Ovitateka Ovakai Valwa Navio
“Tyina ndyitala oñgeni ovakai valingwa onya, tyotyili hihande okukula.” —ZAHRA WOMANIMA 15, oe wapopia onondaka ombo mbahonekwa momukanda utiwa GEO, ko França.
ONONDAKA mbomukainthu mbukahi kokulio, mbulekesa otyitateka otyinene tyikahi mouye auho. Mokonda ovakainthu novakai valingwa onya, nokutalwa ngatyina vehesilivila, tyivekalesa omapita omuenyo wavo auho. Tala ononthele ombu.
● Okulingwa okapungulula. Ko Asia, ovohe ovanyingi vahanda vali okukala novana ovakuendye tyipona ovakainthu. Mo 2011 Eongano Liomalongo Aongana, liapopia okuti kotyilongo otyo kuakamba ovakai vehika po 134 yonomiliau mokonda ovoina vapolapo omaimo, nokuipaa omalukembe ine okueyumbahi.
● Okulongeswa kosikola. Mouye auho ovakai ovanyingi novakainthu kavalongeswa unene kosikola.
● Okukuluminyua okulinga otyihola. Ovakai valamba po nombiliau 2.6, vakala movilongo omu omulume ahatualwa kombonge tyina amakuate omukai wae kononkhono.
● Ekongoko. Movilongo viokuahepa, ovakai ovanyingi vankhia mokonda yovitateka vimoneka tyina ovalemi ine o pokukutula, mokonda kutupu onosipitali.
● Okukala novipuka viavo muene. Namphila ovakai ovo valima vali mouye auho, movilongo ovinyingi kavapondola okukala nepia liavo muene ine okupiñgana ohika.
Omokonda yatyi ovakai vahapelwa ovipuka ovanthu aveho vapewa? Omihoko vimwe, vilandula omatavelo onongeleya novituwa vihongiliya ine vitavela okulinga onya ovakai. Omukanda umwe ko França wahoneka onondaka mbomuameni wovitumino ko India utiwa Chandra Rami Chopra, wati: “Ovitumino aviho vionongeleya vielifwa, mokonda viamena okapungulula kalingwa ovakai.”
Okuti nove ongotyo usoka? Usoka okuti Ombimbiliya ilongesa okuti ovakai kavesilivila, ngetyi tyipopia omikanda vimwe vionongeleya? Vamwe vasoka okuti onoversikulu mbumwe Mbombimbiliya otyo mbupopia. Mahi, tyilityili oñgeni Huku Yombimbiliya atala ovakai? Mokonda ovanthu ovanyingi vasoka unene konthele yotyo, okutala nawa-nawa etyi Ombimbiliya ipopia matyitukuatesako okuvasa ekumbululo.
[Olutalatu Lualandwa pefo 3]
© G.M.B. Akash/Panos Pictures