Septiembre

Kinpaleuiskej konemej maj kitasojtakan Jiova yejua semej tekimej tein okachi moneki tein tokniuan tetatmej moneki kichiuaskej (Sal. 127:3). Itech xolal Israel, keman konemej yoliaj pouiajya itech se xolal kampa ixyetoyaya kitekitiliskej Dios. Sayoj ke axkan amo ijkon panoua. Maski tetatmej kitasojtaskej Jiova uan tein melauak, amo kijtosneki ke konemej no ijkon kichiuaskej. Keman yoli ininkonetsin, tetatmej moneki kiixtaliskej kipaleuiskej maj mochiua itatojtokakauj Cristo, maj motemakti iuan Dios uan maj moaui. Yejua nejon tein okachi moneki. ¿Keyej? Porin komo motemaktia, moauia uan nochipa kitekitilia Dios kipaleuis maj makisa keman mochiuas okachi ueyi tajyouilis (Mat. 24:13). Tiknekij maj nochin tetatmej kimachilikan yolpakilis keman ininkoneuan motemaktiskej iuan Jiova uan moauiskej. w18.03 12 § 16, 17

Tayekananij uan tetatmej moneki kichiuaskej kemej Jesús keman tamelauaskej ika Biblia. Ijkon, kinextiaj ke kinekij maj Jiova uan Jesús kinixyekanakan. Keman timokauaj maj Jiova techmelaua uan titamelauaj kemej yejuatsin uan Jesús, tikseliaj miak tatiochiualismej. Tikpiaj yolseuilis iniuan tochankauan uan itech nechikol. Tinochin tikmachiliaj ke techtasojtaj, ke techpatiuitaj uan amo tiyolmouij, uan nejon sayoj tepitsin kinextia nochi tatiochiualismej tein tikpiaskej satepan (Sal. 72:7). Itamelaualis Jiova techmachtia keniuj tinemiskej nochipaya ika yolseuilis uan ika kuali uikalis kemej kalyetouanij akin yejuatsin kinyekpia (Is. 11:9). Komo tikelnamikij nejin, uelis tikitaskej itamelaualis kemej moneki: se kualtsin taman tein ika kinextia ke techtasojta. w18.03 26 § 15; 27 § 17, 19

Akin yayaj kiitatij Juan maj kinaui ika kinekiaj kinextiskej ke moyolnonotsayaj porin amo kitakamatiaj Tanauatil tein kiselij Moisés (Mat. 3:1-6). Sayoj ke, neauilis tein okachi moneki tein kichiuak Juan katka taman. Yejua kipiak tatiochiualis kiauis Jesús, iKonetsin Dios (Mat. 3:13-17). Kemej Jesús amo keman tajtakoj, amo monekia moyolnonotsas (1 Ped. 2:22). Tein melauj, moauij porin ijkon kinextij ke kichiuaskia itanejnekilis Dios (Heb. 10:7). Keman tanojnotstinemik, imomachtijkauan no kinauijkej oksekin (Juan 3:22; 4:1, 2). Ika nejon neauilis, taltikpakneminij kinextiayaj ke moyolnonotsayaj porin amo kitakamattoyaj Tanauatil. Sayoj ke, satepan ke momikilij uan moajokuik Jesús, ininneauilis akin kinekiaj yeskij imomachtijkauan kinextiaya okse taman. w18.03 5 § 6, 7

Akin mokaua maj kiixyekana yektikatsin espíritu kitayekanaltia ikuali uikalis iuan Dios uan kitemoua kichiuas teisa kemej yejuatsin (Efes. 5:1). Mochikaua tanemilis kemej Jiova. Kiita ke yekmelauj nemi. Nochipa kitakamati itanauatiluan (Sal. 119:33; 143:10). Kitemoua kinextis itakilo espíritu uan amo kichiuas “[itanejnekilis] ten kuika tajtakol” (Gál. 5:22, 23). w18.02 19 § 3, 6

Daniel moajsia temako ompa Babilonia, kampa kinueyichiuayaj tiotsitsin uan kichiuayaj naualot. Babilonios kintauelitayaj judíos uan kinkejkelouayaj yejuan uan ininDios, Jiova (Sal. 137:1, 3). Nejon xa semi kinyolxokolij judíos akin kitasojtayaj Dios, kemej Daniel. Hasta kiniluiayaj toni monekia kikuaskej. Nejin katka se ouijkayot porin Daniel amo kinekik “mopitsotilis ika takual uejuelik tein kikuaya tekiuaj” (Dan. 1:5-8, 14-17). Daniel kipanok okse taman tein ueliskia moitas ke amo ouij katka. Kemej tel tamatkej katka, tekiuaj kimakak uejueyi tekimej (Dan. 1:19, 20). Maski ijkon, amo moueyinekik nion kinemilij ke nochipa melauak katka tein kijtouaya. Kisentokak kinextij yolyemanilis uan nochipa kijtoj ke Jiova kichiuaya maj kuali kikisa teisa (Dan. 2:30). Tein melauj, telpochok katka keman Jiova kiitak ke kinamikia kitalis kemej neskayot iuan Noé uan Job (Ezeq. 14:14). Jiova takuaujtamatia ke Daniel kichiuaskia tein kuali, porin Daniel takuaujtamatik uan tatakamatik nochi inemilis. w18.02 5 § 11, 12

Jesús kinextij toni kijtosneki se moixpetanis ika taixejekolis. Yejua yajka se “nenamiktilis” uan se ueyi tatakualis (Juan 2:1-10). Keman tamik vino itech nenamiktilis, ika se ueyi tachiualis at kikepak vino. Maski ijkon, amo kitayekanaltij moixpetanis, ta kichiuak tein Jiova kinauatijka uan mochikauak kinpaleuis oksekin. Motemakak tajyouis uan momikilis itech se kouit uan ijkon miakej ueliskiaj makisaskej. Nochin itatojtokakauan kiniluij: “Nantatiochiualme namejuan kuak namechuijuikaltiske uan kuak namechtajyouiltiske uan kuak namechijtouiliske miak xolopijyot porin nantakuautamatij itech Nejuatsin notokay. Ijkuakon ximoyolpaktikan uan ximouelitakan porin se tonal nankiseliske se ueyi ne tetayokolil nepa eluiyaktsinko” (Mat. 5:11, 12). Komo yekmelauj tiktasojtaj Dios, amo sayoj amo tikchiuaskej tein tikmatij ke amo kuali yetok, ta no tein tiknemiliaj ke xa amo kiyolpaktis (Mat. 22:37, 38). w18.01 26 § 16-18

Tikmakaj Jiova tein tikpiaj porin tiktasojtaj uan timotasojkamatij. Keman itech titanemiliaj nochi tein toka kichiuani, techolinia maj tikmakakan tein tikpiaj. Tekiuaj David kijtoj ke nochi tein tikpiaj Jiova techmaka, uan yejua ika nochi tein tikmakaj tikuij itech tein yejuatsin ipa techmakakya (1 Crón. 29:11-14). Techpaleuia keman tikuelitaj titemakaskej teisa uan amo sayoj maj techmakakan. Maj tiknemilikan ke se okichpiltsin kinmaka itatuan se netetayokolil tein kikouak ika tomin tein yejuan kimakanij. ¿Melauj ke yejuan semi kitasojkamatiskej? Oso maj tiknemilikan ke se telpoch akin tekiti kemej precursor uan nemi iniuan itatuan kinpaleuia ika tomin. Yejuan xa amo kichiaj maj kichiua nejon, sayoj ke xa kiseliaj tomin porin kimatij ke ijkon inintelpoch kinextia ke kitasojkamati nochi tein ika kipaleuiaj. No ijkon, Jiova kimati ke semi kuali maj tikmakakan tein tikpiaj. w18.01 18 § 4, 6

Amo sayoj moneki maj tetatmej kiniluikan ininkoneuan tein kuali yetok uan tein amo kuali yetok. Semi kuali maj kinpaleuikan maj tanemilikan ika netajtanilmej kemej nejin: “¿Keyej Biblia kijtoua maj amo se kichiua tein uelis moitas ke kuali yetok? ¿Keyej tikneltoka ke tanauatilmej tein moajsij itech Biblia nochipa mitspaleuiaj?” (Is. 48:17, 18). Keman se konet kijtoua ke kineki moauis, itatuan moneki kipaleuiskej maj kinemili toni mochia maj se kichiua keman se moauia. ¿Keniuj kiita nejon? ¿Keniuj tepaleuia? ¿Toni ouijkayomej kiualkui? ¿Keyej okachi miak nepaleuil se kiselia ke ouijkayomej? (Mar. 10:29, 30.) Motelneki maj konet itech tanemili nejin achto ke moauis. Komo itatuan kipaleuiaj, xa okachi kineltokas ke nochipa okachi kuali maj se kitakamati tanauatilmej tein moajsij itech Biblia. w17.12 21 § 14, 15

Nanmiakej, tokniuantsitsin, nankipiaj uejueyi kokolismej. Oksekin nankinyekpiaj nanmochankauan akin xiuejkejya, maski namejuan no nanxiuejkejya. Sekin nanmochikauaj nankinixpanoltiskej nanmochankauan. Uan Jiova kimati ke nanmiakej amo sayoj nankipanouaj semej nejin ouijkayomej, ta miakej. Komo Dios semi ika motekipachoua itachijchiualis tein amo yoltok, ¿keniuj mitsonita tejuatsin, akin tikontekitilia porin tikontasojta uan amo porin yejuatsin ijkon mitsonchijchiuak? (Sal. 19:1, 3, 14.) ToTajtsin senkis mitsonixmati. Jesús kijtoj: “Totajtsin Dios kinpoua namotsonuan” (Mat. 10:30). Uan semej akin kijkuiloj salmos kijtoj: “Jiova kimati tein kipanouaj akin melaujkej” (Sal. 37:18). Ika okseki tajtolmej, kiixmati ouijkayomej tein tejuatsin tikonpanotok uan uelis mitsonmakas chikaualis tein mitsonpaleuis xiontaxiko. w18.01 7 § 1; 8 §, 4

Keman Pedro kiajokuik Tabita, “uel miak tagayot takuautamatke iuan Totekotsin”. Nejin yankuik imomachtijkauan Jesús ueliaj kiteixmatiltiayaj yejua uan ke Jiova ueli kinajokui mikemej (Hech. 9:36-42). Miakej no kiitakej okse neajokuilis. Se tonal, tatitanil Pablo kitemakatoya se tanojnots hasta tajkoyouan itech se kali tein moajsia itech xolal Troas, tein axkan moajsi ompa Turquía. Eutico, se telpoch akin kikaktoya uan tokotsyetoya ventanajtenoj, kochtiyajki uan panuetsik eyi piso. Yekinika xa kiajsito Lucas, akin katka tapajtijkej. Yejua kijtoj ke telpoch amo ixtayouak, ta mikik. Pablo temok, kinauaj miket uan kiniluij nochin ke Eutico yoltoya. Nejon ueyi tachiualis xa semi kimoujkaitakej nochin akin ompa moajsiaj uan xa semi kinyolchikauak (Hech. 20:7-12). w17.12 5 § 10, 11

¿Kimatkejya taltikpakneminij keniuj kiyektaliskej kuejmolmej tein miak xiujmejya tikijyouianij? Yejuan amo uelinij kitsakuilianij neteuilismej. Okachi mochiua okseki taman teikamauiltilis, kemej tein mochiua itech Internet, tateuilis kalijtik uan keman temiktiaj kampa miakej moajsij. Uan no, kisentokaj onkaj uejueyi kokolismej. Tekiuajyomej uan tomin moajsij ininmako akin sayoj inintech tanemiliaj akin amo uelinij kiixpolouanij neteuilismej, teikamauiltilis, kokolis uan tatasojtilis. Sayoj iTekiuajyo Dios uelis kiixpolos nejon. Maj tikitakan keniuj Jiova kinpaleuis taltikpakneminij. Neteuilismej. ITekiuajyo Dios kiixpolos tein kichiua maj onka neteuilis: akin sayoj inintech tanemiliaj, akin kitapanauiliaj tanauatil keman taxtauaj, akin kiueyitaliaj ininaltepeuj, taneltokalis tein amo melauak uan Satanás (Sal. 46:9). Teikamauiltilis. ITekiuajyo Dios kichiujtok se taman tein nion se taltikpaktekiuajyot ueli kichiua: kinmachtis millones taltikpakneminij maj motasojtakan uan maj takuaujtamachmej (Is. 11:9). Kokolismej. Jiova kichiuas maj itekitikauan amo kemanok kipiakan kokolis (Is. 35:5, 6). Tatasojtilis. Jiova kiixpolos uan kichiuas maj itekitikauan kuali moajsikan uan maj kuali iuan mouikakan (Sal. 72:12, 13). w17.11 24 § 14-16

Se taman tein kichiuak maj moixtalianij xolalmej kampa mopaleuiskiaj katka kinmatampauiskej israelitas maj amo inintajtakol yeskia komo kimiktijkej aksa akin amo teyi kichiujka. Jiova kitasojta nemilis uan kitauelita temiktilis (Prov. 6:16, 17). Kemej se Dios melauak uan yektik, yejuatsin kiitaya ke katka se ueyi tajtakol maj aksa temiktiani, maski amo kinekia. Tajkuilouanij uan fariseos amo kichiuayaj kemej Jiova porin amo kipatiuitayaj ininnemilis oksekin. Jesús kiniluij: “Ne tamachilisme keme yeskia se llave. Pero namejuan amo nankitatekiutiaj ne llave para ika nankalakiske [...]. Uan amo no nankitakauiliaj ma kalakikan nochi nekes ten kiyolnejnekij kalakiske” (Luc. 11:52). Yejuan monekia kinpaleuiskej taltikpakneminij maj kiajsikamatinij iTajtol Dios uan maj kiselianij nemilis nochipaya. Sayoj ke, amo kinpaleuiayaj, ta kitemouayaj kintsakuiliskej maj kitojtokanij Jesús “Temakixtijke” (Hech. 5:31). Ijkon kichiuayaj maj nejon taltikpakneminij senkis ixpoliuinij. Nejon taixyekananij akin sayoj kitayekanaltiayaj inintanejnekilis uan moueyinekiaj amo kipatiuitayaj ininnemilis oksekin nion kitemouayaj maj kuali yetonij. ¡Tel amo yolkualmej katkaj uan teikamauiltiayaj! w17.11 15 § 9, 10

Keman peuak timomachtiaj Biblia iniuan itaixpantijkauan Jiova, xa amo teyi tikiniluijkej tochankauan. Sayoj ke, keman totakuaujtamatilis okachi mochikauak, tikajsikamatkej ke monekia tikiniluiskej ke tiknekiaj tiktekitiliskej Jiova. Komo nejon kichiuak maj tikpiakan kuejmolmej iniuan, maj tiktemokan tikajsikamatiskej tein kinemiliaj. Semi techyolpaktia tikixmatiskej tein yekmelauj tamachtia Biblia. Sayoj ke seki tochankauan xa kinemiliaj ke techkajkayaujkej oso ke tipouij itech se taneltokalis tein amo akin kiixmati. Xa kinemiliaj ke amo tikintasojtajok porin amo tiiluichiuajok iniuan. No uelis kinemiliskej ke timopolouilijtokej teisa. Moneki tiktemoskej tikajsikamatiskej toni kinemiliaj uan tikinkakiskej ika nejmachkayot, nejon techpaleuis maj tikmatikan toni kintekipachoua (Prov. 20:5). Tatitanil Pablo mochikauaya kiajsikamatis “itaneltokalis de cada taman se tagat”, porin nejon kipaleuiaya maj kinixmatilti kuali tanauatilmej. Komo no ijkon tikchiuaj uelis techpaleuis maj tikintapouikan tochankauan tein tikneltokaj (1 Cor. 9:19-23). w17.10 15 § 11, 12

Xa tipinauaj timokuikatiskej porin amo tikmatij keniuj tikchiuaskej. Techpaleuis maj chikauak timokuikatikan komo kuali timoijyokuij. Ijkon kemej tit kichiua maj se foco xota, keman timoijyokuij totajtol mochikaua keman titajtouaj uan timokuikatiaj. Moneki timokuikatiskej chikauak kemej ijkuak titajtouaj oso okachi. Biblia kiniluia itekitikauan Dios maj chikauak mokuikatikan keman kiueyichiuaj (Sal. 33:1-3). Maj tikchiuakan nejin: maj tikixpejpenakan se nekuikatil tein okachi tikuelitaj uan maj chikauak tikixtajtoltikan uan maj amo tiomeyolouakan; ompa, maj timoijyokuikan uan maj chikauak tiksenijtokan seki tajtolmej hasta tiajsiskej itech se punto; satepan, maj chikauak timokuikatikan nejon tajtolmej (Is. 24:14). Totajtol okachi chikauak mokakis, uan nejon semi kuali. Maj amo timouikan nion maj tipinauakan. w17.11 5, 6 § 11-13

Keman ojtokatoyaj, judíos xa miak horas tanemilijkej uan ika tajtojkej keniuj nemiskiaj kampa mokaltaliskiaj. Kitekakilijkaj ke achto tel takualtsinkan katka. Uan akin xiuejkejya katkaj kiitakaj templo tein tel kualtsin katka (Esd. 3:12). Komo iniuan tiojtokatoskiaj, ¿keniuj timomachiliskiaj keman tiajsiskiaj uan yekinika tikitaskiaj Jerusalén? ¿Techtayokoltiskia tikitaskej ke nochi xitintoya uan xiuijtik katka? ¿Tikelnamikiskiaj uejueyi tepamit tein kiyoualouaya Babilonia keman tikitaskiaj tepamit tein kiyoualouaya Jerusalén, tein xitintoya uan amo kipiayaok puertas? Sayoj ke judíos amo mosenkaujkej, porin keman ojtokatoyaj kiitakej ke Jiova kinmatampauij uan kinpaleuij. Keman ajsikej, yekinika kichijchiujkej se altar kampa achto yetoya templo. Ompa mojmostaj peuak kimakaj Jiova nemaktilmej (Esd. 3:1, 2). w17.10 26, 27 § 2, 3

Salomón xa semi kipaleuij yolchikaualis tein kinextij ipopaj, David. Yejua kiixnamikik ika yolchikaualis ueyi takat Goliat. Ika inepaleuil Dios, kimiktij nejin tel kuali tateuijkej ika se tet (1 Sam. 17:45, 49, 50). Ueli tikajsikamatij keyej David uelia kiyolchikauaya Salomón maj kinextiani yolchikaualis uan maj kichijchiuani templo. Jiova kipaleuiskia hasta maj kitamichijchiuani. Salomón xa itech tanemilij tein kiluij ipopaj uan amo kinemilij ke amo ueliskia kichiuas nejon tekit porin telpochok katka uan ayamo semi kimatia keniuj kichiuas teisa. Kinextij yolchikaualis uan tekitik, uan ika inepaleuil Jiova kitamichijchiuak tel kualtsin templo itech chikome xiuit uan tajko. Jiova kipaleuij Salomón, uan no uelis techpaleuis tejuan maj tikpiakan yolchikaualis uan maj tikchiuakan tekimej tein tikpiaj iniuan tochankauan uan itech nechikol (Is. 41:10, 13). Komo tiktekitiliaj Jiova ika yolchikaualis, uelis titakuaujtamatiskej ke techtatiochiuis axkan uan satepan. w17.09 28 § 3; 29 § 4; 32 § 20, 21

Tiitekitikauan Jiova tikyekmatij ke “Tajtoltsin de Dios kipia uelilis uan kitemaka nemilis”. Tikitanij ke tein moajsi itech Biblia tapaleuia maj mopata tonemilis uan ininnemilis oksekin. Achto ke mochiuaskiaj itaixpantijkauan Jiova, sekin tachtekiaj, kikuiaj drogas oso auilnemiaj. Oksekin noyampa kinixmatiaj oso kitelpiayaj tomin, sayoj ke kimachiliayaj ke teisa kinpolouaya (Ecl. 2:3-11). Ika inepaleuil Biblia, miakej akin amo yolpakiaj axkan kichiaj kiseliskej tein kuali satepan. Itech amaix Tanejmachtijkej itech tamachtilis “ITajtol Dios kipatak ininnemilis” semi techyolpaktiani tikixtajtoltiskej keniuj Biblia kinpaleuiani sekin. Uan no tikitanij ke maski timoauijkejya, moneki tiktemoskej inepaleuil Biblia uan ijkon tikchikauaskej tokuali uikalis iuan Jiova. w17.09 23 § 1

Tein kipanok Lot techmachtia ke Jiova kuali kimati toni ouijkayomej tikpanouaj tiitekitikauan (Is. 63:7-9; Sant. 5:11; 2 Ped. 2:9, TNM). Yejuatsin no techmachtia ke moneki titeyolikneliskej. Maj itech titanemilikan se tanauatil tein kitemakak itech xolal Israel. Komo se israelita tetaneujtiaya tomin, ueliskia mokauilis se itilmaj akin kitaneujtiaya uan nejon kinextiaya ke kikepiliskia itomin (Éx. 22:26, 27). Ueliskia panos ke akin tetaneujtij tomin kinekiskia mokauilis tilmaj uan akin taneujka tomin amo kipiaskia toni ika motakentis youak. Yejua ika, Jiova kinnauatij israelitas maj teyoliknelianij uan maj kikepanij tilmaj “keman pankalakis Tonaltsin”. Nejin techmachtia ke komo se tokniuj kipoloua teisa uan ueli tikpaleuiaj, moneki tikpaleuiskej (Col. 3:12; Sant. 2:15, 16; 1 Juan 3:17). w17.09 9 § 4, 5

Jesús kiluij Jiova maj kintapojpoluiani akin kimiktijtoyaj. Yejua katka yolnejmach uan amo yolijsiuik maski kipanok uejueyi tajyouilis (1 Ped. 2:21-23). ¿Keniuj uelis tiknextiskej ke tiyolnejmachmej uan amo tiyolijsiuij? Pablo kinijkuilouilij tokniuan: “Ximopaleuikan ika tetasojtalis se uan okse. Uan xikiniknelikan se uan okse. Uan no ximotapojpoluikan se uan okse ijkon keme Totajtsin Dios namechtapojpoluilij ya namotajtakoluan” (Efes. 4:32). Yejua ika, moneki tiyeskij tiyolnejmachmej uan amo tiyolijsiuiskej uan ijkon uelis tikintapojpoluiskej oksekin. Ijkon, titapaleuiaj maj amo tixexeliujtokan itech nechikol. Motelneki tiknextiskej nejin kualneskayomej komo tiknekij tinemiskej itech yankuik taltikpak (Mat. 5:5; Sant. 1:21). Komo tiyolnejmachmej uan amo tiyolijsiuij, tikueyitaliaj Jiova uan tikinpaleuiaj oksekin maj kitakamatikan tein Biblia tamachtia (Gál. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25). w17.08 25, 26 § 15-17

Itech Biblia tikajsij miak neskayomej kampa nesi ke Jiova kichiuak tein amo kichiayaj. Keman Ezequías tekiuajtitoya, Senaquerib, akin tekiuajtia Asiria, moinaxkatilij Judá uan nochi xolalmej tein ompa pouiaj, sayoj Jerusalén amo (2 Rey. 18:1-3, 13). Satepan, no kinekik moaxkatilis Jerusalén. ¿Toni kichiuak Ezequías? Kitataujtij Jiova uan kitajtanij tanauatijkej Isaías maj kiyolmajxitiani (2 Rey. 19:5, 15-20). No kinextij ke kipiaya kuali taixejekolis uan taxtauak tein Senaquerib tajtanik (2 Rey. 18:14, 15). Satepan, Ezequías kichiuak tein tapaleuiskia keman taixnamikinij uejkaua kiyoualojtoskiaj xolal (2 Crón. 32:2-4). ¿Toni panok satepan? Jiova kititanik se ángel akin kinmiktij 185,000 itateuijkauan Senaquerib itech sayoj se youak. Nion Ezequías kichiaya maj panouani nejon (2 Rey. 19:35). w17.08 10 § 7; 11 § 12

Telpoch, ¿toni uelis tikchiuas tein mitspaleuis xiktekitili Dios miak tonalmej? Motelneki xikpia kualneskayomej. Nejin mitspaleuiskej okachi kuali xiktekitili Jiova. Yejua ika, nochipa ximomachti iTajtol, itech xitanemili ika nejmachkayot uan ximochikaua tiknextis motakuaujtamatilis ika motanankililuan itech nechikolmej. Komo tiyajtokok tamachtiloyan, uelis timomachtis keniuj okachi kuali titanojnotsas. Ininka ximotekipacho taltikpakneminij keman ika poujkaitalis tikintajtanis tein kinemiliaj uan tikakis tein mitsnankiliskej. No uelis titapaleuis itech seki tekimej, kemej titachipauas uan tikyekchijchiuas teisa itech Kali kampa tiMosentiliaj. Jiova kiuelita kinmakas tekimej akin yolyemankej uan kinekij tapaleuiskej (Sal. 110:3; Hech. 6:1-3). Tatitanil Pablo kiyoleuak Timoteo maj iuan yajtinemi itech tanojnotsalis porin tokniuan “kikualtagaitayaj in Timoteo ke yejua yek taneltokakke” (Hech. 16:1-5). w17.07 23 § 7; 26 § 14

Kemej taltikpakneminij uan ángeles ayamo kiitaj maj momelaua ke sayoj Jiova kinamiki taixyekanas, itech taltikpak amo uelis onkas yekmelauj yolseuilis uan xexeliujtoskej. Sayoj ke satepan ke monextis ke Jiova kinamiki taixyekanas, tinochin techixyekanas nochipaya ika melaujkayot uan onkas yolseuilis itech iluikak uan taltikpak (Efes. 1:9, 10). Monextis ke iueyitaixyekanalis Dios melauak uan ke itaixyekanalis Satanás uan taltikpakneminij amo kualtia, yejua ika ixpoliuiskej. Tatanis itaixyekanalis Dios itechkopa Tekiuajyot tein moajsi imako Mesías. Akin amo kikauaskej Dios kinextiskej ke taltikpaknenkej kemaj ueli senkis kipaleuia iueyitaixyekanalis (Is. 45:24). ¿Tiknekij tiyeskij tisemej? Kemaj. Yejua ika, moneki tikelnamikiskej uan tikajsikamatiskej keyej motelneki monextis ke Dios kinamiki taixyekanas. w17.06 23 § 4, 5

Kemej titatamamej, amo ueli tikmatij ox uejkauas itayokol aksa. Yejua ika moneki amo sayoj tikpaleuiskej itech yekinika tonalmej, keman miakej ichankauan uan itasojikniuan iuan moajsij, ta no itech seki metsti satepan, keman oksekin oksepa peua kichiuaj tein ipa momattokej. Moneki tiksentokaskej tikyolseuiskej akin tayokoxtok nochi tonalmej tein monekis (1 Tes. 3:7). Maj tikelnamikikan ke aksa uelis oksepa peuas tayokoyas satepan. Xa porin ajsi okse xiuit, teisa kielnamiktia se nekuikatil, se taixkopin, se neixpetanilis oso hasta keman kijnekui oso kikaki teisa, oso kitayokoltia seki tonalmej itech xiuit. Aksa akin inamik momikilij uelis tel ouij kikisas iselti yekinika kichiuas seki taman, kemej yas se ueyi nechikol oso keman tikelnamikij imikilis Cristo. Akin momikilij aksa akin kitasojtaya amo sayoj monekis maj se kiyolchikaua itech tonalmej keman kielnamikis teisa tein mochiuak. w17.07 16 § 17-19

Keman tiktemouaj tikinpaleuiskej oksekin, tikelkauaj tokuejmoluan. Kemej neskayot, miakej tokniuan siuamej, namikyejkej oso ininselti, kimatij ke keman kinmatiltiaj oksekin tein kichiuas iTekiuajyo Dios, tekititokej iuan uan kichiujtokej itanejnekilis. Nejin semi kinyolpaktia. Tein melauj, tinochin uelis ijkon tiknextiskej ke ininka timotekipachouaj oksekin. Uan keman tiktemouaj tikinpaleuiskej tokniuan, okachi kuali timouikaj iniuan. Yejua nejon tein kichiuak tatitanil Pablo. Kinyekpiak tokniuan akin nemiaj Tesalónica “ijkon keme se tenan ten kinyektasojpia ipiluan”, uan kinyolseuij “keme se tetat kinyojyoltalia ipiluan” (1 Tes. 2:7, 11, 12). Telpochmej akin kitasojtaj uan kitakamatij Dios kinyolseuiaj inintatuan keman kinpoujkaitaj, kinpaleuiaj ika tomin oso ika okseki taman uan keman amo kikauaj Jiova. w17.06 7 § 13, 14; 8 § 17

Tel miak millones taltikpakneminij kipanouaj tatasojtilis, sayoj ke oksekin kipiaj tel miak tomin tein ika uelis kintekipanoskej tel miakej ininchankauan akin satepan nemiskej. Se taman tein poui itech itaixyekanalis Satanás kitayekanaltia motomintis uan kintanejnektia taltikpakneminij maj kikouakan miak taman tein amo kinpoloua. Biblia kintokaytia “comerciantes” (Apoc. 18:3). Jesús kimatia ke sayoj iTekiuajyo Dios kipatas nejin. Tekiuajyomej uan taneltokalis tein amo melauak no pouij itech itaixyekanalis Satanás, sayoj ke itekitikauan Dios senkis amo kinpaleuiaj. Tiitekitikauan Dios moneki tiknemiliskej keniuj tikitaj tomin. Maj timotajtanikan: “¿Keniuj uelis niktekitiltis tein nikpia uan ika niknextis ke amo nikaua Dios? ¿Toni nechpaleuis maj amo nikteltemo nimotomintis? ¿Toni neskayomej kinextiaj ke tiitekitikauan Dios senkis iuan titakuaujtamatij?”. w17.07 7, 8 § 1-3

Jesús kimatia ke miak taman techkuasioujtiskia. Keman ika tajtoj takat akin kitokak xinach, Jesús kijtoj ke sekin kikakiskiaj uan kiseliskiaj “in Tajtoltsin de Dios” ika miak pakilis. Sayoj ke no kijtoj ke satepan kipiaskiaj netekipacholis uan ‘kinyoltilanaskia ricojyot’ uan amo kikauaskia “ma moskalti in Tajtoltsin de Dios para ma kuika takilot” (Mat. 13:19-22; Mar. 4:19). Komo amo timoyekpiaj, tein mojmostaj techtekipachoua uelis kichiuas maj amo semi tiktekitilikanok Jiova. Uelis tiknextiskej ke tiktasojtaj Cristo komo tiktayekanaltiaj titanojnotsaskej. ¿Keniuj uelis tikmatiskej ox ijkon tiksentokaj tikchiujtokej? Uelis timotajtaniskej: “¿Toni okachi nechyolpaktia? ¿Niktekitilis Jiova oso nikchiuas okseki taman?”. w17.05 22 § 3, 4

Komo “tepalyetonij” amo nemij kampa ika nemij tokniuan akin tajtouaj inintajtol, moneki mosentiliskej itech se nechikol kampa motajtoua tajtol tein mokui itech altepet kampa mokaltalitoj (Sal. 146:9). Sayoj ke komo ompakauin moajsi se nechikol kampa motajtoua inintajtol, tepopaj moneki kiixpejpenas katiyejua nechikol okachi kinpaleuis ichankauan. Achto moneki tanemilis ika nejmachkayot, kitataujtis Jiova uan iniuan tajtos inamik uan ikoneuan (1 Cor. 11:3). Tetatmej moneki kiitaskej toni yekmelauj kinpoloua ininkoneuan. Yejuan amo sayoj kinpaleuis maj kuali kiajsikamatikan tamachtilis tein melauak tepitsin horas tein momachtiaj sejse semana itech nechikolmej. Keman konemej youij nechikolmej kampa motajtoua tajtol tein okachi kiajsikamatij, uelis kiajsikamatiskej tein motamachtijtok sayoj porin ompa moajsij uan hasta momachtiskej okachi miak taman ke tein inintatuan kinemiliaj. Ouij yeski maj konemej kielnamikikan tein motamachtia itech nechikolmej komo amo kiajsikamatij tein moijtoua (1 Cor. 14:11). w17.05 11 § 10, 11

Tinochin uelis timotajtaniskej: “¿Nitakuaujtamati uan niyolchikauak keman niktekitiltia nochi tein nikpia itech itekiyo Jiova? ¿Niknemilijtok niyas okse xolal oso okse ueyi altepet kampa okachi niktanis tomin uan okachi kuali ninemis? Komo ijkon, ¿niktajtania Jiova maj nechpaleui maj nikita keniuj nejin kinpaleuis oso kinijtakos nochankauan uan nechikol?”. Jiova techmaka ueyi tatiochiualis tikpaleuiskej itaixyekanalis. Itech itonaluan Adán uan Eva hasta axkan, Amokuali kitemouani maj taltikpakneminij kiixnamikikan Jiova. Sayoj ke keman tikpaleuiaj itaixyekanalis Jiova, tiknextiliaj Satanás ke tiknekij tiktakamatiskej Dios. Takuaujtamatilis uan ueyi netasojtalis techoliniaj maj timotemakakan tiktekitiliskej Jiova (Prov. 23:15, 16). Kemej amo tikauaj uan tiktakamatij, yejuatsin ika ueli tanankilia keman Satanás kikejkeloua (Prov. 27:11). Uan no, tikmakaj teisa tein semi kipatiuita uan kitelyolpaktia. w17.04 31, 32 § 15, 16

Tanauatil tein kiselij Moisés kijtouaya ke komo aksa motenkauaya teisa iuan Jiova monekia kichiuas. Kijtouaya: “Moneki kichiuas nochi tein motenkauak” (Núm. 30:2). Satepan, tekiuaj Salomón kijkuiloj tajkuilol tein axkan tikitaj. Jesús tamachtij ke se motenkauas teisa iuan Dios amo auil. Yejua kijtoj: “Ma amo keman xikijto: Kitstika Dios, uan de ompa amo tikchiuas ten timoyektenkauak ya. Ta [...] yek melau xikchiuati ten timoyektenkauak” (Mat. 5:33). Senkis moita ke moneki amo tikauilmatiskej tein timotenkauaj iuan Jiova. Tikchiuaskej oso amo tein timotenkauaj uelis kichikauas oso kijtakos tokuali uikalis iuan. David tajtanik: “¿Akoni ueli pankisa itech tepet tein iaxka Jiova, uan akoni ueli moketsa kampa iaxka tein yektik?”. Uan ompa tanankilij ke Jiova kiselia akin amo motenkaua ika takajkayaualis (Sal. 24:3, 4). w17.04 4 § 3, 4

Komo tiknemiliaj ke techchiuilijkej tein amo kuali itech nechikol, moneki amo titeiluijtinemiskej. Kemaj moneki tikiniluiskej tayekananij uan tikintajtaniskej nepaleuil komo se tokniuj ueyi tajtakoua (Lev. 5:1). Sayoj ke miakpa amo mochiua se ueyi tajtakol. Yejua ika, uelis tiktemoskej tikyektaliskej kuejmol iuan tokniuj uan amo tikintapouiskej oksekin. Xa nion monekis tikiniluiskej tayekananij (Mat. 5:23, 24; 18:15). Maj titakuaujtamachmej uan maj tikchiuakan tein Biblia tayolmajxitia. Xa tikitaskej ke amo tikyekajsikamatkej tein mochiuak uan tein melauj amo teyi techchiuilijkej. Komo techpanoskia nejon, tel kuali timomachiliskiaj komo amo tikueyiltiaj kuejmol keman amo kuali ika titajtoskiaj se tokniuj. Yeski melauak tein tiknemiliaj oso amo, amo kuali ika se tajtos aksa amo keman kiyektalia kuejmol. Techpaleuis maj amo tikchiuakan nejon komo tiknekij tiktakamatiskej Jiova uan kuali timouikaskej iniuan tokniuan. w17.04 19 § 14