Marzo

Tiktasojtaskej Dios uan iTajtol techpaleuia maj tiktakamatikan yejuatsin hasta keman tochankauan oso totasojikniuan kinekiskej techchikaujkauiskej maj titapaleuikan itech seki taman tein mochiua keman aksa momikilia uan kiixnamiki tein Biblia tamachtia. Xa techiluiskej ke amo tiktasojtaj nion tikpoujkaitaj akin momikilij. Oso xa kijtoskej ke yeski totajtakol komo akin momikilij kinchiuilia tein amo kuali. Itech se altepet tein moajsi atentenoj, miakej kineltokaj ke keman aksa momikilia, iespíritu uelis mokauas iniuan akin yoltokej uan momakepas iniuan akin kichiuilijkej tein amo kuali. Kemej kijtoua se amaix, akin momikilijya hasta uelis “kichiuas maj pano se tetsauit itech xolal kampa nemia”. Itech seki xolalmej ompa África, kipikij espejos tein moajsij kampa nemia akin momikilij uan kiixkepaj taixkopimej kampa yejua ixnesi porin kineltokaj ke mikemej amo moneki kiitaskej inintaixkopin. Tiitaixpantijkauan Jiova amo tikneltokaj nion tikchiuaj se taman tein ika takajkayaua Satanás (1 Cor. 10:21, 22). w19.04 16 § 11, 12

Jesús kinmachtij imomachtijkauan tayolmajxitilismej tein kinpaleuiskia maj amo techikoitakan. Kemej neskayot, kiniluij maj kinchiuilikan oksekin tein kinekiaj maj yejuan kinchiuilikan. Kemej tinochin tiknekij maj techchiuilikan tein melauak, no ijkon moneki tikinchiuiliskej oksekin. Nejon xa tapaleuis maj yejuan no techchiuilikan tein melauak. ¿Uan komo techchiuilianij se taman tein amo kuali? Jesús no kinmachtij itatojtokakauan maj takuaujtamatikan ke Jiova kiitas maj kinchiuilikan tein melauak akin ‘motatatautiliaj youal itonal’ (Luc. 18:6, 7). Ika nejin tajtolmej Jiova motenkaua ke kemej kimati tein tikpanouaj itech nejin itamian tonalmej kiitas maj techchiuilikan tein melauak keman yejuatsin kiitas ke okachi kuali (2 Tes. 1:6). Komo tiktojtokaj itayolmajxitilis Jesús, tikinchiuiliskej oksekin tein melauak. Uan komo itech nejin taltikpak kampa taixyekana Satanás techchiuilianij tein amo kuali, techyolseuia tikmatiskej ke Jiova kiitas maj techchiuilikan tein melauak. w19.05 5 § 18, 19

Telpoch, ¿tiyajtok kaltamachtiloyan? Xa akin iniuan timomachtia kineltokaj ke nemilis iselti peuak. Tikuelitaskia tikpaleuis tein Biblia tamachtia, sayoj ke tikmachilia ke amo tiueli. Yejua ika moneki okachi timomachtis. Nejon mitspaleuis itech ome taman. Se, okachi tikneltokas ke Dios kichijchiuak nochi. Uan ome, okachi kuali tikpaleuis tein Biblia tamachtia (Rom. 1:20). Yekinika moneki timotajtanis keyej akin iniuan timomachtia kijtouaj ke kineltokaj ke nemilis iselti peuak. Uan satepan, ika nejmachkayot tiktemos tein kijtouaj toamaixuan. Tikitas ke tikpaleuis tein tikneltoka amo semi ouij. Miakej kineltokaj ke nemilis iselti peuak porin aksa akin kipoujkaitaj kiniluiani ke nejon melauak. Sayoj ke, keman tikajsis seki tanemililmej tein kinextiskej ke amo ijkon, uelis tiknankilis akin mitstajtania porin kineki kimatis okachi (Col. 4:6). w19.05 29 § 13

Keman tanauatijkej Elías monekik cholos porin kinekiaj kimiktiskej, kinekia mosenkauas uan hasta mikis. Ijkuak, Jiova kititanik se ángel maj kiyolchikauati. Ángel kimakak takual totonik uan kiluij maj takua (1 Rey. 19:5-8). Nejon techmachtia se taman tein motelneki: keman tikchiuaskej se taman maski amo ueyi uelis kipaleuis se tokniuj akin tajyouijtok. Tikyoleuaskej maj touan takua, tikmakaskej se netetayokolil oso tikijkuilouiliskej teisa, kinextilis ke tiktasojtaj uan ika timotekipachouaj. Uelis tikchiuaskej nejon taman komo amo kuali timomachiliaj iuan titajtoskej ika tein kipanok uan tein kitajyouiltia. Jiova kimakak chikaualis Elías uan ijkon ueliskia ojtokas hasta tepet Horeb, kampa kimachilij ke amo teyi kichiuiliskiajok akin kinekiaj kimiktiskej porin uejka moajsia. ¿Toni techmachtia nejon? Komo tiknekij tikinpaleuiskej akin ininka mauiltianij, achto moneki tikchiuaskej maj kuali momachilikan. Xa okachi kuali momachilis komo iuan titajtouaj ichan oso itech Kali kampa tiMosentiliaj. w19.05 16 § 11; 17 § 13, 14

Maj tiknemilikan ke tikixtajtoltijtokej amatajkuilol Zacarías itech capítulo 12, kampa ika tajtoj imikilis Mesías (Zac. 12:10). Keman tikixtajtoltiaj versículo 12, tikitaj ke “ikalyetouanij Natán” tayokolchokaskiaj keman Mesías momikiliskia. Maj amo tikixpanauikan nejon, ta maj timotajtanikan: “¿Keyej moijtoua nejon ika Mesías uan ikalyetouanij Natán?”. Maj tiktemokan tikmatiskej okachi. Itech referencia marginal tein kipia Zacarías 12:12 ixnesi 2 Samuel 5:14, kampa kijtoua ke Natán katka semej ikoneuan David. Ompa no ixnesi Lucas 3:31, tein kinextia ke Jesús ualeuaya itech ichankauan Natán itechkopa María. ¡Nejin taman xa amo tikmatiaj! Tikmatiajya ke moijtojka ke Jesús ualaskia itechkopa ichankauan David (Mat. 22:42). Sayoj ke David kinpiaya panoua veinte ikoneuan. Keman timomachtiaj nejon, amo tikmoujkaitaj maj Zacarías kijto ke ikalyetouanij Natán chokaskiaj keman Jesús momikiliskia. w19.05 30 § 17

¿Toni moneki tikchiuaskej? Nochipa timomachtiskej techpaleuis maj titakuaujtamatikan ke tein Biblia tamachtia yejua tein melauak. Uan no, senkis tikneltokaskej ke itanauatiluan Jiova melaujkej. Ijkon, tiyeskij kemej se kouit tein kuali toktok uan totakuaujtamatilis yeski chikauak (Col. 2:6, 7). Maj tikelnamikikan ke tejuan moneki tikchikauaskej totakuaujtamatilis, amo akin uelis toka kichiuas. Yejua ika maj tiksentokakan tikyankuikatalikan totanemilil. Maj nochipa tiktataujtikan Jiova uan maj tiktajtanikan iespíritu. Maj tikyekitakan keniuj titanemiliaj uan toni techolinia maj tikchiuakan teisa. Maj tikintemokan kuali tasojiknimej; maj timouikakan iniuan akin techpaleuiskej maj tikpatakan totanemilil. Komo tikchiuaj nejon, techpaleuis maj amo titanemilikan kemej akin Satanás kinixyekana uan tikixnamikiskej “tanemililmej uan nochi tein moueyichiua tein moajokui uan kiixnamiki itaixmatilis Dios” (2 Cor. 10:5, TNM). w19.06 13 § 17, 18

Ijkon kemej Rut kichiuak iuan Noemí, moneki tiksentokaskej tikpaleuiskej akin inamik momikilij (Rut 1:16, 17). Paula kijtoua: “Tepitsin satepan ke momikilij nonamik, miakej semi nechpaleuijkej. Sayoj ke ijkon kemej panokej tonalmej, amo uelik nechpaleuijkejok kemej achto. Sayoj ke nonemilis senkis mopataka. Semi tapaleuia maj oksekin kiajsikamatikan ke akin tajyouijtok moneki maj kisentokakan kiyolseuikan miak metsti oso hasta miak xiujmej”. Kemej tikmatij, titatamamej uan taman kemej tikixnamikij tayokol. Sekin moita ke satepan ke panouaj seki tonalmej amo semi tayokoyajok. Sayoj ke oksekin, keman kichiuaj teisa tein kichiuayaj iuan akin momikilij, semi motayokoltiaj. Maj tikelnamikikan ke Jiova techiluia maj tikinyekpiakan akin momikilij ininnamik. w19.06 24 § 16

Keman tekiuanij amo tekauaj maj se kichiua itekiyo Dios, moneki se kimatis kemanian amo teyi se kijtos (Ecl. 3:7). Moneki amo tikijtoskej seki taman kemej inintokay tokniuan, kani timonechikouaj, keniuj titanojnotsaj uan keniuj tikseliaj tataman tamachtilis. Nejon taman amo moneki tikinmatiltiskej tekiuanij nion tikiniluiskej totasojikniuan oso tochankauan akin nemij itech toaltepeuj oso itech okseki altepemej. Komo tikchiuaskiaj, tikinkuejmolkalakiskiaj tokniuan (Sal. 39:1). Maj amo tikauakan maj tein yeski kuejmol techxexelo. Satanás kimati ke komo “kalyetoni mokuekuejmolojtokke” amo “uelis sen yektoske” (Mar. 3:24, 25). Yejua ika nochipa kitemos techxexelos. Ijkon, kineki maj tejuan timoteuikan uan maj amo yejua tikixnamikikan. Hasta tokniuan akin yekyolmajsitokej moneki mochikauaskej amo kichiuaskej nejon. Komo timochikauaj tikyektaliskej kuejmolmej iniuan tokniuan, amo keman timoxexeloskej (Col. 3:13, 14). w19.07 11, 12 § 14-16

Miakpa, taltikpakneminij kuali techkakij amo ika tein tikiniluiaj, ta porin keniuj tikiniluiaj. Kiuelitaj maj tikualtakamej uan maj ininka timotekipachokan. Amo tikinchikaujkauiaj maj techkakikan, ta tiktemouaj tikajsikamatiskej keyej amo kipiaj se taneltokalis uan tiknekij maj kuali momachilikan. Kemej neskayot, keman Pablo kinnojnotsak judíos ika kintanemililtij iTajtol Dios. Sayoj ke, keman kinnojnotsak tamatinij griegos ompa Areópago, amo kiniluij ke ika tajtojtoya iTajtol Dios (Hech. 17:2, 3, 22-31). ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej yejua? Komo titajtouaj iuan akin amo kineltoka tein Biblia kijtoua, xa techpaleuis maj amo tikiluikan ke ika titajtojtokej. Komo tiknemiliaj ke akin tiknojnotstokej amo kineki maj kiitakan ke tikixtajtoltilijtokej Biblia, maj tiknextilikan kemej amo kiitaskej, uelis itech tepos tein tikuikatinemij. w19.07 21 § 5, 6

Satanás kuali kimatik keniuj kichiuas maj israelitas kinueyichiuanij tiotsitsin. Yejua kimatia ke israelitas monekia kipiaskej tein kikuaskej. Keman yejuan kalakkej itech Tal tein Dios motenkaujka kinmakas, monekik momachtiskej okse yankuik taman kemej tatokaskej. Ompa Egipto, kiatekiayaj tatok ika at tein kikixtiayaj itech ueyiat Nilo. Sayoj ke itech Tal tein Dios motenkaujka kinmakas amo onkaya se ueyiat, yejua ika kichiayaj maj onka ajuach uan maj kioui (Deut. 11:10-15; Is. 18:4, 5). Yejua ika, israelitas monekia momachtiskej yankuik taman kemej tatokaskej. Sayoj ke ¿keyej Jiova kinnejmachtij maj amo kinueyichiuanij tiotsitsin keman ika kinnojnotstoya tatokalis? Jiova kimatia ke israelitas kinekiskiaj kimatiskej keniuj tatokayaj akin nemiaj itech xolalmej tein moajsiaj ompakauin kampa amo kiueyichiuayaj Dios. Sayoj ke nejon katka tamouilil porin cananeos kiueyichiuayaj Baal (Núm. 25:3, 5; Juec. 2:13; 1 Rey. 18:18). w19.06 3 § 4-6

Keman tatitanil Pablo, Silas, Lucas uan Timoteo ajsikej xolal Filipos, kinajsikej miakej akin kinekiaj kimatiskej toni iTekiuajyo Dios. Nejin naui tokniuan tapaleuijkej maj mochiua se nechikol ompa. Nochin itatojtokakauan Cristo peujkej monechikouaj, xa ichan Lidia se siuat akin kuali teseliaya (Hech. 16:40). Nejon yankuik nechikol niman peuak kipanoua ouijkayomej. Satanás kichiuak maj kinixnamikikan nejon tokniuan. Tekiuanij kikitskijkej Pablo uan Silas, kinuijuitekkej uan kintsakkej. Mostika kinkajkaujkej. ¿Toni kichiujkej? Kinitatoj akin yankuixtok mochiujkaj imomachtijkauan Cristo uan kinyolchikaujkej. Satepan Pablo, Silas uan Timoteo yajkej okseko, sayoj ke Lucas xa ompa mokauak. Uan ¿toni kichiujkej akin yankuixtok mochiujkaj imomachtijkauan Cristo? Ika inepaleuil yektikatsin espíritu kisentokakej kitekitilijkej Jiova (Filip. 2:12). Pablo semi kiyolpaktij tein kichiujkej. w19.08 8 § 1, 2

¿Timokalpatani yankuixtok? Keman se mokalpata uelis yeski semi patiyoj uan uelis se motauikaltis. Yejua ika maj amo tikouakan tein amo moneki (Prov. 22:3). Keman tikpanouaj se taman tein techtekipachoua kemej se kiyekpias se tochankauj akin mokokoua, xa techouijmakas tikmatiskej kanachi tomin titajtaniskej maj techtaneujtikan. Ijkuak, semi kuali maj tikelnamikikan ke ‘timoteixpantiskej iixpantsinko Totajtsin Dios’ techpaleuis maj kuali titaixejekokan. Yejuatsin techyolseuis uan techpaleuis maj kuali tiknemilikan tein tikchiuaskej (Filip. 4:6, 7; 1 Ped. 5:7). Maj kuali timouikakan iniuan totasojikniuan uan tochankauan. Maj tikintapouikan totasojikniuan tein tikmachiliaj uan tein tikpanouaj, okachiok akin kipanouanij tein tejuan tikpanotokej. Nejon techpaleuis maj kuali timomachilikan (Ecl. 4:9, 10). Totasojikniuan akin tikinixmatkej achto ke timokalpataskiaj tiksentokaskej kuali timouikaskej iniuan. w19.08 22 § 9, 10

¿Keyej Jiova ika Meguidó kiixnextij Armagedón? Porin ompa Meguidó uan ompakauin Jezreel kampa amo tepeyoj mochiujkej miak neteuilismej. Kemansa, yejua Jiova kipaleuij ixolal maj tatanini. Kemej neskayot, “kampa ika amej ompa Meguidó”, kipaleuij tamelaujkej israelita Barac maj kintanini tateuianij cananeos akin kinixyekanaya Sísara. Barac uan siuat tanauatijkej Débora kitasojkamatilijkej Jiova porin kinpaleuij maj tatanikan. Itech se nekuikatil kijtojkej: “Sitalimej [...] kiualteuijkej Sísara. Ueyiat Cisón kinkuitikisak [...]. Ijkon maj ixpoliuikan nochin akin mitsixnamikij, Jiova, sayoj ke akin mitstasojtaj maj mochiuakan kemej ijkuak tonaltsin kisa ika nochi ichikaualis” (Juec. 5:19-21; Juec. 5:31). Itech Armagedón, akin kiixnamikij Jiova ixpoliuiskej uan akin kitasojtaj momakixtiskej. Sayoj ke, onkak se taman tein amo panos itech Armagedón tein kemaj panok itech neteuilis tein Barac kiixyekanak. Itech Armagedón, itekitikauan Dios amo tateuiskej. Hasta nion no kipiaskej teposmej. Sayoj monekis maj tachixtokan, maj amo mouikan uan maj takuaujtamatikan iuan Jiova uan iniuan itateuijkauan (Is. 30:15; Apoc. 19:11-15). w19.09 9 § 4, 5

Se taman kemej timotokiaj iuan Jesús yejua keman timomachtiaj nochi tein kijtoj uan tein kichiuak (Luc. 1:1-4). Moneki timomachtiskej Biblia kampa ika motajtoua Jesús. Nejon amo akin uelis toka kichiuas. No timotokiaj iuan keman tikixtaliaj timoauiskej uan timochiuaskej tiitatojtokakauan. Uan no keman tiktemouaj ininnepaleuil tayekananij. Jesús kinixtaliani maj kinyekpiakan iichkauan (Juan 21:16; Efes. 4:7, 8, 11; 1 Ped. 5:1-3). Sayoj ke tejuan moneki tikiniluiskej tayekananij maj techpaleuikan porin yejuan amo uelij kimatij tein tiknemiliaj uan tein techpoloua. Maj tikitakan tein kijtoua se tokniuj akin itokay Julian: “Nikiniluij tayekananij maj nechyolchikauakan uan nejon yejua tein okachi kuali tein nikseliani”. Tayekananij akin amo kikauaj Jiova, kemej omen akin kiyolchikaujkej Julian, uelis techpaleuiskej maj tikixmatikan “in tamachilis ten Cristo techmakak”, tein kijtosneki, tikajsikamatiskej, titanemiliskej uan timonejnemiltiskej kemej Jesús (1 Cor. 2:16; 1 Ped. 2:21). Keman ijkon techpaleuiaj techmakaj se taman tein okachi kuali. w19.09 21 § 4, 5

Biblia ininka tajtoua takamej uan siuamej akin kitekitilijkej Dios, kemej Juan Taauijkej uan David akin kinixyekanak ika iespíritu sayoj ke amo pouij itech 144,000 (Mat. 11:11; Hech. 2:34). Yejuan, ijkon kemej oksekin moajokuiskej uan nemiskej itech xochital nikan taltikpak. Yejuan uan akin pouij itech “uel miak tagayot”, uelis kinextiliskej Jiova ke amo kikauaj uan ke kinekij maj kinixyekana. Sayoj itech nejin tonalmej Jiova kinsentiliani tel miakej akin seseko kayomej maj kiueyichiuakan. Tikchiaskej tinemiskej iluikak oso taltikpak, moneki tikinpaleuiskej taltikpakneminij hasta kampa tiueliskej maj no pouikan iniuan “uel miak tagayot”. Amo uejkaua, Jiova kiualkuis okachi ueyi tajyouilis uan kinixpolos taltikpaktekiuajyomej uan taneltokalismej tein kintajyouiltiani taltikpakneminij. Nochin akin pouij itech “uel miak tagayot” kipiaskej se ueyi tatiochiualis: kitekitiliskej Jiova nochipaya nikan taltikpak (Apoc. 7:14). w19.09 31 § 18, 19

Ijkon kemej moualtokia tonal keman kiixpoloskej Satanás uan nochi tein kiixyekana, okachi moyejyekos totakuaujtamatilis. Xa kisentokaskej techkejkeloskej. Kichiuaskej porin amo tikpaleuiaj nion se taman tein Satanás kiixyekana. Yejua ika axkan moneki amo tikauaskej Jiova porin nejon techpaleuis maj titaxikokan itech ueyi tajyouilis. Itech ueyi tajyouilis, amo techixyekanaskejok tokniuan akin axkan kichiuaj. Ijkuak, ejkos tonal keman nochin taixpejpenalmej akin yetoskejok taltikpak yaskej iluikak uan tateuiskej itech Armagedón (Mat. 24:31; Apoc. 2:26, 27). Nejon kijtosneki ke Oloch Taojtokaltianij amo touan yetoskejok. Sayoj ke, “uel miak tagayot” kisentokaskej tekititoskej. Tokniuan akin pouij itech okseki ichkamej kiixyekanaskej ixolal Dios. Monekis tikinpaleuiskej nejin tokniuan uan tiktakamatiskej nochi tein technauatis Jiova inintechkopa, ijkon tiknextiskej ke amo tikauaj yejuatsin. Uan ijkon moneki tikchiuaskej komo tiknekij timomakixtiskej. w19.10 17 § 13, 14

Noemí semi kitasojtaya Jiova. Sayoj ke, satepan ke inamik uan ome ikoneuan momikilijkej, kinekik kipatas itokay uan motalilis Mará, tein kijtosneki “chichik” (Rut 1:3, 5, 20, nota, 21). Rut, semej isiuamouan Noemí, amo kikauak keman tajyouijtoya. Amo sayoj kichiuak tein kipaleuiskia, ta no kiyolseuij ika itajtoluan. Ika tein Rut kiluij Noemí kinextilij ke kitasojtaya uan ke kinekia kipaleuis. Keman se tokniuj itech nechikol momikilia inamik, moneki maj tikpaleuikan. Akin namikuanij uelis moneskayotiskej kemej ome koujmej tein moseniskaltianij. Ijkon kemej panouaj xiujmej, ininnaluayo mosenijilpia. Komo semej koujmej kiuiuitaj uan uaki, okse no uelis moijtakos. No ijkon, keman inamik aksa momikilia uelis semi motayokoltis miak tonalmej. w19.06 23 § 12, 13

Amo sayoj moneki tikitaskej toni ika timoixpetaniaj, ta no kanachi tiempo tikuij, porin komo amo timoyekpiaj okachi tiempo timoixpetaniskej uan amo semi tiktekitiliskejok Jiova. Yekinika, maj tikitakan kanachi tiempo timoixpetaniaj. Maj tikijkuilokan itech se calendario kanachi horas itech semana tikitaj televisión, Internet oso timoixpetaniaj ika celular uan tableta. Komo tikitaj ke miak horas ika timoixpetaniaj, maj tikijkuilokan keniuj kuali tikuiskej totiempo. Maj tikijkuilokan tein okachi tayekantok uan satepan horas tein timoixpetaniskej. Uan maj tiktajtanikan Jiova maj techpaleui maj tikchiuakan kemej tikixtalijkej. Ijkon tikpiaskej tiempo uan amo tisioujtoskej keman monekis timomachtiskej Biblia, titaueyichiuaskej kemej kalyetouanij, tiyaskej nechikolmej, titanojnotsaskej uan titamachtiskej. Uan no, amo techkuejmolos totanemilil keman timoixpetaniskej. w19.10 30 § 14, 16; 31 § 17

Kemej itech xiuit 55, tokniuan ompa Corinto kiixtalijkej kichiuaskej se taman tein motelnekia. Kimatkej tein kipanotoyaj tokniuan ompa Jerusalén uan Judea, yejuan kiixtalijkej kisentiliskej tomin uan ika tapaleuiskej (1 Cor. 16:1; 2 Cor. 8:6). Sayoj ke, seki metsti satepan tatitanil Pablo kimatik ke ayamo teyi kisentiliayaj. Yejua ika, xa ayamo ueliskia kititaniskej ininnepaleuil ompa Jerusalén itech tonal keman okseki nechikolmej kititaniskiaj (2 Cor. 9:4, 5). Tel kuali tein corintios kiixtalijkej kichiuaskej. Pablo kiniluij ke kinextijtoyaj ke chikauak katka inintakuaujtamatilis uan ke kiuelitayaj kitemakaskej tein kipiayaj. Sayoj ke no kiniluij ke monekia kitamichiuaskej tein kipeualtijkaj (2 Cor. 8:7, 10, 11). Tein kinpanok techmachtia ke xa hasta akin kitakamatij Dios monekis mochikauaskej kichiuaskej tein kiixtalijkej. Keman mochiua tein amo tikchiayaj no uelis techtsakuilis maj tikchiuakan tein tikixtalijkej (Ecl. 9:11). w19.11 26, 27 § 3-5

Kemaj. Ijkon kemej se tepos youaltik techmatampauia, takuaujtamatilis no techmatampauia maj amo techijtako tein amo kuali tein mochiujtok nikan taltikpak, kemej auilnemilis, neteuilis oso tein yeski taman tein amo mouika iuan itanauatiluan Dios.Ijkon uelis tikixnamikiskej tein yeski porin akin tikchiuaj kemej Cristo moneki tikinixnamikiskej amokuali ejekamej (Efes. 6:10-12). ¿Toni techpaleuis maj totakuaujtamatilis moajsi chikauak keman tikixnamikiskej tayejyekolismej? Yekinika, maj tiktajtanilikan inepaleuil Dios. Ojpatika, maj tikixtajtoltikan iTajtol Dios uan ijkon timoitaskej kemej yejuatsin techita (Heb. 4:12). Biblia kijtoua: “Xitakuaujtamati iuan Jiova ika nochi moyolo, uan amo xitakuaujtamati itech motaajsikamatilis” (Prov. 3:5, 6). Ika tein kijtoua nejon texto, maj titanemilikan itech se taman tein yankuixtok tikixejekojkej. Kemej neskayot, ¿komo amo techajsini tomin? ¿Tikelnamikkej tein Jiova motenkaua itech Hebreos 13:5? Ompa kijtoua: “Amo keman nimitssekokauas uan nion no nimitssenkauas”. ¿Techpaleuij nejon texto maj titakuaujtamatikan ke Jiova techpaleuiskia? Komo ijkon, tepos youaltik tein kiixnextia totakuaujtamatilis kuali moajsi. w19.11 14 § 1, 4

Tetatmej moneki panoskej miak tiempo iniuan ininkoneuan uan kinyekpiaskej. Yejua ika, komo niman kinpiaj miakej konemej, xa kinouijmakas ijkon kichiuaskej iuan sejse ininkoneuj. Sekin akin kinpianij miakej konemej kijtojkej ke amo kimatiaj toni kiniluiskej oso keniuj kinpaleuiskej. Xa temomaj nochipa sioujtos uan amo kuali momachilis uan nejon kichiuas maj amo semi momachti, motataujti nion maj tanojnotsati. No uelis panos ke itech nechikol amo kiyekkakis tamachtilis porin kinyekpixtos ikoneuan. Sayoj ke takat akin kitasojta inamik mochikauas kipaleuis isiuauj itech nechikolmej uan kalijtik. Kemej neskayot, kipaleuis ika ichiualis, kitemos maj ichankauan kinyolpakti taueyichiuaskej kemej kalyetouanij uan tanojnotsatiuj iniuan. w19.12 24 § 8

¿Keniuj israelitas kinpaleuiaya moseuiskej itech tonal sábado. Axkan, tikitaskej keniuj kinpaleuiaya Jubileo. Maj tikijtokan ke se israelita motauikaltij uan monekik motalnamakis uan ijkon taxtauas. Keman ajsia Jubileo kikepiliayaj ital, ijkon uelia kinpanoltiliaya ikoneuan. Oso maj tikijtokan ke se israelita amo kipiaya tomin tein ika kiixtauas tein motauikaltijka, yejua ika monekia kinamakas kemej takeual semej ikoneuan oso yejua monamakas. Keman katka Jubileo, takeual oksepa mokepaya ‘iniuan ikalyetouanij’ (Lev. 25:10). Ijkon, se israelita amo nochipa yeskia takeual. ¿Melauj ke Jiova ininka motekipachouaya itekitikauan? Jiova kijtoj: “Nion semej namejuan moneki kipanos tatasojtilis porin Jiova yekmelauj mitstatiochiuis itech tal tein Jiova moDios mitsmakatok ximoaxkatili kemej netetayokolil” (Deut. 15:4). Semi taman tein axkan mochiua: akin tominpixkej mochiua okachi tominpixkej uan akin amo teyi kipia okachi amo kipia. w19.12 8, 9 § 3, 4

Jesús “kitsajtsiliaya Itajtsin ika ne itatautilis uan hasta no ka chokilis” keman kiixnamikik ouijkayomej (Heb. 5:7). Kemej kiluiaya iPopaj nochi tein kimachiliaya, kinextij ke amo kikauaya uan kipaleuij maj nochipa kitakamati. Inetataujtiluan Jesús iixpan Jiova katkaj kemej popoch tein ajuiyak. Nochi tein Jesús kichiuak nikan taltikpak kiyolpaktij iPopaj uan ika kipaleuij itaixyekanalis. No uelis tikchiuaskej kemej Jesús komo timochikauaj tiktakamatiskej itanauatiluan Dios uan amo keman tikauaj. Keman tikpanouaj ouijkayomej, tiktataujtiaj Jiova maj techpaleui porin tiknekij tikyolpaktiskej. Keman ijkon tikchiuaj, tiknextiaj ke tikpaleuiaj itaixyekanalis. Tikmatij ke amo kikakis tonetataujtiluan komo tikchiuaj tein amo kiuelita. Sayoj ke, komo tikchiuaj tein kiyolpaktia uelis titakuaujtamatiskej ke tonetataujtiluan yeskij kemej popoch tein kualtsin ajuiyak. Uan uelis senkis tikmatiskej ke tikyolpaktiaj toTajtsin keman amo tikauaj uan tiktakamatij. w19.11 21, 22 § 7, 8

Itech xiuit 1919, Jesús kiixtalij se amo ueyi oloch tokniuan taixpejpenalmej akin yeskia “takeual ten yolkuali uan ten kuatamatke”. Nejin tokniuan kiixyekanaj tekit tein mochiua itech tanojnotsalis uan kinmakaj itatojtokakauan Cristo tamachtilis keman moneki. Satanás uan akin kinixyekana kitemouanij kitsakuiliskej tekit tein kichiua “takeual ten yolkuali uan ten kuatamatke”. Tein melauj, komo Jiova amo kipaleuiskia amo ueliskia kichiuas nejon tekit. Mochiuanij ome uejueyi neteuilismej uan noyampa miakej kipanouanij tatasojtilis; uan no, kinchiuilianij tein amo kuali uan kintajyouiltianij itekitikauan Dios. Maski ijkon, nejin takeual kisentoka kinmaka tamachtilis itatojtokakauan Cristo. Kemej neskayot, tikpiaj miak amaixmej tein amo tikixtauaj itech panoua novecientos tataman tajtolmej. Nejin kinextia ke Jiova kinpaleuia nejon tokniuan. Se taman tein no kinextia ke Jiova techtiochiujtok yejua tanojnotsalis. Kuali tanauatilmej moteixmatiltijtok “tech nochi senmanauak” (Mat. 24:14). w19.11 24 § 15, 16

Xijxiujtika, itech Tonal keman Kintapojpoluiayaj ininTajtakoluan israelitas, tayekankatiopixkat achto monekia kitatis kopal uan satepan kintemakas tapialmej. Ijkon kimatia ke kiyolpaktijtoya Jiova. Keman Jesús yetoya nikan taltikpak, achto ke kitemakas inemilis monekik kichiuas se taman tein okachi tayekantoya ke kinmakixtis taltikpakneminij. Monekik nochipa kitakamatis Jiova porin sayoj ijkon yejuatsin kiseliskia inemilis tein kitemakak. Ijkon kinextij ke okachi kuali maj timonejnemiltikan kemej Jiova tanauatia. Jesús kinextij ke sayoj Jiova kinamiki taixyekanas. Jesús senkis kitakamatik itanauatiluan Jiova keman nemik nikan taltikpak. Yejua ueliskia kitayekanaltis tein kinejnekia, maski ijkon kisentokak kipaleuij itaixyekanalis Jiova (Filip. 2:8, TNM). w19.11 21 § 6, 7

Keman Jesús kichiuak itekiyo Dios, kipanok miak ouijkayomej. Sayoj ke tatitanilmej kinextijkej ke yekmelauj katkaj itasojikniuan, kemej akin ininka tajtoua Proverbios 18:24. Jesús semi kinpatiuitaya. Maj tikelnamikikan ke ijkuak nion semej iikniuan kineltokayaj Jiova (Juan 7:3-5). Ichankauan hasta kinemilijkej ke kuatapolojka (Mar. 3:21). Sayoj ke tatitanilmej amo ijkon kichiujkej. Youak achto ke momikiliskia Jesús kiniluij tajtolmej tein axkan tikitaj. Kemansa tatitanilmej amo kichiuayaj tein Jesús kichiaya. Sayoj ke amo kiitak ininnepololuan, ta keniuj itech takuaujtamatiaj (Mat. 26:40; Mar. 10:13, 14; Juan 6:66-69). Youak achto ke momikiliskia, kiniluij nejin takamej akin amo kikauayaj: “Namechilia ke namejuan nannotasojikniuan porin namechajsikamatiltij ya nochi ne tanauatilme ijkon keme nikakilij kuak Notajtsin Dios nechnauatilij ma nikchiua” (Juan 15:15). Kemej tikitaj, itasojikniuan senkis kiyolchikaujkej. w19.04 11 § 11, 12

¿Keniuj kimati se tokniuj ke Dios kiixpejpenak maj youi iluikak? Tanankilil tikajsij itech tein Pablo kinijkuilouilij tokniuan taixpejpenalmej akin yetoyaj Roma. Yejua kiniluij: “Nankiselijke ya namoyolijtik in [y]ektikatsin [e]spíritu. Pero ne Yektikatsin [e]spíritu amo [...] se ejekat tenika nanyolmouiliske Totajtsin Dios. Ta, [...] namechmachililtijtinemi ke [...] nanitakpakoneuan. Ika ya nojon ika in chikaualis [...] tiknotstinemij Totajtsin Dios ijkuin: ‘Abba’ ten kijtosneki Notasojtajtsin.” (Rom. 1:7; 8:15). Ijkon, Dios ika iespíritu senkis kinmatiltia nejon tokniuan ke kinixpejpenak maj yakan iluikak (1 Tes. 2:12). Jiova senkis kinmatiltia nejin tokniuan ke kinixpejpenak maj yakan iluikak (1 Juan 2:20, 27). Akin taixpejpenalmej amo moneki maj aksa kinilui ke yejuan taixpejpenalmej. w20.01 22 § 7, 8

Itanauatil Cristo moixyekana ika netasojtalis (Gál. 6:2). Jesús kinpaleuij oksekin porin tetasojtaya. Yejua kinmachtij taltikpakneminij, kinpajtij akin mokokouayaj, kintamakak akin mayanayaj uan kinajokuik akin momikilijkaj porin teikneliaya, se taman kemej kinextij netasojtalis (Mat. 14:14; 15:32-38; Mar. 6:34; Luc. 7:11-15). Uan okachiok kinextij netasojtalis keman kitemakak inemilis tein ika techmakixtij. Uelis tikchiuaskej kemej Jesús komo tiktayekanaltiaj tikinpaleuiskej oksekin. No, komo tikinikneliaj akin iniuan titajtouaj itech tanojnotsalis. Keman titanojnotsaj uan titamachtiaj porin titeikneliaj, tiktakamatij itanauatil Cristo. w19.05 4 § 8-10

Jesús kinpaleuij maj amo kineltokanijok tein tamachtiayaj tayekananij itech taneltokalis. Miakej judíos kichiuayaj tein tayekananij kinnauatiayaj uan kineltokayaj tein amo melauak tein kinmachtiayaj (Mat. 5:31-37; 15:1-11). Maski kijtouayaj ke kinpaleuiayaj oksekin maj motokikan iuan Dios tein melauj amo kichiuayaj kemej monekia, yejua ika katkaj kemej ixpopoyomej. Ijkon kisentokakej porin kiixtopeujkej Mesías uan tein tamachtij uan kisentokakej itech tajtakol (Juan 9:1, 14-16, 35-41). Jesús kinmachtij akin yolnejmachmej tein melauak uan kinkauilij se kuali neskayot. Ijkon kinpaleuij maj amo kineltokanijok tein kinmachtiayaj tayekananij (Mar. 1:22; 2:23-3:5). Jesús uelik kichiuak maj taltikpakneminij amo kipiakanok tajtakol. Dios ueli kintapojpoluia akin kinextiaj ika tein kichiuaj ke takuaujtamatij itech inemilis Jesús tein kitemakak (Heb. 10:12-18). w19.12 10 § 8; 11 § 10, 11

Jiova senkis kinmatiltia nejin tokniuan ke kinixpejpenakya. Ijkon espíritu kinmatiltiaj ke satepan nemiskej iluikak uan amo nikan taltikpak (2 Cor. 1:21, 22). Komo se tokniuj Dios kiixpejpena ika iespíritu, ¿kijtosneki nejon ke amo teyi kitsakuilisok maj youi iluikak? Amo. Yejua kimati ke Dios kiixpejpenak maj youi iluikak. Sayoj ke, moneki kielnamikis nejin tein Biblia kinnejmachtia: “Ximofuerzajuikan de xikyekmatikan de ke Dios namechnotsak ya uan namechijitak ya [...]. Porin komo nanmofuerzajuijtiyoue, ijkuakon amo keman nanmoyojyolkueptiyoue tech namotakuautamatilis” (2 Ped. 1:10). Nejon kijtosneki ke se taixpejpenal yas iluikak, sayoj komo nochipa kitakamati Jiova (Filip. 3:12-14; Heb. 3:1; Apoc. 2:10). w20.01 21, 22 § 5, 6

¿Keyej eyin akin kijtouayaj ke katkaj itasojikniuan Job amo kiiknelijkej? Se taman porin amo kitemojkej kiajsikamatiskej tein yekmelauj kipanotoya Job. Yejua ika, kinemilijkej okse taman uan kiluijkej tein kiyolkokoj. ¿Toni techpaleuis maj amo ijkon tikchiuakan? Maj tikelnamikikan ke sayoj Jiova kimati tein yekmelauj kipanoua aksa. Uan no, maj tikakikan ika nejmachkayot tein techtapouis se tokniuj akin tajyouijtok. Maj tikakikan tein techiluis uan maj tiktemokan tikmachiliskej tein kimachilia. Sayoj ijkon yekmelauj tikajsikamatiskej. Komo titeikneliaj, amo tikintapouiskej oksekin tein kipanotok se tokniuj. Akin ijkon kichiua amo tapaleuia maj tokniuan itech nechikol senyetokan, ta maj xexeliujtokan (Prov. 20:19; Rom. 14:19). Itajtoluan uelis okachi kiyolkokoskej akin ipa tajyouijtok (Efes. 4:31, 32). Yejua ika, okachi kuali maj tiktemokan tikitaskej ikualneskayouan akin tajyouijtok uan maj tiknemilikan keniuj uelis tikpaleuiskej maj kiixnamiki ouijkayomej. w19.06 21, 22 § 8, 9