 119:145).
5. ¿Tiko yˈoyëty nmënuˈkxtakëmë Jyobaa oyë nety axëëk nˈoknayjyäˈäwëm ko të nbokytyuˈunëm? Pëjktäˈägë tuˈugë ijxpajtën.
5 Jyobaa tsyojkypy ets myënuˈkxtäˈägëdët axtë pënaty mëjwiin kajaa të pyokytyundë (Is. 55:6, 7). Pääty oy ko nmënuˈkxtakëm oyë nety axëëk nˈoknayjyäˈäwëm. Parë njaygyujkëm, nˈokpëjktakëm ko mijts mnëjkxy mä tuˈugë käjpn mëdiˈibë kyaj xyˈixyˈaty, ets mä mgajäˈtynyëm, ta mduˈudëgoy. ¿Mtsoytyunëp xyajnidëwët wiˈix mjäˈtët mä ja käjpn o mëdiˈibë nëë tuˈu mmatsëp? Kyaj këdii. Pes nanduˈunën mbäät nmëgäjpxëmë Jyobaa ets nˈamdoˈowëmë naybyudëkë ko näˈäty nëˈëdëgoˈoy nduˈudëgoˈoyëm o nbokytyuˈunëm, kyaj tiko ntsëˈkëm o ntsoytyuˈunëm (Sal. 119:25, 176).
¿WIˈIX MBÄÄT NMËNUˈKXTAKËMË JYOBAA ETS NIˈIGYË NMËWINGOˈONËM?
6, 7. ¿Ti mbäät nduˈunëm etsë Jyobaa ndukmëtmaytyaktäˈäyëm wiˈix nnayjyäˈäwëm ets tii nwinmäˈäyëm? Nimaytyäˈägë Kristine yˈijxpajtën (ix nanduˈunë notë).
6 Ko ndukmëtmaytyakëmë Jyobaa wiˈixën meerë nnayjyäˈäwëm ets tii nwinmäˈäyëm, ta niˈigyë nmëwingoˈonëm. Min nˈokˈijxëm ti mbäät xypyudëjkëm ets duˈun nmënuˈkxtakëm.
7 Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty.a Ko nbawinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm ets ndukmëtmaytyaktäˈäyëm wiˈix nnayjyäˈäwëm (Sal. 145:8, 9, 18). Duˈun ttuuny tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Kristine. Ja tyeety jantsy awäˈänë ijty, pääty ojts tsyiptakxëty tmëbëkët ko Jyobaa duˈun ixtëm tuˈugë uˈunkteety mëdiˈibë tsojkp ets ko mbäät nmëtmaytyakëm. Nan winmääy ko kyaj tijaty oy ttuny ets ko päätyë Jyobaa kyaj nyekytsyokäˈänyë. Per ¿ti pudëjkë? Kristine duˈun jyënaˈany: “Kojëts nwinmay wiˈixë Jyobaa tmëdatyë tsojkën, yëˈëjëts mëdiˈibë jotkujk xyajnayjyäˈäwëp, nnijäˈäwëbëts ko xëmëts xypyudëkëyaˈany ets pën jaajëts ngëday, yëˈëjëts xywyijtsëˈëgäämp. Kojëts nwinmay wiˈixë Jyobaa tmëdatyë tsojkënë, nan xypyudëjkëbëts parëts ndukmëtmaytyaktäˈäyët wiˈixëts nnayjyawëty, duˈun kojëts nˈagujkˈaty njotkujkˈaty ets kojëts nnayjyawëty mon tuk”.
8, 9. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko jawyiin niwinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa nˈanëëmëyäˈänëm? Nimaytyäˈägë Aliska yˈijxpajtën.
8 Nˈokwinmäˈäyëm jawyiin tijaty ndukmëtmaytyäˈägäˈänëm. Mä kyajnëm nmënuˈkxtakëmë Jyobaa nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Tijaty jotmayëts ja tyam nbatypy? ¿Jadaa pën mëdiˈibëts kyajnëm nbokymyeˈkxy? ¿Jaajëts tyam mbääty tuˈugë jotmay ets nyajtëgoyˈajtypyëtsë Jyobaa nyaybyudëkë?” (2 Rey. 19:15-19). Nan mbäät nanduˈun nuˈkxtakëm ixtëm ojts xytyukniˈˈijxëmë Jesús. Ninuˈkxtakëm ets wyäˈätsët ja Diosë xëëw, dyajminët ja kyutujkën ets yajtunët ja tsyojkën (Mat. 6:9, 10).
9 Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëëwˈäjtypy Aliska, ojts tsyiptakxëty tmënuˈkxtäˈägëdë Jyobaa ko tnijäˈäwë ko ja myëmëjjäˈäy të pyaatyë kanser mëdiˈibë yaˈooganënëp. Yëˈë duˈun tnimaytyaˈaky: “Kyajëtsë nety nijawë wiˈixëtsë Jyobaa nˈanëëmët jaˈko nëgooyëtsë nety tijaty nmëmääy nmëdäjnë”. ¿Ti pudëjkë? Yëˈë tnimaytyaˈaky: “Jawyiinëts niwinmayë tijatyëtsë Jyobaa ndukmëtmaytyäˈägaampy. Kojëts nduˈun nduny, tajëts xeemy ja njot ngëbäjk njawë ets kyajëtsë net yëˈëyë ndukmëtmaytyaˈaky wiˈixëts nnayjyawëty o wiˈixëts ja nmëmëjjäˈäy yaˈix yajpääty”.
10. ¿Tiko yˈoyëty njuˈtëmë tiempë parë nmënuˈkxtakëmë Jyobaa? (Ix nanduˈunë dibujë).
10 Nˈoknuˈkxtakëm jeky. Ko jeky nmëtmaytyakëmë Jyobaa, mbäät ndukmëtmaytyaktäˈäyëm wiˈix nnayjyäˈäwëm ets kyaj dyuˈunëty ko jeˈeyë waanë nmënuˈkxtakëm.b Elijah, ja myëmëjjäˈäyë Aliska, jyënaˈany: “Kanääk okëtsë Jyobaa nmënuˈkxtaˈaky mä tuˈugë xëëw ets tëjëts nbëkyë kuentë ko niˈigyëts nmëwingony kojëts jeky nmëtmaytyaˈaky. Nnijäˈäwëbëts ko yëˈë kyaj tsyipkeˈexy ets ko mbäädëts nmëtmaytyaˈaky nuˈunëts ndimymyëtmaytyäˈägäˈäny”. Mijts nan mbäät nanduˈun tyuny, winmay näˈä ets mää xymyëtmaytyäˈägäˈänyë Jyobaa naa jeky, mbäät xyˈëbëtsëmy xykyäjpxpëtsëmy wiˈix xyˈanëëmëyaˈany ets pëjktäˈägë mwinmäˈäny parë duˈun xëmë xymyënuˈkxtäˈägët.
Ix näˈä ets mää mbäät xymyënuˈkxtaˈagyë Jyobaa jeky. (Ixë parrafo 10).
WINMAY WIˈIX NYUˈKXTAKTË JA DIOSMËDUUMBËTY
11. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nwinmäˈäyëm wiˈix nyuˈkxtaktë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë tëëyëp jukyˈäjttë? (Ix nanduˈunë rekuäädrë “¿Nanduˈun mnayjyawëty ixtëm yëˈëjëty?”).
11 Ko nwinmäˈäyëm wiˈix nyuˈkxtaktë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë tëëyëp jukyˈäjttë, mbäät xypyudëjkëm parë nanduˈun ëjtsäjtëm nmënuˈkxtakëmë Dios. Mbäät mä Biiblyë nˈijxëm ti ääw ayuk yajtuundë parë ojts tmëjkuˈëw tmëjkugäjpxëdë Jyobaa o ko nanduˈunë Jyobaa tˈanëmääytyë ixtëm ëjtsäjtëm tyam nnayjyäˈäwëm, o yëˈë yˈamdoowdë mëdiˈibë ëjtsäjtëm nˈamdowäˈänëm.
12. ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm ko ngäjpxëm mä Biiblyë wiˈix nyuˈkxtaktë näägë Diosmëduumbëty?
12 Ko xykyäjpxëdë Biiblyë wiˈix tuˈugë Diosmëduumbë tmënuˈkxtakyë Jyobaa, nayajtëwëdë: “¿Pën duˈun ojts jyënaˈany? ¿Wiˈixë nety yaˈixy yajpääty? Ets ¿tiko duˈunë Jyobaa tˈanëmääy? ¿Duˈunëtsë amay jotmay nbääty ixtëm yëˈë? ¿Tiijëts xytyukniˈˈijxëp ixtëm nyuˈkxtaky?”. Parë xyjyaygyukët tsojkëp xypyayeˈeyët. Min nˈokˈijxëm wiˈix nyuˈkxtaktë niduˈuk nimajtskë Diosmëduumbë.
13. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëm nyuˈkxtakyë Ana? (1 Samuel 1:10, 11; ix nanduˈunë dibujë mëdiˈibë miimp mä rebistë nyiˈak).
13 (Käjpxë 1 Samuel 1:10, 11). Ko Ana ojts tmënuˈkxtaˈakyë Jyobaa, majtskë nety ja jotmay tpääty. Tuˈuk, yëˈë ko kyaj mbäät yˈuˈunkpääty ets jatuˈuk, yëˈë ko axëëgë nety tyunyëty ja Peniná, ja tuˈugë kyudëjkë Elcaná (1 Sam. 1:4-7). Pën mijts jam xypyaaty tuˈugë jotmay mëdiˈibë kyaj yˈoknäjxnë, ¿wiˈix mbäät mbudëkëty ixtëmë Ana nyuˈkxtaky? Yëˈë jyuˈttë tiempë parë ttukmëtmaytyaktääyë Jyobaa wiˈixë nety nyayjyawëty ets tii amaytyuun jotmaytyuunëp. Ko duˈun ttuuny, ta ojts kyujkë ja yˈääw jyot (1 Sam. 1:12, 18). Mbäät nanduˈun xytyuny, “tuknijëduwë Jyobaa ja mtsëmy mgëˈëy”, ja njënäˈänëm, ko xytyukmëtmaytyaktäˈäyët tijaty mˈamaytyuun mjotmaytyuunëp ets wiˈix nnayjyawëty (Sal. 55:22).
Ana tyukmëtmaytyakë Jyobaa ko axëëgë nety nyayjyawëty ko kyaj mbäät ja yˈuˈunk tmëdaty ets nanduˈun ko nyëxiˈiky tyukxiˈigyë ja Peniná. (Ixë parrafo 13).
14. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Ana yˈijxpajtën? 2) Ko ngäjpxëm mä Biiblyë wiˈixë näägë Diosmëduumbëty tmënuˈkxtaktë Jyobaa, ¿wiˈix xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm wiˈix nmënuˈkxtakëmë Jyobaa? (Ixë notë).
14 Ko ja tiempë nyajxy, ta Ana ojts tkëyäjknë ja Samuel mä ja Diosë tyëjk (1 Sam. 1:24-28). Jam, ta Ana ojts tmënuˈkxtaˈagyë Jyobaa ets ojts tmoˈoyë dyoskujuyëp jaˈa ko të nety tˈixy wiˈix tˈijxˈity tkuentëˈaty pënaty mëduunëp (1 Sam. 2:1, 8, 9).c Ana, waˈanë nety duˈunyëm ja amay jotmay tmëdaty, per yëˈë niˈigyë myëjpëjktak wiˈixë nety Jyobaa të kyunuˈkxyëty. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko pën jamyë ja jot winmäˈäny nbëjktakëm wiˈixë Jyobaa ojts tpudëkë ja Diosmëduumbëty ets wiˈix tyam xypyudëjkëm, nëjkxëp nmëmadakëm oytyim mëdiˈibëtyë amay jotmay.
15. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëmë Jeremías nyuˈkxtaky? (Jeremías 12:1).
15 (Käjpxë Jeremías 12:1). Jeremías jantsy axëëk ojts jyantsy nyayjyawëty ko ja israelitëty nyëxik tyukxikëdë ets ko tˈixy wiˈix ja axëëkjäˈäy yˈagujkˈat jyotkujkˈattë (Jer. 20:7, 8). Mbäät njaygyujkëm wiˈix yëˈë nyayjyäˈäwë, jaˈa ko tyam ëjtsäjtëm nanduˈunë jäˈäy xynyëxik xytyukxikëm ets ko nwinmäˈäyëm ko axëëkjäˈäy agujkˈäjt jotkujkˈäjttëp. Per oyë Jeremías duˈun axëëk yˈoknayjyäˈäwë, yëˈë ninäˈä tkapokyˈijxyë Dios ets niˈigyë ja myëbëjkën kyëktëjkë ko tˈijxy wiˈixë Jyobaa ttuuny ja tëyˈäjtënë ets ttukumëdooy ja axëëkjäˈäytyëjk (Jer. 32:19). ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Jeremías yˈijxpajtën? Ko mbäädë Jyobaa ndukmëtmaytyakëm tijaty axëëk xyajnayjyäˈäwëm ets nmëbëjkëm ko tyukjäˈtaambyë tiempë mä ttunäˈäny ja tëyˈäjtën.
16. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëm ojts nyuˈkxtaˈaky ja lebitë mëdiˈibë nety jagam të yajmënëjkxnë? (Salmo 42:1-4; ix nanduˈunë dibujë).
16 (Käjpxë Salmo 42:1-4). Mä yäˈädë Salmo, ja lebitë tkujäˈäyë wiˈixë nety nyayjyawëty ko jagam ojts yajmënëjkxnë ets kyaj mbäät yˈokˈyajpatnë mët ja myëguˈuktëjk. Waˈan tyam nanduˈun nnayjyäˈäwëm ko kyaj mbäät njënbëtsëˈëm ndëjkpëtsëˈëmëm mët ko nyaˈijx nyajpatëm pujxndëgoty ets näˈäty mbäät nnayjyäˈäwëm oy ets näˈäty jantsy axëëk. Per mëdiˈibë mbäät nduˈunëm, yëˈë ndukmëtmaytyakëmë Jyobaa wiˈixën nnayjyäˈäwëm. Net njaygyujkëm tiko duˈun nwinmäˈäyëm o tiko duˈun nnayjyäˈäwëm. Ixtëm ja Lebitë, jyaygyujkë ko mbäät duˈunyëm tˈawdatyë Jyobaa, oy nety kyanekyyajpääty mët ja myëguˈuktëjk (Sal. 42:5). Nan pyawinmääy wiˈixë netyë Jyobaa yˈijxˈity kyuentëˈatyë (Sal. 42:8). Nanduˈun ëjtsäjtëm, ko ndukmëtmaytyaktäˈäyëmë Jyobaa wiˈix nnayjyäˈäwëm, xypyudëkëyäˈänëm parë oy nnayjyäˈäwëm ets xymyoˈoyëm ja jot mëjääw parë nmëmadakëm ja amay jotmay.
Ja lebitë mëdiˈibë jyaayë Salmo 42 tyukmëtmaytyaktääyë Jyobaa wiˈixë nety nyayjyawëty. Nanduˈun ëjtsäjtëm, pën ndukmëtmaytyakëm wiˈix nnayjyäˈäwëm, ta nëjkx nˈijxëm ja amay jotmay ixtëmë Jyobaa tˈixy. (Ixë parrafo 16).
17. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ixtëmë Jonás nyuˈkxtaky? (Jonás 2:1, 2). 2) Ko nyajnäjxëmë amay jotmay, ¿tiko yˈoyëty njamyajtsëm näägë tekstë mëdiˈibë miimp mä Salmo? (Ixë notë).
17 (Käjpxë Jonás 2:1, 2). Jonás ojts tmënuˈkxtaˈagyë Jyobaa ko nety yajpääty äjkx jodoty. Yëˈë kyaj nety të tmëmëdoyë Jyobaa, per ijt seguurë ko myëdowaampy ko tmënuˈkxtäˈägët. Ixtëmë Jonás tˈanëmääyë Jyobaa, yëˈë yajtuunë ääw ayuk mëdiˈibë miimp mä Salmo, mëdiˈibë xytyukˈijxëm ko jyajtypyë nety agëbajky.d Ko ojts tjamyetsy ets twinmay wiˈix jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën, yëˈë pudëjkë parë yˈitët seguurë ko Jyobaa pudëkëyanëp. Nanduˈun ëjtsäjtëm, pën njäjtëm agëbajkyë tekstë, nëjkxëp njamyajtsëm ets nëjkxëp xyjyotkujkmoˈoyëm ko nety nmënuˈkxtakëmë Jyobaa mä nyajnäjxëm ja amay jotmay.
MËNUˈKXTÄˈÄK XËMË JYOBAA ETS NIˈIGYË XYMYËWINGONËT
18, 19. Ko kyaj nˈokpatënë ääw ayuk wiˈix nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, ¿wiˈix xypyudëjkëm ixtëm jyënaˈanyë Romanos 8:26, 27? Nimaytyäˈägë yˈixpajtënë Yelena.
18 (Käjpxë Romanos 8:26, 27). Ko näˈäty nbatëmë amay jotmay, kyaj nˈokpatënë ääw ayuk wiˈix nˈanëmäˈäyëm Jyobaa. Perë Biiblyë jyënaˈany ko ja mä ja espiritë santë xynyinuˈkxtakëm. ¿Ti yˈandijaampy? Ko ojts yajjäˈäy ja Biiblyë, Jyobaa yëˈë yajtuunë yˈespiritë santë parë ojts wyëˈëmy jääybyety wiˈix nyuˈkxtaktë nimayë Diosmëduumbë. Pääty ko nganekypyatëm ja ääw ayuk wiˈix nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, mbäät nikäjpxëmbijtëm ixtëm yëˈëjëty nyuˈkxtaktë etsë Jyobaa duˈun dyajnaxäˈäny ixtëm jyawë ëjtsäjtëm duˈun nˈanëmäˈäyëm.
19 Duˈun ttuuny tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Yelena ko ja polisiyë ojts myatsyëty mët ko tkajpxyë Biiblyë ets nyuˈkxtaˈaky. Mëk ja jotmay ojts jyantsy tyuktëkëty ets kyaj tnekynyijäˈäwë wiˈix ja Jyobaa tˈanëëmët. Yelena duˈun tnimaytyaˈaky: “Yëˈëjëts njamyajts ko pën nbatypyëts tuˈugë mëj jotmay ets kyajëts nekynyijawë wiˈixëty nuˈkxtäˈägët, Jyobaa mbäät tkupëky kojëts nanduˈun nˈanëëmët ixtëm ojts myënuˈkxtäˈägëdë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë tëëyëp jukyˈäjttë. Mëjwiin kajaajëts xyjyotkujkmooy mäjëtsë nety jam nwinguwäˈägë ja amay jotmay”.
20. Ko nbatëmë amay jotmay, ¿ti xypyudëkëyäˈänëm parë mbäät nnuˈkxtakëm?
20 Ko nbatëmë amay jotmay, näˈäty wiinktsoow ja jot winmäˈäny nyijkxy ko njamënuˈkxtäˈägäˈänëmë Jyobaa. Per mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm, yëˈë ko nmëdoowˈijtëmë Salmo mëdiˈibë të yajgrabaraty amxan o ngujäˈäyëm wiˈix nnayjyäˈäwëm ixtëm ttuuny ja rey David (Sal. 18, 34, 142). Niduˈuk niduˈugë Diosmëduumbë këˈëm mbäät tˈixy ti mbäät pyudëkëty parë jamyë ja jyot wyinmäˈäny tpëjktäˈägët mä tmënuˈkxtaˈagyë Jyobaa, pes kyaj mä yajnigajpxy wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm (Sal. 141:2). Pääty ix ti mëdiˈibë mbudëkëyanëp.
21. ¿Tiko mbäät ndukmëtmaytyaktäˈäyëmë Jyobaa wiˈix nnayjyäˈäwëm?
21 Jotkujk xyajnayjyäˈäwëm ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa jyaygyukëp wiˈix nnayjyäˈäwëm oynyëmë nety ti ngatukmëtmaytyakëm (Sal. 139:4). Yëˈë jantsy jotkujk nyayjyawëty ko ndukjotkujkˈäjtëm ets jyantsy myëdoowˈitaampy ko nmënuˈkxtakëm. Pääty, nˈoktuˈunëm duˈun ixtëm yä të yajnimaytyaˈaky. Pën kyaj nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa nˈanëëmëyäˈänëm, nˈokˈyajtuˈunëm ja ääw ayuk mëdiˈibë yajtuundë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë tëëyëp jukyˈäjtë ko tmënuˈkxtaktë Jyobaa. Nˈoktukmëtmaytyaktäˈäyëm tii xyaˈˈagujkˈäjt xyajjotkujkˈäjtëm ets ti xyajmoˈon xyajtujkëm. Pesë Jyobaa yëˈë tuˈugë oybyë mëtnaymyaayëbë ets xëmë yajpäädäˈäny mët ëjtsäjtëm.
ËY 45 “Diˈibëts nbawinmaapy mätsë ngorasoon”
a Mbäät niˈigyë xyˈaknijawë mä liibrë Textos bíblicos para la vida cristiana. Nëjkx mä jyënaˈany “Jehová”, ta net mä “Algunas cualidades sobresalientes de Jehová”.
b Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm nyuˈkxtaˈaky mä tuˈukmujkën, kon nyuˈkxtaˈaky.
c Yä nˈijxëm ko Ana pyawinmaaybyë nety wiˈix jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën. Pes ko ojts nyuˈkxtaˈaky yajtuunë ääw ayuk mëdiˈibë netyë Moisés të tkujayë mä ja Diosë jyaaybyajtën (Deut. 4:35; 8:18; 32:4, 39; 1 Sam. 2:2, 6, 7). Ets ko nyajxy kanääk mëgoˈpx jëmëjt, María, ja Jesúsë tyääk, ojts tmëjkumayë Jyobaa ets yëˈë yajtuunë ääw ayuk mëdiˈibë netyë Ana të dyajtuny (Luc. 1:46-55).
d Ijxkijpxyë wiˈix jyënaˈany mä Jonás 2:3-9 mëdë Salmo 69:1; 16:10; 30:3; 142:2, 3; 143:4, 5; 18:6; etsë 3:8, duˈun yä të yajpëjktaˈagyë tekstë ixtëm ja Jonás ojts tnigajpxy.