Kumikumi ma e Tohi Fakaaoga he Feleveiaaga he Moui mo e Fekafekauaga
Me 1-7
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | IEREMIA 32-34
“Ko e Fakamailoga to Liu Atihake a Isaraela”
(Ieremia 32:6-9) Ti pehe atu a Ieremia, Kua hoko mai e kupu a Iehova kia au, kua pehe mai, 7 Kitiala, to hau kia koe a Hanameeli, ko e tama a Saluma, ko e matakainaga he hau a matua tane, ke pehe mai, Kia fakafua e koe māu haku a fonua ha ha i Anatota; ha ko e mena ha ha ia koe e pule ke he fakafua, ke fakafua ai. 8 Ti hau ai kia au ke he lotopa he fale puipui, a Hanameeli ko e tama he matakainaga he haku a matua tane, ke tuga ne kupu a Iehova, kua pehe mai a ia kia au, Kia fakafua a e koe haku a fonua i Anatota, ha ha he motu a Peniamina; ha ko e mena hāu e pule ke eke māu e fonua, ko e hāu foki ke fakafua ai; kia fakafua a e koe māu. Ti iloa ai e au, ko e kupu a Iehova haia. 9 Ti fakafua e au ia Hanameeli, ko e tama he matakainaga he haku a matua tane, e fonua ha ha i Anatota, mo e fafati e au kia ia e tau tupe, ko e hogofulu ma fitu e sikeli ario.
(Ieremia 32:15) Ha kua pehe mai e vagahau a Iehova Sapaota, ko e Atua a Isaraela, To liu fakafua ai ke he motu nai e tau fale, mo e tau fonua, mo e tau uluvine.
(Ieremia 32:10-12) Ti tohi ai e au ke he tohi, mo e fakamau fakamailoga ai e au, ti ta mai e au e tau tagata ke fakamoli aki, mo e fafati ai e au e ario ke he fua tautau. 11 Ti uta e au e tau tohi he fakafua, ko e tohi kua fakamau fakamailoga ai ke lata mo e fakatufono mo e kotofaaga, katoa mo e tohi kua nakai fakamau; 12 Ti ta age e au e tohi he fakafua kia Paruka, ko e tama a Neria, ko e tama a Maaseia, ki mua a Hanameeli, ko e tama he matakainaga he haku a matua tane, ki mua foki he tau tagata ne fakamoli aki ne tohi ai ke he tohi he fakafua, ki mua foki he tau tagata Iutaia oti ne nonofo ke he lotopa he fale puipui.
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Ieremia
32:10-15—Ko e heigoa e kakano he taute ua e tohi ka e taha ne laupepa fakamooli? Ko e tohi ne nakai fakamau kua toka ke fakatutala ki ai. Ko e tohi ne fakamau kua toka mo lagaki paletua ke fakakite e hakotika he tohi ne nakai fakamau kaeke kua lata. He muitua e tau puhala matafakatufono nukua lata pete he fehagai mo e magafaoa mo e matakainaga talitonu, ne fakatoka e Ieremia e fakafifitakiaga ma tautolu.
(Ieremia 33:7, 8) To liuaki foki e au e paeaaga a Iuta, mo e paeaaga a Isaraela, mo e ati hake e au a lautolu, tuga ne vaha fakamua. 8 To fakameā e au a lautolu he ha lautolu a tau mahani kelea oti, ne hala ai a lautolu kia au; to fakamagalo e au ha lautolu a tau mahani kelea oti ne hala ai a lautolu kia au, mo e fakafualoto mai a lautolu kia au.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Ieremia 33:15) Ko e tau aho ia, mo e vaha ia ni, to fakatupu ai e au kia Tavita e La akau tututonu; to eke foki e ia e fakafiliaga mo e tututonu ke he motu.
jr lau 173 para. 10
Maeke a Koe ke Aoga Mai he Maveheaga Foou
10 Fakamaama e Ieremia ko e Mesia, ko Ia ka hau ko e “La akau” ki a Tavita. Felauaki tonu e mena nei. He fekafekau a Ieremia ko e perofeta, ne hio ki lalo e akau he magafaoa patuiki ha Tavita. Ka kua nakai mate e tagutugutu akau. Fai magaaho ti fanau a Iesu he laini he Patuiki ko Tavita. Liga fakahigoa a ia “Ko Iehova ha Tautolu a Tututonu,” he fakamaama e onoonoaga hokulo he Atua ke he mahani ia. (Totou Ieremia 23:5, 6.) Fakaatā e Iehova e Tama fuataha haana ke mamahi ti mate he lalolagi. Ti maeke a Iehova—fakatatau ke he fakafili tonu—ke fakaaoga e uho he poa lukutoto he “La akau” ki a Tavita mo fakavēaga he fakamagaloaga. (Iere. 33:15) Fakaatā he mena nei e puhala ma e falu tagata ke talahaua “tututonu ha i ai e moui,” mo e fakauku ke he agaaga tapu ti eke mo vala he maveheaga foou. Ko e fakamooliaga foki ke he onoonoaga he Atua ma e tututonu, falu tagata ne nakai ko e vala he maveheaga ia kua maeke mo e to aoga mai ai, tuga ka kitia e tautolu.—Roma 5:18.
(Ieremia 33:23, 24) Ti hoko mai e kupu a Iehova kia Ieremia, kua pehe mai, 24 Nakai kia iloa e koe e mena kua vagahau mai ai e motu nai, kua pehe, Ko e na magafaoa ua ne fifili e Iehova kua tiaki tuai e ia a lautolu? Kua fakavihia pihia e lautolu haku a motu, kia nakai tuai eke a lautolu mo motu ki mua ha lautolu.
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Ieremia
33:23, 24—Ko hai e “magafaoa ua” ne tutala ki ai he kupu nei? Taha ko e magafaoa fakapatuiki he laini he Patuiki ko Tavita, mo e taha ko e magafaoa fakaekepoa he mataohi a Arona. He moumou a Ierusalema mo e faituga ha Iehova, ne kitia kua tiaki e Iehova e magafaoa ua nei mo e nakai liu ke fai kautu he lalolagi po ke liu atihake e tapuakiaga haana.
Totouaga he Tohi Tapu
(Ieremia 32:1-12) Ko e kupu ne hoko mai ia Iehova kia Ieremia ke he tau hogofulu a Setekaia ko e patuiki a Iuta, ko e tau hogofulu ma valu ia a Nepukanesa 2 Ko e vaha ia ne pa takai ai a Ierusalema he kau he patuiki a Papelonia; ne puipui foki a Ieremia ko e perofeta ke he lotopa he fale puipui ha ha he fale he patuiki a Iuta. 3 Ha kua puipui he patuiki a Iuta ko Setekaia a ia, kua pehe age, Ko e heigoa kia e mena kua perofeta ai e koe, kua pehe mai, Kua vagahau mai pehe a Iehova, Kitiala, to tuku atu e au e maga nai ke he lima he patuiki a Papelonia, ti eke ai e ia; 4 To nakai hao foki a Setekaia ko e patuiki a Iuta mai he tau lima a Kaletaia, ka e tuku ni a ia ke he lima he patuiki a Papelonia, to vagahau mo e fehagaoaki a laua mo ia mo e fekiteaki a laua mo ia; 5 To takitaki foki e ia a Setekaia ki Papelonia, ti ha i ai a ia ke he mena ia ato ahi atu e au a ia, kua pihia mai a Iehova; pete he tau a mutolu mo e tau tagata Kaletaia nakai ni monuina a mutolu. 6 Ti pehe atu a Ieremia, Kua hoko mai e kupu a Iehova kia au, kua pehe mai, 7 Kitiala, to hau kia koe a Hanameeli, ko e tama a Saluma, ko e matakainaga he hau a matua tane, ke pehe mai, Kia fakafua e koe māu haku a fonua ha ha i Anatota; ha ko e mena ha ha ia koe e pule ke he fakafua, ke fakafua ai. 8 Ti hau ai kia au ke he lotopa he fale puipui, a Hanameeli ko e tama he matakainaga he haku a matua tane, ke tuga ne kupu a Iehova, kua pehe mai a ia kia au, Kia fakafua a e koe haku a fonua i Anatota, ha ha he motu a Peniamina; ha ko e mena hāu e pule ke eke māu e fonua, ko e hāu foki ke fakafua ai; kia fakafua a e koe māu. Ti iloa ai e au, ko e kupu a Iehova haia. 9 Ti fakafua e au ia Hanameeli, ko e tama he matakainaga he haku a matua tane, e fonua ha ha i Anatota, mo e fafati e au kia ia e tau tupe, ko e hogofulu ma fitu e sikeli ario 10 Ti tohi ai e au ke he tohi, mo e fakamau fakamailoga ai e au, ti ta mai e au e tau tagata ke fakamoli aki, mo e fafati ai e au e ario ke he fua tautau. 11 Ti uta e au e tau tohi he fakafua, ko e tohi kua fakamau fakamailoga ai ke lata mo e fakatufono mo e kotofaaga, katoa mo e tohi kua nakai fakamau; 12 Ti ta age e au e tohi he fakafua kia Paruka, ko e tama a Neria, ko e tama a Maaseia, ki mua a Hanameeli, ko e tama he matakainaga he haku a matua tane, ki mua foki he tau tagata ne fakamoli aki ne tohi ai ke he tohi he fakafua, ki mua foki he tau tagata Iutaia oti ne nonofo ke he lotopa he fale puipui.
Me 8-14
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | IEREMIA 35-38
“Epetameleka—Ko e Fakafifitakiaga he Loto Malolō mo e Mahani Totonu”
(Ieremia 38:4-6) Ti pehe age e tau iki ke he patuiki, Kia tamate ai e tagata nai; ha kua fakalolelole ai e ia e tau lima he tau tagata tau kua toe ke he maga nai, mo e tau lima he motu oti, he vagahau atu a ia kia lautolu ke he tau kupu pihia; ha kua nakai kumi he tagata nai kia monuina e motu nai, ka kia malaia ni. 5 Ti pehe age e patuiki ko Setekaia, Kitiala, ha ha he tau lima ha mutolu a ia; ha kua nakai maeke ha mena ke he patuiki ka nakai lata ia kia mutolu. 6 Ti toto ai e lautolu a Ieremia, mo e tuku e lautolu a ia ke he luo a Malekia ko e tama he patuiki, ha ha he lotopa he fale puipui; kua tuku hifo e lautolu a Ieremia ke he tau toua. Nakai toka ai ha vai ke he luo, ka ko e pelapela; ti tomo ai a Ieremia ke he pelapela.
(Ieremia 38:7-10) Kua logona e Epetameleka ko e tagata Aitiope, ko e eunuka ha ha he fale he patuiki, kua tuku hifo a Ieremia ke he luo, kua nofo foki e patuiki ke he gutuhala a Peniamina. 8 Ti fina atu ai a Epetameleka he fale he patuiki, ti vagahau atu a ia ke he patuiki, kua pehe atu, 9 Ko e iki na e, ko e patuiki, kua mahani kelea e tau tagata na ke he tau mena oti ne eke e lautolu ke he perofeta ko Ieremia, kua tuku hifo e lautolu a ia ke he luo; to mate foki a ia he hoge ke he mena ha i ai a ia; ha kua nakai ni toe ha areto ke he maga. 10 Ti poaki atu e patuiki kia Epetameleka ko e tagata Aitiope, kua pehe atu, Kia o atu mo koe e tau tagata tokotolugofulu mai he mena nai, mo e ta hake e mutolu e perofeta ko Ieremia mai he luo, neke mate ai a ia.
(Ieremia 38:11-13) Ti o ai a Epetameleka mo e tau tagata ia, kua o atu a lautolu ke he fale he patuiki ki lalo he mena ne tatanaki ai e tau koloa, mo e ta mai ai e lautolu he mena ia e tau tapulu popo mahehe mo e tau kala ie popo mahehe, ti tuku hifo ai e lautolu e tau mena ia he tau toua kia Ieremia ke he luo. 12 Ti pehe age a Epetameleka ko e tagata Aitiope kia Ieremia, Kia tuku e koe e tau tapulu popo mahehe na mo e tau kala ie mahehe na i lalo he tau feafine hau ke he tau toua. Ti eke ai pihia e Ieremia. 13 Ti futi aki e lautolu a Ieremia ke he tau toua, mo e ta hake e lautolu a ia mai he luo; ti nofo ai a Ieremia ke he lotopa he fale puipui.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Ieremia 35:19) Ko e mena ia kua pehe mai e kupu a Iehova Sapaota, ko e Atua a Isaraela, Nakai vevehe kehe ai e fanau a Ionatapu ko e tama a Rakapā, ka e tutu ai hana tau tagata ki mua haku ke he tau aho oti ni.
it-2 lau 759
Tau Tagata Rakapā
Fiafia a Iehova ke he omaoma fakalilifu ha lautolu. Ko e omaoma mauokafua ha lautolu ke he matua taane he lalolagi ne kehe mamao mai he nakai omaoma he tau Iutaia ke he Tufuga ha lautolu. (Ier 35:12-16) Ne foaki age he Atua e maveheaga ko e palepale ma e tau tagata Rakapā: “Nakai vevehe kehe ai e fanau a Ionatapu ko e tama a Rakapā, ka e tutu ai hana tau tagata ki mua haku ke he tau aho oti ni.”—Ier 35:19.
(Ieremia 37:21) Ti poaki age e patuiki ko Setekaia kia lautolu, ti tuku ai e lautolu a Ieremia ke he lotopa he fale puipui, ti ta mai e lautolu kia ia taki taha e areto ke he taha aho mo e taha aho mai he puhala ne ha i ai e tau tagata taute areto, ato oti ni e tau areto oti he maga. Ti nofo ai a Ieremia ke he lotopa he fale puipui.
Tumau ke O Fano mo e Atua
16 Fakaalofa ai, ne tala mai e Iehova ki a tautolu hagaao ke he totokaaga ka kitia ai i lalo he Kautu faka-Mesia. (Salamo 72:1-4, 16; Isaia 25:7, 8) Kua lagomatai foki e ia a tautolu ke fahia ke he tau kavega he moui he mogonei he fakatonu mai ki a tautolu ke tumau ke he tau mena ne mua. (Mataio 4:4; 6:25-34) Ha ko e fakamauaga he tau puhala ne lagomatai e ia hana tau fekafekau he vaha kua mole, kua fakamafana mai e Iehova a tautolu. (Ieremia 37:21; Iakopo 5:11) Kua fakamalolo e ia a tautolu aki e iloaaga, pete ni ko e ha matematekelea ne fehagai mo tautolu, kua tumau e fakahelehele hana ke he tau fekafekau loto fakamoli hana. (Roma 8:35-39) Ki a lautolu ne falanaki ki a Iehova, ne fakailoa e ia: “Nakai tuai toka ni e au a koe, nakai tuai tiaki ni e au a koe.”—Heperu 13:5.
17 Kua fakamalolo ai he iloaaga nei, ne fakatumau e tau Kerisiano moli ke o fano mo e Atua ka e nakai liliu tua ke he tau puhala fakalalolagi. Ko e manatu fakalalolagi ne mahani ki ai ia lautolu ne mativa he tau motu loga, ko e fofo mai he falu tagata ne loga e koloa ke fagai aki e koe hau a magafaoa nakai ko e kaiha a ia. Ka ko lautolu ne o fano he tua kua fakaheu e onoonoaga ia. Kua uho ki a lautolu e fiafia he Atua mai he tau mena oti mo e mautali ki a ia ke taui e tau mahani fakamoli ha lautolu. (Tau Fakatai 30:8, 9; 1 Korinito 10:13; Heperu 13:18) Ne mailoga he fifine takape i Initia, ko e fakamakai ke gahua ti lafiua aki e makaukau kua lagomatai a ia ke fakafehagai. He nakai kapaletu ke he tuaga hana he moui, kua mailoga e ia ha ko e mena kaeke ke tuku fakamua e ia he hana moui e Kautu he Atua mo e hana tututonu, to fakamonuina e Iehova e tau gahua hana ke moua e tau koloa kua lata ma hana ni mo e hana tama tane. (Mataio 6:33, 34) Tokologa he tau afe he lalolagi ne fakatata, pete ni ko e matematekelea ka hoko ki a lautolu, ko Iehova e kolo mo e taue ha lautolu. (Salamo 91:2) Kua moli nakai e naia ki a koe?
Tau Vaha Mitaki Lahi i Mua
He magaaho fakamui, he magaaho ne pa takai he patuiki a Papelonia a Ierusalema ne tiaki taofiaga, kua taute ai e tau tagata ke “kai mo e fakaatukehe . . . e tau mena kai ha lautolu kua fafati.” (Esekielu 4:16) Kua hoko e tuaga ia ke he matematekelea lahi ati kai ai he falu fifine e tau vala kakano he fanau ni ha lautolu. (Tagi Aue 2:20) Ka e, pete ni kua fakahala a Ieremia ha ko e gahua fakamatala hana, ne taute e Iehova ke “ta mai . . . ki a [Ieremia] taki taha e areto ke he taha aho mo e taha aho mai he puhala ne ha i ai e tau tagata taute areto, ato oti ni e tau areto oti he maga.”—Ieremia 37:21.
Nimo nakai e Iehova a Ieremia he magaaho ne oti ai e falaoa? Nakai pihia, ha ko e magaaho ne to e maaga ke he tau Papelonia, kua tuku age ki a Ieremia ‘e tau mena kai, mo e mena fakaalofa, ti fakafano ai.’—Ieremia 40:5, 6; kikite foki a Salamo 37:25.
Totouaga he Tohi Tapu
(Ieremia 36:27–37:2) Ti hoko mai ai e kupu a Iehova kia Ieremia, ka kua oti he huhunu he patuiki e tohi vakai, mo e tau kupu ne tohi e Paruka mai he gutu a Ieremia, kua pehe mai, 28 Kia uta foki e koe taha tohi vakai mo e tohi ai e tau kupu fakamua oti ne ha i ai ke he tohi vakai fakamua, ne huhunu ai he patuiki a Iuta ko Iehoakima. 29 Ti pehe atu a koe ke he patuiki a Iuta ko Iehoakima, Kua pehe mai e kupu a Iehova, Kua huhunu e koe e tohi vakai na, kua pehe mai, Ko e ha ne tohi ai e koe, pehe, To hau ni e patuiki a Papelonia, mo e fakaoti ai e motu nai, mo e uta kehe ai e ia e tau tagata katoa foki mo e tau manu? 30 Ko e mena ia kua pehe mai e vagahau a Iehova ke he patuiki a Iuta ko Iehoakima, To nakai, ha ia ia taha ke nofo ke he nofoaiki a Tavita; to liti foki hana tino ka mate ke he vevela ka aho, mo e makalili ka po. 31 To taui atu foki e au kia ia, mo e hana fanau; mo e hana tau fekafekau, ha lautolu a tau mahani kelea; to fakahoko atu foki e au kia lautolu, mo lautolu ne nonofo i Ierusalema, mo e tau tagata Iuta, e tau malaia oti ne vagahau atu ai e au kia lautolu; ka e nakai fanogonogo mai a lautolu. 32 Ti uta ai e Ieremia taha tohi vakai, mo e ta age ai ke he tohikupu ko Paruka ko e tama a Neria; ti tohi ai foki e ia mai he gutu a Ieremia, e tau kupu oti he tohi ne huhunu ai ke he afi he patuiki a Iuta ko Iehoakima; ti lafi ai foki falu a kupu pihia ne loga.
37 Kua eke foki a Setekaia ko e tama a Iosia mo patuiki ke hukuiaki a Konia ko e tama a Iehoakima, ne kotofa foki e Nepukanesa ko e patuiki a Papelonia a ia ke eke mo patuiki ke he motu ko Iuta. 2 Ka e nakai fanogonogo a ia, po ke hana tau fekafekau, po ke tau tagata he motu, ke he tau kupu a Iehova, ne vagahau mai ai e ia he perofeta ko Ieremia.
Me 15-21
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | IEREMIA 39-43
“Foaki e Iehova ke he Tau Tagata Takitaha Fakatatau ke he Tau Gahua ha Lautolu”
(Ieremia 39:4-7) Kua kitia a lautolu he patuiki a Iuta ko Setekaia, mo e kau oti, ti fehola a lautolu, mo e o kehe ai he maga he po, ne o age ai a lautolu he puhala he kaina he patuiki, ke he gutuhala ke he vaha he na kaupa ua; ne fina age foki a ia he puhala ke he kelekele tatai. 5 Ti tutuli he kau he tau tagata Kaletaia a lautolu, ti moua ai e lautolu a ia ke he kelekele tatai a Ieriko; kua tapaki e lautolu a ia, ti ta hake e lautolu a ia ke he patuiki a Papelonia ko Nepukanesa i Ripelā ke he motu ko Hamato, ti vagahau ai a laua mo ia ke he fakahala. 6 Ti kelipopo ai he patuiki a Papelonia e tau tama tane a Setekaia ki mua hana i Ripelā; ne kelipopo foki he patuiki a Papelonia e tau iki oti a Iuta. 7 Ne fakapouli foki e ia e tau mata a Setekaia mo e lili e lautolu a ia ke he na liliaga apa kula ua ke uta a ia ki Papelonia.
(Ieremia 39:15-18) Ne hoko mai e kupu a Iehova kia Ieremia, he puipui ai a ia ke he lotopa he fale puipui, kua pehe mai, 16 Kia fano a koe mo e tala age a koe kia Epetameleka ko e tagata Aitiope, kia pehe age, Kua pehe mai e vagahau a Iehova Sapaota, ko e Atua a Isaraela, Kitiala, to fakahoko e au haku a tau kupu ke he maga nai ke malaia ai, ka e nakai ke monuina ai; to hoko foki ki mua hāu ke he aho ia. 17 Ka to laveaki e au a koe ke he aho ia, Kua pihia mai a Iehova, ti nakai tuku atu a koe ke he tau lima he tau tagata kua matakutaku a koe ki ai. 18 Ha ko e mena to fakahao e au a koe, ti nakai mate a koe ke he pelu, ka e eke e moui hāu mo mena ne fofo he tau māu; ha kua tua a koe kia au, kua pihia mai a Iehova.
(Ieremia 40:1-6) Ko e kupu ne hoko mai ia Iehova kia Ieremia, ka kua mole he toka atu he takitaki he kau leoleo ko Nepusatana a ia ke fano i Rama, he moua e ia a ia, kua lili a ia ke he tau liliaga lapatoa fakalataha mo e tau tagata oti ne fakapaea atu i Ierusalema mo Iuta ne uta ke fakapaea ai i Papelonia. 2 Ti uta he takitaki he kau leoleo a Ieremia, mo e pehe age kia ia, Ne talahau mai e Iehova, hau a Atua, e malaia nai ke he mena nai. 3 Ti fakahoko ai e Iehova, mo e eke ai e ia ke lata mo e mena ne vagahau mai e ia; ha kua hala a mutolu kia Iehova, mo e nakai fanogonogo a mutolu ke he hana leo, ko e mena ia kua hoko kia mutolu e tau mena nai. 4 Hanai, kitiala, kua vevete a koe he aho nai mai he tau toua lapatoa ha ha he tau lima hāu. Kaeke kua mitaki kia koe ke o a taua mo au ki Papelonia, ti hau a ke o, to leveki e au a koe; ka ko e mena kaeke kua kelea kia koe ke o a taua mo au ki Papelonia, ti tokai; kia kitekite a a koe, ha ha i mua hau e motu oti; ko e mena ne mitaki mo e lata ke fano a koe ki ai, kia fano a koe ke he mena ia. 5 Ka kua nakaila liu atu a ia, ti pehe age a ia, Kia liu atu ā koe kia Ketalia ko e tama a Aikamo, ko e tama a ia a Safana, ne kotofa ai a ia he patuiki a Papelonia ke pule ke he tau maga a Iuta, ti nonofo a mua mo ia fakalataha mo e motu; ka nakai pihia, ko e mena kua lata kia koe ke fano ki ai, kia fano ā koe ki ai. Ti ta age he takitaki he kau leoleo e tau mena kai kia ia, mo e mena fakaalofa, ti fakafano atu e ia a ia. 6 Ti fina age ai a Ieremia kia Ketalia ko e tama a Aikamo ki Misepa; ti nonofo ai a laua mo ia fakalataha mo e tau tagata ne toe ke he motu.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Ieremia 42:1-3) Kua fakatata mai e tau takitaki kau oti, mo Iohanana ko e tama a Karea, mo Iaasenaia ko e tama a Hosaia, mo e tau tagata oti, ko e tau lalo tagata katoa mo e tau iki, 2 Ti pehe mai a lautolu ke he perofeta ko Ieremia, Kia talia e koe ha mautolu a olelalo nai, ti liogi a e koe kia Iehova hau a Atua ma mautolu, ko mautolu oti nai ko e tau tagata ne toe; ha kua toe ai a mautolu tokogahoa mai he tau tagata tokologa, tuga ne fioia mai hau a na fofoga kia mautolu; 3 Kia fakakite mai e Iehova hau a Atua kia mautolu e puhala ke o ai a mautolu, mo e mena ke eke e mautolu.
(Ieremia 43:2) Ti pehe mai ai a Asaraia ko e tama a Hosaia, mo Iohanana ko e tama a Karea, mo e tau tagata fakatokoluga oti kua o mai a lautolu kia Ieremia, Ko e pikopiko ne fakamatala mai e koe; nakai fakafano mai a koe e Iehova ha tautolu a Atua, ke pehe mai, Aua neke o atu a mutolu ki Aikupito ke api ai.
(Ieremia 43:4) Ti nakai fanogonogo a Iohanana ko e tama a Karea, mo e tau takitaki kau oti, mo e tau tagata oti ke he leo a Iehova, ke nonofo ai a lautolu ke he motu ko Iuta.
Huhu Kia a Koe, “Ko Fe a Iehova?”
10 He mole e moumou a Ierusalema ti o foki e tau kautau Papelonia mo e tau tagata paea Iutaia, ne mautali a Ionano ke uta e matakau tote ha Iutaia ne toe agaia i Iuta ki Aikupito. Ne fakatoka e tau pulega ha lautolu, ka e to o a lautolu ne ole mua a lautolu ki a Ieremia ke liogi ke lata mo lautolu mo e kumi takitakiaga mai ia Iehova. Pete ia, he nakai moua e lautolu e tali ne manako a lautolu ki ai, ne taute e lautolu e pulega ne fakatoka e lautolu. (Ieremia 41:16–43:7) Kitia nakai e koe e tau fakaakoaga ke he tau mena tutupu nei kua maeke ke aoga ki a koe ti ka kumi atu a koe ke he fofoga ha Iehova, to moua e koe a ia?
(Ieremia 43:6, 7) Ko e tau tane mo e tau fifine, mo e tau tama ikiiki, mo e tau tama fifine he patuiki, mo e tau tagata oti ne toka ai he takitaki he kau leoleo ko Nepusatana kia Ketalia ko e tama a Aikamo ko e tama a Safana, katoa mo e perofeta ko Ieremia, mo Paruka ko e tama a Neria. 7 Ti o atu ai a lautolu ke he motu ko Aikupito; ha kua nakai fanogonogo a lautolu ke he leo a Iehova; ti hohoko atu ni a lautolu ki Tapanesa.
it-1 lau 463 para. 4
Fakapapahiaga
Ne fofō fakahiku a Ierusalema he tau ke 9 aki ha Setekaia (609 F.V.N.), ti veli e maaga he tau ke 11 aki he pule haana (607 F.V.N.), fakatatai ke he tau ke 19 aki ha Nepukanesa ne pule (totou mai he tau ne eke a ia mo patuiki he 625 F.V.N.). (2Pa 25:1-8) He mahina ke limaaki he tau ia (ko e mahina ha Ab, fakatatai ke he tau mahina ha Iulai mo Aokuso) ne huhunu e maaga, ulu moumou e tau kaupā, ti laulahi he tau tagata ne uta fakapaea. Ka e “falu ko e tau tagata nonofogati he motu” ne kua fakaatā ke toe hifo, ti nonofo a lautolu i ai ato tamate a Ketalia, ko ia ne kotofa e Nepukanesa, mo e fehola ki Aikupito ti toka a Iuta ne kua moumou katoa. (2Pa 25:9-12, 22-26) Tupu e mena nei he mahina ke fituaki ko Etanima (po ko Tishri, fakatatai ke he tau mahina ha Sepetema mo Oketopa). Ko e totouaga he 70 e tau he moumouaga ne kamata kavi ia Oketopa 1, 607 F.V.N., ti fakaoti he 537 F.V.N. He mahina ke fituaki he tau ia ne fakaoti ai, ko e tau Iutaia fakamua ne liliu kua hohoko atu ki Iuta, ko e 70 e tau tali mai he kamata ke vao katoa e motu ne moumou.—2No 36:21-23; Esr 3:1.
Totouaga he Tohi Tapu
(Ieremia 40:11–41:3) Ko e tau tagata Iuta oti foki ha ha i Moapi, mo e motu he fanau a Amoni, mo Etoma mo lautolu ha ha i ai ke he tau motu oti, kua logona e lautolu kua toka he patuiki a Papelonia a lautolu ne toe i Iuta, mo e kotofa ai e ia ke pule kia lautolu a Ketalia ko e tama a Aikamo, ko e tama a Safana; 12 Ti liliu mai ai e tau tagata Iuta oti, he tau mena oti ne vega a lautolu ki ai, mo e o mai a lautolu ke he motu ko Iuta kia Ketalia i Misepa, ti tatanaki ai e lautolu e uaina mo e tau fua akau momoho ne loga lahi ni. 13 Ko Iohanana foki ko e tama a Karea, mo e tau takitaki kau oti ne ha i ai ke he vao, kua o mai a lautolu kia Ketalia i Misepa; 14 Ti pehe age a lautolu kia ia, Kua iloa nakai e koe kua fakafano mai he patuiki he fanau a Amoni ko Paaliso, a Isamaeli ko e tama a Netanaia ke kelipopo a koe? Ka e nakai talia e Ketalia ko e tama a Aikamo e tala ha lautolu. 15 Ti tala age fufu a Iohanana ko e tama a Karea kia Ketalia i Misepa, kua pehe age, Kia toka e koe au ke fano, mo e keli e au a Isamaeli ko e tama a Netanaia, ti nakai iloa e taha, Kia kelipopo e ia a koe he ha, ke fakamavehevehe ai e tau tagata Iuta oti kua fakapotopoto ai kia koe, ke fakaotioti ai foki e tau tagata Iuta ne toe? 16 Ti pehe age a Ketalia ko e tama a Aikamo kia Iohanana ko e tama a Karea, Ua eke e koe e mena na, ha ko e pikopiko kua tala mai e koe kia Isamaeli.
41 Kua hoko ke he fitu mahina, ti o mai ai a Isamaeli ko e tama a Netanaia, ko e tama a ia a Elisama, ko e magafaoa taha a laua mo e patuiki, mo e taha a ia he tau takitaki kau he patuiki, mo e tokohogofulu e tagata fakalataha mo ia, kia Ketalia ko e tama a Aikamo ki Misepa, ti kai mena fakalataha ai a lautolu i Misepa. 2 Ti mamatike a Isamaeli ko e tama a Netanaia, mo e tau tagata tokohogofulu ha ha ia ia, mo e keli e lautolu a Ketalia ko e tama a Aikamo ko e tama a Safana ke he pelu, ne keli e lautolu a ia ne kotofa he patuiki a Papelonia ke pule ke he motu. 3 Ne keli foki e Isamaeli e tau tagata Iuta oti ha ha ia Ketalia i Misepa, mo e tau tagata Kaletaia, ko e tau tagata tau, ne moua ai e lautolu ke he mena ia.
Me 22-28
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | IEREMIA 44-48
“Aua Neke ‘Kumi . . . e Tau Mena Lalahi Māu’”
(Ieremia 45:2, 3) Paruka na e, kua pehe mai e vagahau a Iehova ko e Atua a Isaraela kia koe; 3 Kua pehe a koe, Oi te fakaalofa kia au! ha kua lafilafi e Iehova e mānu ke he haku a mamahi; kua oti haku manava he tauoi au, nakai moua e au ha okiokiaga.
(Ieremia 45:4, 5a) Kia tala age a koe kia ia pehe, Kua pehe mai e vagahau a Iehova, Kitiala, ko e mena ne ati hake e au, to ulu e au ki lalo, ko e mena foki ne to e au, to taaki ai e au; ko e motu oti nai haia. 5 Ko koe foki, kua kumi kia e koe e tau mena lalahi māu? Aua neke kumi.
(Ieremia 45:5e) Ha ko e mena kitiala, to fakahoko e au e malaia ki luga he tau tagata oti, kua pihia mai a Iehova, ka to ta atu e au hau a moui kia koe, ke eke mo mena ne moua he tau ke he tau mena oti ke fano a koe ki ai.
Kumi e Kautu, Nakai ko e Tau Mena
6 Manamanatu fakakū ki a Paruka, ko e tohikupu he perofeta ko Ieremia. Magaaho ne kamata a Paruka ke ‘kumi e tau mena lalahi’ ma haana, ne fakamanatu e Iehova ki a ia to nakai leva ti moumou a Ierusalema. Ka e mavehe a Iehova ki a Paruka to fakahao e Ia e moui haana. (Ieremia 45:1-5) Nakai lata a Paruka ke amanaki foki ke he ha mena. Nakai amanaki a Iehova ke fakahao e tau mena ne moua he tau tagata. (Ieremia 20:5) Nonofo a tautolu mogonei tata atu ke he moumouaga he lalolagi a Satani. Nakai ko e magaaho anei ke tumau e kumi he tau koloa loga ma tautolu. Ti nakai lata a tautolu ke amanaki ka mole e matematekelea lahi, kua moua agaia e tautolu e tau koloa ne moua e tautolu mogonei, pete kua uho lahi ai ki a tautolu.—Tau Fakatai 11:4; Mataio 24:21, 22; Luka 12:15.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Ieremia 48:13) To mā foki a Moapi ha ko Kemosa, tuga he mā e magafaoa a Isaraela ha ko Peteli, ne tua a lautolu ki ai.
it-1 lau 430
Kemosa
Ne talahau tuai he perofeta ko Ieremia e matematekelea ka fakahoko ki Moapi, he pehē ko e atua ha lautolu ko Kemosa mo e tau ekepoa mo e tau iki to uta fakapaea. To mā e tau tagata Moapi ha kua lolelole e atua ha lautolu, tuga e magafaoa hogofulu he kautu ha Isaraela ne mā ha ko Peteli, liga ha kua tapuaki a lautolu ke he punua povi.—Ier 48:7, 13, 46.
(Ieremia 48:42) To fakaoti a Moapi, nakai eke a ia mo motu, he fakatokoluga a ia kia Iehova.
it-2 lau 422 para. 2
Moapi
Ko e fakamooliaga hakotika he tau perofetaaga hagaao ki a Moapi kua nakai maeke ke fakatikai. He tau senetenari kua mole ne galo katoatoa e tau tagata Moapi. (Ier 48:42) He vahā nei, ko e tau maaga ne manatu ai ko e tau taone ha Moapi tuga a Nepo, Hesepono, Aroeru, Petekamulo, mo Paalameona kua hukui he tau mena kua malona. Loga atu foki e tau matakavi kua nakai iloa mogonei.
Totouaga he Tohi Tapu
(Ieremia 47:1-7) Ko e kupu a Iehova ne hoko mai ke he perofeta ko Ieremia ke he tau tagata Filisitia, ka e nakaila ta e Farao a Kasa. 2 Kua pehe mai e vagahau a Iehova, Kitiala, to hake mai e vai he fahi tokelau, ke eke mo vailele ke puapuā ai; ti lofia ai e motu, mo e tau mena ne puke ai, ko e maga mo lautolu ne nonofo ai; ti tagi ai e tau tagata, mo e tagi fekapai ai a lautolu oti ne nonofo ke he motu. 3 Ha ko e pakō he tomumu he tau mahina hui he hana tau solofanua malolo, mo e feoho he hana tau kariota, mo e galulu he hana tau veli, nakai haga ki tua e tau matua ke he ha lautolu a fanau ha ko e lolelole he tau lima ha lautolu; 4 Ha ko e aho ko e hoko mai ne fai ke moumou ai e tau tagata Filisitia oti, ke vevehe kehe e tau lagomatai oti ne toe i Turo mo Saitonu; ha ko e mena to moumou e Iehova e tau tagata Filisitia, ko lautolu ne toe ke he motu ne takai he tahi ko Kafatori. 5 Kua hifipuga e tau ulu ha lautolu i Kasa; kua fakaotioti a Asekelona mo lautolu ne toe ke he ha lautolu a pahua; to helehele e koe a koe ato a fe? 6 Oi te! ko e pelu a Iehova na e, nakai okioki a koe ato a fe? kia liu atu a ke he hau a tokaaga, kia okioki a, mo e nofo fakalogologo ā koe. 7 Ke maeke fefe ke okioki a koe? ha kua poaki atu ai e Iehova ke tau mo Asekelona, mo e tau motu ne tutu ai ke he mataafaga, kua kotofa a ia ki ai ke he mena ia.
Me 29–Iuni 4
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | IEREMIA 49-50
“Fakamonuina e Iehova e Mahani Fakatokolalo ka e Fakahala e Fakatokoluga”
(Ieremia 50:4-7) Ko e tau aho ia, mo e vaha ia, kua pehe mai a Iehova, to o mai ai e fanau a Isaraela, ko lautolu fakalataha mo e fanau a Iuta, to o ai a lautolu mo e tagi, mo e kumi e lautolu a Iehova ha lautolu a Atua. 5 To huhu a lautolu ke he puhala ki Siona mo e tau mata ha lautolu kua haga mai ki hinai, kua pehe, Kia o mai a, kia fakalataha a tautolu mo Iehova ke he maveheaga tukulagi, nakai nimo. 6 Ko e haku a motu ko e fuifui mamoe kua hehe, kua hehe a lautolu; kua fakahehe a lautolu he tau leveki ha lautolu; ne fakaliliu kehe e lautolu a lautolu ke he atu mouga; kua o fano a lautolu ke he taha mouga mo e taha mouga, kua nimo ia lautolu ha lautolu a mena ke tatakoto ai. 7 Kua kai a lautolu e lautolu oti ne moua a lautolu; ne pehe age foki a lautolu ne favale age kia lautolu, Nakai nonofo a mautolu mo e kelea, ha kua hala a lautolu kia Iehova, ko e mena kua nofo ai e mahani tututonu, ko Iehova, ko e amaamanaki he tau matua ha lautolu.
(Ieremia 50:29-32) Kia fakapotopoto mai e tau tagata fana ke tau mo Papelonia, ko lautolu oti kua loloku e kaufana; kia hē api takai a mutolu kia ia, aua neke hao taha; kia taui atu e mutolu kia ia ke lata mo e hana tau gahua; ke tuga ne tau mena oti ne eke e ia, kia eke pihia e mutolu kia ia; ha kua fakatokoluga a ia kia Iehova, ko ia ne Tapu i Isaraela. 30 Ko e mena ia to veveli ai hana tau fuata ke he hana tau male, to mamate ai foki ke he aho ia hana tau tagata tau oti, kua pihia mai a Iehova. 31 Ko koe na kua fakatokoluga, kitiala, to eke e au a koe mo fi haku, kua pihia mai e Iki, ko Iehova Sapaota; ha kua hoko mai e aho hau, ko e vaha ke taui ai e au kia koe. 32 To tupetupe mo e veli a ia ne fakatokoluga, ti nakai ha ha i ai taha ke fakamatike aki a ia; to tafu e au e afi ke he hana tau maga, ti oti ai ni he vela hana tau fahi oti.
(Ieremia 50:38, 39) To hoko e vevela ke he hana tau vai ti mamiti ai; ha ko e motu ni a ia he tau tupua kua ta, kua heketia a lautolu ke he tau mena matakutakuina. 39 Ko e mena ia to nonofo ai e tau manu favale he vao, fakalataha mo e tau luko, to nonofo ai foki e tau iaena; nakai liu kakai ai tukulagi; nakai ni nofo ai taha ke hahau mo hahau.
Ko e Tohi Mai he Atua
20 Ne nakai moui a Isaia ke kitia e tutakale a Papelonia. Ka e moli e perofetaaga, ne eke a Papelonia he mogo fakamui “mo tatanakiaga maka.” (Ieremia 51:37) Hagaao ke he tagata fakaako Heperu ko Jerome (fanau he senetenari ke fa aki V.N.), ke he vaha hana ne eke a Papelonia mo totoloaga he “tau manu totolo kehekehe,” ti tumau ai ke tutakale ke hoko mai ke he vaha nei. Ko e ha fakafouaga a Papelonia mo matakavi fulufuluola lahi ke kitekite ne liga fakataki aki e tau tagata evaeva, ka kua galo tukulagi e “tama tane katoa mo e tama tane he hana tama tane” ha Papelonia, tuga ni ne talahau tuai mai e Isaia.—Isaia 14:22.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Ieremia 49:1, 2) Kua pehe mai e vagahau a Iehova ke he fanau a Amoni, Nakai kia fai tama tane a Isaraela? nakai kia fai hakeaga a ia? Ti kua eke he ha e Malekama a Kato māna, ti nonofo ai hana tau tagata ke he tau maga hana? 2 Ko e mena a kitiala, to hoko mai e vaha, kua pihia mai a Iehova, to eke e au ke logona ai e kalaga ke tau ki Rapa, ko e maga he fanau a Anomi; to eke ia mo tumutumu, he tau mena kua moumou, to huhunu ke he afi hana tau maga ne fofo; ti eke e Isaraela a lautolu māna, ko lautolu ne eke a ia ma lautolu, kua pihia mai a Iehova.
it-1 lau 94 para. 6
Tau Tagata Amoni
Liga he mole e fakapaeaaga he tau tagata he kautu he faahi tokelau ha Isaraela ne fakahoko e Tikelata-pilesa III mo e taha he tau hukui haana (2Pa 15:29; 17:6), kamata e tau tagata Amoni ke nonofo he maaga he magafaoa a Kato, nukua nakai kautū a lautolu he tau mo Iefeta. (Fakatatai Sal 83:4-8.) Ti he fekau fakaperofeta ha Iehova puhala ia Ieremia, ne fakatonu e tau tagata Amoni he uta e tufaaga he tau tagata Kato ti hataki hagaao ke he moumouaga ka hoko ki a Amoni mo e haana atua ko Malekama (Milikoma). (Ier 49:1-5) Matutaki e tau Amoni he fakafano e tau kau ke fakatauhele a Iuta i lalo hifo he Patuiki ko Iehoakima he magahala he tau tau fakahiku he kautu Iutaia.—2Pa 24:2, 3.
(Ieremia 49:17, 18) To eke foki a Etoma mo mena ke ofo ai; to ofo a lautolu oti takitaha ne o age ai, mo e fakakatakatakē ai ke he hana tau mauku oti. 18 Tuga he fakaotioti a Sotoma mo Komora, mo e tau maga ne fetataaki mo lautolu, kua pehe mai a Iehova, nakai nofo ai taha he mena ia, to nakai api ai ha tama he tagata.
jr lau 163 para. 18
“Kua Eke e Iehova e Mena ne Finagalo Ai a Ia”
18 Fai perofetaaga foki ne fakamooli he senetenari fakamua V.N. Ne talahau tuai he Atua puhala ia Ieremia, ko Etoma e taha he tau motu ka lauia foki ke he totokoaga ha Papelonia. (Iere. 25:15-17, 21; 27:1-7) Ka e laulahi atu e kakano he kupu faka-Atua. To eke a Etoma ke tuga a Sotoma mo Komora. Iloa e koe e kakano he mena ia—nakai fai tagata ka liu nonofo ai, to fakaotioti tukulagi. (Iere. 49:7-10, 17, 18) Ko e mena tonu ia ne tupu. I fe he manatu e koe kua maeke ke moua e higoa Etoma mo e tau tagata Etoma he vahā nei? Ke he ha mepe foou kia? Nakai. Laulahi ni ke moua i loto he tau tohi tuai mo e fakamauaga tala tuai he Tohi Tapu po ke he tau mepe mai he magahala ia. Ne talahau e Flavius Josephus kua peehi malolō ke he tau tagata Etoma ke talia e tau fakaakoaga Iutaia he senetenari ke uaaki F.V.N. Mole ia, ne fakaotioti tukulagi a lautolu he moumouaga ha Ierusalema he 70 V.N.
ip-2 lau 351 para. 6
Taute e Iehova e Higoa Lilifu ma Haana
6 Ko e ha kua liu mai a Iehova he tauaga i Etoma? Ko e tau tagata Etoma ko lautolu ne matutaki e fakafualoto ne kamata he tupuna ha lautolu ko Esau, ko e tau fī he tau tagata he Atua. (Kenese 25:24-34; Numera 20:14-21) Ko e hokulo he vihiatia ha Etoma ki a Iuta kua kitia maaliali he magaaho ne moumou a Ierusalema ti fiafia mo e fakaohooho he tau Etoma e tau kautau Papelonia. (Salamo 137:7) He totoko pihia ki a Iehova ko e faitaua mooli ki a ia. Kakano ia ati eketaha a ia ke fakahoko e pelu haana he taui atu ke he tau tagata Etoma!—Isaia 34:5-15; Ieremia 49:7-22.
Totouaga he Tohi Tapu
(Ieremia 50:1-10) Ko e kupu ne vagahau mai ai a Iehova ki Papelonia mo e motu ko Kaletaia, ia Ieremia ko e perofeta. 2 Kia talahau atu a e mutolu ke he tau motu mo e fakailoa atu ai; kia nikiti ki luga foki e matini; kia fakailoa atu ā, aua neke fufu; kia pehe atu ā mutolu, Kua fofo a Papelonia, kua fakama a Pele, kua matakutaku ai a Merotaka; kua fakamā hana tau tupua, kua matakutaku hana tau tupua. 3 Ha kua hake mai e motu he fahi tokelau ke tau mo ia, to eke e ia hana kelekele mo mena kua moumou, ti nakai nofo ai taha; kua fehola a lautolu ko e tau tagata mo e tau manu, kua o a lautolu. 4 Ko e tau aho ia, mo e vaha ia, kua pehe mai a Iehova, to o mai ai e fanau a Isaraela, ko lautolu fakalataha mo e fanau a Iuta, to o ai a lautolu mo e tagi, mo e kumi e lautolu a Iehova ha lautolu a Atua. 5 To huhu a lautolu ke he puhala ki Siona mo e tau mata ha lautolu kua haga mai ki hinai, kua pehe, Kia o mai a, kia fakalataha a tautolu mo Iehova ke he maveheaga tukulagi, nakai nimo. 6 Ko e haku a motu ko e fuifui mamoe kua hehe, kua hehe a lautolu; kua fakahehe a lautolu he tau leveki ha lautolu; ne fakaliliu kehe e lautolu a lautolu ke he atu mouga; kua o fano a lautolu ke he taha mouga mo e taha mouga, kua nimo ia lautolu ha lautolu a mena ke tatakoto ai. 7 Kua kai a lautolu e lautolu oti ne moua a lautolu; ne pehe age foki a lautolu ne favale age kia lautolu, Nakai nonofo a mautolu mo e kelea, ha kua hala a lautolu kia Iehova, ko e mena kua nofo ai e mahani tututonu, ko Iehova, ko e amaamanaki he tau matua ha lautolu. 8 Kia fehola a mai loto a Papelonia, mo e o atu a he kelekele a Kaletaia; kia eke a mutolu ke tuga ne tau koti tane ki mua he fuifui. 9 Ha ko e mena, kitiala, to fakaohooho e au, mo e ta hake ai e au e fakapotopotoaga he tau motu lalahi mai he motu ke he fahi tokelau, ke tau mo Papelonia; ti tatanaki atu a lautolu ke tau mo ia; to fofo foki a ia mai he mena na; to eke ha lautolu a tau fana ke tuga ne tau fana he toa iloilo; nakai ni liliu noa mai. 10 To eke foki a Kaletaia mo mena ne fofo he tau, to mamakona ai a lautolu ne fofo hana tau mena, kua pihia mai a Iehova.