Noviembre

Miakej akin kinemiliaj ke kipiaj tamatilis kijtouaj ke amo tapaleuia maj Biblia kijto maj amo se moueyineki. Kijtouaj ke komo tiknemiliaj ke oksekin okachi ueyichiuanimej ke tejuan, techchiuiliskej tein kinekiskej. Sayoj ke, ¿tapaleuiani nejon tanemilil? ¿Yolpakij akin sayoj yejuan motasojtaj? ¿Yolpakij kemej kalyetouanij uan kinpiaj kuali tasojiknimej? ¿Kuali mouikaj iuan Dios? ¿Toni tikonijtoskia ke okachi tapaleuia, kemej tanemiliaj taltikpakneminij oso tein Biblia tamachtia? (1 Cor. 3:19.) Akin moixyekanaj ika inintanemilil akin kijtouaj ke “tamatinij” mochiuaj kemej se akin youi paxaloti uan amo kimati keniuj ajsis kansaika uan kitajtania okse akin amo no kimati. Keman Jesús ininka tajtoj “tamatinij” akin nemiaj itech itonaluan kijtoj: “Yejuan ixpojpoyome. [...] Uan komo se ixpojpoyot kineki kiyekanas okse ixpojpoyot, ijkuakon in omen sen uetsitiue tech in talkomit” (Mat. 15:14). Dios kiita ke inintanemilil taltikpakneminij nion tepitsin tapaleuia. w19.05 24, 25 § 14-16

Itech nejin xiujmej, akin kikuayaj pan uan tayiaj vino keman moelnamiki imikilis Cristo, okachi momiakilianij. ¿Moneki techtekipachos nejon? Amo. “Totajtsin Dios [...] kuali kinixmati naken pouij iuantsin” (2 Tim. 2:19). Jiova kimati akonimej yekmelauj taixpejpenalmej, sayoj ke tokniuan akin kinpouaj akin kikuaj pan uan tayij vino amo kimatij. Yejua ika, no kinpouaj akin kineltokaj ke taixpejpenalmej sayoj ke tein melauj amo. Sekin akin kikuayaj pan uan tayiaj vino amo kichiuajok. Oksekin kinemiliaj ke tekiuajtiskej iuan Cristo ompa iluikak porin kipiaj se kokolis itech inintsontekon. Yejua ika amo senkis tikmatij kanachimej taixpejpenalmej mokauajok nikan taltikpak. Noyampa taltikpak moajsiskej taixpejpenalmej keman Jesús ualas kinkuikiuj uan kinuikas iluikak. Biblia kiteajsikamatiltia ke itech itamian tonalmej moajsiskiajok seki taixpejpenalmej nikan taltikpak (Apoc. 12:17). Sayoj ke amo kijtoua kanachimej moajsiskej keman peuas ueyi tajyouilis. w20.01 29, 30 § 11-13

Ika neskayot kampa ika tajtoj telpoch akin kiauilchiuak itomin, Jesús kinextij ke Jiova semi techtasojta (Luc. 15:11-32). Tepopaj akin Jesús ika tajtoj kichiaya maj ikonetsin mokepani. Uan keman mokepak, kiselij ika miak pakilis. Komo tikaujkej Jiova uan timoyolnonotskejya, uelis senkis tikmatiskej ke toTajtsin kineki techselis. ToTajtsin Dios kiyektalis nochi tein amo kuali tein kiualkuik itajtakol Adán. Keman amo tatakamatik, Jiova kiixtalij kinixpejpenas 144,000 taltikpakneminij akin yeskij tekiuanij uan tiopixkamej ompa iluikak iuan iKonetsin. Itech yankuik taltikpak, Jesús uan nejin tekiuanij kinpaleuiskej taltikpakneminij akin tatakamatij maj amo tajtakolejkejok. Satepan ke moitas ox yekmelauj tatakamatij, Dios kichiuas maj nemikan nochipaya. Ijkuak toTajtsin semi yolpakis keman kiitas ke nochin ikoneuan amo tajtakolejkejok. ¡Semi kualtsin yeski! w20.02 6, 7 § 17-19

Tinochin moneki timotajtaniskej: “¿Yekmelauj nimopatatok uan ijkon nikchiuas kemej Cristo oso sayoj nitaixkajkayaujtok?”. Itech Mateo 12:43-45, Jesús ika tajtoj se neskayot tein technextilia toni moneki tikchiuaskej. Nejin neskayot techmachtia ke moneki tikpataskej amo kuali tanemililmej ika tanemililmej tein kiyolpaktiaj Dios. ¿Yekmelauj uelis tikpataskej kemej titamatij? ITajtol Dios kijtoua: “Ximotakentijtiyakan ika ne yankuikatalnamikilis ten [...] kinejneuilia Dios iyolchipaualis. Uan [...] xiknextijtiyakan ne chipaukanemilis ika nochi ne yolchipaualis” (Efes. 4:24). Kemej tikitaj, uelis timopataskej maski techouijmakas. Amo sayoj moneki tiktsakuiliskej amo kuali tanejnekilis tein tikpiaj uan amo tikchiuaskej tein amo kuali. Ta moneki tikyankuikataliskej totanemilil. Nejon kijtosneki tikpataskej tein tiknejnekij, tein tikchiuaj uan tein techolinia maj tikchiuakan teisa. Moneki maj nochipa timochikaujtokan. w19.06 9, 10 § 6, 7

Jiova kiiknelij Lot uan kintitanik seki ángeles maj kimakixtitij yejua uan ichankauan. Sayoj ke Lot “kisentokak yolikatitoya”. Ángeles monekik kinmakitskiskej uan kinpaleuijkej maj cholokan (Gén. 19:15, 16). Ompa, ángeles kiniluijkej maj yakan kampa tepeyoj. Sayoj ke Lot amo tatakamatik, ta kiluij Dios maj kikauani maj youi itech se xolal tein moajsia ompakauin (Gén. 19:17-20). Jiova amo yolijsiuik iuan, ta kikauak maj ompa youi. Satepan, Lot mouik ompa nemis uan mokaltalito kampa tepeyoj, kampa Jiova achto kiluijka maj yani (Gén. 19:30). Kemej tikitaj, Jiova semi amo yolijsiuik iuan Lot. Ijkon kemej Lot, xa se tokniuj itech nechikol amo kuali taixejekos uan nejon kichiuas maj semi tajyoui. Komo panoua nejon, ¿toni tikchiuaskej? Xa tiknekiskej tikiluiskej ke yejua itajtakol tein kipanotok, uan nejon melauak (Gál. 6:7). Sayoj ke uelis tikchiuaskej okse taman tein okachi kuali: maj tikpaleuikan ijkon kemej Jiova kipaleuij Lot. w19.06 20 § 3; 21 § 4, 5

Keman akin techtauelitaj kiixtaliaj maj amo tiktekitilikanok Dios, kitemouaj maj timouikan. Xa techtakajkayauiliskej, kintitaniskej policías maj tatemotij tochan, techchikaujkauiskej maj tiyakan ininixpan tekiuanij oso sekin hasta techtsakuaskej. Kinekij maj timouikan keman sekin kintsakuaskej. Komo tikauaj maj nejon techmojmoujti, no titapaleuijtoskiaj maj amo mochiua itekiyo Dios. Sayoj ke amo tiknekij tikchiuaskej kemej akin ininka tajtoua Levítico 26:36, 37. Maj amo tikauakan maj moujkayot kichiua maj amo semi tiktekitilikanok Jiova oso maj senkis tikauakan. Iuan titakuaujtamatij yejuatsin uan timochikauaj amo timouiskej (Is. 28:16). Tiktajtaniaj Jiova maj techixyekana uan tikmatij ke ika inepaleuil nochipa tiktekitiliskej maski uejueyi tekiuanij kitemoskej techtsakuiliskej. Komo techixnamikij uelis kichiuas maj okachi tiktekitilikan Jiova uan amo maj timouikan. w19.07 9, 10 § 6, 7

Maski titanojnotsaj uan amo akin tikpaleuianij maj mochiua imomachtijkauj Cristo, maj amo timosenkauakan, se tonal uelis tikajsiskej aksa. Maj tikelnamikikan ke Jesús kijtoj ke akin kichiuaj nejin tekit kemej yeskia amichkitskiaj. Amichkitskianij uelis miak horas tatemojtoskej uan amo kikitskiskej nion se amichij. Miakpa tekitij youak oso keman ayamo tanesi uan kemansa moneki yaskej kampa okachi uejka itech at (Luc. 5:5). No ijkon, seki itaixpantijkauan Jiova miak horas uan kampa yeski kintemouaj taltikpakneminij. Akin mochikauaj ijkon kichiuaskej, okachi uelij tajtouaj iniuan miakej akin kinekij momachtiskej iTajtol Dios. ¿Ueliskia titanojnotsaskej keman uan kampa okachi uelis tikinajsiskej taltikpakneminij? ¿Keyej moneki amo tiyolijsiuiskej keman titamachtiaj ika Biblia? Porin amo sayoj moneki tikpaleuiskej momachtijkej maj kiixmati uan maj kitasojta tein Biblia tamachtia, ta no moneki tikpaleuiskej maj kiixmati uan maj kitasojta Jiova, Akin iaxka Biblia. w19.07 18 § 14, 15

Xa sekin tikchiujkej tein amo kuali uan tiksentokaj timotajtakoltiaj. Komo ijkon, uelis timomachtiskej keniuj techpaleuia inemilis Cristo tein kitemakak, maj itech titanemilikan uan maj ika timotataujtikan. Nejon techpaleuis maj amo timotajtakoltikanok porin tikajsikamatiskej ke Jiova techtapojpoluijya. Maj tikitakan okse taman tein techmachtia ineskayo Pablo. Seki tokniuan kikauanij se tekit kampa kuali tataniaj porin kinekij okachi kitekitiliskej Dios. Komo tikchiuanij nejon, tikelkauaskej nochi kijtosneki amo tiknejnekiskej tein tikpiayaj (Núm. 11:4-6; Ecl. 7:10). No kijtosneki tein tikchiuanij itech inechikol Dios oso tein tikijyouianij. Tikelnamikiskej keniuj Jiova techtatiochiuiani uan techpaleuiani okachi techtokia iuan. Sayoj ke, maj amo tiknemilikan ke nochi tikchiujkejya (1 Cor. 15:58). w19.08 3 § 5, 6

Uelis tiktataujtiskej Dios keman tiknekiskej uan kampa yeski. Uan amo keman kijtoua ke amo kemanti, ta nochipa techkaki. Keman tikitaj ke Jiova kikaki tonetataujtiluan, okachiok tiktasojtaj. Akin kijkuiloj se salmo kijtoj: “Niktasojta Jiova, porin yejuatsin kikaki notajtol” (Sal. 116:1). ToTajtsin amo sayoj kikaki tonetataujtiluan, ta no technankilia. Tatitanil Juan techmatiltia nejin: “Komo tiktajtaniliaj Dios tensa ijkon keme yejua in itanejnekilis [...], ijkuakon Totajtsin Dios techkakilia” (1 Juan 5:14, 15). Sayoj ke, Jiova xa amo technankilis kemej tikchiayaj. Yejuatsin kimati toni okachi techpaleuis uan kemansa amo techmaka tein tiktajtaniliaj oso kemansa moneki timochiaskej (2 Cor. 12:7-9). Jiova techmaka tein techpoloua. Yejuatsin kichiua tein kinnauatia tetatmej maj kichiuakan (1 Tim. 5:8). Jiova kiita maj ikoneuan kipiakan tein ika moixpanoltiskej. Amo kineki maj ika timotekipachokan toni tikuaskej, toni timotaliliskej oso kani tinemiskej (Mat. 6:32, 33; 7:11). Kemej techtasojta, no kichiuani tein techpaleuis maj satepan tikpiakan nochi tein monekis. w20.02 5 § 10-12

Amo nochin akin kichiaj nemiskej iluikak tekitij iuan “takeual ten yolkuali uan ten kuatamatke” (Mat. 24:45-47). Ijkon kemej itech yekinika siglo, axkan Jiova uan Jesús inintechkopa sekin, kemej yeskia kintamaka miakej ika iTajtol Dios. Itech yekinika siglo, Jiova kichiuak maj sayoj seki taixpejpenalmej kijkuilokan Escrituras Griegas Cristianas. Axkan, no sayoj seki taixpejpenalmej kiitaj maj ixolal Dios kipia tamachtilis tein moneki. Maj tikitakan tein axkan timomachtianij. Jiova kiixtaliani maj okachi miakej itekitikauan nemikan nochipaya nikan taltikpak uan sayoj sekin maj tekiuajtikan iuan Jesús ompa iluikak. Dios kinmakas tein kuali itekitikauan akin kinixnextia “judío” ijkon kemej “majtakti takamej”, uan kiniluia nochi itekitikauan maj kitakamatikan itanauatiluan uan maj amo kikauakan (Zac. 8:23). Nochin moneki yeskij yolyemankej uan kisentekitiliskej. Uan nochin moneki tapaleuiskej maj nechikol amo xexeliujto. Ijkon kemej panouaj tonalmej, okachi motokia ixpoliuilis, yejua ika maj tiksentokakan tiktekitilikan Jiova uan maj tiktojtokakan Cristo kemej “sayo se sen oloch” (Juan 10:16). w20.01 31 § 15, 16

Amo ueli tikinchikaujkauiaj tochankauan maj kitekitilikan Jiova, sayoj ke uelis tikinpaleuiskej maj kinekikan kikakiskej tein Biblia tamachtia (2 Tim. 3:14, 15). Maj kiitakan ke kuali timonejnemiltiaj. Miakpa, tochankauan okachi kiitaj tein tikchiuaj uan amo tein tikijtouaj. Maj tiksentokakan tikinpaleuikan. Jiova ijkon kichiua. Miakpa kinpaleuia taltikpakneminij maj kiselikan tein tamachtia iTajtol uan ijkon kipiaskej nemilis (Jer. 44:4). Uan tatitanil Pablo kiluij Timoteo maj kisentokani kinpaleuiani oksekin porin ijkon momakixtiskia yejua uan no akin kikakiskiaj (1 Tim. 4:16). Kemej tikintasojtaj tochankauan, tiknekij maj momachtikan Biblia. w19.08 14 § 2; 16, 17 § 8, 9

Maj tikelnamikikan ke komo aksa mochikaua techyolmajxitis xa porin kemaj timoueyipolouaj. Xa yekinika amo tikseliskej tayolmajxitilis uan amo tikuelitaskej kemej technojnotsa oso hasta tikijijtoskej. Sayoj ke komo amo timoueyinekij timochikauaskej titanemiliskej kemej moneki. Akin amo moueyineki kitasojkamati maj kiyolmajxitikan. Maj tikijtokan ke timoajsij itech Kali kampa tiMosentiliaj uan titajtojtokej iniuan seki tokniuan. Ompa, semej ichtaka techiluia ke tikpiaj tepitsin takual itech totanuan. Tein melauj timopinaujmatij. Sayoj ke timotasojkamatij porin techiluij. Uan tiktasojkamatiskiaj maj aksa achtook techiluiani. No ijkon, monekiskia tiktasojkamatiskej maj se tokniuj moyolchikaua uan maj techyolmajxiti keman moneki. Maj amo tiknemilikan ke techtauelita, ta ke techtasojta kemej se totasojikniuj (Prov. 27:5, 6; Gál. 4:16). w19.09 5 §11, 12

Jiova kinmakani akin temomauan se tekit tein motelneki uan tanauatil tein ika kinixyekanaskej ininkoneuan. Kemej kinixyekanaskej uelis kinpaleuis itech nochi ininnemilis (Prov. 22:6). Maj tikitakan toni uelis kinmachtis akin temomauan ineskayo María, imomaj Jesús. María kuali momachtiaya iTajtol Dios. Semi kipoujkaitaya Jiova uan kuali mouikaya iuan. Kichiuak nochi tein kinauatij maski inemilis senkis mopataskia (Luc. 1:35-38, 46-55). ¿Toni uelis namechmachtis akin nantemomauan ineskayo María? Yekinika, ximomachtikan Biblia uan ximotataujtikan, ijkon nankisentokaskej kuali nanmouikaskej iuan Jiova. Ojpatika, xikpatakan tein monekis uan ijkon nankiyolpaktiskej. w19.09 18 § 17-19

Dios kiitaltij Juan se taman. Kiitak seki ángeles akin kinnauatijkej maj kitsakuilikan okachi ueyi tajyouilis hasta maj se oloch itekitikauan Dios kitamiseliskiaj tein kichiaj (Apoc. 7:1-3). Nejin oloch yejuan 144,000 akin tekiuajtiskej iluikak iuan Jesús (Luc. 12:32; Apoc. 7:4). Ompa, Juan ika tajtoj okse oloch akin tel miakej. Yejua kijtoj: “Nikitak ompa ijkatokke uel miak tagayot ten amo aken uelis kinpouas, ten ualeuke de nochi tataman paísme uan de nochi tataman tagayot, [...] tataman pueblojme uan tajtoayaj nochi tataman tajtolisme [...] iixpantsinko ne tayekankatrono uan iixpantsinko [...] ichkatsin de Dios” (Apoc. 7:9-14). Semi kiyolpaktij Juan kimatis ke satepan onkaskiaj tel miakej akin kiueyichiuaskiaj Jiova. Tein kiitak Juan kichikauak itakuaujtamatilis. Uan moneki okachi kichikauas totakuaujtamatilis porin tein kiitak mochiujtok itech totonaluan. Tikitanij keniuj tel miakej mochiuanij itaixpantijkauan Jiova, akin kichiaj makisaskej keman mochiuas okachi ueyi tajyouilis uan nemiskej nochipaya nikan taltikpak. w19.09 26 § 2, 3

Maj tiknemilikan ke taltikpaktekiuajyomej kijtouajya ke onkakya “yolseuilis uan yekyetolis”. Xa hasta noyampa kitematiltiaj ke amo keman ijkon onkani yekyetolis. Uan kinekij techtaneltoktiskej ke uelis kiyektaliskej kuejmolmej tein onkak. Sayoj ke tein melauj, amo uelis kitsakuiliskej tein mochiuati. ¡Ueyi Babilonia kiixpoloskej! (Apoc. 17:5, 15-18.) ‘Dios kinyoltanemililtis [taltikpaktekiuajyomej] maj kichiuakan ijkon kemej Yejuatsin kimonekiltia’. ¿Toni kintanemililtis? Maj kinixpolokan nochi taneltokalismej hasta tein kijtouaj ke kitojtokaj Cristo. Dios kichiuas nejon itechkopa “majtakti ikuakuau” oso ikuaomiyouan “chichiltik okuilin”. Majtakti kuaomimej kinixnextia nochi taltikpaktekiuajyomej tein kipaleuiaj nejon “ueyi okuilin” tein kiixnextia Naciones Unidas (Apoc. 17:3, 11-13; 18:8). Keman taltikpaktekiuajyomej kinixnamikiskej taneltokalismej tein amo melaujkej, ijkuak peuas ueyi tajyouilis. Nejin peujtiuetsis uan semi kinmoujtis taltikpakneminij. w19.10 14 § 1, 3

Itech yekinika siglo, Diótrefes kinnexikoluiaya akin taixyekanayaj itech nechikol. Kinekia yejua taixyekanas, yejua ika kintakajkayauilij tatitanil Juan uan okseki tayekananij porin kinekia maj amo kuali kinitanijok (3 Juan 10). Maski amo tikchiuaskej kemej yejua, uelis peuas tiknexikoluiskej se tokniuj akin kiselia se tekit itech nechikol tein tejuan tiknekiaj, uan okachiok komo tiknemiliaj ke tejuan no uelis kuali tikchiuaskej nejon tekit. Nexikolot kemej yeskia se xiuit tein tepajuia. Komo tikauaj maj monaluayoti itech toyolo, satepan techouijmakas tikuiuitaskej. Okachi moskaltia komo timoueyinekij uan sayoj totech titanemiliaj. Nexikolot uelis kichiuas maj amo titetasojtakan, maj amo titeiknelikan uan maj amo tikualtakamej. Komo tikitaj ke peua moskaltia itech toyolo, moneki niman tikuiuitaskej. w20.02 15 § 6, 7

Tatitanil Pablo kijtosnekik ke kiixnamiktoya se ouijkayot tein kichiuaya maj semi tajyoui. Satanás uan iamokuali ejekauan xa amo kichiujtoyaj maj tajyoui. Sayoj ke keman kiitakej ke Pablo kemej yeskia kipiaya se uitsti itech inakayo, xa okachi ika kitemojkej kitajyouiltiskej. ¿Toni kichiuak Pablo? Pablo kitemoj amo tajyouis. Yejua ika kijtoj: “Expa ya nimotatatautilij ya iixpantsinko Totekotsin [Jiova] ma nechajchiuili ne toneukayot”. Maski semi motataujtij, kisentokak tajyoui. ¿Kijtosneki nejon ke Jiova amo kinankilij inetataujtiluan? Amo. Yejuatsin kemaj kinankilij, maski amo kiajchiuilij nejon ouijkayot, kipaleuij maj kixiko. Uan kiluij: “Moueyinextia nochikaualis kuak in tagat kiyolmachilia yolkuetauilis” (2 Cor. 12:8, 9). Ika inepaleuil Jiova, Pablo uelik yolseuik uan yolpakik (Filip. 4:4-7). w19.11 9 § 4, 5

Sayoj Jiova kinamiki maj tikueyichiuakan porin techchijchiuak uan techmakak nemilis (Apoc. 4:11). Sayoj ke, maski tiktasojtaj uan tikpoujkaitaj, onkak seki taman tein uelis kichiuas maj amo tikueyichiuakan Jiova kemej kinamiki. Keman itech Biblia kijtoua semi se kitasojtas Jiova, kijtosneki sayoj se kiueyichiuas yejuatsin. Maj amo tikauakan maj teisa nion aksa kichiua maj amo tiktasojtakan Dios. Tikueyichiuaj Jiova porin timomachtianij keniuj tamati. Tikmoujkaitaj kualneskayomej tein kinextia. Tikmatij toni kitasojta uan toni kitauelita, uan tejuan no ijkon tikchiuaj. Tikajsikamatij tein kiixtalijtok toka kichiuas uan tikpaleuiaj keman timonejnemiltiaj kemej technauatia. Semi tikpatiuitaj maj techkaua maj ueli timouikakan iuan (Sal. 25:14). Ijkon kemej okachi tikixmatij, okachi timotokiaj iuan toTachijchiujkauj (Sant. 4:8). w19.10 26 § 1-3

Axkan, tokniuan kiixnamikij miak ouijkayomej. Kemej neskayot, miakej tajyouiaj keman mochiua se tetsauit oso se neteuilis. Ijkuak, xa tisekimej uelis tikinseliskej tochan. Oso no uelis titapaleuiskej ika tomin. Sayoj ke tinochin uelis tiktajtaniskej Jiova maj kinpaleui. Komo tikmatij ke se tokniuj tayokoxtok, xa amo tikmatiskej toni tikiluiskej oso keniuj tikpaleuiskej. Sayoj ke uelis tikchiuaskej miak taman. Kemej neskayot, uelis iuan tiyetoskej, tikakiskej keman kinekis tajtos uan tikixtajtoltiliskej se texto tein tejuan techyolseuia (Is. 50:4). Tein okachi moneki yejua maj iniuan tiyetokan totasojikniuan keman okachi monekis. Moneki axkan tikixtaliskej tikinpiaskej okachi kuali tasojiknimej. Kuali timouikaskej iniuan amo sayoj hasta keman tamis tein amo kuali, ta nochipaya. w19.11 7 § 18, 19

Kitemakayaj porin kitasojtayaj ininDios, Jiova. Akin kitemakaya nejin netetayokolil, ikalyetouanij uan tiopixkamej kikuayaj inakayo tapial tein kitemaktijkaj. Sayoj ke seki taman tein kipiaya tapial sayoj katka iaxka Jiova. ¿Kemej katiyejua? Jiova kiitaya ke ichiauakyo tapial yejua tein okachi kuali. No kijtoj ke iriñones uan ieltapach semi kipiayaj ipatiuj (Lev. 3:6, 12, 14-16). Yejua ika Jiova semi yolpakia keman se israelita kitemakaya iriñones, ieltapach uan ichiauakyo tapial. Israelita akin kitemakaya se tapial kemej netetayokolil kinextiaya ke semi kinejnekia kimakas Jiova tein okachi kuali. No ijkon, Jesús kimakak iPopaj tein okachi kuali keman kitekitilij porin kitasojtaya (Juan 14:31). Jesús semi kiyolpaktiaya kichiuas itanejnekilis Dios uan semi kitasojtaya itanauatiluan (Sal. 40:8). ¡Jiova semi yolpakik keman kiitak keniuj iKonetsin motemakaya kitekitilis! w19.11 22, 23 § 9, 10

ITajtol Dios kijtoua ke itech chikuasen “tonal” Jiova kichijchiuak nochi tein onkak (Gén. 2:2). Sayoj ke, kemej Jiova kiuelita tekitis, kichiujtok okseki taman tekit (Juan 5:17). Jiova tekitik chikuasen tonal uan moseuij itech chikometika tonal uan kinnauatij israelitas maj no ijkuak moseuianij. Dios kijtoj ke tonal sábado kinextiaya ke israelitas katkaj iaxkauan. (Éx. 31:12-14). Amo akin monekia tekitis, nion konemej, nion takeualmej uan nion no monekia kintekitiltiskej inintapialuan (Éx. 20:10). Nejon kinpaleuiaya israelitas maj okachi kitayekanaltianij kiueyichiuaskej Dios. Miakej akin taixyekanayaj itech taneltokalis kiixtalijkej maj mochiua seki taman tein amo taixejekol nejon tonal Sábado. Kijtouayaj ke amo ueliskiaj kiuiuitaskej teisa tein kikuaskej nion no kipajtiskej se akin mokokouaya (Mar. 2:23-27; 3:2-5). Yejuan amo kiitayaj nejon tonal kemej Jiova kiitaya uan Jesús ijkon kinmatiltij akin kikakiaj. w19.12 3, 4 § 8, 9

Ijkon kemej okachi tikixmatij Dios, okachi uelis tikchiuaskej kemej yejuatsin. David kintasojtaya taltikpakneminij ijkon kemej kichiuaskia toTajtsin porin kuali kiixmatia. Kemej David semi kuali mouikak iuan Jiova, israelitas semi kitasojtayaj uan Jiova kijtoj ke David katka se kuali neskayot tein kinpaleuiskia okseki tekiuanij ompa Israel (1 Rey. 15:11; 2 Rey. 14:1-3). ¿Toni techmachtia? Moneki maj tikchiuakan kemej Dios kichiua. Keman timochikauaj tiktakamatiskej Jiova, tiknextiaj ke tiikoneuan (Efes. 4:24). Nochipa tiksentokaskej tikixmatiskej Jiova (Ecl. 3:11). Sayoj ke, amo semi moneki ox semi tikixmatij, ta ox tikchiuaj tein tikmatijya. Komo tikchiuaj ijkon kemej timomachtiaj uan kemej Jiova kichiua, yejuatsin kisentokas motokis touan (Sant. 4:8). Itech iTajtol, techmatiltia ke amo keman kinkauas akin kitemouaj kiixmatiskej. w19.12 20 § 20; 21 § 21, 23

Jacob kintasojtaya nochin ikoneuan, sayoj ke okachi kitasojtaya José, akin kipiaya 17 xiujmej. ¿Keniuj momachilijkej okseki ikoneuan Jacob? Yejuan kinexikoluijkej José uan nejon kichiuak maj kitauelitanij. Maski amo teyi kinchiuilijka, yejuan kinamakakej kemej takeual uan kiluijkej ininpopaj ke se koujtajtapial kimiktijka ikonetsin akin okachi kitasojtaya. Kemej kinexikoluiayaj José, kichiujkej maj amo kipianijok yolseuilis kemej kalyetouanij uan semi kitajyouiltijkej ininpopaj (Gén. 37:3, 4, 27-34). Nexikolot ixnesi itech semej “tachiualismej tein kinejneki totajtakolnakayo” tein semi tamouilil, porin uelis kichiuas maj se taltikpaknenkej amo kiseli tatiochiualismej tein kiualkuis iTekiuajyo Dios (Gál. 5:19-21, TNM). Miakpa, nexikolot kichiua maj taltikpakneminij amo kuali mouikakan, maj moteuikan uan maj mokualantikan. Tein kichiujkej iikniuan José kinextia ke nexikolot kichiua maj taltikpakneminij amo kuali mouikakan uan maj kalyetouanij amo kipiakan yolseuilis. Maski tejuan amo keman tikchiuaskiaj kemej iikniuan José, maj amo tikelkauakan ke titajtakolejkej uan ke toyolo uelis techkajkayauas. Yejua ika kemansa titanexikoluiaj. w20.02 14 § 1-3

Se tonal Jiova kikuilij tepitsin iespíritu uan kinmakak oksekin tayekananij israelitas akin moajsiaj iixpan takenkal kampa mosentiliayaj. Satepan, Moisés kimatik ke ome tayekananij akin amo yajkaj kampa mosentilijkaj no kiselijkaj iespíritu Dios uan peujkaj tajtouaj itenkopa Dios. ¿Toni kichiuak keman Josué kiluij maj kintakaualti? Moisés amo kinnexikoluij nejon ome takamej, ta yolpakik maj Jiova no kinixpejpenani (Núm. 11:24-29). ¿Toni techmachtia tein kichiuak Moisés? Maj tikijtokan ke se tayekankej semi kiuelita kichiuas se tekit itech nechikol. Se tonal, kiluiaj maj kimachti okse tokniuj akin satepan uelis kiixyekanas nejon nechikol. Komo ijkon kemej Moisés, tokniuj tayekankej amo moueyimati, amo kinemilis ke kikuilitij nejon tekit, ta ika pakilis kimachtis. w20.02 15 § 9; 17 § 10, 11

Keman timokokouaj uelis timotayokoltiskej. Xa timopinaujmatiskej porin moneki maj oksekin techpaleuikan itech seki taman porin tejuan amo tiuelijok. Hasta keman oksekin amo kimatij ox timokokouaj, uelis timopinaujmatiskej porin amo ueli tikchiuajok seki taman tein achto tikchiuayaj. Keman tikpanouaj nejon ouijkayomej Jiova techyolchikaua. ¿Keniuj? Itech Biblia, Jiova techiluia ke techpatiuita hasta keman timokokouaj (Sal. 31:19; 41:3). Ika iTajtol Dios, yejuatsin techpaleuis maj amo semi timotekipachojtokan porin timokokouaj. Uelis tikneltokaskej ke Jiova kimati tein tikpanotokej. Maj tiktataujtikan maj techpaleui maj tikitakan kemej moneki tein tikpanotokej. Maj tiktemokan itech Biblia versículos tein uelis techyolchikauaskej. Maj okachi timomachtikan versículos tein kinextiaj ke Jiova techpatiuita. Ijkon, tikitaskej ke Jiova semi yolkuali iniuan akin kitekitiliaj uan amo kikauaj (Sal. 84:11). w20.01 15, 16 § 9, 10; 17 § 12

Isaac katka tominpixkej, yejua ika filisteos kinexikoluiayaj (Gén. 26:12-14). Hasta kitalpachojkej kampa Isaac kikixtiaya at tein ika kinamakaya itapialuan (Gén. 26:15, 16, 27). Axkan sekin no kichiuaj kemej nejon filisteos uan kinnexikoluiaj akin kipiaj okachi ke yejuan. Amo sayoj kinejnekij tein kipiaj, ta no kinejnekij maj amo kipiakanok. Escribas uan fariseos kinexikoluiayaj Jesús porin taltikpakneminij semi kitasojtayaj (Mat. 7:28, 29). Jesús kiixnextiko Dios nikan taltikpak uan tamachtiaya tein melauak. Maski ijkon, yejuan kitakajkayauilijkej porin kinekiaj maj amo kuali kiitanijok (Mar. 15:10; Juan 11:47, 48; 12:12, 13, 19). ¿Toni techmachtia nejon? Ke moneki timochikauaskej amo tikinnexikoluiskej akin kipiaj kualneskayomej tein kichiua maj tokniuan kintasojtakan. Okachi kuali, maj tiktemokan tiknextiskej kualneskayomej tein yejuan kinextiaj (1 Cor. 11:1). w20.02 15 § 4, 5

Xikonnemili ke tionnemi ne uejkauj ompa Persia. Tikonneki tiontajtos iuan tekiuaj akin ompa taixyekana. Sayoj ke, amo uelis iuan tiontajtos komo amo achto tiontajtani ox uelis tikonitas. Komo sayoj ijkon tionajsi, uelis mitsonmiktiskej. Semi tiktasojkamatij maj Jiova amo kichiua kemej akin tekiuajtiaj Persia. Yejuatsin kineki maj iuan titajtokan. Kemej neskayot, maski Jiova kiixmatij kemej Ueyi Tachijchiujkej, Akin kipia nochi chikaualis uan Taixyekankej, kineki maj iuan titajtokan ijkon kemej titajtoskiaj iuan topopaj uan maj tikiluikan ‘toTajtsin’ (Mat. 6:9). Semi techyolpaktia tikmatiskej ke Jiova kineki maj ijkon tikiluikan keman iuan titajtouaj. Jiova “techmakatok tonemilis”, yejua ika uelis tikiluiskej ‘toTajtsin’ (Hech. 17:24, 25). Kemej yejuatsin toTajtsin, moneki tiktakamatiskej. Komo tikchiuaj tein technauatia, yejuatsin techmakas miak tatiochiualismej (Heb. 12:9). Se tatiochiualis yejua tinemiskej nochipaya, ompa iluikak oso nikan taltikpak. w20.02 2 § 1-3

Tiktemouaj tikinpaleuiskej akin tikinmachtiaj Biblia maj kitekitilikan Jiova (Ef. 4:13). Keman se taltikpaknenkej peua momachtia xa okachi kiyolnotsas kimatis keniuj kipaleuis. Sayoj ke keman peua okachi kitasojta Jiova, xa peuas kinemilis keniuj kinpaleuis oksekin hasta tokniuan itech nechikol (Mat. 22:37-39). Keman tikitaskej ke uelis, maj tikiluikan akin tikmachtiaj ke uelis tikpaleuiskej iTekiuajyo Dios ika tomin. Maj tiknextilikan keniuj uelis kiyektalis se kuejmol. Kemej neskayot, maj tikijtokan ke akin tikmachtiaj akin tanojnotsaya uan ayamo moauia, techiluia ke se tokniuj kiyolkokoj. Maj amo tikiluikan ke yejua itajtakol oso tokniuj, ta maj tikmelauilikan toni kijtoua Biblia ke moneki kichiuas. Maj tikiluikan ke uelis kitapojpoluis tokniuj uan kielkauas tein panok oso komo amo ueli, moneki maj iuan tajto akin kiyolkokoj sayoj ke keman kichiuas moneki kuali kinojnotsas uan maj kualtakat porin ijkon kuali mouikaskej (no xikonita Mateo 18:15). Maj tikpaleuikan maj achto momachti tein kiluis tokniuj. w20.01 5, 6 § 14, 15

Keman tiktataujtiaj Jiova maj techtapojpolui, keman timokauaj maj techmelaua uan keman timochikauaj amo oksepa titajtakolchiuaskej, tiknextiaj ke tiktasojkamatij maj Jiova techtapojpolui. Nejin techpaleuia maj oksepa kuali timomachilikan. Semi techyolchikaua tikmatiskej ke “Jiova iniuan yetok akin tajyouijtokej” uan “kinmakixtia akin tayokoxtokej” (Sal. 34:18). Kemej amo uejkaua ixpoliuisya tein amo kuali, xa okachi nesis tein kichiuas maj timotekipachokan. Keman semi timotekipachoskej, maj niman tiktataujtikan Jiova maj techpaleui. Maj nochipa timomachtikan Biblia. Maj tikchiuakan kemej Ana, tatitanil Pablo uan tekiuaj David. Maj tiktajtanikan Jiova maj techpaleui maj tikmatikan toni kichiua maj timotekipachokan (Sal. 139:23). Maj tikauakan maj techpaleui ika tokuejmoluan, okachiok keman amo teyi ueli tikchiuaj. Komo ijkon tikchiuaj, timomachiliskej kemej salmista akin kiluij Jiova: “Keman semi nimotekipachouaya, tejua tinechyolseuiaya uan tikchiuaya maj kuali nimomachili” (Sal. 94:19). w20.02 24 § 17; 25 § 20, 21

Ika yektikatsin espíritu, Dios kichiuak maj tajkuilouanij kitalikan itech Biblia itanemililuan. Keman tikixtajtoltiaj iTajtol Dios uan itech titanemiliaj, itamachtilis Jiova ajsi itech totanemilil uan itech toyolo. Tein ijkuiliujtok itech Biblia techolinia maj timonejnemiltikan kemej Dios tanauatia (Heb. 4:12). Yektikatsin espíritu okachi techpaleuis sayoj komo tikxelouaj tiempo timomachtiskej Biblia uan itech titanemiliskej. Ijkon, iTajtol Dios techyekanas itech nochi tein tikijtoskej uan itech tein tikchiuaskej. No maj tikueyichiuakan Dios iniuan tokniuan (Sal. 22:22). Itech tonechikoluan, yetok iespíritu Dios (Apoc. 2:29). Keman timosentiliaj iniuan tokniuan, titajtanij yektikatsin espíritu, timokuikatiaj nekuikatilmej tein mokixtiaj itech iTajtol Dios uan akin techmachtiaj sentaixpan ika Biblia, Dios kinixtaliani ika iyektikatsin espíritu. Sayoj ke, komo tiknekij maj yektikatsin espíritu okachi techpaleui, moneki timomachtiskej achto ke tiyaskej nechikolmej uan titanankiliskej. w19.11 11 § 13, 14