Okuti Onongeleya Ambuho Mbulongesa Otyili?

1. Onongeleya patyi mbumue mbuvahiua mo Afilika?

KESE munthu mo Afilika utavela okuti okufenda Huku tyina esilivilo enene. Anthi, ovo vemufenda no nonkhalelo mbelikalaila. Ova Musulumanu valingila efendelo liavo mokapela katiwa o Mesquita. Vana valandula oviso viovakuaukulu vatunga onondyuo nomitala, ngomo valingila efendelo liavo. Vana vatiwa Ovakristau valingila efendelo liavo mokapela. Anthi, tyapenga okusoka okuti mo Afilika muna vala onongeleya ononthatu. Pokati kova Musulumanu pena ovitumino nomatavelo elikalaila. Efendelo lioviso lielikalela unene ponomphangu no nomphangu. Pokati kavana vatiwa Ovakristau pena eliyapauko enene. Mo Afilika, tupu muna ovityita novityita vionongeleya ononkhuavo mbelikalaila.

Ongeleya Yetu Ina Yokulikuata Kumue Notyili Tyombimbiliya

2. (a) Oñgeni ovanthu vehole okukoya ongeleya yavo? (b) Oityi tyilekesa okuti ongeleya ka yapandelue na Huku?

² Omokonda yatyi ovanthu vafendela ngotyo? Ovanthu ovanyingi vatavela kongeleya yovohe novoina. Tupu, hono vamue vafenda ovipuka viokohale. Omukanda umue upopia kombinga yo Afilika wati: “O Isilamisimu yelihandaulila kokulio kuo Afilika komafa. (The Africans A Triple Heritage) Tupu onongeleya mbavana vatiwa Ovakristau, mbelihandulila kokumbili kuo Afilika kononkhono. Ova Isilamisimu vaundapesile omitunga pala okuipaa vana vokuhetavela kongeleya yavo. Vana vatiwa Ovakristau vaundapesa omauta pala okuipaa vana vokuhetavela konongeleya mbavo. Aveho vaundapesile ononkhono opo ovanthu vatavele konongeleya mbavo. Nongotyo, ovanyingi pokati ketu tutavela okuti ongeleya yetu yapandua na Huku. Anthi, tuhasokei okuti ongeleya yetu o yotyotyili mokonda tueipiñgana kovotate. Tupu tuhasokei okuti ongeleya yetu yapandua na Huku, mokonda ovatumini votyilongo vakuluminyine ovakuaukulu vetu okuitavela.

3-5. Hambuho onongeleya mbukahi nokulongesa otyili. Ongeleka patyi itukuatesako okutyinoñgonoka?

³ Onongeleya ambuho mbupopia okuti mbukahi nokulongesa otyili kombinga yokunfeda Huku. Anthi, omalusoke avo elikalaila. Onongeleya mbulongesa ovipuka ovinyingi vielikalaila kombinga ya Huku, netyi oe ahanda kuonthue. Pahe nkhele sokolola: Ñgeno wavasa ovilinga movenda imue onene. Monthiki yotete yovilinga wanoñgonoka okuti hekulu yovenda watundapo. Pahe upula kovaundapi vetatu ovilinga moundapa. Wotete ukupopila okuti, hekulu yovenda wati ovilinga viove okukomba pohi. Wavali, upopia okuti, otyilinga tyove okupindala ovimato. Watatu, ukupopila okuti, hekulu yovenda wati ovilinga viove okukatuala tuala omikanda.

⁴ Iya, ove pahe opulu vali kovaundapi ovo, okuti hekulu yovenda ukahi ñgeni? Wotete ukukumbulula okuti, hekulu yovenda omukuendye umue omule, omukalavi. Wavali ukupopila okuti muene yovenda omukulu umue omusupi, ondalaua. Watatu upopia okuti, hekulu yovenda hamulumeko, omukai. Tyotyili, moimbuka okuti ovanthu ovo vetatu kavekahi nokupopia otyili. Inkha uhanda okukala movilinga ovio, tete una yokuiwa olie tyotyili hekulu yovenda, novilinga ove una yokuundapa.

⁵ Otyo otyipuka tyike nonongeleya. Mokonda kuna omalusoke omanyingi kombinga ya Huku netyi oe ahanda kuonthue, tyesukisa okunoñgonoka nawa inkha efendelo lietu lielikuata kumue notyili Tyombimbiliya. Anthi, oñgeni tupondola okulilongesa otyili kombinga ya Huku?