Agosto

Komo tiknekij kuali titamachtiskej, yekinika moneki kuali timomachtiskej (1 Tim. 4:15, 16). No ijkon, komo Jiova mitsonixtalij xikonmelaua oksekin, moneki tionyeski tionyolyemanik uan tikonkauas maj yejuatsin mitsonixyekana. Komo kiitaj ke tionyolyemanik, mitsonpoujkaitaskej uan okachi amo ouij kinkisas mitsonkakiskej keman tikonyolmajxitis. Maj tikitakan ineskayo Jesús. Yejua nochipa kitakamatik iTajtsin, hasta keman ouij kikisak. Nochipa kijtoj ke itamatilis uan tein tamachtiaya ualeuaya imako Dios (Juan 5:19, 30). Kemej katka yolyemanik uan tatakamatik, tamachtiaya ika teiknelilis, uan akin kipiayaj kuali ininyolo yolpakiaj iuan yetoskej (Mat. 11:29). Itajtoluan kinyolchikauaya akin yolkuetaujtoyaj uan akin momachiliayaj ke amo chikaujkej (Mat. 12:20). Uan keman itatitaniluan motajtolteuijtoyaj porin kinekiaj okachi moueyichiuaskej, Jesús amo yolijsiuik, ta kinmelauak ika netasojtalis (Mar. 9:33-37; Luc. 22:24-27). w18.03 26 § 15, 16

Pedro ika tajtojtoya keman Noé kichijchiuak arca, tein tapaleuij maj nochin kiitanij ke Noé kiixtalijka kichiuas itanejnekilis Dios. Takuaujtamatia uan kichiuak tein Jiova kinauatij. Nejon tapaleuij maj yejua uan ichankauan makisanij keman tetsaujkakiouik. Keman taltikpakneminij kiitayaj arca, kimatiaj ke Noé takuaujtamatia iuan Dios. No ijkon, keman taltikpakneminij kiitaj ke aksa moauia, kimatij ke motemaktijya iuan Jiova porin takuaujtamati iuan Cristo. Ijkon kemej Noé, akin moauiaj kitakamatij Dios uan kichiuaj tekit tein kinmakatok. Jiova kimakixtij Noé keman tetsaujkakiouik. No ijkon, keman ixpoliuis nochi tein amo kuali, kinmakixtis itekitikauan akin moauijkejya uan kitakamatij (Mar. 13:10; Apoc. 7:9, 10). Yejua ika motelneki se motemaktis uan se moauis. Akin ayamo moauia maski ueliskiaya uelis amo kiselis nemilis nochipaya. w18.03 4 § 3, 4

Seki tetatmej xa kinemiliaj ke ininkonetsin amo uelis kikalankixtiskej itech nechikol komo ayamo moauia. Sayoj ke tein melauj mokajkayaujtokej. ¿Keyej? (Sant. 1:22.) Moajsikamati maj tetatmej kinekikan maj ininkonetsin motemakti iuan Jiova uan maj moaui keman yekyolmajsitosya. Sayoj ke, amo kuali yeskia maj kinemilikan ke amo monekis tanankilis iixpan Jiova porin ayamo moauia. Tein melauj, konetsin moneki tanankilis iixpan Dios keman peua kimati tein yejuatsin kiita ke kuali uan tein amo kuali (Sant. 4:17). Yejua ika, tetatmej akin kinextiaj tamatilis amo kiluiaj maj ayamo moaui, ta mochikauaj kikauiliskej se kuali neskayot. Mochikauaj kimachtiskej keman nojnelok maj kipatiuita tein Jiova kijtoua ke kuali uan maj kitauelita tein yejuatsin kiita ke amo kuali (Luc. 6:40). Yejua nejon tein okachi kimatampauis, porin kipaleuis maj kineki kichiuas tein Jiova kijtoua ke melauak (Is. 35:8). w18.03 11 § 12, 13

Noé kisentokak kichiuak nejon okseki trescientos cincuenta xiujmej satepan ke tetsaujkakiouik (Gén. 9:28). Kikauak se tel kuali neskayot kemej moneki se takuaujtamatis uan se tatakamatis. Uelis titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej yejua keman tikchiuaj tein Jiova kiita ke melauak, keman amo tikchiuaj tein Satanás kiyolpaktia uan keman tiktayekanaltiaj iTekiuajyo Jiova (Mat. 6:33, TNM; Juan 15:19). Yejua ika, akin amo kiixmatij Jiova amo kiuelitaj tein tikchiuaj. Kemej neskayot, kemej tiktakamatij itanauatiluan Dios kampa ika tajtoua nenamiktilis uan ke sayoj se takat uan se siuat akin namikuanij uelis mosentekaskej, itech seki xolalmej techijijtouanij kampa kitematiltiaj tanauatilmej (Mal. 3:17, 18). Sayoj ke, kemej Noé, amo tikinmouiliaj taltikpakneminij, ta tikmoujkatokaj Dios. Tikmatij ke sayoj yejuatsin uelis techmakas nemilis nochipaya (Luc. 12:4, 5). Maj timotajtanikan: “¿Niksentokas nikchiuas tein melauak iixpan Dios maski nechkejkeloskej oso nechijijtoskej? ¿Nitakuaujtamati ke Jiova nechmakas tein nechpoloua hasta keman ouij yeski se moixpanoltis?”. Komo tiontakuaujtamati uan tiontatakamati kemej Noé, uelis tikonyekmatis ke Jiova mitsonyekpias (Filip. 4:6, 7). w18.02 4 § 4, 8; 5 § 9, 10

Akin sayoj kitayekanaltia itanejnekilis tanemilia kemej akin amo kitekitiliaj Dios. Pablo kijtoj ke nejin tanemilil “kinyoltekitilijtok nochi nekes ten axkan kixnamiktinemij Totajtsin Dios” (Efes. 2:2). Kinolinia miakej maj kichiuakan tein oksekin kichiuaj. Sayoj kichiuaj tein kinemiliaj ke kuali yetok uan amo mochikauaj kitakamatiskej itanauatiluan Dios. Akin sayoj kitayekanaltia itanejnekilis okachi ika motekipachoua tomin, keniuj kiitaskej oksekin, oso tein kinemilia ke kinamiki. Nejin taltikpakneminij kichiuaj “[tanejnekilis] ten kuika tajtakol” (Gál. 5:19-21). No mokalakiaj itech ininkuejmoluan oksekin, kitemouaj taxexeloskej, kichiuaj maj oksekin taixnamikikan, moteteiluiliaj, amo kinpoujkaitaj akin kipiaj tanauatil uan semi kitayekanaltiaj takuaskej uan tatayiskej. Uan no, amo mochikauaj amo tajtakoskej (Prov. 7:21, 22). w18.02 19 § 3-5

Uelis timoyolpaktiskej ika taixejekolis. Sekin kinemiliaj ke moneki senkis amo moyolpaktiskej, sayoj ke amo yejua nejon tein tamachtia Jiova. Biblia kiniluia itekitikauan akin amo kikauaj: “Xiyouj, xikmajseua motakual ika yolpakilis uan xitayi movino ika se kuali yolo” (Ecl. 9:7). Itech 2 Timoteo 3:4 ininka motajtoua akin senkis amo kitemouaj Dios. Maj tikitakan ke nejin tajkuilol amo kijtoua ke yejuan kitemoskiaj moyolpaktiskej okachi ke “kiyolpaktijtinemiske Dios”, porin nejon kiteajsikamatiltiskia ke tepitsin kitasojtaskiaj, ta “amo kitemojtinemij kenin para kiyolpaktijtinemiske Dios”. Se motelmachtijkej kijtoua ke nejin tajkuilol “amo kijtosneki ke yejuan no tepitsin kitasojtaj Dios. Kijtosneki ke senkis amo kitasojtaj”. Nejin senkis kinnejmachtia akin kiteltemouaj moyolpaktiskej. Tajtolmej “sayo kitemojtinemij kenin moyolpaktijtinemiske” kuali kinixnextia akin “mopakiltijtinemij ok tech nintanejnekilis” (Luc. 8:14). w18.01 25 § 14, 15

Jiova se Dios akin kiuelita kitemakas teisa. Nochi tein tikpiaj yejuatsin techmakak. Iaxka nochi oro, plata uan okseki kualtsitsin taman tein onkak itech taltikpak, uan kitemaka nochi tein tapaleuia maj onka nemilis (Sal. 104:13-15; Ageo 2:8). Kinmakak israelitas maná uan at keman moajsikej taluakyan cuarenta xiujmej (Éx. 16:35; Neh. 9:20, 21). Satepan, kimakak chikaualis tanauatijkej Eliseo tein ika kichiuak maj miakia iaceite se siuatsin akin amo nemiaok inamik. Ijkon, siuatsin uelik kiixtauak nochi tein tauikaya uan kiajsikok tomin tein ika moixpanoltij yejua uan ikoneuan (2 Rey. 4:1-7). Uan ika inepaleuil Jiova, Jesús kichiuak se ueyi tachiualis tein ika kitemakak takual uan hasta tomin keman monekik (Mat. 15:35-38; 17:27). Jiova ueli kitekitiltia tein yeski uan ika kiyekpia tein kichijchiuak. Maski ijkon, kinyoleua itekitikauan maj tapaleuikan itech inechikol ika tein kipiaj (Éx. 36:3-7). w18.01 17 § 1-3

Ne uejkauj, seki itekitikauan Dios akin amo keman kikaujkej kemansa kimachilijkej ke amo taxikouayajok (Job 7:7). Sayoj ke amo mosenkaujkej, ta kitajtanijkej Jiova maj kinmakani chikaualis uan yejuatsin kinnankilij, porin Dios “kimaka chikaualis akin sioujtok” (Is. 40:29). Tetayokoltij tikijtoskej ke axkan seki itekitikauan Dios kinemilianij ke tein okachi kinpaleuis maj kixikokan ouijkayomej yejua komo amo kitekitiliajok Jiova seki tonalmej. Kimachiliaj ke se kitekitilis kemej yeskia se tamamal uan amo se tatiochiualis. Yejua ika, amo kiixtajtoltiajok Biblia, amo youijok nechikolmej uan amo tanojnotsajok, uan yejua nejon tein Satanás kineki. Yejua kiyekmati ke nochipa tiktekitilijtoskej Jiova techchikaua. Uan yejua amo kineki maj tichikaujkej. Yejua ika, keman tikonmachilis ke tionsioujtok uan tionmoteltekipachojtok, amo xionmouejkatili iuan Jiova, ta okachi iuan xionmotoki. Biblia kijtoua: “Yejuatsin namechchiuas [...] nanyekajsikayekyetoni ya uan ke nanyekyolchikauke” (1 Ped. 5:10; Sant. 4:8). w18.01 7, 8 § 2, 3

Tanauatijkej Eliseo kiajokuik ojpatika taltikpaknenkej akin Biblia ika tajtoua. Itech xolal Sunem, nemia se siuat israelita akin katka ueyichiujkej uan inamik, akin xiuejya katka. Kemej semi kitakachiuak Eliseo, Dios kichiuak maj nejon siuat kipiani se konetsin. Seki xiujmej satepan, okichpiltsin momikilij. Kemej siuat semi tayokoxtoya, kiitato tanauatijkej, akin yetoya itech tepet Carmelo, tein moajsia kemej 30 kilómetros uejka. Eliseo kititanik itekitikauj, Guehazí, maj tayekanteua hasta Sunem. Sayoj ke yejua amo uelik kiajokuik okichpiltsin. Ompa, ajsik temomaj uan Eliseo (2 Rey. 4:8-31). Tanauatijkej kalakik kalijtik uan kitataujtij Dios inakastan okichpiltsin. Ompa, Jiova kichiuak maj okichpiltsin oksepa nemini. Keman imomaj kiitak, semi yolpakik (2 Rey. 4:32-37). Keman Dios kiajokuik ikonetsin siuat kayot Sunem, kinextij ke ueli kinajokui mikemej. w17.12 4, 5 § 7, 8

Ika tamatilis, tein semi taman ke mijmikiloyot, se kinextia ke se yekyolmajsitok. Sayoj ke se taltikpaknenkej amo kinextia ke yekyolmajsitok sayoj porin kipia miak xiujmejya, ta porin kimoujkatoka Jiova uan kineki kitakamatis itanauatiluan (Sal. 111:10). Telpochmej akin kinextijtiyouij ke yekyolmajsitokej amo “motekauiliaj ke ma kinuiyakan tech miak tataman tamachilisme” tein ualeua itech inintanejnekilis oso keman akin iniuan momachtiaj kinchiualtisnekij tein amo kuali (Efes. 4:14). Okachi kuali, yejuan “kuali ueli ya kixejekojtiyaske de toni kuali tamachilis uan de toni amokuali tamachilis” (Heb. 5:14). Yejua ika taixpejpenaj ika tamatilis. Nejin tamatilis motelneki porin kinpaleuis maj makisakan (Prov. 24:14). Yejua ika tepopaj moneki kuali monejnemiltis. Ika tein kijtoua uan tein kichiua moneki kinnextilis ke mochikaua monejnemiltis kemej tanauatia Biblia (Rom. 2:21-23). w17.12 20, 21 § 12, 13

Miakej kiuelitaj kinemiliskej ke taltikpaknenkej ueli iselti kiyektalia ikuejmoluan, porin komo melauak yeskia, amo monekiskia maj Dios kiixyekana uan ueliskia kichiuas tein kinekis. Uan no, seki tajkuilolmej kijtouaj ke amo semi onkakok neteuilismej, tachtekilis, kokolismej uan tatasojtilis. Se tajkuilol kijtoua: “Nochin okachi kuali nemij porin taltikpakneminij kiixtalianij kichiuaskej maj taltikpak okachi kuali moajsi”. Keman tikakiskej se tanemilil tein amo mouika ika tein timomachtianij, maj tiktemokan toni kijtoua Biblia uan maj titajtokan iuan se tokniuj akin yekyolmajsitok. Maj tiknemilikan keyej miakej kiuelitaj nejon tanemilil, keyej amo melauak uan keniuj uelis tikixtopeuaskej. Amo techijtakos inintanemilil akin amo kiixmatij Dios komo tikchiuaj tein Pablo tayolmajxitij itech tajkuilol tein axkan tikitaj. w17.11 24 § 14, 17

Fariseos kinemiliayaj ke amo monekia teikneliskej porin kinitayaj oksekin kemej amo teyi chiuanimej (Luc. 18:9-14). Maj amo tikchiuakan kemej fariseos, ta maj titeiknelikan kemej Jiova (Efes. 4:32). Maj tiktemokan maj oksekin amo ouij kinkisa techiluiskej maj tikintapojpoluikan (Luc. 17:3, 4). Maj timotajtanikan: “¿Nikintapojpoluia oksekin nochipa keman moneki? ¿Nikneki oksepa kuali nimouikas iniuan akin nechyolxokoliaj?”. Moneki tiyeskij tiyolyemankej, porin nejon techpaleuis maj titetapojpoluikan. Fariseos amo kinekiaj kintapojpoluiskej oksekin porin moueyinekiaj. Sayoj ke akin tikchiuaj kemej Cristo ika yolyemanilis tikinitaj “in oksekin tokniuan taneltokani ke yejuan kachi ueyi chiuanime” uan tikintapojpoluiaj ika nochi toyolo (Filip. 2:3). Uelis timotajtaniskej: “¿Nikchiujtok kemej Jiova uan niknextia yolyemanilis?”. Komo ijkon, oksekin okachi amo ouij kinkisas techiluiskej maj tikintapojpoluikan uan tejuan amo ouij techkisas tikintapojpoluiskej. Maj nochipa tiktemokan tiknextiskej teiknelilis uan maj amo niman tikualanikan (Ecl. 7:8, 9). w17.11 14, 15 § 6-8

Tisekimej xa tipinauaj timokuikatiskej keman tikakij ke oksekin tel kualtsin mokuikatiaj. Sayoj ke tinochin moneki maj tikueyichiuakan Jiova ika nekuikatilmej. Yejua ika, maj tikajkoketsakan toamatajkuilol, maj timoixajokuikan uan maj timokuikatikan ika nochi toyolo (Esd. 3:11). Axkan, itech miak Kalmej kampa tiMosentiliaj onkakej pantallas kampa nesij tonekuikatiluan. Nejon uelis techpaleuis maj okachi chikauak timokuikatikan. Uan no, itech tamachtilis tein kiseliaj tayekananij axkan no ixyetok maj mokuikatikan. Nejin kinextia ke motelneki maj tayekananij kikauakan se kuali neskayot keman mokuikatiaj itech nechikolmej. Miakej amo chikauak mokuikatiaj porin kinemiliaj ke amo kualtsin mokuikatiaj. Sayoj ke maj tiknemilikan nejin. Keman titajtouaj, “tinochin timotajtakolmakaj ika miak tataman”, sayoj ke nejon amo kichiua maj amo titajtokanok (Sant. 3:2). No ijkon, moneki tiksentokaskej tikueyichiuaskej Jiova ika nekuikatilmej maski xa amo kualtsin timokuikatiaj. w17.11 4, 5 § 9, 10

Keman tanauatijkej Zacarías kitamiitak chikometika taman tein Dios kiitaltij, miak taman itech tanemiliskia. Xa semi kiyolchikauak keman Jiova motenkauak kintatsakuiltis akin amo melauak monejnemiltiaj. Sayoj ke tein melauj, miakej kisentokayaj kichiujtoyaj tein amo melauak uan tein amo kuali. Uan no, judíos ayamo kitamiyekchijchiuayaj itemplo Jiova. ¿Keyej niman kikaujkej tekit tein Dios kinmakaka? ¿Mokepkej Jerusalén porin sayoj kitemotoj kuali nemiskej? Jiova kimatia tein judíos kinpolouaya. Yejua ika, kiitaltij Zacarías se chikueyitika taman tein ika kinyekmatiltij ke kintasojtaya uan ke kitasojkamatia nochi tein kichiujkaj hasta ijkuak. No kinekia maj kimatinij ke kinmatampauiskia komo oksepa kichiuayaj tekit tein kinmakaka. Komo kiyekchijchiuayaj templo, Jiova motenkauak tein moijtoua itech tajkuilol tein axkan tikitaj. w17.10 26 § 1; 27 § 5

Semi tapaleuia itech nechikol keman tokniuan takamej mochikauaj kiseliskej okachi tekimej (1 Tim. 3:1). Sayoj ke sekin xa omeyolouaj kichiuaskej nejon. Xa ne uejkauj mopolojkej uan kinemiliaj ke amo kinnamiki yeskij tapaleuianij oso tayekananij. Oso xa kinemiliaj ke amo kuali kichiuaskej tekit. Komo mitsonpanoua nejin, Jiova uelis mitsonpaleuis (2 Cor. 4:7). Xikonelnamiki ineskayo Moisés. Yejua no kinemiliaya ke amo ueliskia kichiuas tein Dios kinauatijka (Éx. 3:11). Sayoj ke Jiova kipaleuij maj kipia yolchikaualis uan maj kichiua tein kinauatijka. Yejua ika, komo moneki tikonpias yolchikaualis, xikontajtani Jiova maj mitsonpaleui uan xikonixtajtolti Biblia mojmostaj. No mitsonpaleuis komo tiontanemilia itech ininneskayo itekitikauan ne uejkauj akin kinextijkej yolchikaualis. Uan no, ika yolyemanilis uelis tikontajtanis tayekananij maj mitsonmachtikan uan xionmotemaka tiontapaleuis ika tein monekis. w17.09 32 § 19

Dios kichiuak maj moijkuilo Biblia, sayoj ke nejon amo kijtosneki ke no kichiuak maj motajtolkepa Septuaginta, Biblia tein kitajtolkepak Wyclef, King James Version (Versión del Rey Jacobo) oso okse Biblia. Sayoj ke, keman tikitaj keniuj kinchijchiujkej nejin uan okseki Biblias kinextia ke ijkon kemej motenkauak Jiova, iTajtol amo ixpoliui. Nejin kichiua maj okachi titakuaujtamatikan ke no mochiuas nochi okseki taman tein Jiova motenkauak (Jos. 23:14). ¿Keyej Jiova techmakak iTajtol uan motenkauak ke amo ixpoliuis? Porin techtasojta uan kineki techmachtis tein techpaleuis (Is. 48:17, 18). Nejin techolinia maj tiktasojtakan uan maj tiktakamatikan (1 Juan 4:19; 5:3). w17.09 21, 22 § 13, 14

Komo tonamik amo kitekitilia Jiova, uelis yeski semi ouij tikinmachtiskej tokoneuan maj kitakamatikan nejin tanauatil. Maj tikpoujkaitakan tonamik, uan ijkon tikinkauiliskej se kuali neskayot tokoneuan. Maj titanemilikan itech ikualneskayouan uan maj tikiluikan ke tiktasojkamatij nochi tein kuali tein kichiua. Maj amo tikijijtokan ininixpan tokoneuan, ta moneki tikinmelauiliskej ke tisejsemej moneki tikixpejpenaskej ox tiktekitiliskej Dios. Komo tikinmachtiaj maj kipoujkaitakan ininpopaj maski amo kitekitilia Jiova, nejon uelis kichiuas maj kineki kiixmatis yejuatsin. Seki takamej xa kiluiskej ininnamik maj amo kinnextili ininkoneuan tein Biblia kijtoua oso maj amo kinuika nechikolmej. Sayoj ke, maski ijkon, tokniuj siuat mochikauas kinnextilis (Hech. 16:1, TNM; 2 Tim. 3:14, 15). Maski amo kiixnamikis, kemaj uelis kiniluis tein kineltoka nochipa keman uelis. Ijkon yejuan kiixmatiskej Jiova uan itanauatiluan (Hech. 4:19, 20). w17.10 14 § 9, 10

Jiova teyoliknelia, uan techchijchiuak kemej yejuatsin tamati. Yejua ika ininka timotekipachouaj oksekin. Hasta akin amo kiixmatij yejuatsin teikneliaj (Gén. 1:27). Itech Biblia, ininka motajtoua miakej akin teyoliknelijkej. Kemej neskayot, tikinelnamikij ome siuamej akin kinekiaj kinextiskej iixpan Salomón ke semej katka imomaj se konetsin. Keman tekiuaj tanauatij maj kitajkotekikan konetsin, akin yekmelauj katka temomaj semi motekipachoj uan hasta motemakak kikauas maj okse siuat mokauiliani konetsin (1 Rey. 3:23-27). No tikelnamikij tein kichiuak iichpoch faraón. Keman kiajsik konetsin Moisés itech ueyiat, kiitak ke katka hebreo uan ke monekia amo kimakixtis. Sayoj ke “kiyoliknelij”, uan kiixpejpenak kiiskaltis kemej yeskia ikoneuj (Éx. 2:5, 6). w17.09 8, 9 § 2, 3

Jiova kineki maj tinochin tiitekitikauan tiyolyemankej. Nejin kichiuas maj tikselikan miak tatiochiualismej (Prov. 22:4). Kemej neskayot, titapaleuiskej maj amo tixexeliujtokan itech nechikol uan maj kuali timouikakan. Uan no, Jiova techmakas iueyi teiknelilis. Tatitanil Pedro kijtoj: “Ximosepanmouiskapoutiyakan se uan okse ika ne yolyemanalis. Porin [...] Dios kinixnamiki nekes ten moueyimatinemij. Uan Dios kinpaleuijtinemis ika ne iteiknelilis nekes ten moyolyemankamatinemij” (1 Ped. 5:5). Itech nejin tonalmej, komo aksa yolnejmach uan amo yolijsiui, oksekin kinemiliaj ke amo yolchikauak. Sayoj ke nejon amo melauak. Nejin kualtsitsin kualneskayomej ualeuaj itech Jiova, akin okachi kipia chikaualis itech nochi tein onkak. Yejuatsin okachi kuali kinextia yolnejmachkayot uan amo yolijsiui. Nejin tikitaj keman tikixtajtoltiaj keniuj kinnankilij ininnetajtaniluan Abrahán uan Lot inintenkopa seki ángeles (Gén. 18:22-33; 19:18-21). Uan no amo yolijsiuik keman israelitas miakpa amo kitakamatkej panoua mil quinientos xiujmej (Ezeq. 33:11). w17.08 25 § 13, 14

Dios temaka yolseuilis komo se kitataujtia. Sayoj ke yolseuilis tein Dios temaka “kachi kuika uelilis hasta amo uelis se kajsikamatis”. ¿Toni kijtosneki nejin? Itech seki biblias nejin tajtolmej kikepaj kemej “kipanauia nochi tein ueli se kinemilia”. Pablo kiteajsikamatiltijtoya ke yolseuilis tein Dios temaka okachi ueyi ke tein ueli tiknemiliaj. Yejua ika, maski kemansa amo tikmatiskej keniuj tikyektaliskej tokuejmoluan, Jiova kemaj kimati. Uan yejuatsin uelis kichiuas miak taman tein tikmoujkaitaskej (2 Ped. 2:9, TNM). ¿Toni techpaleuis maj tikpiakan yolseuilis tein Dios temaka keman tikpanouaj ouijkayomej? Moneki tiksentokaskej kuali timouikaskej iuan Jiova. Nejon ueli mochiua porin Cristo kitemakak inemilis. Nejin yejua okse taman tein Jiova kichiuani tein tikmoujkaitaj. Inemilis Cristo tein kitemakak techpaleuia maj Jiova techtapojpolui totajtakoluan, uan maj tikpiakan se kuali tanemilil uan maj kuali timouikakan iuan (Juan 14:6; Sant. 4:8; 1 Ped. 3:21). w17.08 10 § 7; 12 § 15

Kemansa, amo ueli senkis tikmelauaj tayokol tein tikmachilijtokej. Uan hasta komo aksa kijtoua tein kimachilia, oksekin xa amo uelis kiajsikamatiskej. Nochi nejon uelis kichiuas maj ouij techkisa tikmatiskej toni tikiniluiskej akin tel tayokoxtokej. Miakpa, okachi uelis titapaleuiskej komo tichokaj iniuan (Rom. 12:15). Komo amo tikajsij tajtolmej tein ika tikyolseuiskej akin tayokoxtok keman iuan tiyetoskej, xa okachi amo ouij techkisas komo tikchijchiuiliaj se amatsin oso tiktajkuilouiliaj. Uelis ompa tikijkuiloskej se tajkuilol tein moajsi itech Biblia tein teyolseuia, se kualneskayot tein kinextiaya akin momikilij oso teisa tein kualtsin tein tikelnamikij. No semi tapaleuia komo ika timotataujtiaj uan komo iuan tikchiuaj netataujtil. w17.07 14, 15 § 13-16

Seki namikuanij xa amo nemij kemej kichiayaj, uan sekin hasta kipiaj uejueyi kuejmolmej. ¿Toni uelis kichiuaskej? Uelis tanemiliskej itech tein panok iuan Dios uan xolal Israel. Yejuatsin kijtoj ke katka kemej yeskia se tetakauj (Is. 54:5; 62:4). Israelitas miakpa kiyolxokolijkej Jiova. Maski ijkon, yejuatsin amo niman mosenkauak. Miakpa kintapojpoluij uan amo kipatak tein motenkaujka iniuan (Sal. 106:43-45). Tokniuan namikuanij akin kitasojtaj Jiova kitemouaj kichiuaskej kemej yejuatsin. Amo kitemouaj kikauaskej ininnamik ika tachiualismej tein Jiova kitauelita sayoj porin amo ueli moyekuikaj. Kiajsikamatij ke Jiova kinsentilij uan kineki maj nochipa sennemikan. ITajtol Dios kijtoua ke aksa uelis kitsayanas amat ininixpan tekiuanij uan oksepa monamiktis sayoj komo inamik auilnemik (Mat. 19:5, 9). Keman namikuanij mochikauaj kiyektaliskej ininkuejmoluan, kipaleuiaj iueyitaixyekanalis Jiova. w17.06 31 § 17, 18

Satanás kijtoj ke Jiova amo kinamiki taixyekanas. Kineki maj tiknemilikan ke amo kuali taixyekana, ke amo kineki maj tikpiakan tein okachi kuali uan ke tinochin okachi tiyolpakiskiaj komo toselti timoixyekanaj (Gén. 3:1-4). No kiteajsikamatiltij ke nochin kiixtopeuaskej itaixyekanalis komo kipanouaj uejueyi ouijkayomej (Job 2:4, 5). Jiova kikaujtok maj panokan tonalmej uan ijkon senkis monextis ke se kiixnamikis itaixyekanalis kiualkui tein amo kuali. Yejuatsin kimati ke tein kijtoua Satanás amo melauak. Komo ijkon, ¿keyej kikaujtok maj kinexti ox melauak tein kijtoj? Taltikpakneminij uan ángeles tapaleuiaj maj monexti nejin (Sal. 83:18). Adán uan Eva kiixtopeujkej itaixyekanalis Jiova, uan miakej no ijkon kichiuanij. Nejin uelis kichiuas maj sekin kinemilikan ke Satanás kijtouaya tein melauak. w17.06 22, 23 § 3, 4

Telpoch, tikinpaleuis oksekin maj no kiueyichiuakan Dios mitsmachtia miak taman. Kemej neskayot, tikmatis keniuj kuali titekitis, keniuj titajtos iniuan oksekin, kuali timomachilis uan tikinpoujkaitas oksekin (Prov. 21:5; 2 Tim. 2:24, TNM, nota). Sayoj ke no mitsualkuilia yolpakilis porin mitspaleuia xikita itech Biblia keyej melauak tein tikneltoka. Uan no, tikmati senkis titekitis iuan Jiova (1 Cor. 3:9). ¿Uan komo tinemi kampa semi amo miakej kinekij momachtiskej Biblia? Maski ijkon, uelis tiyolpakis porin tinochin titapaleuiaj keman tikintemouaj akin kipiaj kuali ininyolo. Maski sayoj se tokniuj kiajsis aksa akin satepan no kiueyichiuas Dios, tinochin titapaleuijkej keman tiktemojkej. Kemej neskayot, Brandon tekitik chiknaui xiujmej kemej precursor kampa tel amo miakej kinekiaj momachtiskej. Yejua kijtoua: “Melauak ke amo nikpaleuiani nion akin hasta maj moaui, sayoj ke okseki tokniuan kemaj. Niyolpaki porin nikixpejpenak nitapaleuis miak tonalmej itech tekit tein mochiua itech tanojnotsalis” (Ecl. 11:6). w17.07 23 § 7; 24 § 9, 10

Ana amo uelia kinpiaya konemej. Sayoj ke Peniná, okse inamik Elqaná, kinpiaya miakej (1 Sam. 1:4-7). Nochi xiujmej, Peniná kikejkelouaya, uan Ana semi tayokoyaya. ¿Toni kiyolseuij? Kitapouiaya Jiova ouijkayot tein kipanotoya (1 Sam. 1:12). Takuaujtamatia ke Jiova kimakaskia se okichpil oso kichiuaskia okse taman tein ika kiyolseuiskia. Kemej titajtakouanijok uan taixyekantokok Satanás, tiksentokaskej tikpiaskej ouijkayomej (1 Juan 5:19). Sayoj ke tikmatij ke Dios akin nochipa teyolseuia techpaleuis (2 Cor. 1:3). Yejuatsin uelis techpaleuis komo tiktataujtiaj, ijkon kemej kichiuak Ana. Kemej yejua, amo sayoj moneki tiktapouiskej tokuejmoluan, ta moneki tikiluiskej keniuj senkis timomachiliaj uan tiktataujtiskej ika nochi toyolo maj techpaleui (Filip. 4:6, 7). w17.06 6 § 10, 11

Kemej Jesús kimatia ke imomachtijkauan nochi youal kintemojtoyaj amichimej, sayoj ke amo teyi kiajsikej, kiniluij: “‘Xiktamotakan namomatau namoyekmakopaka den namobarco, uan ompa nankitaske ke nanmoajxiliske pescados’. Uan [...] satepan amo ueliaj ok kikixtijke ne ninmatau tech in at porin mokuikke uel miak pescados” (Juan 21:1-6). Satepan ke Jesús kinalmasaltij imomachtijkauan, kiitak Simón Pedro uan kitajtanij tein moajsi itech tajkuilol tein axkan tikitaj. Jesús kimatia ke Pedro kiteluelitaya amichkitskis. Yejua ika nesi ke kitajtanijtoya ox okachi kitasojtaya yejua uan tein tamachtiaya ke amichkitskis. Pedro kinankilij: “Kema, Notekotsin, kuali tikmatok ke nimitsyoltasojta” (Juan 21:15). Pedro kinextij ke kitasojtaya Cristo porin nochipa tanojnotstinemik. Ijkon semi tapaleuij itech nechikol. w17.05 21 § 1, 2

Kemej tatitanil Pablo nochipa takuaujtamatia iuan Jiova, kixikoj ouijkayomej. Mopaleuij iuan Dios akin “nachipa techyoltalijtinemi ika iuelilis” uan “techyolpoxautinemi mientras tejuan titajyouijtinemij” (2 Cor. 1:3, 4). Keman titajtouaj iuan Jiova itech netataujtil mochikaua tokuali uikalis iuan (Sal. 86:3; Rom. 12:12; 1 Tes. 5:17). Keman tiktapouiaj tein tiknemiliaj uan tein tikmachiliaj, okachi iuan timotokiaj (Sal. 65:2). Uan no, netasojtalis tein tikpialiaj okachi mochikaua keman tikitaj ke technankilia. Tikitaj ke “Jiova amo moajsi uejka iniuan nochin akin kinotsaj” (Sal. 145:18). Komo titakuaujtamatij ke Jiova techtasojta uan amo techkaua, techpaleuis maj tikxikokan kuejmolmej tein tikpiaskej. w17.05 17 § 9, 10

¿Toni tikchiuaskej komo tayekananij kiixtaliaj teisa tein amo tikajsikamatij oso tein tikitaj ke amo kuali yetok? Nejin uelis kichiuas maj ouij techkisa tiksentokaskej titakuaujtamatiskej iuan Jiova uan kemej kiixtalia maj mochiua tekit itech ixolal. ¿Keniuj techpaleuis yolyemanilis? Yekinika, techpaleuis maj tikajsikamatikan ke amo tikmatij nochi tein panok. Hasta komo tiknemiliaj ke kuali tikmatij tein panok, maj tikelnamikikan ke sayoj Jiova kimati tein se taltikpaknenkej kipia itech iyolo. Komo tikelnamikij nejin, tikajsikamatiskej ke moneki tikpataskej kemej titanemiliaj. Ojpatika, komo techchiuilijkej oso kichiuilijkej aksa tein amo kuali, yolyemanilis techpaleuis maj titatakamatikan uan maj timochiakan ika nejmachkayot maj Jiova kiyektali tein panok. Biblia kijtoua: “Amo kuali kiyas akin amo yolkuali, nion kimiakiltis itonaluan” (Ecl. 8:12, 13). Kemej tikitaj, akin kinijtakoua teisa tein aksa kichiuak semi kinpaleuis komo kisentokaj kinextiaj yolyemanilis (1 Ped. 5:5). w17.04 24 § 10, 11

José kichiuilijkaj tein amo kuali. Yejua kimelauilij akin kitayilmakaya tekiuaj ke amo kichiujka tein kipantijkej. Yejua ika kiluij maj kiluiani tekiuaj tein kipanotoya uan ijkon kikixtiskiaj (Gén. 40:14). ¿Uelis tikijtoskej ke José mosenkauak keman tajyouijtoya? Amo. Yejua kimatia ke miakpa kichiuilijkaj tein amo kuali. Yejua ika kiluij akin kitayilmakaya tekiuaj tein kipanotoya porin kichiaya maj kipaleuiani. Sayoj ke Biblia amo kijtoua ke José kintapouij oksekin ke iikniuan kinamakakej. Nion kiluij tekiuaj, porin keman iikniuan ajsikej Egipto uan José kintapojpoluij, tekiuaj kuali kinselij. Hasta kinyoleuak maj mokauanij itech altepet uan kinmakak “tein kuali itech nochi tal tein poui Egipto” (Gén. 45:16-20). w17.04 19 § 12, 13

Se taman tein kinextia ke sayoj Jiova kinamiki yeski Ueyi Taixyekankej yejua ke kipia taixmatilis uan tamatilis tein ika ueli kiyekpia nochi tein kichijchiuak. Tikitaj nejin itech chikaualis tein kimakak iKonetsin tein ika kinpajtij akin tapajtianij amo ueliaj kinpajtiayaj (Mat. 4:23, 24; Mar. 5:25-29). Dios amo kimoujkaitak nejin, porin yejuatsin kimati keniuj tekiti se inakayo uan ueli tepajtia. No ueli kinajokui mikemej uan kintsakuilia tetsaujmej. Akin Satanás kinixyekantok kitemouaj kitamiskej neteuilismej tein onkak itech seki xolalmej uan uejueyi altepemej. Sayoj Jiova senkis kimati keniuj kiualkuis yolseuilis (Is. 2:3, 4; 54:13). Yejua ika titanemiliaj kemej tatitanil Pablo, akin kijtoj tajtolmej tein axkan tikitaj. w17.06 28 § 6, 7

Miakej namikuanij kinemiliaj ke uelis kitsayanaskej amat ininixpan tekiuanij keman kinekiskej komo amo kuali mouikaj. Sayoj ke akin tikchiuaj kemej Cristo amo ijkon titanemiliaj (1 Cor. 7:27). Tokniuan namikuanij kimatij ke komo amo kichiuaj tein motenkaujkej, kemej yeskia kikajkayaujtokej Dios, uan yejuatsin kintauelita akin takajkayauaj (Lev. 19:12; Prov. 6:16-19). Jiova no kitauelita maj aksa kikajkayaua inamik porin kineki kitsayanas amat ininixpan tekiuanij (Mal. 2:13-16). Jesús tamachtij ke Biblia kijtoua ke namikuanij uelis kitsayanaskej amat ininixpan tekiuanij sayoj komo semej kikajkayauak inamik uan akin kikajkayaujkej amo kitapojpoluia (Mat. 19:9; Heb. 13:4). ¿Uan toni uelis tikijtoskej iniuan namikuanij akin mokakauaj? Biblia no tayolmajxitia ika nejin taman (1 Cor. 7:10, 11). Amo kijtoua nion se taman tein uelis kichiuas maj namikuanij mokakauakan. Sayoj ke uelis onkas seki taman tein kichiuas maj se tokniuj kinemili ke moneki kikauas inamik. Kemej neskayot, sekin xa kiyekmatij ke uelis kipoloskej ininnemilis oso moijtakos ininkuali uikalis iuan Jiova komo amo kikauaj aksa akin kintelteuia oso senkis kiixnamiki tamachtilis tein melauak. w17.04 7, 8 § 14-16