Mayo

Melauak ke keman temelauaj amo teyolpaktia, sayoj ke okachi tetayokoltij komo se kiixtopeua (Heb. 12:11). Maj tikitakan ineskayo Caín. Keman Dios kiitak ke Caín kitauelitaya iikniuj uan kinekia kimiktis, kiluij: “¿Keyej titelkualantok uan tiyolkuetaujtok? Komo tikchiua tein kuali, ¿amo oksepa tikpias tatiochiualis? Sayoj ke komo tikchiua tein amo kuali, tajtakol ichtakayetok kaltenoj, uan kitelnejneki mitstanis; sayoj ke ¿tiktanis tajtakol?” (Gén. 4:6, 7). Caín amo kikakik. Kimiktij iikniuj uan tajyouij nochi inemilis (Gén. 4:11, 12). Komo Caín kikakiskia itamelaualis Jiova, amo motajyouiltiskia. Jiova amo kineki maj timotajyouiltikan (Is. 48:17, 18). Yejua ika maj tikakikan tamelaualis uan maj timochiuakan titamatinij (Prov. 8:33). w18.03 32 § 18-20

¿Keniuj Daniel kiixmatik Jiova? Itatuan xa kimachtijkej maj kitasojta uan maj kipatiuita iTajtol. Uan Daniel nochipa kichiuak nejon. Hasta keman xiuejya katka, momachtiaya ika nejmachkayot iTajtol Dios. Netataujtil tein kichiuak ika yolyemanilis uan ika nochi iyolo tein tikajsij itech Daniel 9:3-19 kinextia ke kuali kiixmatia Dios uan nochi tein kichiujka ininka israelitas. Xikonixtajtolti nejin netataujtil, uan ika nejmachkayot itech xiontanemili. Ouij kinkisak judíos akin amo kikauayaj Jiova kitekitiliskej ompa Babilonia. Kemej neskayot, Jiova kiniluij: “Xiktemokan maj onka yolseuilis itech xolal kampa nikchiuak ximoajsikan temako” (Jer. 29:7). Sayoj ke no kinnauatij maj kiueyichiuanij sayoj yejuatsin ika nochi ininyolo (Éx. 34:14). ¿Keniuj Daniel uelik kitakamatik nejin ome tanauatilmej? Itamatilis Dios kipaleuij maj kiajsikamati ke monekia kitakamatis Jiova achto ke tekiuanij. Tel miak xiujmej satepan, Jesús no tamachtij nejon (Luc. 20:25). w18.02 10 § 11, 12

¿Tiontajyouijtok porin tionmokokoua, amo mitsonajsi tomin oso mitsontajyouiltiaj? ¿Kemansa ouij mitsonkisa tikonsentokas tionyolpakis tikontekitilis Dios? Komo ijkon, ininneskayo Noé, Daniel uan Job uelis mitsonyolchikauas. Nejin takamej tajtakolejkej kipanokej ouijkayomej kemej tein tejuan tikpanouaj. Kemansa, hasta yaya kipolotij ininnemilis. Maski ijkon, nochipa kitakamatkej Jiova, uan yejuatsin kinitak kemej se kuali neskayot kemej se takuaujtamatis uan se tatakamatis (Ezeq. 14:12-14). Ezequiel kijkuiloj tajkuilol tein axkan tikitaj ompa Babilonia itech xiuit 612 achto itech totonaluan, makuil xiuit achto ke kiixpoloskiaj Jerusalén, itech xiuit 607 (Ezeq. 1:1; 8:1). Sayoj sekin amo kikaujkej Dios uan tatakamatkej kemej Noé, Daniel uan Job, uan makiskej (Ezeq. 9:1-5). Keman ixpoliuis tein amo kuali, sayoj makisaskej akin Jiova kinitas ke melaujkej kemej yejuan (Apoc. 7:9, 14). w18.02 3, 4 § 1-3

Telpochmej uan ichpochmej moneki motajtaniskej: “¿Niyouj nechikolmej uan nitanojnotsati porin yejua nejon kinekij notatuan? ¿Oso nikpia se kuali uikalis iuan Jiova?”. Melauak ke tinochin moneki tikixtaliskej okachi tiktekitiliskej Jiova, yeski titelpochmej oso tiuejueykejya. Nejin techpaleuis maj okachi mochikaua totakuaujtamatilis (Ecl. 12:13). Satepan ke tikitakejya toni okachi uelis tikyekchiuaskej, moneki tipeuaskej tikpataskej tein monekis. Nejin motelneki porin uelis kichiuas maj tinemikan oso maj timomikilikan (Rom. 8:6-8). Jiova amo kichia maj senkis amo titajtakokan, uan techmaka iyektikatsin espíritu tein techpaleuia. Maski ijkon, moneki timochikauaskej. Maski uelis semi techyolpaktis timomachtiskej Biblia, moneki amo tikixtajtoltiskej kemej se amatajkuilol tein moijkuiloj maj ika timoixpetanikan. Moneki timochikauaskej tiktemoskej kualtsitsin tamachtilis tein techpaleuis. w18.02 25 § 10, 11

¿Moneki maj aksa senkis kiixmati nochi tein Biblia tamachtia achto ke motemaktis uan moauis? Amo. Sejse itatojtokakauj Cristo moneki kisentokas momachtis maski moauijya (Col. 1:9, 10). Komo ijkon, ¿kanachi taixmatilis moneki se kipias achto ke se moauis? Tein kinpanok seki kalyetouanij akin nenkej itech yekinika siglo techpaleuis maj tiknankilikan nejin netajtanil (Hech. 16:25-33). Kemej itech xiuit 50, Pablo takalpanoj itech xolal Filipos keman ika ojpa tanojnotstinemik. Keman ompa yetoya, yejua uan Silas kintapantijkej, kinkitskijkej uan kintsakkej. Nejon youak chikauak talolinik uan tatapouik kampa tsaktoyaj. Kemej akin ompa tajpixtoya kinemilij ke akin tsaktoyaj cholojkaj, yaya momiktiti. Sayoj ke Pablo amo kikauak. Yejua uan Silas kimachtijkej tajpixkej uan ichankauan. Yejuan semi kipatiuitakej tein momachtijkej ika Jesús uan niman moauijkej. w18.03 9, 10 § 7, 8

Jiova se Dios akin yolpaki, uan itekitikauan no yolpakij. Yejuan yolpakij porin kinpaleuiaj oksekin, amo kemej akin sayoj yejuan motasojtaj uan sayoj kinemiliaj kiseliskej okachi taman (Hech. 20:35; 2 Tim. 3:2). ¿Keniuj uelis tikmatiskej ox okachi timotasojtaj tejuan ke Dios? Maj itech titanemilikan nejin tayolmajxitilis: “Amo [...] teyi xikchiuakan tech namonemilis tenika nanmoueyichiuaske san. Ta, [...] xinentinemikan ika ne yolyemanalis. Uan no nikneki ma xikpouakan in oksekin tokniuan taneltokani ke yejuan kachi ueyi chiuanime uan [...] amo xiktemojtinemikan de keniu nanmopaleuijtinemiske namejuan san. Ta, kachi ok xiktemojtinemikan de keniu xikinpaleuijtiyakan oksekin” (Filip. 2:3, 4). Uelis timotajtaniskej: “¿Niktakamati nejin tayolmajxitilis? ¿Niktemoua keniuj nikinpaleuis oksekin itech nechikol uan itech tanojnotsalis?”. Kemansa ouij techkisa tikinpaleuiskej oksekin. Xa monekis semi timochikauaskej uan tikauaskej seki taman tein tikuelitaj. Sayoj ke amo onkak okse taman tein okachi techyolpaktis ke tikmatiskej ke tikpiaj itatiochiualis akin okachi Ueyichiujkej. w18.01 23 § 6, 7

Uelis timotajtaniskej: “¿Yekmelauj nikneltoka ke nejin sayoj yejua nechikol tein Jiova kiixpejpenak maj kichiua itanejnekilis? ¿Nimochikaua nikteixmatiltis uan nitamachtis tein kuali tein kichiuas iTekiuajyo Dios? ¿Niknextia ika tein nikchiua ke yekmelauj nikneltoka ke tinentokej itech itamian tonalmej uan ke amo uejkaua ixpoliuis itaixyekanalis Satanás? ¿Niksentoka nitakuaujtamati iuan Jiova uan Jesús kemej ijkuak nimotemaktij?” (Mat. 24:14; 2 Tim. 3:1; Heb. 3:14). Itanankililuan nejin netajtanilmej techpaleuis maj tiksentokakan tiknextikan keniuj yekmelauj titamatij. Maj tikixtajtoltikan tamachtilismej tein ika tajtouaj keyej motelneki tikelnamikiskej imikilis Cristo uan maj itech titanemilikan (Juan 3:16; 17:3). Sayoj uelis tikseliskej nemilis nochipaya komo tikixmatij Jiova uan titakuaujtamatij itech iKonetsin, Jesús. Achto ke moelnamikis imikilis Cristo, uelis tiktemoskej tamachtilismej tein techpaleuiskej maj okachi iuan timotokikan Jiova uan Jesús. w18.01 13 § 5, 6

Telpoch, keman tikixtajtoltia Biblia uan toamaixuan, uan keman tiyouj nechikolmej, timomachtia keniuj Dios kinpaleuiani oksekin maj amo kikauakan. Sayoj ke, ijkon kemej okachi mochikaujtiyas mokuali uikalis iuan Jiova, tejua moneki tikitstiyas keniuj mitspaleuia. ¿Keniuj tikitani ke Jiova yolkuali? Moajsi se taman kemej tinochin tiitekitikauan tikitanij ke yolkuali. Jiova techyoleuak maj timotokikan iuan uan iuan iKonetsin. Se telpoch xa kinemilis: “Jiova kichiuak maj notatuan iuan motokianij, uan nejua sayoj nikintojtokani”. Sayoj ke, keman timotemaktij uan timoauij, tiknextij ke kuali timouika iuan. Axkan, yejuatsin yekmelauj mitsixmati. Biblia techiluia: “Komo aksa tokniu kitasojta Totajtsin Dios, [...] Yejuatsin kiyolojixmati” (1 Cor. 8:3). Ximochikaua nochipa tikpatiuitas tekit tein tikpia itech inechikol Jiova. w17.12 26 § 12, 13

Itech Biblia tajtol tamelaualis amo sayoj kijtosneki tatsakuiltilis. Ompa moijtoua ke tamelaualis semi tapaleuia uan kemansa iuan mouika taixmatilis, tamatilis, netasojtalis uan nemilis (Prov. 1:2-7; 4:11-13). Dios techmelaua porin techtasojta uan kineki maj tinemikan nochipaya (Heb. 12:6). Maski keman techmelaua xa no techtatsakuiltia, amo keman kitelpanoltia nion kitemoua techijtakos. Tein melauj, tajtol tamelaualis iuan mouika tamachtilis, kemej keman se tepopaj kimachtia ikonetsin akin kitasojta. Tiitatojtokakauan Cristo tipouij iniuan ichankauan Dios (1 Tim. 3:15). Yejua ika, tikitaj ke sayoj Jiova kinamiki kiixtalis tanauatilmej uan techmelauas keman amo tiktakamatij. Uan no, komo tein tikchiujkej kiualkui tein amo kuali, keman techmelauas tikelnamikiskej ke motelneki tiktakamatiskej (Gál. 6:7). w18.03 23 § 1; 24 § 3

Xa titelpoch oso tiichpoch uan tiknemilia ke motatuan amo mitsajsikamatij oso ke tel amo teyi mitskauaj xikchiua. Kemej amo kuali timomachilia xa tiknemilis ke se kitekitilis Jiova amo yejua tein okachi kuali. Sayoj ke, komo tikaua Jiova, niman tikitas ke amo akin moka motekipachoua kemej motatuan uan tokniuan itech nechikol. Xiknemili nejin: komo motatuan amo keman mitsmelauaskiaj, ¿amo timotajtaniskia ox yekmelauj moka motekipachouaj? (Heb. 12:8.) Xa mitskualantia keniuj mitsmelauaj. Sayoj ke amo sayoj xiknemili nejon, ta xiktemo tikajsikamatis ke xa onkak keyej ijkon kichiuaj. Yejua ika, xiyolseujto uan ximochikaua tiktsakuilis tein tikmachilia. Xikixtali tiyekyolmajsitos, uan tikakis tein mitsyolmajxitiaj uan tiktemos keniuj tiktekitiltis nejon uan amo tiktayekanaltis keniuj mitsyolmajxitijkej (Prov. 1:8). w17.11 29 § 16, 17

Seki tetatmej xa kinixmatij seki telpochmej akin moauijkej sayoj ke satepan peuak omeyolouaj ox yekmelauj kinpaleuiaya kitakamatiskej itanauatiluan Dios. Sekin hasta kikaujkej Jiova. Yejua ika, tetatmej xa mouij maj ininkoneuan kipatakan inintanemilil satepan ke moauiskej uan maj amo kipatiuitakanok tamachtilis tein melauak. ¿Keniuj uelis kinpaleuiskej maj amo kinpano nejin uan maj kiselikan nemakixtilis? (1 Ped. 2:2.) Tanankilil tikajsij itech tein Pablo kijkuilouilij Timoteo: “Xiktakamatiu nochi tanextililisme ten timomachtij ya uan ten tikyekneltokak ya, porin tejua kuali tikmatok ya akoni mitsnextilijke nijin tajtolme. Uan tejua ipa kuali tikmatok ke kuak tipili ok tikatka, ijkuakon peuke mitsnextiliayaj no nijin Tajkuilolamatsin de Dios [Escrituras Hebreas]. Uan sayo nijin Tajtoltsin de Dios uelis mitsnextilis uan mitsyekantiyas para tikajsis ne nemakixtilis, komo tejua tikpixtinemi se ajsikatakuautamatilis iuan Cristo Jesús” (2 Tim. 3:14, 15). Pablo ika tajtoj nejin: 1)“mitsnextiliayaj no nijin Tajkuilolamatsin”, 2)“ten tikyekneltokak ya” uan 3)“mitsyekantiyas para tikajsis ne nemakixtilis, komo tejua tikpixtinemi se ajsikatakuautamatilis iuan Cristo Jesús”. w17.12 18, 19 § 2, 3

Itech miak taneltokalismej tamachtiaj ke Dios tetatsakuiltia itech miktan, kinchikaujkauiaj taltikpakneminij maj kitemakakan tomin oso mokalakiaj itech política. Yejua ika, amo tikmoujkaitaj maj okachi miakej kinemilikan ke uelis yolpakiskej maski amo pouiskej itech se taneltokalis. Uelis tiyolpakiskej komo amo tipouij itech taneltokalis tein amo melauak. Sayoj ke amo keman uelis yekmelauj tiyolpakiskej komo amo timochiuaj tiitasojikniuan Jiova, Dios akin yolpaki (1 Tim. 1:11). Nochi tein yejuatsin kichiua kinpaleuia oksekin, uan tiitekitikauan tiyolpakij porin tiktayekanaltiaj tikinpaleuiskej oksekin (Hech. 20:35). Kemej neskayot, taneltokalis tein melauak tapaleuia maj kalyetouanij yolpakikan. ¿Keyej? Porin ompa techmachtiaj maj tikpoujkaitakan tonamik uan maj amo tikajkayauakan, maj tikinmachtikan tokoneuan maj tapoujkaitakan uan maj ika nochi toyolo tikintasojtakan tochankauan. Taneltokalis tein melauak kichiua maj itekitikauan Dios sentekitikan itech nechikol uan maj motasojtakan. w17.11 21 § 6, 7

Miakej itekitikauan Dios akin amo kikauaj no ijkon momachiliaj. Maski timochikauaj tikyolpaktiskej, tinochin timopolouaj porin titajtakolejkej. Uan sekin akin ueyi tajtakojkej kinemiliaj ke Jiova amo keman uelis kintapojpoluis. Biblia techyekmatiltia ke akin mopaleuiaj itech Jiova moneki amo nochipa motajtakoltijtoskej tein kichiujkej (Sal. 34:22). Pablo kijtoj ke teikneltij katka porin amo uelia senkis kitakamatia Jiova. Sayoj ke, maski mochikaujtoya kiixtopeuas tajtakol uan amo motajtakoltisok tein kichiujka achto, kijtoj: “Niktasojkamachilia ke Totajtsin Dios nechmakixtis ika por ichikaualis de Totekotsin Jesucristo” (Rom. 7:25). Kemej moyolnonotska, senkis kimatia ke Jiova kitapojpoluijka itechkopa Jesús. Cristo toka momikilij, uan ijkon techpaleuia maj moajsi chipauak totanemilil uan maj tikpiakan yolseuilis (Heb. 9:13, 14). Uan kemej toTayekankatiopixkauj, “kinmakixtis para sen nachipa nochi nekes ten motokiske iuan Dios ika ichikaualistsin de Jesús [...] porin Yejuatsin yoltinemis sen nachipa uan [toka] tatatautijtok iixpantsinko Dios” (Heb. 7:24, 25). w17.11 8 § 1, 2; 12 § 15

¿Keniuj tikchiuaj tein timotenkaujkej keman timotemaktijkej? Tein tikchiuaj keman tikpanouaj ouijkayomej, yeski uejueyin oso amo, kinextis ox amo tikauilmatij keman timotenkaujkej iuan Jiova ke tiktekitiliskej “mojmostaj” (Sal. 61:8). Kemej neskayot, komo aksa akin iuan titekitij oso iuan timomachtiaj kitemoua maj okachi iuan timoixmatikan, ¿tikixtopeuaj tein toka kichiua uan tiknextiaj ke tiknekij tiktakamatiskej Jiova? (Prov. 23:26.) Oso komo nion se tochankauj kitekitilia Dios, ¿tiktajtaniaj maj techpaleui maj nochipa timonejnemiltikan kemej tiitekitikauan? Tein yeski tein tikpanotoskej, ¿mojmostaj tiktataujtiaj Jiova uan tiktasojkamatiliaj inetasojtalis uan itaixyekanalis? ¿Tikixtalijtokej mojmostaj tikixtajtoltiskej Biblia? Tein melauj, keman timotemaktijkej iuan Dios timotenkaujkej ke tikchiuaskiaj nochi nejon. Tikchiuaskej tein timotenkaujkej kijtosneki ke titatakamatij. Komo tikmakaj yejuatsin tein okachi kuali itech itekiyo, tiknextiskej ke tiktasojtaj uan ke yekmelauj timotemaktijkej iuan. Totaueyichiualis se taman kemej tinemij. w17.10 23 § 11, 12

Se takat akin kijkuiloua nekuikatilmej akin motelixmati kijtoj ke tajtolmej techtanemililtiaj uan ke tatsotson kichiua maj tikmachilikan, sayoj ke nekuikatilmej kichiuaj maj tikmachilikan tein tiknemiliaj. Ika tonekuikatiluan tikueyichiuaj uan tiknextiliaj netasojtalis toTajtsin, Jiova. Timokuikatiskej yejua se taman tein motelneki itech totaueyichiualis, yeski toselti oso iniuan tokniuan. Sayoj ke ¿techyolpaktia chikauak timokuikatiskej itech nechikol, oso tipinauaj? Itech seki altepemej, takamej pinauaj mokuikatiskej senteixtenoj. Nejon uelis kinmauas tokniuan, okachiok komo tayekananij amo chikauak mokuikatiaj oso kichiuaj okseki taman keman tokniuan mokuikatijtokej (Sal. 30:12). Timokuikatiskej no poui itech totaueyichiualis, yejua ika tiajsiskej achto ke peuas uan amo tikisaskej achto ke tatamis. w17.11 3 § 1-3

Tinochin tiknekij tiyolseujkanemiskej uan amo timotekipachoskej. Yejua ika, timotasojkamatij maj Jiova techmaka “mouiskayolseuilis”. Nejin uelis techpaleuis maj amo tiknemilikan nion maj tikmachilikan tein techtekipachos (Filip. 4:6, 7). Uan kemej timotemaktijkejya iuan Jiova, no tikpiaj “yolseuilis iuan Dios”, tein kijtosneki ke kuali timouikaj iuan (Rom. 5:1). Sayoj ke, ayamo ejko tonal keman Dios senkis kiualkuis yolseuilis. Kemej tinemij itech itamian tonalmej, onkak miak kuejmolmej uan miakej sayoj kitemouaj takuejmolchiuaskej (2 Tim. 3:1-4). Uan no, moneki tikixnamikiskej Satanás uan tamachtilismej tein amo melaujkej tein kimoyaua (2 Cor. 10:4, 5). Sayoj ke tein uelis okachi techtekipachos yejua keman techixnamikij tochankauan akin amo kitekitiliaj Jiova. Xa sekin techkejkelouaj porin taman tein tikneltokaj oso kijtouaj ke tikinxelojtokej tochankauan. Xa hasta techiluiskej ke amo techitaskejok kemej tiininchankauan. w17.10 12 § 1, 2

Kemej nochin tajtolmej mopataj, no kijtakoua Biblias tein motajtolkepkejya. Se biblia xa amo ouij moajsikamatia keman kikixtijkej, sayoj ke satepan xa amo moyekajsikamatikok. Se neskayot yejua Biblia King James Version (Versión del Rey Jacobo) itech tajtol inglés, tein yekinika mokixtij itech xiuit 1611. Nejin Biblia semi kitekitiltiayaj uan miak tajtolmej itech tajtol inglés tein mokuijok ualeuaj ompa. Sayoj ke, ijkon kemej panouanij xiujmej, miak tajtolmej tein ompa nesij amo motekitiltiajok. No ijkon panok ika yekinika biblias tein kitajtolkepkej itech okseki tajtolmej. Yejua ika, semi timotasojkamatij porin tikpiaj Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras. Nejin Biblia tein kikui tajtolmej tein axkan motekitiltiaj moajsi nochi oso sayoj seki amatajkuilolmej itech panoua ciento cincuenta tataman tajtolmej. Nejin kijtosneki ke noyampa miakej uelij kiixtajtoltiaj. Uan no, ijkuiliujtok kemej tapaleuis maj tamachtilis ajsi itech se iyolo. w17.09 19 § 5, 6

Onkak seki taman tein motelneki tein telpochmej moneki kiixpejpenaskej, kemej akonimej iniuan mouikaskej, keniuj moixpetaniskej, keniuj chipaujkanemiskej uan kemanian moauiskej. Moneki yeskij yolchikaujkej porin amo kichiujtokej tein kineki Satanás, akin kikejkeloua Dios uan itanauatiluan. Se taman tein motelneki kiixpejpenaskej yejua tein kichiuaskej satepan. Itech seki uejueyi altepemej, kinchikaujkauiaj maj yakan okachi ueyi kaltamachtiloyan uan maj kipiakan se kuali tekit. Itech okseki altepemej, semi tatasojti uan telpochmej kinemiliaj ke okachi moneki tekitiskej uan ijkon uelis kinpaleuiskej ininchankauan. Keman telpochmej kitemouaj okachi kitekitiliskej Dios uan kitayekanaltiaj iTekiuajyo, kiseliaj miak tatiochiualismej. Jiova kinpaleuis maj kiajsikan tein ika moixpanoltiskej ininchankauan. Itech yekinika siglo, telpoch Timoteo kitekitilij Dios nochi inemilis, uan tejua no uelis ijkon tikchiuas (Filip. 2:19-22). w17.09 29, 30 § 10-12

Komo nochipa timomachtiaj Biblia, uelis techpaleuis maj tikmatikan timotsakuiliskej. Ompa moajsij neskayomej tein kiyeknextiaj keniuj tein se kichiua uelis tepaleuis oso teualkuilis tein amo kuali. Jiova kichiuak maj moijkuilouanij porin uelis techpaleuiskej (Rom. 15:4). Yejua ika moneki tikixtajtoltiskej, timomachtiskej uan inintech titanemiliskej. Maj tiknemilikan keniuj uelis techpaleuiskej tejuan uan tochankauan, uan maj tiktajtanikan Jiova maj techpaleui maj tikchiuakan tein Biblia tamachtia. Komo tikitaj ke ouij techkisa timotsakuiliskej itech seki taman, maj tiktemokan nepaleuil, maj tiktataujtikan Jiova uan maj timochikauakan tikitaskej itech toni taman moneki timopataskej (Sant. 1:5). No techpaleuis komo tiktemouaj okachi tayolmajxitilis itech toamaixuan. w17.09 6 § 15, 16

“Chipauak talnamikilis” kijtosneki se taman tanemilil tein Dios kiixtalij (Col. 3:10). Uelis timotaliliskej porin Jiova techchijchiuak kemej yejuatsin tamati. Yejua ika ueli tiknextiaj ikualtsitsin kualneskayouan (Gén. 1:26, 27; Efes. 5:1). Pablo kimelauak ke motelneki maj amo se techikoita, porin nejin se taman tein poui itech “yankuik talnamikilis”. Itech Colosenses 3:11 kijtoj: “Yejuatsin amo kichiua cuenta kox se tagat yeski griego oso taka judío [...,] kox in tagat kineskayotijke tech inakayo oso amo kinneskayotijke. Uan Dios amo no kiueyipoua komo amo se taixmatinemi oso poutinemi kampa pueblo escita [...,] kox in tagat yeski takeual tanamak oso ten amo tanamak”. Itech nechikol, nion akin moneki kinemilis ke okachi ueyichiujkej porin taman kemej ixtamati, kayot itech okse ueyi altepet oso kipia se kuali tekit uan miak tomin, porin akin yekmelauj tikchiuaj kemej Cristo “tisepanpoutinemij” (Gál. 3:28). Keman timotaliliaj “yankuik talnamikilis” nochin tikinpoujkaitaj maski taman kemej ixtamatij oso kipiaj tomin oso amo (Rom. 2:11). w17.08 22 § 1; 23 § 3, 4

Jiova amo kichia maj tikchiuakan teisa tein yejuatsin amo kichiua. Tein melauj, yejuatsin techkauilia okachi kuali neskayot tein kinextia ke moneki timochiaskej (2 Ped. 3:9). Miles xiujmejya Satanás kiteajsikamatiltij itech xochital tein moajsia Edén ke Jiova amo kuali taixyekana. Jiova kichixtok ika nejmachkayot maj ajsi tonal keman itokay senkis moueyitalis. Nejon kinualkuilis tel miak tatiochiualismej “nochin akin kisentokaj itech mochiaj” (Is. 30:18). Jesús no mochiani ika nejmachkayot. Keman yetoya nikan taltikpak, amo keman kikauak Dios. Itech xiuit 33, ne iluikak kimaktilij Jiova ipatiuj tein kipiak imikilis. Sayoj ke monekik mochias hasta xiuit 1914 keman peuak tekiuajti (Hech. 2:33-35; Heb. 10:12, 13). Uan monekis kisentokas mochias hasta maj tami iTekiuajyo tein uejkauas Mil Xiujmej keman nochin akin kiixnamikij senkis ixpoliuiskej (1 Cor. 15:25). Sayoj ke tikyekmatij ke amo nenkaj yeski. w17.08 7 § 16, 17

Susi, se tokniuj siuat, kijtoj: “Satepan ke momikilij tookichpil, kemej se xiuit tikpiakej se tayokol tein amo uelia tikxikouayaj”. Uan se tokniuj takat kijtoua ke satepan ke inamik ijsiujkamikik kimachilij se ueyi tekokojkayot tein amo ueli kimelaua. Tetayokoltij tikijtoskej ke tel miakej kipanouaj nejin tayokol. Miakej itekitikauan Dios xa amo kichiayaj maj semej ininchankauan oso inintasojikniuan momikiliani achto ke mochiuas Armagedón. Komo techpanok nejon, oso kipanok aksa akin tikonixmati, xa tionmotajtania: “¿Keniuj uelis se kiajsis tein teyolseuis?”. Sekin kijtouaj ke ijkon kemej panoskej tonalmej okachi kuali se momachilis. Sayoj ke ¿nochipa ijkon panoua? Se tokniuj siuat akin inamik momikilij kijtoj: “Nikitani ke okachi kuali maj se kijto ke tein tepaleuia maj okachi kuali se momachili yejua tein se kichiua itech nejon tonalmej”. Tayokol tein se kimachilia tamati kemej ijkuak se moteki: komo se mopajpajtia ika nejmachkayot, yolik se pajtitiyas. w17.07 12, 13 § 1-3

Telpoch, ¿toni mitsyolmajxitia Jiova? Xitanemili itech nejin. Tapialmej sayoj takuaj, tatayij uan taskaltiaj. Sayoj ke tejuan Jiova techchijchiuak maj techyolpakti tikchiuaskej okseki taman, kemej tikixmatiskej uan tiktekitiliskej (Sal. 128:1; Mat. 5:3, TNM). Biblia kijtoua ke yejuatsin “teyoltasojta” uan ke techchijchiuak “kemej yejuatsin tamati” (2 Cor. 13:11; Gén. 1:27). Yejua ika tiyolpakis komo tikchiua kemej Dios. ITajtol kijtoua: “Kachi yolpaktok in tagat ten tapaleuijtinemi ika ten niaxka uan ke ne tagat ten sayo kiselia tapaleuilis” (Hech. 20:35). Nejin se taman tein amo ouij se kiajsikamati. Yejua ika Jiova kineki xikixtali tikchiuas tein kinextis ke tiktasojta yejuatsin uan taltikpakneminij (Mat. 22:36-39). w17.07 23 § 3

Dios techpoujkaita uan amo toka mauiltia. Techyekpia okachi kuali ke kemej tejuan timoyekpiaj. Jiova ininka motekipachoua itekitikauan senoloch, sayoj ke no motekipachoua ininka sejsemej. Maj tiknemilikan tein panok keman tamelauanij taixyekanayaj Israel. Itech trescientos xiujmej, Jiova kinmakixtij israelitas inintechkopa tamelauanij. Maski onkayaj miak neteuilismej, kiitak keniuj monejnemiltiaya Rut, se siuat akin amo katka israelita, sayoj ke motemakak kikauas miak taman uan ijkon pouis itech ixolal. Jiova kitatiochiuij keman kichiuak maj monamiktiani uan maj kipiani se iokichpil. Uan no, keman moajokuis, Rut kimatis ke Mesías ualeuak itech ichankauan. Uan kimatis ke tein kipanok moajsi itech Biblia itech se amatajkuilol tein kipia itokay. ¿Tikonnemilia keniuj momachilis? (Rut 4:13; Mat. 1:5, 16.) w17.06 28, 29 § 8, 9

Itech xiuit 1970, se tokniuj akin monotsa Peter kipiaya 19 xiujmej uan yankuixtok peujka tekiti Betel tein moajsi Gran Bretaña. Se tonal keman tanojnotstoya kajkalpan, kisak se takat kantsonej akin kipiaya kemej 50 xiujmej. Peter kitajtanij ox kiuelitaskia kiajsikamatis tein kijtoua Biblia. Takat katka se tamachtijkej judío, uan kimoujkakakik maj se telpoch kiluiani nejon. Kemej kinekia kiitas ox Peter kiixmatia Biblia, kitajtanij: “Maj tikitakan, telpoch, ¿itech katiyejua tajtol moijkuiloj amatajkuilol Daniel?”. Peter kinankilij ke seki capítulos moijkuilojkej itech tajtol arameo. Peter kielnamiki: “Tamachtijkej semi kimoujkaitak maj nikmatini tanankilil, sayoj ke amo semi kimoujkaitak kemej nejua. ¿Keniuj nikmatia tanankilil? Keman niyajki nokalijtik uan niktemoj itech amaixmej Tanejmachtijkej uan ¡Despertad! tein kiskaj seki metsti achto, nikajsik se tamachtilis tein kimelauaya ke Daniel moijkuilojka itech tajtol arameo” (Dan. 2:4, nota). Kemaj, yektikatsin espíritu uelis techpaleuis maj tikelnamikikan seki taman tein tikixtajtoltianij (Luc. 12:11, 12; 21:13-15). w17.06 13 § 17

Keman siuat kiluia inamik ke kipiatij se konetsin okachi miakia ininnetekipacholis. Maski tel yolpakij, kintekipachoua keniuj yetos siuat keman kokoxkayetos uan keniuj yetos konetsin. No monekis okachi tomin. Uan amo sayoj yejua nejon mopatas. Temomaj okachi kiitas uan kiyekpias ikonetsin. Uan tepopaj kipias okachi tekimej, porin monekis kiitas maj inamik uan ikonetsin kipiakan tein kinpoloua. Yejua ika takat uan siuat amo semiok uelis senyetoskej. Seki namikuanij kipanouaj okse taman ouijkayot: kitelnekij kipiaskej konemej sayoj ke amo uelij. Seki siuamej moteltayokoltiaj porin amo uelij mokokoxkataliaj. w17.06 4 § 1; 5 § 5, 6

Tiitekitikauan Dios tiktasojtaj tamachtilis tein melauak, tein moajsi itech iTajtol Dios. Jesús kiluij iTajtsin: “Motajtolis yejua ne yek melau tajtolis” (Juan 17:17). Yejua ika, komo tiknekij tiktasojtaskej tein melauak, moneki tikmatiskej toni tamachtia Biblia (Col. 1:10). Sayoj ke no moneki tikchiuaskej okse taman. Akin kijkuiloj Salmo 119 techpaleuia maj tikajsikamatikan toni kijtosneki se kitasojtas tamachtilis tein melauak (Sal. 119:97-100). Moneki titanemiliskej itech tein tikixtajtoltiaj itech Biblia ijkon kemej panotiuj tonal. Komo tiknemiliaj keniuj techpaleuia komo tiktakamatij tein Biblia tamachtia, okachi tiktasojtaskej. Uan no, amaixmej tein mochijchiuaj itech inechikol Dios tamatij kemej se takual tein tel uelik. Keman tikuaj teisa tein semi tikueliliaj, amo tikuajtiuetsij. No ijkon, moneki amo ijsiujka timomachtiskej. Ijkon techyolpaktis “tajtolmej tein kualtsitsin” tein tamachtia Biblia, uan uelis tikelnamikiskej tein tikixtajtoltiaj uan ika tikinpaleuiskej oksekin (Ecl. 12:10). w17.05 18 § 11, 12

Tiknekij tikinpaleuiskej akin tajyouiaj, yeskij itaixpantijkauan Jiova oso amo (Luc. 10:33-37). Okachi uelis tikinpaleuiskej keman tikinmatiltiskej tatiochiualismej tein kiualkuis iTekiuajyo Dios. Se tayekankej akin kinpaleuiani miakej tepalyetonij kijtoj ke motelneki niman tikiniluiskej ke tiitaixpantijkauan Jiova uan ke tikinkalpanouaj porin okachi tiknekij tikintapouiskej toni tatiochiualismej onkas satepan, uan amo porin tiknekij tikinpaleuiskej ika tomin. Tikinnextiliskej yekmelauj netasojtalis semi tapaleuia (Sal. 146:9). Se tokniuj siuat kayot Eritrea kijtoj ke ichankauan cholojkej porin kintajyouiltiayaj. Satepan ke naui ikoneuan ojtokakej chikueyi tonal itech taluakyan, ajsikej Sudán. Yejua kijtoj: “Tokniuan itech nejon altepet kinselijkej kemej yeskia ininchankauan, kinmakakej takual, tilmaj, kani nemiskej uan tepitsin tomin tein ika yaskiaj itech tepos. ¿Moajsiskej oksekin akin kinseliskej ininchan akin amo kinixmatij sayoj porin kiueyichiuaj sayoj se Dios? Sayoj itaixpantijkauan Jiova” (Juan 13:35). w17.05 8 § 17, 19, 20

“¿Kualtia se takat iixpan Dios? ¿Uelis akin kipia taajsikamatilis kipaleuis? ¿Akin kipia nochi uelilis kiyolpaktia ximelauak, oso teisa kitani porin tiksentoka tikpia ajsitok motaueyichiualis?” (Job 22:1-3.) Elifaz kinemiliaya ke inintanankilil nejin netajtanilmej katka amo. Bildad no kiluij Job ke Dios amo keman uelis kinitas melaujkej taltikpakneminij (Job 25:4). Elifaz uan Bildad kitemojkej maj Job kinemiliani ke nenkaj katka maj mochikauani kitekitilis Dios. Kinekiaj maj kinemili ke Dios techita kemej tiyeskiaj se okuiltsin, se ijkochin oso se talkuitaxkol (Job 4:19; 25:6). Jiova kiniluij Elifaz, Bildad uan Zofar ke tein kijtouayaj amo melauak katka. Satepan, kijtoj ke kiyolpaktiaya tein kichiuaya Job, uan kiluij “notekitikauj” (Job 42:7). Yejua ika uelis tikyekmatiskej ke taltikpakneminij akin tajtakolejkej kemaj uelis kitekitiliskej Dios. w17.04 27 § 1, 2

Kemej uejkaujya titajyouianij kampa tinemij, xa nion tikmachiliajok ke techkuasioujtia ijkon tinemiskej. Kemej neskayot, xa akin nemij kampa ika panouaj miakej teposmej momatkejya maj tel takuejsiujto. Uan akin nemij kampa ika kitamotaj tajsol xa momatkejya maj tel tatsojyaxto. Sayoj ke komo amo teyi takuejsoskiaok uan amo tatsojyayaskiaok, kualtsin momachiliskiaj. Ijkon tiyolseuiskej keman Jiova senkis kiixpolos nochi tein techtajyouiltia kampa tinemij. ¿Toni kiixpatas netekipacholis tein axkan tikpiaj? Xikonita netenkaualis tein moajsi itech tajkuilol tein axkan tikitaj. ¿Melauj ke techyolseuia tikmatiskej ke ijkon kineki Jiova maj tinemikan? Itech nejin tonalmej kampa techkuasioujtia miak taman, maj timochikauakan timotokiskej iuan Jiova uan inechikol. Tein tikchiaj tikseliskej satepan semi kipia ipatiuj, yejua ika maj miakpa itech titanemilikan. Maj timochikauakan tikitaskej kemej se taman tein yekmelauj mochiuas uan maj ika titajtokan iniuan oksekin (1 Tim. 4:15, 16; 1 Ped. 3:15). Komo ijkon tikchiuaj, timakisaskej keman ixpoliuis nochi tein amo kuali uan tiyolpakiskej nochipaya. w17.04 14 § 16, 17

Tinochin tikmatij ke titajtakouanij. Sayoj ke ¿toni tikchiuaskej komo inepololuan se tokniuj techijtakoua? ¿Tikitaskej melaujkayot kemej Jiova kiita? Kemej neskayot, ¿toni tikchiuaskej komo se tayekankej kijtoua teisa tein ika kinextia ke techikoita? ¿Tikauaskej maj techuejkatili iuan Jiova teisa tein kiijsiujkaijtoua uan techyolxokolia? ¿Niman tiknemiliskej ke amo kinamiki yeski tayekankej, oso titakuaujtamatiskej ke Jesús taixyekana itech nechikol uan timochiaskej ika nejmachkayot? ¿Sayoj tikitaskej inepolol, oso titanemiliskej itech nochi xiujmej tein kitekitiliani Jiova ika nochi iyolo? ¿Tiyolpakiskej komo se tokniuj akin techyolxokolij kisentoka tekiti kemej tayekankej oso hasta kiselia okachi tekimej? Komo titetapojpoluiaj, tiknextiskej ke tikitaj melaujkayot kemej Jiova kiita (Mat. 6:14, 15). w17.04 26 § 18