“Setšo sa Lehu” se Godišwa Bjang?

“Go na le dikhilomithara tše dikete magareng ga bafaladi bao e lego bafsa bao ba nyamilego monaganong ba Kosovo le bana ba Amerika bao ba hlasetšwego ke bošoro le diphihlelo tše dingwe tšeo di kwešago bohloko, eupša monabo wa maikwelo magareng ga bona e ka no se be o mogolo gakaalo.”—Marc Kaufman, The Washington Post.

Go sa šetšwe gore re a rata goba ga re rate, ka moka ga rena re kgongwa ke lehu ka go lebanya goba ka go se lebanye. Se ke therešo go sa šetšwe moo re dulago gona—nageng yeo e tlaišwago ke tlhaselo e šoro goba go yeo e thabelago boemo bja teka-tekano ka mo go feletšego.

PONAGALO ya “setšo sa lehu” e ka bonwa tekanyong e phagamego ya kgateletšego, tlalelo, temalelo ya dihlare-tagi, go ntšhwa ga dimpa, boitshwaro bja go ikgobatša, go ipolaya le polao ya bontši lehono. Moprofesara Michael Kearl wa Lefapha la Thuta-leago le Setlogo sa Motho la Yunibesithi ya Trinity kua San Antonio, Texas, U.S.A., o hlalositše mabapi le go dirišwa ga sehlogo sa lehu gore: “Go tšwa ponong ya morago ya lekgolong la bo-masome-pedi la nywaga [1999], re hwetša gore . . . lehu e ba leo le lemogwago e le matla a motheo ao a laolago bophelo, mafolofolo le tlhamo ya tshepedišo ya tša leago. Lehu ke motheo wa tlhohleletšo ya madumedi a rena, difilosofi, dikgopolo tša tša bopolitiki, bokgabo le dithekinolotši tša tša kalafo. Le rekiša dikuranta le ditumelelano tša phemelo, le matlafatša dithulaganyo tša mananeo a rena a thelebišene, . . . gaešita le go tiiša diintaseteri tša rena.” Anke re hlahlobeng mehlala e mengwe ya kamoo mokgwa wo wo o bitšwago setšo sa lehu, o bonagatšwago ka gona mehleng ya rena.

Go Rekišwa ga Dibetša

“Setšo sa lehu” se bonagatšwa letšatši le letšatši ka go rekišwa ga dibetša. Dibetša di dirišwa go bolaya mašole, eupša kudu-kudu baagi feela bao gare ga bona go nago le basadi le bana bao ba se nago molato. Dintweng, go sa šetšwe gore ke tša selegae goba ka tsela e itšego, bophelo gantši ga e sa le bja bohlokwa. Kolo ya mmolai goba motho yo a khutilego e bitša bokae?

Go hwetšagala gabonolo ga dibetša phatlalatša dinageng tše dingwe go feleleditše ka koketšego e tšhošago le e tšwelago pele ya mahu a batho ka o tee ka o tee gotee le dihlopha tša batho. Ka morago ga masetla-pelo a go thuntšha a sekolong se se phagamego kua Littleton, Colorado, boipelaetšo bo ile bja tsoga ka baka la go rekišwa ga dibetša phatlalatša le go hwetšagala ga tšona gabonolo go bana. Palo ya bafsa ba United States bao ba hwago gasehlogo e a oketšega—go ya ka makasine wa Newsweek, e oketšega ka palo-gare ya ba 40 ka beke. Mo e ka bago 90 lekgolong ya ba, ke bahlaselwa bao ba thuntšhitšwego. Se se lekana le dipolao tše 150 tše sehlogo go swana le ya kua Littleton ngwaga o mongwe le o mongwe!

Lefase la Boithabišo

Difilimi di diriša sehlogo sa lehu. Ka mohlala, thulaganyo ya difilimi e ka lokafatša boitshwaro bjo bo gobogilego, bošoro, go gweba ka dihlare-tagi goba bosenyi bjo bo rulagantšwego gomme ka go rialo gwa nyenyefatšwa bohlokwa bja bophelo le melao ya motheo ya boitshwaro. Go na le difilimi tšeo go tšona lehu le dirwago la bofora—di swantšha nonwane ya bophelo ka morago ga lehu le go boa mo go akanywago ga ba bangwe bakeng sa go etela ba ba phelago—e lego tšeo di šomago feela go nyenyefatša lehu.

Go bjalo le ka mananeo a mangwe a thelebišene le mmino. Go ya ka dipego tša ditaba, babolai bao e lego bafsa ba Littleton e be e le bagodiši ba fišegago ba seopedi sa mmino wa rock, seo se ilego sa tuma ka baka la “diswantšho tša modimo wa bong ka bobedi tša bosathane” le dikoša tše di nago le “dihlogo tša borabele le lehu.”

United States, tsela yeo mananeo a thelebišene a lekanywago ka yona e ile ya bušeletšwa bakeng sa go šireletša bafsa go boneng ditaba tšeo di ka ba kgomago o šoro. Mafelelo e bile ao a sa atlegego. Jonathan Alter, ge a ngwala ka go Newsweek o hlalosa gore se se “ka dira gore bana ba nyake seenywa se se ileditšwego le go feta.” O okeditše ka gore e le gore bao ba ikarabelago ba hlabišwe dihlong le go rwešwa boikarabelo go fokotšeng bošoro mekerong ya ditaba, Mopresidente Clinton o tla swanelwa ke “go phatlalatša maina a dikhamphani ka moka tše dikgolo (le di-CEO tša tšona)” tše di sa dirego feela difilimi tša go hlabana ka dithipa le dikgatišo tša mmino wa ‘rap [wa] gangsta’ eupša tšeo gape di tšweletšago mananeo a dipapadi tša computer ao a dumelelago bana gore ba “bolaye batho ‘ka mo go sa lebanyego.’”

Lehu Dipapading tša Bidio le go Internet

Ka pukung ya gagwe ya The Deathmatch Manifesto, Robert Waring o seka-seka go tuma ga dipapadi tšeo go thwego ke dipapadi tša phadišano ya lehu gare ga bafsa ba mahlalagading.a Mna. Waring o dumela gore mokgatlo o utegilego wa babapadi o tšweletše e le motheo mokgweng wo. Dipapadi tše di tloga di e-na le mafelelo a itšego, e sego a thuto, eupša a go ruta go bolaya. Waring o hlalosa gore: “Go bapala le mophenkgišani yo a phelago lefelong le ge e le lefe lefaseng, le go leka go ipontšha bowena, ke phihlelo e matla. Go tloga go le bonolo go nwelela go seo.” Bafsa ba mahlalagading ba tantšwe ke tutuetšo ya dipontšho tšeo di lego ka ditekanyo tše tharo tšeo di hlamilwego e le metheo ya ditlhabano tša tšhollo ya madi. Ka ge ba sa kgone go di bona ka Internet, ba bangwe ba reka diphuthelwana tša dipapadi tša bidio gore ba di diriše thelebišeneng ka gae. Ba bangwe ka tlwaelo ba ya mafelong a batho bohle moo ba hirago metšhene ya dipapadi tša bidio gomme ba lwa go iša lehung le baphenkgišani ba bangwe ‘ka go se lebanye.’

Gaešita le ge dipapadi tša “phadišano ya lehu” di hlaolwa go ya ka nywaga ya mmapadi, therešo ke gore go na le taolo e nyenyane kudu. Eddie wa nywaga e 14 wa go tšwa United States o ile a hlalosa gore: “Batho gantši ba go botša gore ga se wa gola ka mo go lekanego, eupša ga ba go thibele go reka [papadi].” O thabela yeo e nago le tlhakahlakano ya mothuntšhano. Gaešita le ge batswadi ba gagwe ba tseba ka se e bile ba sa e rate, ba lekola ka sewelo go bona ge e ba a bapala papadi. Mofsa yo mongwe wa mahlalagading o ile a fihlelela phetho ye: “Moloko wa rena o tloga o se sa kgongwa ke bošoro kudu go feta moloko le ge e le ofe o mongwe. Di-TV di godiša bana gona bjale go feta ka mo batswadi ba dirago ka gona gomme thelebišene e nwelela mekgweng e šoro ya boikgopolelo ya bana.” John Leland, ge a ngwala ka go Newsweek o itše: “Ka ge go e-na le bafsa ba mahlalagading ba dimilione tše 11 gona bjale kgokaganong ya megala [United States], tekanyo e oketšegago kudu ya bophelo bja bafsa ba mahlalagading e direga boemong bjoo batswadi ba bantši ba sa kgonego go tsena go bjona.”

Mekgwa ya Bophelo Yeo e Lebišago Lehung

Go thwe’ng ka boitshwaro bja ka ntle ga lefase la dipapadi tša “phadišano ya lehu” le difilimi tša bošoro? Gaešita le ge bophelong bja kgonthe re se ra swanela go phadišana ka ntwa e lebišago lehung le diphedi tše sa tlwaelegago, mokgwa wa bophelo wa batho ba bantši o akaretša boitshwaro bja go ikgobatša. Ka mohlala, go sa šetšwe tutuetšo ya lapa, ditshepedišo tša tša maphelo le balaodi ba bangwe ba tša taolo bao ba lemošago ka kotsi yeo e akaretšwago go kgogeng le go dirišeng dihlare-tagi gampe, mekgwa ye e tšwela pele go oketšega. Maemong a mantši di lebiša lehung la pele ga nako. E le gore go oketšwe mašokotšo ao e sego a molao, kgwebo e kgolo le babapatši ba dihlare-tagi bao e sego ba molao ba tšwela pele go ikhola ka tlalelo, go se be le kholofelo le bodiidi bja moya bja batho.

Ke Mang yo a Hlohleletšago tše ka Moka?

Na Beibele e tšweletša lehu e le sehlogo se se swanetšego bakeng sa boithabišo? Na mekgwa ya bophelo yeo e ka re lebišago lehung e ka lokafatšwa? Aowa. Go Bakriste ba therešo, go swana le moapostola Paulo, lehu ke “lenaba.” (1 Ba-Korinthe 15:26) Bakriste ga ba tšee lehu e le selo seo se kgahlišago le boithabišo eupša go e na le moo, e le selo seo se lwantšhanago le tlhago, e lego ditla-morago tše di lebanyago tša sebe le borabele malebana le Modimo. (Ba-Roma 5:12; 6:23) Le ka mohla lehu e be e se karolo ya morero wa mathomo wa Modimo bakeng sa motho.

Go thwe Sathane o na le “matla a lehu.” O bitšwa “mmolai wa batho” e sego ka gore a tšweletša lehu ka go lebanya, eupša ka gore a le baka ka go diriša bofora, ka go arošetša batho sebeng, ka go godiša boitshwaro bjo bo tšweletšago kgobogo le lehu le ka go hlohleletša boemo bja kgopolo bja go bolaya menaganong le dipelong tša banna, basadi gaešita le bana. (Ba-Hebere 2:14, 15; Johane 8:44, bapiša le PK; 2 Ba-Korinthe 11:3; Jakobo 4:1, 2.) Lega go le bjalo, ke ka baka la’ng bafsa e le bahlaselwa ba bagolo? Re ka dira’ng gore re ba thuše?

[Mongwalo wa ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 7]

“Moloko wa rena o tloga o se sa kgongwa ke bošoro kudu go feta moloko le ge e le ofe o mongwe”