Referencia Ña̱ Kéʼé na̱ Ndásakáʼnu Ndióxi̱ Tutu nu̱ú Va̱xi ña̱ Keʼéyó Reunión
6-12 TÍ FEBRERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | ISAÍAS 47-51
“Ña̱ kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n Jehová ndakiʼinyó ña̱ va̱ʼa”
(Isaías 48:17) Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová, ta̱ nda̱satá yóʼó, ta̱ santo ñuu Israel: “Yi̱ʼi̱, Jehová, kúú Ndióxi̱ miíún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ sánáʼa̱ yóʼó xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa miíún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ káʼa̱n xíʼún ndáa yichi̱ xíniñúʼu ku̱ʼún.
ip-2-S pág. 131 párr. 18
Ña̱ va̱ʼa miíyó kúú ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó
‘Kuniso̱ʼondó ña̱ káʼi̱n xíʼinndóʼ
18 Espíritu Ndióxi̱ chi̱ndeé táʼan xíʼin ta̱ profeta, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Mií tátayó Jehová chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱, xíʼin espíritura. Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová, ta̱ nda̱satá yóʼó, ta̱ santo ñuu Israel: ‘Yi̱ʼi̱, Jehová, kúú Ndióxi̱ miíún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ sánáʼa̱ yóʼó xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa miíún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ káʼa̱n xíʼún ndáa yichi̱ xíniñúʼu ku̱ʼúnʼ” (Isaías 48:16b, 17). Xíʼin tu̱ʼun yóʼo ná kǒo kaka-ini na̱ ñuu Israel ña̱ ndatavá Jehová miína ti̱xin ñuu Babilonia. Chi Jehová kúú ta̱ nda̱satáñaʼá (Isaías 54:5), xíʼin ndiʼi níma̱ra kúni̱ra ña̱ kutáʼan va̱ʼana xíʼinra ta kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nra. Na̱ kándíxañaʼá kúni̱ra ná kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nra xíʼinna. Ña̱ va̱ʼa kaka na̱ ñuu Israel yichi̱ra xíniñúʼu sanáʼa̱rana.
(Isaías 48:18) Tá ndixa ná kuniso̱ʼún ña̱ káʼi̱n xíʼún. Tasaá va̱ʼaní koún táki̱ʼva íyo iin yu̱ta, ta ña̱ nda̱kú keʼún kooña táki̱ʼva íyo tá mar.
ip-2-S pág. 131 párr.19
Ña̱ va̱ʼa miíyó kúú ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó
19 Jehová viíní káʼa̱nra xíʼin na̱ ñuura nina ña̱ va̱ʼa ná keʼéna ta va̱ʼa kundoona: “Tá ndixa ná kuniso̱ʼún ña̱ káʼi̱n xíʼún. Tasaá va̱ʼaní koún táki̱ʼva íyo iin yu̱ta, ta ña̱ nda̱kú keʼún kooña táki̱ʼva íyo tá mar” (Isaías 48:18). Va̱ʼakaví yichi̱ táxi Ndióxi̱ nu̱ú na̱ ñuura (Deuteronomio 5:29; Salmo 81:13). Ndióxi̱ kǒo kúni̱ra ku̱ʼu̱n na̱ ñuu Israel xo̱ʼvi̱na inka ñuu, ña̱kán táxira yichi̱ nu̱úna ña̱ va̱ʼaní kundoona kǒo ku̱a̱chi koo nu̱úna táki̱ʼva ndíka̱a̱ ti̱kui̱í yu̱ta saá kundoona, táxi̱nní kundoona (Salmo 119:165). Ndiʼi ña̱ nda̱kú kéʼéna ku̱a̱ʼání xa̱a̱ña kooña nda̱a̱ táki̱ʼva kána ola tá mar saá kooña (Amós 5:24). Jehová, ndixa ndíʼi̱-inira xa̱ʼa na̱yóʼo ta káʼa̱nra xíʼinna ndáa yichi̱ xíniñúʼu ku̱ʼu̱nna. Ta̱yóʼo kúni̱ra ná kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nra xíʼinna.
(Isaías 48:19) Ta na̱ se̱ʼún xa̱a̱na koona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo yu̱ti, yu̱ti va̱lí ku̱a̱ʼání kúúña ki̱ʼva saá xa̱a̱na koona. Ni iinna kǒo ndiʼi-xa̱ʼa nu̱íi̱”.
ip-2-S pág. 132 párr. 20, 21
Ña̱ va̱ʼa miíyó kúú ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó
20 ¿Ndáa bendición ndakiʼin na̱ ñuu Israel tá ná ndikó-inina xa̱ʼa ña̱ kéʼéna? Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ta na̱ se̱ʼún xa̱a̱na koona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo yu̱ti, yu̱ti ku̱a̱ʼání kúúña ki̱ʼva saá xa̱a̱na koona. Ni iinna kǒo ndiʼi-xa̱ʼa nu̱íi̱” (Isaías 48:19). Ndióxi̱ sándákaʼánra na̱ ñuura xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán ña̱ ku̱a̱ʼání koo se̱ʼera xa̱a̱na koona nda̱a̱ “táki̱ʼva íyo tí ki̱mi ndiví á yu̱ti ña̱ ndóo yuʼú mar” (Génesis 22:17; 32:12). Soo na̱ se̱ʼe ta̱ Abrahán va̱ása níxiniso̱ʼona, xa̱ʼa ña̱yóʼo va̱ása ndakiʼinna ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinna. Na̱yóʼo kǒo ña̱ va̱ʼa níkeʼéna, ña̱ ley káʼa̱nña xíniñúʼu ndiʼi-xa̱ʼana (Deuteronomio 28:45). Ni saáví, Jehová kǒo kúni̱ra sandiʼi-xa̱ʼarana ni kǒo kúni̱ra sandákoorana.
21 Ndiʼi consejo ña̱ káʼa̱n texto yóʼo kivi chindeéña miíyó na̱ ndásakáʼnu Jehová tiempo vitin. Ta̱yóʼo kúú ta̱ táxi ña̱ tákuyó ta xíni̱ra ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ kundoo va̱ʼayó (Salmo 36:9). Ña̱ táxira yichi̱ nu̱úyó, su̱ví nu̱úyó ndási̱ra ña̱ si̱í kundooyó, chi ña̱ va̱ʼa miíyó káʼa̱nra xíʼinyó. Xa̱ʼa ña̱yóʼo, na̱ ndixa ndásakáʼnu-ñaʼá ndíku̱nna yichi̱ ña̱ káʼa̱nra (Miqueas 4:2). Ndiʼi ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó chíndeéña miíyó ta va̱ʼa kutáʼanyó xíʼinra, ta ndáara miíyó nu̱ú ta̱ Ndi̱va̱ʼa. Tá kúnda̱a̱-iniyó xíʼin consejo ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱, kíʼinyó kuenta ña̱ va̱ʼa miívayó káʼa̱n Jehová xíʼinyó, chi chiñu xáʼndara su̱ví ña̱ yo̱ʼvi̱ kúúña. Tá ná kandíxayó ña̱ káʼa̱nra, va̱ása ndiʼi-xa̱ʼayó (1 Juan 2:17; 5:3).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Isaías 49:6) Ta ki̱xaʼára káʼa̱nra: “Kǒo níndaka̱xii̱n yóʼó ña̱ kachíñu kuitíún nu̱úi̱, chi xa̱ʼa ña̱ ndikó na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob na̱ ñuu Israel kúúña. Ta taxii̱ ña̱ kuún luz nu̱ú na̱ yiví, ña̱ va̱ʼa saka̱kui̱ iníísaá ñuyǐví”.
w07-S 15/1 pág. 9 párr. 8
Ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa libro ña̱ Isaías (táʼvi 2)
49:6. ¿Nda̱chun káʼa̱n Biblia xa̱ʼa ta̱ Mesías ña̱ kúúra “luz nu̱ú na̱ ñuyǐví”, soo iinlá na̱ ñuu Israel kuitíva na̱túʼunra xíʼin? Xa̱ʼa ña̱ ku̱u tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús. Ña̱ káʼa̱n Biblia nu̱ú Isaías 49:6 xa̱ʼa na̱ discípulo káʼa̱nña (Hechos 13:46, 47). Ta vitin na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví xíʼin na̱ koo nu̱ú ñuʼú yóʼo kúúna “luz nu̱ú na̱ ñuyǐví”, ta luz yóʼo ku̱a̱ʼa̱nña iníísaá nu̱ú ñuʼú (Mateo 24:14; 28:19, 20).
(Isaías 50:1) Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: “¿Ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n certificado ña̱ ni̱ndo̱o siʼíndó? ¿Ndáana kúú na̱ ni̱xi̱kói̱ ndóʼó nu̱ú? Kotondó, xa̱ʼa ku̱a̱chi miíndó ni̱xi̱kói̱ ndóʼó, xa̱ʼa ña̱ kéʼéndó ña̱ va̱ása va̱ʼa sa̱ndákoi̱ siʼíndó.
it-1-S pág. 715 párr. 5, 6
Sándakoo táʼanna
Ña̱ sándakoo táʼanna iin ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña. Tá káʼa̱n ña̱ Biblia xa̱ʼa na̱ ti̱ndaʼa̱ sava yichi̱ ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña (Isa 54:1, 5, 6; 62:1-6). Ki̱ʼva saá káʼa̱ntuña xa̱ʼa na̱ sándakoo táʼan, iin ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña (Jer 3:8).
Tá ku̱i̱ya̱ 607 t.x., ña̱ reino ñuu Judá ña̱ ndi̱ʼi-xa̱ʼa kúúña, ñuu Jerusalén sa̱ndíʼi-xa̱ʼanaña ta ndiʼi na̱ yiví ku̱a̱ʼa̱nna xíʼinna chí ñuu Babilonia. Tá kúma̱níka kuu ña̱yóʼo, Jehová xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nvara xa̱ʼa na̱ judío ña̱ ku̱ʼu̱nna xíʼin na̱ inka ñuu: “¿Ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n certificado ña̱ ni̱ndo̱o siʼíndó?” (Isa 50:1). Ñá “siʼína” á na̱ ñuu Judá sa̱ndákoo Ndióxi̱ na̱yóʼo xa̱ʼa ña̱ kǒo níkeʼéna ña̱ va̱ʼa, saáchi kǒo nísaxi̱nuna ña̱ káʼa̱n ley ta ke̱ʼéna ña̱ kini. Soo íyo iin táʼvi loʼo na̱ ñuu Israel ndi̱kó-inina xa̱ʼa ku̱a̱china ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin Jehová ña̱ kúni̱na kutáʼanna xíʼinra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ñaʼá xíʼin yiíñá ta kúni̱na ná taxira koona ñuuna. Xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra, tá ku̱i̱ya̱ 537 t.x., tá ni̱xi̱nu 70 ku̱i̱ya ña̱ xi̱ñuʼuna Babilonia, Jehová ta̱xira ndi̱kóna chí ñuuna ta chi̱ndeéra miína ña̱ va̱ʼa ndi̱kóna (Sl 137:1-9; koto MATRIMONIO).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Isaías 51:12-23) “Yi̱ʼi̱... yi̱ʼi̱ kúú ta̱ sándi̱ko-inindó. ”¿Nda̱chun yíʼvíún xíniún ta̱a ta̱ kuvi, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ku̱ʼu̱ kúii̱ saá íyora? 13 ¿Nda̱chun nándósó-iniún xa̱ʼa ta̱ i̱xava̱ʼa yóʼó, ta̱ i̱xava̱ʼa ndiví ta̱ i̱xava̱ʼa ñuʼú, ta yíʼvíún xíniún na̱ kǒo kúni̱ xíni yóʼó, na̱ íxandi̱va̱ʼa xíʼún? ¿Míí ku̱a̱ʼa̱n na̱ sáa̱-ini xíni yóʼó? 14 ”Na̱ núʼni xíʼin cadena kamava sa̱ñána, va̱ása kuvina ta ni va̱ása koo so̱ko nu̱úna. 15 ”Soo yi̱ʼi̱, Jehová, yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ sákanda̱ ola tá mar. Jehová kúú ki̱víi̱. 16 Ta yi̱ʼi̱ kúú ta̱ taxi tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼún, ta yi̱ʼi̱ kúú ta̱ kundaa yóʼó, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ i̱xava̱ʼa ndiví xíʼin ñuʼú, ta káʼi̱n xíʼin ñuu Sión: ‘Yóʼó kúú ñui̱ʼ. 17 ”Ndukáxi-iniún, ndukáxi-iniún, ndako̱o, ñuu Jerusalén, yóʼó ña̱ nda̱kiʼin castigo ndaʼa̱ Jehová. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo copa saá ni̱xi̱yoña, ta xi̱ʼi ndiʼúnña. 18 Ta ni iin se̱ʼeña kǒo níxindaanaña, ni iin se̱ʼeña ña̱ sa̱kuaʼnuña kǒo na̱ níkixi tiin ndaʼa̱ña. 19 U̱vi̱ saá tu̱ndóʼo ki̱xi nu̱ún. ¿Ndáana sandi̱ko-iniún? Nda̱kiʼin ndiʼina ña̱ʼa ña̱ kúúmiíún, ki̱xi so̱ko nu̱ún ta xi̱kuni̱na kaʼnína yóʼó. ¿Ndáana sandi̱ko-iniún? 20 Na̱ se̱ʼún nda̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱ tóona. Ni̱xi̱ʼi̱na ndóona ndiʼi esquina ña̱ calle nda̱a̱ táki̱ʼva xíʼi̱ ndikachi tí yuku̱ saá ndóona. Jehová kúú ta̱ i̱xaa saá xíʼinna, ta̱xira castigo ndaʼa̱na.” 21 Kuniso̱ʼo, ñaʼá ñá kǒo ndáyáʼvi ñá xíʼi̱, soo su̱ví vino kúú ta̱ níxiniún xíʼi̱n. 22 Ña̱yóʼo kúú ña̱ kachi Jehová Ndióxi̱ miíún ña̱ keʼéra xa̱ʼa na̱ ñuura: “Va̱ása taxikai̱ koʼún copa tá vino tá táxi tu̱ndóʼo nu̱ún. Nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása koʼokaúnrá. 23 Taxii̱rá koʼo na̱ i̱xandi̱va̱ʼa xíʼún, na̱ káʼa̱n xíʼún: ‘Kanduʼu ñuʼú tá ná ya̱ʼandi̱ sa̱táúnʼ, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ñuʼú á calle ña̱ xíkana nu̱ú saá ni̱xi̱yoún nu̱úna”.
13-19 TÍ FEBRERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | ISAÍAS 52-57
“Ta̱ Cristo ndo̱ʼoníra xa̱ʼayó”
(Isaías 53:3-5) Ku̱ndasínara kǒo níxiinna kutáʼanna xíʼinra, ndo̱ʼoníra ta na̱kunda̱a̱-inira xíʼin kue̱ʼe̱ ña̱ ndóʼoyó. Kǒo níxiinna kuninara. Ku̱ndasínara, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ta̱ kǒo ndáyáʼvi saá ni̱xi̱yora nu̱úna. 4 Miíra nda̱kiʼin kue̱ʼe̱ ña̱ kúúmiíyó ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra, ndiʼi ña̱ xóʼvi̱yó ku̱a̱ʼa̱ntu ña̱yóʼo xíʼinra. Ta nda̱kanixi̱níyó Ndióxi̱ kúú ta̱ ta̱xi castigo ndaʼa̱ra ta chi̱ndaʼára plaga va̱xi nu̱úra ña̱kán ndo̱ʼoníra. 5 Ka̱anna kandíkara xa̱ʼa ku̱a̱chi miíyó; sa̱ndóʼonara xa̱ʼa ku̱a̱chiyó. Xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa kooyó kúú ña̱ ndo̱ʼoníra. Xa̱ʼa ña̱ ndo̱ʼora kivi ndaʼayó.
w09-S 15/1 pág. 26 párr. 3-5
Ta̱ káchíñu nu̱ú Jehová: ka̱anna kandíkara xa̱ʼa ku̱a̱chi miíyó
“Ku̱ndasínara, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ta̱ kǒo ndáyáʼvi saá ni̱xi̱yora nu̱úna”
3 (Kaʼvi Isaías 53:3.) Sana i̱xayo̱ʼvi̱níña xíʼin ta̱ Jesús ña̱ sa̱ndákoora yivára mií ta̱ kúni̱níra xínira ta va̱xira nu̱ú ñuʼú ña̱ kuvira xa̱ʼayó ña̱ ndoo ku̱a̱chiyó ta kǒo kuvikayó (Fili. 2:5-8). Ña̱ kuvira xa̱ʼayó ndáyáʼvika ña̱yóʼo nu̱ú ña̱ xi̱xaʼnína tí kití táki̱ʼva káchi ña̱ ley ta̱ Moíses: chi kivi ndoo ndiʼi ku̱a̱chiyó (Heb. 10:1-4). Ta ña̱ xíniñúʼu keʼé na̱ yiví kúú ña̱ vií ndakiʼinnara. Ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱niñúʼu keʼé na̱ judío, na̱ ndátu ña̱ kixa̱a̱ ta̱ Mesías (Juan 6:14). Soo na̱ judío “ku̱ndasína” ta̱ Cristo, ña̱ profecía ta̱ Isaías ni̱ka̱ʼa̱nña xa̱ʼana ña̱ “táki̱ʼva íyo iin ta̱ kǒo ndáyáʼvi saá ni̱xi̱yora nu̱úna”. Ta̱ apóstol Juan ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ki̱xira veʼera, soo mií na̱ veʼera kǒo níxiinna kuninara” (Juan 1:11). Ta̱ apóstol Pedro ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ judío: “Ndióxi̱ na̱ ñuuyó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá, Ndióxi̱ yóʼo kúú ta̱ nda̱sakáʼnu ta̱ Jesús ta̱ ku̱ndasíndó xi̱nindó ta nda̱taxindóra ndaʼa̱ ta̱ Pilato, ni xi̱kuni̱va ta̱yóʼo sañára ta̱ Jesús. Miíndó kúúndó ku̱ndasí xi̱ni ta̱ Jesús ta̱ kǒo ku̱a̱chi” (Hech. 3:13, 14).
4 Ta̱ Isaías ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ta̱ Jesús ña̱ “na̱kunda̱a̱-inira xíʼin kue̱ʼe̱ ña̱ ndóʼoyó”. Ni káʼa̱n ña̱ Biblia xa̱ʼara ña̱ sava yichi̱ xi̱kunaara, soo nda̱a̱ ni iin yichi̱ kǒo níkiʼin kue̱ʼe̱ miíra (Juan 4:6). ¿Nda̱saa va̱ʼa ni̱xa̱a̱ra na̱kunda̱a̱-inira xíʼin kue̱ʼe̱ ndóʼoyó? Saáchi tá ni̱xi̱kara nu̱ú ñúʼu yóʼo xi̱nira na̱ yiví na̱ kúúmií kue̱ʼe̱ ta ku̱a̱ʼánína sa̱ndáʼara xa̱ʼa ña̱ xi̱kundáʼvi-inira xi̱nirana (Mar. 1:32-34). Tasaá kúú ña̱ sa̱xínura profecía yóʼo: “Miíra nda̱kiʼin kue̱ʼe̱ ña̱ kúúmiíyó ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra, ndiʼi ña̱ xóʼvi̱yó ku̱a̱ʼa̱ntu ña̱yóʼo xíʼinra” (Isa. 53:4a; Mat. 8:16, 17).
Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ “sa̱ndóʼo” Ndióxi̱ saá ni̱xi̱yora
5 (Kaʼvi Isaías 53:4b.) Ku̱a̱ʼání na̱ ni̱xi̱yo tiempo ta̱ Jesús kǒo ni̱kunda̱a̱-inina ndáa xa̱ʼa kúú ña̱ ndo̱ʼoníra ta ni̱xi̱ʼi̱ra. Ku̱a̱ʼánína nda̱kanixi̱nína Ndióxi̱ kúú ta̱ ta̱xi castigo ndaʼa̱ra ta chi̱ndaʼára plaga va̱xi nu̱úra á iin kue̱ʼe̱ ndeéní ta̱xira ndaʼa̱ra (Mat. 27:38-44). Na̱ judío ni̱ka̱ʼa̱nna tu̱ʼun vatá xa̱ʼara (Mar. 14:61-64; Juan 10:33). Soo ta̱ Jesús kǒo ku̱a̱chi níxikuumiíra. Xa̱ʼa ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira yivára, tá ni̱ka̱ʼa̱nna tu̱ʼun vatá xa̱ʼara ndeéní ni̱xo̱ʼvi̱-inira xíʼin ña̱yóʼo. Ta ni saáví sa̱xínuvara ña̱ kúni̱ Jehová (Mat. 26:39).
(Isaías 53:7, 8) Ku̱a̱ʼání ña̱ yo̱ʼvi̱ ke̱ʼéna xíʼinra, ta vitání ni̱xi̱yo-inira; kǒo níndakuiinra yuʼúna. Ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼa̱n tí ndikachi tí kuvi saá ku̱a̱ʼa̱nra; nda̱a̱ táki̱ʼva íxaa tí ndikachi tá távána yixírí va̱ása ndáʼyi̱ yuʼúrí saá i̱xaara, ni iin tu̱ʼun kǒo níka̱ʼa̱nra. 8 Ti̱innara ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna ta ni iinna kǒo níka̱ʼa̱n xa̱ʼara; ni iinví na̱ xíni̱ táʼa̱nra xíʼin kǒo níndakiʼin tu̱ʼunra. Ta xa̱ʼnínara. Xa̱ʼa ku̱a̱chi na̱ ñui̱ sa̱ndóʼonara.
w09-S 15/1 pág. 27 párr. 10
Ta̱ káchíñu nu̱ú Jehová. Ka̱anna kandíkara xa̱ʼa ku̱a̱chi miíyó
Ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼa̱n tí ndikachi tí kuvi saá ku̱a̱ʼa̱nra
10 (Kaʼvi Isaías 53:7, 8.) Tá xi̱ni ta̱ Juan Bautista va̱xi ta̱ Jesús nu̱úra, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Kotondó, yóʼo va̱xi ta̱ ndakata ku̱a̱chi ñuyǐví ta̱ ndikachi sa̱na Ndióxi” (Juan 1:29). Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jua̱n yóʼo “ndikachi”, sana xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaías nda̱kaʼánra, ta káchira: “Ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼa̱n tí ndikachi tí kuvi saá ku̱a̱ʼa̱nra” (Isa. 53:7, nota). Ta̱ Isaías ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ta̱ Jesús: “Nda̱taxira miíra ndaʼa̱na ña̱ kuvira” (Isa. 53:12). Yóʼo kúnda̱a̱-iniyó tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulo xa̱ʼa ña̱ kuvira tá ke̱ʼéra ña̱ Conmemoración, ta̱xira iin copa tá vino ndaʼa̱ na̱yóʼo tá káchira: “Chi ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ‘trato ña̱ chikai̱ xíʼin ni̱íi̱ʼ, ña̱ ku̱i̱ta̱ xa̱ʼa ku̱a̱ʼání na̱ yiví ña̱ va̱ʼa ndoo ku̱a̱china” (Mat. 26:28).
(Isaías 53:11, 12) Tándi̱ʼi ni̱ya̱ʼara nu̱ú tu̱ndóʼo saáví xi̱nira ndiʼi ña̱ ke̱ʼéra va̱ʼaní kindo̱oña. Xa̱ʼa ña̱ xíni̱níra ku̱a̱ʼá na̱ yiví sakuaʼa ña̱ va̱ʼa ta xáa̱na kéʼéna ña̱ nda̱kú; ta miíra ndakiʼin ku̱a̱china ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra 12 Xa̱ʼa ña̱yóʼo taxii̱ koora xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ yiví, ta ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ndakiʼinra ndaʼa̱ inkana ndataʼviraña xíʼin na̱ kúúmií ndée, chi ta̱yóʼo kúú ta̱ ni̱xi̱ʼi̱ xa̱ʼa ku̱a̱china, ta ni̱xi̱yora xíʼin na̱ yiví ku̱a̱chi; ta ku̱a̱ʼánína nda̱kiʼinra ku̱a̱china ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra, ta káʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ xa̱ʼa ndiʼi na̱ yiví ku̱a̱chi.
w09-S 15/1 pág. 28 párr. 13
Ta̱ káchíñu nu̱ú Jehová. Ka̱anna kandíkara xa̱ʼa ku̱a̱chi miíyó
“Xa̱ʼa ña̱ xíni̱níra ku̱a̱ʼá na̱ yiví sakuaʼa ña̱ va̱ʼa ta xáa̱na kéʼéna ña̱ nda̱kú”
13 (Kaʼvi Isaías 53:11, 12) Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ta̱yóʼo: “Xa̱ʼa ña̱ xíni̱níra ku̱a̱ʼá na̱ yiví sakuaʼa ña̱ va̱ʼa ta xáa̱na kéʼéna ña̱ nda̱kú”. ¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱yóʼo? Nu̱ú ndíʼi ña̱ versículo 12 káʼa̱nña: “Ta káʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ xa̱ʼa ndiʼi na̱ yiví ku̱a̱chi”. Ndiʼiyó na̱ se̱ʼe ta̱ Adán kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi, xa̱ʼa ña̱yóʼo xíʼi̱yó (Rom. 5:12; 6:23). Xa̱ʼa ña̱yóʼo xíniñúʼu kindo̱o va̱ʼayó xíʼin Jehová. Nu̱ú capítulo 53 káʼa̱n ta̱ Isaías xa̱ʼa ta̱ Jesús ña̱ káʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ xa̱ʼa ndiʼi na̱ yiví ku̱a̱chi. Ña̱yóʼo káʼa̱nña: “Xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa kooyó kúú ña̱ ndo̱ʼoníra. Xa̱ʼa ña̱ ndo̱ʼora kivi ndaʼayó” (Isa. 53:5).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Isaías 54:1) “Kusi̱í-iniún kanaún, ñaʼá ñá kǒo kívi koo se̱ʼe. Kusi̱í-iniún kanaún ta ndeé va̱ʼa kanaún, chi yóʼó kǒo níxo̱ʼvi̱ún ña̱ koo se̱ʼún, chi ku̱a̱ʼáka kúú se̱ʼe ñaʼá ñá sa̱ndákoona nu̱ú ña̱ʼá ñá íyo yií, káchi Jehová.
w06-S 15/3 pág. 11 párr. 2
Ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña ta ndáyáʼviníña nu̱úyó
¿Ndáana káʼa̱nña xa̱ʼa tá káʼa̱nña xa̱ʼa ñá Sara “ñaʼá ñá libre” xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼeñá, ta̱ Isaac? Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ñá Sara, “ñaʼá ñá kǒo kívi kaku se̱ʼe”, ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa na̱ ndóo chí ndiví, chi na̱yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ñá síʼí Ndióxi̱ sa̱á íyona. Ta na̱yóʼo kǒo se̱ʼena chí tá kúma̱níka kixi ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo kǒo na̱ ku̱ʼu̱n chí nu̱ú ndiví íyo saá (Gálatas 4:27; Isaías 54:1-6). Soo tá vikó Pentecostés ña̱ ku̱i̱ya̱ 33, saá kúúña nda̱kiʼin iin grupo loʼo na̱ xi̱ndiku̱n ta̱ Jesús ña̱ espíritu santo, na̱yóʼo kúú se̱ʼe ñaʼá ñá káʼa̱n Biblia xa̱ʼa. Na̱ nda̱kiʼin espíritu yóʼo ni̱xa̱a̱na ndu̱una se̱ʼe Ndióxi̱ ta ndátuna ña̱ kaʼndachíñuna xíʼin ta̱ Jesús ti̱xin ña̱ trato ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ (Romanos 8:15-17). Iin ta̱ ni̱xa̱a̱ ndu̱u se̱ʼe Ndióxi̱ kúú ta̱ apóstol Pablo, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Soo Jerusalén chí ndiví libre kúúña ta siʼíyó kúúña” (Gálatas 4:26).
(Isaías 57:15) Saáchi ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ ta̱ káʼnu, ta íyo ndiʼi tiempo ta ki̱vi̱ra kúú santo: “Íyoi̱ chí ndiví xíʼin iin lugar ña̱ santo, íyotui̱ xíʼin na̱ ñúʼu tu̱ndóʼo ta saátu xíʼin na̱ ndáʼvi, ta chíka̱i̱ ndée na̱ ndáʼvi xíʼin na̱ ñúʼu tu̱ndóʼo.
w05-S 15/10 pág. 26 párr.3
Ná sakuaʼayó ña̱ vitá koo iniyó
Na̱ sánáʼa̱ miíyó ña̱ vitá koo iniyó
3 Va̱ása kívi xa̱a̱yó kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa Jehová, saáchi káʼnuníra; soo ña̱yóʼo kǒo ndásiña nu̱úra “ña̱ va̱ʼa kotora ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúu nu̱ú ñuʼú ta kivi chindeéra na̱ ndinuʼu-ini kándíxañaʼá” (2 Crónicas 16:9). ¿Ndáaña kéʼéra xíʼin na̱ ndáʼvi na̱ káchíñu nu̱úra tá ñúʼuna nu̱ú tu̱ndóʼo? Ña̱ kéʼéra kúúña íyora xíʼinna ta táxira espíritu santo ndaʼa̱na ta ‘chíka̱a̱ra ndée na̱ ndáʼvi xíʼin na̱ ñúʼu tu̱ndóʼoʼ (Isaías 57:15). Tá ndákiʼinna ndée ña̱ táxi Jehová kúsi̱íní-inina káchíñuna nu̱úra. Va̱ʼaní Ndióxi̱ kúúra xíʼinna.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Isaías 57:1-11) Ta̱a va̱ʼa ni̱xi̱ʼi̱ra, soo ni inna kǒo ndíʼi̱-ini xa̱ʼara. Na̱ ta̱a va̱ʼa nda̱ñúʼuna ta ni iin na̱ va̱ása xíni̱ ndáa xa̱ʼa kúú ña̱ nda̱ñúʼuna. 2 Na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa va̱ʼaní koona ta kǒo tu̱ndóʼo kixi nu̱úna. 3 “Soo ndóʼó, se̱ʼe ñaʼá ñá ta̱síi chóʼo kixindó, se̱ʼe ñaʼá ñaʼá kéʼé ña̱ kini ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼání ta̱a: 4 ¿Ndáa xa̱ʼa kúúña kúsi̱íní-inindó? ¿Ndáana xúnándó yuʼúndó nu̱ú ta távándó yaandó nu̱úna? ¿Á su̱ví ndóʼó kúú se̱ʼe na̱ kéʼé ña̱ kini, se̱ʼe na̱ káʼa̱n tu̱ʼun vatá, 5 ta xa̱ʼa iin yitu̱n káʼnu kéʼéndó ña̱ kini xíʼin táʼanndó, ta xa̱ʼa tú yitu̱n yóʼo xáʼníndó se̱ʼendó yoso̱ nu̱ú ndíka̱a̱ ti̱kui̱í, ta xáʼnítundóna nu̱ú ni̱nda̱tá yu̱u̱ náʼnu? 6 ”Yu̱u̱ ña̱ ndóo yoso̱ nu̱ú ndíka̱a̱ ti̱kui̱í kúú ña̱ xi̱ndakiʼún. Ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱taxi suerte ndaʼún. Ta ndaʼa̱ ña̱yóʼo xi̱taxiún vino ta ta̱xiún ku̱a̱ʼáka ña̱ʼa ndaʼa̱ña. ¿Á kúsi̱í-inii̱ tá kéʼún ña̱yóʼo túviún? 7 Xi̱ní iin yuku̱ káʼnu ni̱xa̱ʼún chi̱nuún xi̱to kísi̱ún. Ta kán kúú nu̱ú táxiún ña̱ʼa ndaʼa̱ ndióxi̱. 8 Chí sa̱tá tú yéʼé veʼún ka̱tikaún ndióxi̱ ña̱ ndásakáʼnún. Chi sandákoún yi̱ʼi̱ ta ta̱váún ti̱ko̱to̱ún ta kísi̱ún nu̱ú xi̱toún xíʼin inkana. Ta chi̱ka̱ún iin trato xíʼinna. Ni̱kutóoníún ña̱ ku̱su̱ún xíʼinna. Ta xi̱niún ta̱a ta̱ íyo yala. 9 Ta ni̱xa̱ʼún nu̱ú ndióxi̱ Mélec xíʼin aceite, ta ku̱a̱ʼání perfume ni̱xa̱ʼa̱n xíʼún nu̱úña. Ta xíkání chi̱ndaʼún na̱ níʼi tu̱ʼun ku̱a̱ʼa̱nna, ta xa̱ʼníúnna. 10 Ta ku̱naaníún xa̱ʼa ña̱ ku̱a̱ʼání ñuu ni̱xi̱kaún. Ta va̱ása níka̱ʼún: ‘Va̱ʼaka ná koo saáʼ. Ta xi̱kandíxaníún ndée ña̱ xi̱kuumiíún. Ña̱kán va̱ása níkiʼin kue̱ʼe̱ miíún. 11 ”¿Ndáana yíʼvíún xíniún ta ni̱ka̱ʼún tu̱ʼun vatá? ¿Nda̱chun kǒo níndakaʼún xaʼíi̱ ta ni kǒo níkandíxaún ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼún? ¿Á su̱ví yi̱ʼi̱ kúú ta̱ níxindasi yuʼú xa̱ʼún ta ni saáví va̱ása níyi̱ʼvíún kuniún yi̱ʼi̱?
20-26 TÍ FEBRERO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | ISAÍAS 58-62
“Ná natúʼunyó xa̱ʼa tiempo ña̱ keʼé Jehová ña̱ va̱ʼa”
(Isaías 61:1, 2) Mií espíritu táta Jehová íyo xíʼi̱n, xa̱ʼa ña̱yóʼo nda̱ka̱xinra yi̱ʼi̱ ña̱ ka̱ʼi̱n xa̱ʼa tu̱ʼun va̱ʼa xíʼin na̱ yiví na̱ ndáʼvi. Chi̱ndaʼára yi̱ʼi̱ ña̱ ku̱ʼi̱n chindeíi̱ na̱ kúsuchí-ini, ña̱ ku̱ʼi̱n ka̱ʼi̱n xa̱ʼa na̱ ñúʼu veʼeka̱a ta tavái̱na nu̱ú ñúʼuna; 2 ta ku̱ʼi̱n natúʼi̱n xa̱ʼa tiempo ña̱ keʼé Jehová ña̱ va̱ʼa, xíʼin xa̱ʼa ki̱vi̱ ña̱ ndatiinra ku̱a̱chi; ta sandi̱koi̱-ini ndiʼi na̱ yiví na̱ kúsuchí-ini;
ip-2-S pág. 322 párr. 4
Chí Sión ka̱na ña̱ nda̱kú
“Tiempo ña̱ keʼé Jehová ña̱ va̱ʼa”
4 Ta̱ Isaías ka̱ʼyíra ña̱yóʼo: “Mií espíritu táta Jehová íyo xíʼi̱n, xa̱ʼa ña̱yóʼo nda̱ka̱xinra yi̱ʼi̱ ña̱ ka̱ʼi̱n xa̱ʼa tu̱ʼun va̱ʼa xíʼin na̱ yiví na̱ ndáʼvi. Chindaʼára yi̱ʼi̱ ña̱ ku̱ʼi̱n chindeíi̱ na̱ kúsuchí-ini, ña̱ ku̱ʼi̱n ka̱ʼi̱n xa̱ʼa na̱ ñúʼu veʼeka̱a ta tavái̱na nu̱ú ñúʼuna” (Isaías 61:1). ¿Ndáa ta̱a kúú ta̱ ku̱ʼu̱n natúʼunra xa̱ʼa tu̱ʼun va̱ʼa xíʼinna? Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaías ña̱yóʼo tá xa̱ʼa, sana xa̱ʼa miívara ni̱ka̱ʼa̱nra, Ndióxi̱ ta̱xi nu̱úra ña̱ ka̱ʼa̱nra tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa na̱ ku̱ʼu̱n kuñuʼu chí ñuu Babilonia. Soo tá ki̱xi ta̱ Jesús saá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ yiví ña̱ ná kunda̱a̱-inina xa̱ʼa miívara káʼa̱nña (Lucas 4:16-21). Ndixava ni̱ka̱ʼa̱nra, chi Jehová chi̱ndaʼá ta̱ Jesús ña̱ natúʼunra tu̱ʼun va̱ʼa xíʼin na̱ ndáʼvi, xa̱ʼa ña̱yóʼo kúú ña̱ nda̱kuchira ta nda̱kiʼinra espíritu santo (Mateo 3:16, 17).
(Isaías 61:3, 4) Ña̱ chindeéra na̱ kúsuchí-ini na̱ ndóo chí Sión, taxira iin ti̱ko̱to̱ va̱ʼa kunúu xi̱nína su̱ví ya̱a̱ taxira kaa xi̱nína, aceite taxira kaa xi̱nína su̱ví ña̱ suchí-ini taxira ndaʼa̱na, yaa ña̱ katana su̱ví xa̱ʼa ña̱ kúsuchí-inina kuuña; ta kunanína yitu̱n tú kúúmií ña̱ nda̱kú, mií Jehová chi̱ʼinú ña̱ ndasakáʼnunara. 4 Ta na̱yóʼo sandáʼana veʼe ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo ndi̱ʼi-xa̱ʼa, saátu ñuu náʼnu ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa sandáʼanaña, chi ña̱yóʼo xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo ndi̱ʼi-xa̱ʼaña.
ip-2-S pág. 326, 327 párr. 13-15
Chí Sión ka̱na ña̱ nda̱kú
13 Tá vikó ña̱ Pentecostés ku̱i̱ya̱ 33, Ndióxi̱ chi̱ʼira yitu̱n tú kúúmií ña̱ nda̱kú, yitu̱n yóʼo kúú na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví na̱ kutáʼan xíʼin se̱ʼera ta̱ Jesús (Gálatas 6:16). Ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ni̱ya̱ʼa saá ni̱xi̱nu na̱ 144,000, ta ndiʼi na̱yóʼo liviní ndásakáʼnuna Jehová (Revelación 14:3). Ta na̱ sa̱ndíʼi ki̱xa̱a̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví ki̱xa̱a̱na tá ku̱i̱ya̱ 1919, ta ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinna ña̱ íyo ku̱a̱ʼáka chiñu keʼéna. Mií Jehová chi̱ndeé táʼan xíʼinna nda̱a̱ táki̱ʼva íyo yitu̱n táxinú ku̱i̱ʼi saá íyo na̱yóʼo va̱ʼaní káchíñuna nu̱úra (Isaías 27:6).
14 Ta̱ Isaías ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa chiñu keʼé na̱yóʼo: “Ta na̱yóʼo sandáʼana veʼe ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo ndi̱ʼi-xa̱ʼa, saátu ñuu náʼnu ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa sandáʼanaña, chi ña̱yóʼo xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo ndi̱ʼi-xa̱ʼaña” (Isaías 61:4). Ley ña̱ ta̱xi ta̱ rey Ciro ñuu Persia, káʼa̱nña xa̱ʼa na̱ judío na̱ xi̱ndoo ñuu Babilonia ña̱ sandáʼana ñuu Jerusalén xíʼin templo, chi ña̱yóʼo xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ndi̱ʼi-xa̱ʼaña. Saátu ku̱u xíʼin ku̱i̱ya̱ 33 xíʼin ku̱i̱ya̱ 1919 ña̱ nda̱koo tuku na̱ ndásakáʼnu Jehová nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱u xíʼin ñuu Judá.
15 Tá ku̱i̱ya̱ 33 t.x., ti̱inna ta̱ Jesús ta xa̱ʼnínara, ta na̱ discípulo ni̱kusuchíní-inina xa̱ʼara (Mateo 26:31). Soo ni̱kusi̱íní-inina tá nda̱takura ta ki̱tara nu̱úna, tá nda̱kiʼinna espíritu santo ki̱xaʼána nátúʼunna xa̱ʼa tu̱ʼun Ndióxi̱, ta saátu ku̱ʼu̱nna natúʼunna xa̱ʼara chí ñuu Jerusalén, ñuu Judea, xíʼin ñuu Samaria ta ku̱ʼu̱nna iníísaá ñuyǐví (Hechos 1:8). Saá kúú ña̱ ki̱xaʼá tukuna ndasakáʼnuna Jehová. Saátu ku̱u tá ki̱ʼin ku̱i̱ya̱ 1919, ta̱ Jesucristo chi̱ndeéra na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví ña̱ ndasakáʼnuna Jehová. Chi xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo na̱ yiví va̱ása ndásakáʼnuna Jehová táki̱ʼva kúni̱ miíra. Na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá kǒo sánáʼa̱na na̱ yiví xa̱ʼa Jehová, chi nina vikó ña̱ kǒo káʼa̱n Biblia xa̱ʼa kéʼéna. Na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví kǒo kéʼékana ña̱yóʼo ti̱xin congregación, saá kúúña ki̱xaʼána ndásakáʼnuna Ndióxi̱ míí ta̱ nda̱a̱. Ta ki̱xaʼána nátúʼunna xa̱ʼara xíʼin na̱ yiví iníísaá ñuyǐví (Marcos 13:10).
(Isaías 61:5, 6) “Na̱ inka ñuu kundaana kití sa̱na̱ndó, ta na̱yóʼo kachíñu nu̱ú ñuʼúndó ta chiʼina uva nu̱úña. 6 Ta miíndó kunaníndó na̱ su̱tu̱ na̱ káchíñu nu̱ú Jehová; na̱ káchíñu nu̱ú Ndióxi̱ ka̱ʼa̱nna xíʼinndó. Ña̱ʼa̱ ña̱ kúúmií na̱ ñuyǐví kuxundó, ta ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií na̱yóʼo kooña ndaʼa̱ndó.
w12-S 15/12 pág. 25 párr. 5, 6
Na̱ inka ñuu ndásakáʼnuna Jehová xíʼin na̱ ñuu Israel
5 Ta vitin ná kotoyó ña̱ káʼa̱n capítulo 61 ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Isaías, ña̱yóʼo xínuña tiempo vitin chi xa̱ʼa miíyó káʼa̱nña. ¿Nda̱chun káʼa̱n ña̱ versículo 5 xíʼin 6 ña̱ koo “na̱ inka ñuu” ta kachíñuna xíʼin “na̱ su̱tu̱ na̱ káchíñu nu̱ú Jehová”?
6 Na̱ su̱tu̱ na̱ káʼa̱n ña̱yóʼo xa̱ʼa kúú na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví, ta “siʼnaka na̱yóʼo nda̱taku”. Na̱yóʼo “kuuna su̱tu nu̱ú Ndióxi̱ xíʼin nu̱ú ta̱ Cristo, ta kaʼndachíñuna xíʼinra iin mil ku̱i̱ya̱” (Rev. 20:6). Ta ku̱a̱ʼání na̱ cristiano kǒo ku̱ʼu̱nna chí ndiví, chi nu̱ú ñuʼú yóʼo koona. Na̱yóʼo kúú “na̱ inka ñuu” na̱ káchíñu ni̱ʼi xíʼin na̱ ku̱ʼu̱n kachíñu chí ndiví nu̱ú Ndióxi̱. Kúsi̱íní-inina ña̱ káchíñuna xíʼin na̱ su̱tu̱ yóʼo, káchíñuna xíʼin na̱yóʼo ña̱ chíʼina nu̱ú ñuʼú ta chiʼina uva nu̱úña. Xíkana nátúʼunna xa̱ʼa Ndióxi̱ ta ndásakáʼnunara ta sánáʼa̱kana na̱ yiví ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱. Ni na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví ni na̱ kundoo nu̱ú ñuʼú yóʼo kúʼvi̱ní-inina xínina ndiʼi na̱ yiví na̱ kúsi̱í-ini ndasakáʼnu Ndióxi̱ ndiʼi tiempo (Juan 10:16).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Isaías 60:17) Nu̱ú ña̱ cobre taxii̱ ña̱ oro, nu̱ú ña̱ hierro taxii̱ ña plata, nu̱ú tú yitu̱n taxii̱ ña̱ cobre, nu̱ú ña̱ yu̱u̱ taxii̱ ña̱ hierro; ta va̱ʼaní kundoondó ta nina ña̱ nda̱kú koo nu̱úndó.
w15-S 15/7 pág. 9, 10 párr. 14-17
Ná ndasakáʼnukayó ñuu Ndióxi̱
14 Na̱ cristiano na̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ nda̱kuchi xa̱a̱ xínina ku̱a̱ʼání ña̱ʼa násama ti̱xin ñuu Jehová nu̱ú ñuʼú yóʼo. Ná ka̱ʼa̱n loʼoyó xa̱ʼa ña̱ xi̱keʼéna tá ya̱chi̱, tiempo saá ni̱xi̱yo iin ta̱ anciano ta xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra siervo de congregación ta vitin cuerpo de anciano naní na̱ kíʼin kuenta xíʼin congregación; ña̱ Betel ni̱xi̱yo iinra xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼin siervo de sucursal ta vitin Comité de Sucursal káʼa̱nna xíʼinna. Ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ testigo Jehová xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra presidente de la Sociedad Watch Tower ta vitin káʼa̱nna xíʼinna Cuerpo Gobernante. Ni ni̱xi̱yo na̱ chi̱ndeé táʼan xíʼin na̱yóʼo tá ya̱chi̱, soo iinlávana xi̱xaʼndachíñu ti̱xin congregación á ti̱xin Betel. Soo tá ku̱i̱ya̱ 1970 nda̱a̱ 1980 nda̱kanixi̱nína ña̱ nda̱taʼvína chiñu xíʼin ku̱a̱ʼáka na̱ anciano.
15 Chiñu ña̱ nda̱taʼvína va̱ʼaní ka̱naña, chi ki̱ʼva saá xi̱keʼénaña tá xi̱naʼá káchi Biblia. Saá kúúña xíniñúʼu koovaña. Ta vitin su̱ví iinlána xáʼndachíñu, chi ku̱a̱ʼáva kúú na̱ ta̱xi Ndióxi̱ chiñu ndaʼa̱ ña̱ kiʼinna kuenta xíʼin na̱ ñuura. Iin iin na̱yóʼo kúúmiína ña̱ va̱ʼa ña̱ xíniñúʼu inkana ña̱ va̱ʼa chindeé táʼanna xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱ (Efes. 4:8; Prov. 24:6).
16 Ta su̱ví ña̱yóʼo kuití kúúña níndasamana. Chi ki̱xaʼá na̱samana tutu ña̱ távána, na̱samatuna ña̱ va̱xi nu̱úña ta na̱samatuna ndáa ki̱ʼva taxituyóña ndaʼa̱ na̱ yiví. Liviní távánaña ta va̱ʼaní consejo va̱xi nu̱úña. ¿Á kǒo kúsi̱íní-iniyó táxiyóña ndaʼa̱ na̱ yiví? Saátu tá xíniñúʼuyó ña̱ Internet tá kúú ña̱ sitio jw.org, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xa̱ʼa ña̱ nda̱a̱, tasaá náʼa̱ ña̱ ndíʼi̱-iniyó xa̱ʼa na̱ yiví ña̱ sakuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱ tákiʼva kúni̱ miíra.
17 Saátu na̱samana ña̱ reunión ña̱ congregación ña̱ va̱ʼa taváyó tiempo ña̱ kaʼviyó xíʼin na̱ veʼeyó á ña̱ kooka tiempoyó ña̱ kaʼviyó Biblia. ¿Á kǒo kúsi̱í-iniyó ña̱ na̱samatuna ña̱ asamblea? Sava xíniso̱ʼoyó káʼa̱n na̱ ñaniyó ña̱yóʼo: “Livikaví ka̱na ña̱ asamblea ku̱i̱ya̱ vitin”. Ta saátu kúsi̱íní-iniyó xa̱ʼa ña̱ ku̱a̱ʼání ña̱ escuela íyo ña̱ va̱ʼa sakuaʼayó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa Ndióxi̱. Ndiʼi ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó xíʼinña Jehová ndíchiníra ta násamara ña̱ xíniñúʼuyó. Mií Jehová ta̱xi chiñu ndaʼa̱ na̱ ñuura ña̱ kéʼéna ndiʼi ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa si̱íní kooyó ta ndasakáʼnuyóra.
(Isaías 61:8, 9) Saáchi yi̱ʼi̱, Jehová, kéʼíi̱ míí ña̱ nda̱kú, kúndasii̱ xínii̱ ña̱ ku̱i̱ʼná xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa. Ta chaʼvii̱ míí ya̱ʼvina ta chika̱i̱ iin trato ña̱ koo ndiʼi tiempo xíʼinna. 9 Ta na̱ se̱ʼena iníísaá ñuyǐví kunda̱a̱-inina xa̱ʼana ta koona ndiʼi ñuu. Ta ndiʼi na̱ yiví ndakuninana, chi Jehová chika̱a̱ bendición miína.”
w07-S 15/1 pág. 11 párr. 4
Ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa libro ña̱ Isaías (táʼvi 2)
Ña̱ ndákani nu̱úyó xa̱ʼa ña̱ káʼa̱n Biblia
61:8, 9. ¿Ndáaña kúú trato ña̱ koo ndiʼi tiempo ta ndáana kita ti̱xin ña̱yóʼo? Ña̱yóʼo kúú trato xa̱á ña̱ chi̱ka̱a̱ Jehová xíʼin na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví. Ta na̱ ka̱na ti̱xin na̱yóʼo kúú na̱ koo nu̱ú ñuʼú yóʼo, yáʼa millón kúúna ta va̱ʼaní xíniso̱ʼona ña̱ káʼa̱n na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví (Juan 10:16).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Isaías 62:1-12) Xa̱ʼa ña̱ kúni̱i̱ xínii̱ ñuu Sión va̱ása kundasi yuʼíi̱ xa̱ʼaña, xa̱ʼa ña̱ kúni̱i̱ xínii̱ ñuu Jerusalén va̱ása ndakiʼinndeíi̱ nda̱a̱ ki̱vi̱ ná kana mií ña̱ nda̱kú nda̱a̱ táki̱ʼva ndáye̱ʼe ñuʼu̱ ta ña̱ ka̱kundó nda̱a̱ táki̱ʼva xíxi̱ ñuʼu̱ saá kooña. 2 “Ta na̱ ñuyǐví kunina kéʼún mií ña̱ nda̱kú ta ndiʼi na̱ rey kunina ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíún. Ta ki̱vi̱ún nasamavaña, ta mií Jehová kúú ta ndukú ki̱vi̱ún. 3 Ta liviní xa̱ún koún nu̱ú Jehová, ta ti̱ko̱to ña̱ kunúu xi̱níún kooña ndaʼa̱ra. 4 Kǒo na̱ ka̱ʼa̱n xa̱ʼún ña̱ kúún iin ñaʼá ñá sa̱ndákoona; ta ñuʼún ni iinna kǒo ka̱ʼa̱n ni̱ndo̱o miíña; ta kunaníún: Ñá kúsi̱íní-inii̱ xínii̱, ta ñuʼún kunaníña: Ñá ti̱ndaʼa̱. Saáchi Jehová kusi̱íní-inira xíʼún, ta ñuʼún xa̱a̱ña kooña ñá síʼíra. 5 Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ta̱ loʼo tíndaʼa̱ra xíʼin iin ñá loʼo kúa̱an ki̱ʼva saá tindaʼa̱tu na̱ se̱ʼún xíʼún. Nda̱a̱ táki̱ʼva kúsi̱í-ini ta̱ loʼo xíʼin ñá noviara, ki̱ʼva saá kusi̱í-ini Ndióxi̱ xíʼún. 6 Si̱kí nama̱ ñuu Jerusalén ta̱xii̱ na̱ atalaya kundaa ndóʼó. Ndóʼó na̱ atalaya kǒo sándákoondó ña̱ ka̱ʼa̱nndó. ”Ndóʼó na̱ káʼa̱n xa̱ʼa Jehová, va̱ása sáya̱a̱ yuʼúndó, 7 ka̱ʼa̱nndó xa̱ʼara nda̱a̱ ná sáxi̱nuna keʼéna nama̱ ña̱ ñuu Jerusalén ña̱ ndasakáʼnunara.” 8 Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ íyoní ndée ndaʼa̱ra: “Va̱ása taxikai̱ ña̱ʼa ña̱ xíxindó kuxuna na̱ kǒo kúni̱ xíni ndóʼó, na̱ inka ñuu kǒo koʼokana vinondó, chi ndo̱ʼoníndó ka̱chíñundó xa̱ʼará. 9 Mií ndóʼó ndakayandóña ta kuxundóña ta ndasakáʼnundó Jehová; ta miíndó na̱ chi̱ʼi uva ndakayandórí ta keʼéndó vino ta koʼondórá”. 10 Keendó, keendó chí ke̱ʼe. Kunándó yichi̱ ná ya̱ʼa na̱ ñui̱. Vií va̱ʼa keʼéndó yichi̱, sakutaʼandó yu̱u̱ nu̱úña. Ta na̱ʼa̱ndó yichi̱ nu̱ú na̱ ñui̱ ná ku̱ʼu̱nna. 11 Kotondó, mií Jehová ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ kuniso̱ʼona ña̱yóʼo iníísaá nu̱ú ñuʼú: “Ka̱ʼa̱nndó xíʼin ñá se̱ʼe ñuu Sión: ‘Koto, xa̱a̱ va̱xi ta̱ saka̱ku yóʼó. Koto, ta̱yóʼo kúú ta̱ chaʼvi yóʼóʼ”. 12 Na̱ yiví ka̱ʼa̱nna ñuu santo xíʼinña, ña̱ nda̱satá Jehová; ta ka̱ʼa̱nna xíʼinña: Ñuu ña̱ nandukú Jehová, ñuu ña̱ kǒo sándákoora.
27 TÍ FEBRERO NDA̱A̱ 5 TÍ MARZO
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | ISAÍAS 63-66
“Xa̱ʼa ña̱ koo ndiví xa̱á xíʼin ñuʼú xa̱á kúsi̱í-iniyó”
(Isaías 65:17) ”Kotondó, chi keʼíi̱ iin ndiví xa̱á xíʼin iin ñuʼú xa̱á; ta ña̱ʼa ña̱ ni̱xi̱yo tá ya̱chi̱ va̱ása ndakaʼánka-inindó xa̱ʼaña.
ip-2-S pág. 383 párr. 23
“Ndiʼi tiempo kusi̱í-inindó xa̱ʼa ña̱ keʼíi̱”
23 Libro ña̱ Revelación káʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ xi̱ni ta̱ apóstol Juan tá ná kixa̱a̱ ki̱vi̱ tiin Jehová ku̱a̱chi, saá kúú ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo, ta ndakasina ta̱ Ndi̱va̱ʼa (Revelación 19:11–20:3). Tándi̱ʼi na̱túʼun ta̱ Juan xa̱ʼa ña̱ xi̱nira, ta saá ka̱ʼyíra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ profeta Isaías: “Xi̱nii̱ iin ndiví xa̱á xíʼin iin ñuʼú xa̱á”. Ta savaka versículo ña̱ va̱xi nu̱ú capítulo yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa ki̱vi̱ tá ná ndasavií Ndióxi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo kooyó (Revelación 21:1, 3-5). Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaías xa̱ʼa “iin ndiví xa̱á xíʼin iin ñuʼú xa̱á” ña̱yóʼo xi̱nuña tá ná ndasaxa̱á Ndióxi̱ ñuyǐví yóʼo. Tá ná koo na̱ xa̱á na̱ kaʼndachíñu chí ndiví, ta na̱ xa̱á na̱ koo nu̱ú ñuʼú yóʼo kusi̱íní-inina koona nu̱ú iin ñuʼú livi. Ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó kǒoka tu̱ndóʼo koo, ni kue̱ʼe̱, ni nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo kǒokaña koo, ni va̱ása ndakaʼánkayó xa̱ʼaña”, ndiʼi ña̱yóʼo sandi̱koña-iniyó. Ni ná ndakaʼányó xa̱ʼaña, ni iin ña̱yóʼo va̱ása sáxo̱ʼvikaña miíyó nda̱a̱ tá xóʼvi̱yó tiempo vitin.
(Isaías 65:18, 19) Soo kusi̱íní-inindó ndiʼi tiempo xa̱ʼa ña̱ keʼíi̱. Chi kotondó, yi̱ʼi̱ ndasava̱ʼi̱ ñuu Jerusalén ta na̱ yiví na̱ koo nu̱úña kusi̱íní-inina koona. 19 Ta saátu miíi̱ kusi̱íní-inii̱ xa̱ʼa ñuu Jerusalén ta kusi̱íní-inii̱ xíʼin na̱ ñui̱; ni kǒo kuakukana ta ni kǒo kusuchíka-inina”.
ip-2-S pág. 384 párr. 25
“Ndiʼi tiempo kusi̱í-inindó xa̱ʼa ña̱ keʼíi̱”
25 Ña̱ tiempo vitin, Jehová ndásava̱ʼa xa̱á tukura ñuu “Jerusalén ña̱ kusi̱í-iniyó”. ¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱yóʼo? Xa̱a̱ kúnda̱a̱va-iniyó, tá ku̱i̱ya̱ 1914 nda̱koo na̱ xa̱á na̱ kaʼndachíñu chí ndiví ta xa̱a̱na kuuna 144,000 na̱ kaʼndachíñu ti̱xin Reino Ndióxi̱. Ta ndiʼi na̱yóʼo káʼa̱n Biblia ña̱ nanína “Nueva Jerusalén” (Revelación 21:2). Xa̱ʼa ñuu yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱, ta kachira: “Chi kotondó, yi̱ʼi̱ ndasava̱ʼi̱ ñuu Jerusalén ta na̱ yiví na̱ koo nu̱úña kusi̱íní-inina koona”. Ta̱yóʼo kuniñúʼura Jerusalén ña̱ xa̱á ña̱ va̱ʼa taxira bendición ndaʼa̱ ndiʼi na̱ yiví na̱ xíniso̱ʼo ña̱ káʼa̱nra. Ni kǒo kuakukana ta ni kǒo kusuchíka-inina, chí mií Jehová taxi ndiʼi bendición ndaʼa̱na (Salmo 37:3, 4).
(Isaías 65:21-23) Keʼéna veʼe, ta miína koo iniña; ta chiʼina uva ta miína kaxirí. 22 Kǒo keʼéna veʼe ta inkana koo iniña; va̱ása chiʼina uva ta inkana kaxirí. Chi na̱ ñui̱ ku̱a̱ʼákaví tiempo koona táki̱ʼva xíyo iin yitu̱n, ndiʼi chiñu keʼéna kusi̱í-inina xíʼinña. 23 Va̱ása káchíñuna xa̱ʼa inkana, tá ná kaku se̱ʼena va̱ása kuvi kama na̱ va̱lí yóʼo; miína xíʼin se̱ʼena ndakiʼinna bendición Jehová, ta saátu se̱ʼe na̱ se̱ʼena.
w12-S 15/9 pág. 9 párr. 4, 5
Su̱ví kuití mil ku̱i̱ya̱ va̱ʼaní kundoona... chi va̱xikaña
“KEʼÉNA VEʼE, TA [...] CHIʼINA UVA”
4 ¿Á ndáana kǒo kúsi̱í-inina koo veʼena, iin nu̱ú kǒoka tu̱ndóʼo koo? Soo, ña̱ tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ yiví kǒo veʼe koona. Ñuu náʼnu iin tuun tuun ítáʼan veʼena, ku̱a̱ʼání veʼe yóʼo va̱ása va̱ʼa ndóona iniña chi nina na̱ ndáʼvi kúú na̱ ndóo ñuu yóʼo ta ni veʼena va̱ása va̱ʼaña. Ndiʼi na̱yóʼo xa̱ʼa ña̱ ndáʼvinína ni loʼoví va̱ása ndákanixi̱nína ña̱ ki̱xa̱a̱ iin ki̱vi̱ ña̱ koo iin veʼe va̱ʼana.
5 Ti̱xin Reino Ndióxi̱, ndiʼi na̱ yiví xi̱nu ña̱ kúni̱na koo veʼena, chi saá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ profeta Isaías: “Keʼéna veʼe, ta miína koo iniña; ta chiʼina uva ta miína kaxirí” (Is. 65:21). Su̱ví ndiʼi na̱ yiví kǒo veʼe, tiempo vitin savana xa̱a̱ íyova iin veʼena, savatuna íyo ku̱a̱ʼá veʼe náʼnuna xíʼin ñuʼúna. Soo savana ndíʼi̱-inina ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa veʼena chi kúma̱ní xu̱ʼún nu̱úna ña̱ koo viíña, ndíʼi̱-inina ña̱ ki̱ʼvi na̱ kui̱ʼná veʼena á nda̱a̱ kaʼnínana xa̱ʼaña. Ti̱xin Reino Ndióxi̱ va̱ása kundi̱ʼi̱ka-iniyó xa̱ʼa ña̱yóʼo, tá káchi ta̱ profeta Miqueas: “Ta iin iinna kundoona xa̱ʼa tú uva xíʼin xa̱ʼa tú higo, ta kǒoka na̱ sayi̱ʼví miína” (Miq. 4:4).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Isaías 63:5) Ta ki̱xaʼíi̱ xítoi̱, soo kǒona chindeé táʼan xíʼi̱n; ta ki̱xaʼíi̱ yíʼví-inii̱, soo ni iin na̱ kǒo níkita chindeé yi̱ʼi̱. Xa̱ʼa ña̱ ndo̱ʼíi̱ ña̱yóʼo, ndáa ndaʼíi̱ chi̱ndeé yi̱ʼi̱ ta saátu ña̱ sáa̱-inii̱ chi̱ndeéña yi̱ʼi̱.
w07-S 15/1 pág. 11 párr. 5
Ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa libro ña̱ Isaías (táʼvi 2)
63:5. ¿Ndáaña kúni̱ kachiña ña̱ kǒo sáa̱ kama Ndióxi̱? Ña̱ kǒo sáa̱ kama Ndióxi̱: ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ nda̱kúní tiinra ku̱a̱chi xíʼin na̱ yiví tá ná kixa̱a̱ ki̱vi̱ tiinraña.
(Isaías 64:8) Ta vitin táta Jehová, yóʼó kúú yivándi̱. Ndi̱ʼi̱ kúú nda̱ʼyi̱, ta yóʼó kúú ta̱ íxava̱ʼa ndi̱ʼi̱; ta xíʼin ndaʼún i̱xava̱ʼún ndiʼindi̱.
w13-S 15/6 pág. 25 párr. 3-5
Taxi ná chindeé táʼan Jehová xíʼún
¿Ndáa ki̱ʼva xáʼnda Jehová chiñu nu̱úyó?
3 Tá káʼa̱n Biblia xa̱ʼa Jehová ña̱ xáʼndachíñura nu̱ú na̱ yiví xíʼin na ñuyǐví yóʼo, ejemplo yóʼó xíniñúʼuña: “Ta vitin táta Jehová, yóʼó kúú yivándi̱. Ndi̱ʼi̱ kúú nda̱ʼyi̱, ta yóʼó kúú ta̱ íxava̱ʼa ndi̱ʼi̱; ta xíʼin ndaʼún i̱xava̱ʼún ndiʼindi̱” (Is. 64:8). Iin ta̱ xíni̱ keʼé ndaʼyi̱ kivi keʼéra ña̱yóʼo táki̱ʼva kúni̱ miíra, ta ña̱ nda̱ʼyi kǒo kívi ka̱ʼa̱nña ndáa ña̱ʼa keʼéna xíʼinña. Ki̱ʼva saá íyo miíyó na̱ yiví xíʼin Ndióxi̱. Ña̱ nda̱ʼyi̱ kǒo kívi kaʼndaña chiñu nu̱ú ta íxava̱ʼa-ña̱ʼa ndáaña keʼéra xíʼinña, ki̱ʼva saá íyo miíyó kǒo kivi kaʼndayó chiñu nu̱ú ndióxi̱ ndáaña keʼéra xíʼinyó (kaʼvi Jeremías 18:1-6).
4 Jehová ni̱na̱ʼa̱ra nu̱ú na̱ ñuu Israel ña̱ kivi ndasava̱ʼara miína nda̱a̱ táki̱ʼva íxaa ta̱ kéʼé nda̱ʼyi̱ saá keʼéra xíʼinna. Ta̱ íxava̱ʼa ña̱ʼa xíʼin nda̱ʼyi̱ nina ña̱ kúni̱ miíra íxava̱ʼara. Soo, ¿á saá íxaa Jehová xíʼin na̱ yiví, kéʼéra ña̱ kúni̱ miíra xíʼinna, kéʼéra na̱ yiví va̱ʼa xíʼin na̱ va̱ása va̱ʼa? Su̱ví saá íxaara káchi Biblia. Jehová ta̱xira iin ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ ndiʼiyó na̱ yiví: ña̱ ndaka̱xinyó ña̱ kúni̱ mi̱íyó keʼéyó. Va̱ása íxandúxara xíʼinyó ña̱ keʼéyó ña̱ kúni̱ miíra. Xa̱ʼa ña̱yóʼo ña̱ ndasava̱ʼara miíyó táki̱ʼva kúni̱ miíra, siʼna miíyó xíniñúʼu ndaka̱xinyó ndáa ña̱ kútóoyó keʼéyó (kaʼvi Jeremías 18:7-10).
5 ¿Ndáaña kéʼé Jehová xíʼin na̱ kǒo xíín ña̱ ndasava̱ʼa viíra miína? Sava ñuʼú ña̱ íxava̱ʼana nda̱ʼyi̱ kǒo xíínña ña̱ keʼéna ña̱ kúni̱ miína xíʼinña, kivi kuniñúʼunaña ña̱ kuva̱ʼa inka ña̱ʼa xíʼinña, soo tá va̱ása va̱ʼaña katavanaña. Sana ta̱ íxava̱ʼa ña̱ʼa kǒo níkuchiñura xíʼinña ña̱ keʼé viíraña. Soo Jehová kǒo ndóʼora táʼan ña̱yóʼo (Deut. 32:4). Tá iin na̱ yiví kǒo xíínna ña̱ ndasava̱ʼa viírana, ku̱a̱chi miívana kúúña. Jehová kǒo íxarandúxara xíʼin na̱ yiví ña̱ xa̱a̱na nduuna na̱ va̱ʼa, xi̱ní miívana kúúña á kúni̱na á kǒo kúni̱na. Na̱ vitá-ini va̱ʼa ndásava̱ʼarana. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví, na̱yóʼo va̱ʼaní ndasava̱ʼana miína ña̱ va̱ʼa káchíñuna nu̱úra. Soo na̱ kǒo xíín ndiʼi-xa̱ʼavana (Rom. 9:19-23).
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Isaías 63:1-10) ¿Ndáa ta̱ kúú ta̱ va̱xi chí Edom, ta ndíxira ti̱ko̱to̱ ña̱ ndeéní yéʼe̱ ke̱era chí ñuu Bozrá, ta to̱ʼóní náʼa̱ra xíʼin ti̱ko̱to̱ ndíxira ta kúúmiíra ndée? “Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ káʼa̱n ña̱ koo ña̱ nda̱kú, ta kúúmiíi̱ ndée ña̱ va̱ʼa saka̱kui̱na.” 2 ¿Nda̱chun kuaʼání náʼa̱ ti̱ko̱to̱ún nda̱a̱ táki̱ʼva náʼa̱ ti̱ko̱to̱ na̱ xáñi̱ndosó tí uva saá náʼa̱ña? 3 “Iinlá miíi̱ ni̱xa̱ñi̱ndosó tí uva ta nda̱a̱ ni iin na̱ ñui̱ kǒo níchindeé táʼan xíʼi̱n. Ta ni̱xa̱ñi̱ndosói̱ tí uva xíʼin ndiʼi ña̱ sáa̱-inii̱. Ta ni̱i̱ tí uva ku̱a̱ʼání ña̱ ke̱e ta ka̱ʼyí ndiʼiña ti̱ko̱to̱i̱ ta ku̱yaku̱a̱ña. 4 Saáchi ndakaʼíi̱n xa̱ʼa ki̱vi̱ ña̱ ndatiin ku̱a̱chi xíʼinna, ta ki̱xa̱a̱ tiempo ña̱ ndasatái̱ na̱ ñui̱. 5 Ta ki̱xaʼíi̱ xítoi̱, soo kǒo na̱ chindeé táʼan xíʼi̱n; ta ki̱xaʼíi̱ yíʼví-inii̱, soo ni iinna kǒo níkita chindeé yi̱ʼi̱. Xa̱ʼa ña̱ ndo̱ʼíi̱ ña̱yóʼo, ndáa ndaʼíi̱ chi̱ndeé yi̱ʼi̱ ta saátu ña̱ sáa̱-inii̱ chi̱ndeéña yi̱ʼi̱. 6 Ta ndeéní ni̱xa̱ñi̱ndosói̱ na̱ ñuu xíʼin ña̱ sáa̱-inii̱, ta sa̱xinii̱na xíʼin ña̱ sáa̱-inii̱ ta xa̱tai̱ ku̱a̱ʼání ni̱i̱na nu̱ú ñuʼú.” 7 Ta ka̱ʼi̱n xa̱ʼa Jehová ña̱ viíní inira, ña̱ ndasakáʼnuna Jehová, ka̱ʼi̱n xa̱ʼa ndiʼi ña̱ ke̱ʼé Jehová xíʼinyó, ta ka̱ʼi̱n xa̱ʼa ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ña̱ ke̱ʼéra xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ viíní inira. 8 Ta saá ni̱ka̱ʼa̱nra: “Na̱yóʼo kúú míí na̱ ndixa kúú ñui̱, se̱ʼi̱ na̱ kǒo sandáʼvi yi̱ʼi̱”. Xa̱ʼa ña̱yóʼo íyo iin ta̱ saka̱ku na̱yóʼo. 9 Ndiʼi tiempo ña̱ ni̱xo̱ʼvi̱na ni̱xo̱ʼvi̱tu ta̱yóʼo xíʼinna. Ta ta̱ nátúʼun xa̱ʼara sa̱káku na̱yóʼo. Xa̱ʼa ña̱ kúʼvi̱-inira xínirana nda̱satárana, ta nda̱niʼirana ta ku̱a̱ʼa̱nna xíʼinra nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéra tiempo xi̱naʼá. 10 Soo na̱yóʼo kǒo níxiinna ta sa̱ndákavana-ini ña̱ espíritu santo Ndióxi̱. Ta vitin ta̱yóʼo ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura enemigona; ta miíra ka̱nitáʼan xíʼin na̱yóʼo.