Omikanda Viokulilongesa Omukanda Wovilinga Omuenyo Wetu Woukilisitau
3-9 YA AGOSTO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | ÊXODO 13-14
“Kalei Tyitai Amukevelela Siovaa Emuyovole”
(Êxodo 14:13, 14) Moisesi apopila ovanthu okuti: “Muhatilei owoma. Kalei tyitai amutale oñgeni Siovaa metuyovola hono. Ova Isitu muluete hono, kamukevemona-mona vali. 14 Siovaa oe memuluilako, onwe mamuti filuu.”
Omutala Womulavi 01/02/2013 pefo 4 § 3
Moisesi — Ankho Una Ekolelo
Tyafuile Moisesi ankho ketyii okuti Huku mayapula pokati Elunga Enkhuhu, opo ova Isilayeli vakuatemo, avayovoka. Mahi, Moisesi ankho una onthumbi yokuti Huku malingi tyimwe opo ayakulile ovanthu Vae. Iya Moisesi ankho uhanda ova Isilayeli navo vakale nonthumbi oyo. Mombimbiliya tutangamo okuti: “Moisesi apopila ovanthu okuti: ‘Muahatilei owoma. Kalei tyapama amutale oñgeni Siovaa metuyovola hono.’” (Êxodo 14:13) Okuti Moisesi wakuatesileko umwe ova Isilayeli okukala nekolelo liapama? Yoo, mokonda Ombimbiliya ipopia konthele ya Moisesi nova Isilayeli ovakuavo okuti: “Mokonda yekolelo, avayauka Elunga Enkhuhu meheke liakukuta.” (Ova Hebeleu 11:29) Ekolelo lya Moisesi, hae vala liaetelele ouwa, mahi tupu navana ankho vena ekolelo mu Siovaa.
(Êxodo 14:21, 22) Moisesi avete kombanda yelunga, Siovaa akondola omaande elunga nomphepo yatunda koutundilo wekumbi, motyinthiki atyiho omaande akala tyeliyapuka, apakala ohi yakukuta, omaande aayapulwa. 22 Ova Isilayeli avakuate pokati komeva, pohi yakukuta, omaande aakala ngovimato nthele na nthele.
Omutala Womulavi 2018. 09 pefo 25 § 13
Siovaa, O Huku Wepondolo Aliho, Mahi Wesuka Novanthu
13 Tanga Êxodo 14:19-22. Soka ñgeno nove umu Isilayeli. Onwe mutupu oku muenda nako. Ova Isitu vekahi nokuya konyima yenyi iya Elunga Enkhuhu liemutyika komutwe. Pahe, Huku ahimbika okumukuatesako. Ekaka ankho likala komutwe wenyi aliende nokonyima, alikala pokati kenyi nova Isitu. Ova Isitu veli menthiki, mahi onwe mukahi motyimimi! Konyima, omono Moisesi ukuata omphangoti yae, avete nayo kelunga, akuya omphepo imwe onene iya omaande aeliyapuka. Ove, nombunga yove, novipako viove amunyingila mokati kelunga kumwe na vakuenyi monkhalelo yaongana nawa. Ove wahuva unene mokonda pohi petupu onthata. Katyipuiya okueenda mokonda pohi pakukuta nawa. Iya alo umwe vana vehetyivili okueenda nawa, vehika konthele onkhuavo yelunga.
(Êxodo 14:26-28) Siovaa apopila Moisesi okuti: “Veta vali kombanda yelunga, opo omaande akondokele ova Isitu, no matemba avo ovilwa, no kovanthu vavelama kononkhambe mbavo.” 27 Moisesi avete kelunga iya etyi kutya elunga alikala ngetyi muene likahi. Ova Isitu avahande okuenda nkholo mahi Siovaa eveipaaela melunga. 28 Omaande aakondoka aapake kohi omatemba ovilwa, nomafualali aeho a Falao aendela kononkhambe, ankho ekahi nokulandula ova Isilayeli melunga. Apahahupu nawike.
A Sentinela 15/03/2009 pefo 7 §§ 2-3
Wahalimbwe Siovaa
Tyina ova Isitu ankho vahangayala nomatemba avo ovilwa, ngwe oku, ova Isilayeli vayaukale elunga. Pahe, Moisesi avete Kelunga Enkhuhu. Omaande ana ankho ekahi ngovimato, nthele na nthele, aelihonyeka. Omaande omanyingi-nyingi aawila ku Falao no komafualali ae, aeveipaa. Petupu ondyale yahupile. Ova Isilayeli ankho vayovoka. — Êxo. 14:26-28; Sal. 136:13-15.
Ehipululo lietyi Siovaa ayovola ova Isilayeli, aliwelesa unene owoma ovilongo vyo popepi. (Êxo. 15:14-16) Etyi palamba omanima omakwii ekuana, Laambe woko Seliko apopila ova Isilayeli, okuti: “Onthue twii, . . . oñgeni Siovaa ayapula omaande omelunga enkhuhu etyi mutunda ko Isitu.” (Jos. 2:9, 10) Alo umwe ovanthu ankho vokufenda ovika-huku kavalimbwile etyi Siovaa ayovolele ovanthu vae. Ova Isilayeli ankho vena vali omahunga omanyingi opo vahinangele apeho eyovo liavo.
Ovola Olumono Lwa Huku
(Êxodo 13:17) Etyi Falao ataata ova Isilayeli, Huku ehevekuatesa mondyila yova Filisiteu, namphila ankho oyo iteta. Mokonda ankho welipopila okuti: “Ankho ovanthu ava valuiswa, vapondola okusoka okukondoka ko Isitu.”
Perspicaz Vol. 2 pefo 51 § 2
Omatapalo
Omatapalo omanyingi omanene nomatutu oko Palestina, ankho aya no mepunda-umbo, no momaumbo ono Hamba. (Núm. 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos. 2:22; Juíz. 21:19; 1 Sam. 6:9, 12; 13:17, 18; tala ETAPALO LIOHAMBA.) Etapalo liohamba, ankho ñgeno olio liaviuka opo ova Isilayeli vakuate-mo. Ankho litunda ko Isitu, okuviuka komapunda-umbo o Ngasa no Ascalom, omapunda-umbo ova Filisiteu. Aliviuku katutu ko Mesido. Aliende ale ko Hasole, kokumbili Kuelunga lioko Ngalileya, alikaya ale ko Damasiku. Etapalo olio, liova Filisiteu, ankho ondyila iteta vali, okutunda ko Isitu okuenda Kotyilongo Tyalaelwe. Mahi Siovaa mokonda ankho wesuka novanthu vae, evehongolela mondyila onkhuavo, opo vehelivase nova Filisiteu. Mokonda ankho valuisilwe nova Filisiteu ñgeno vasoyele. — Êxo. 13:17.
(Êxodo 14:2) “Popila ova Isilayeli vakondoke, avakaonga onthanda ko Pi Hailote, ponondimbu mbo Mingindoli nelunga, ponthele yo Mbaale-Sefomi. Muna okuonga onthata ponthele yelunga, komutwe wo Mbaale-Sefomi.
Perspicaz Vol. 2 pefo 77 §§ 6-7
Oungendi Opi Omaande Elunga Enkhuhu eliyapukilile opo ova Isilayeli vayauke?
Etyi vekahi nokulinga oungendi avehiki ko Etau, ponthele yo elumo, Huku apopila Moisesi opo vakondoke avakaonga onthanda ko Pi-Hailote, ponthele yelunga. Mokonda ova Isilayeli vakondokele, Falao ankho upondola okusoka okuti hamwe ova Isilayeli vapipililwa. (Êxo. 13:20; 14:1-3) Ovanongo vapopia okuti tyafwa ova isilayeli vakuatele metapalo lyo el Há, vati okuti, ondaka yo Hembeleu “okukondoka” kailekesa okuti “okuyapuka” vala katutu, mahi ilekesa okuti okupolesapo etapalo ekuavo. Tupu vapopia okuti etyi vekahi kokumbili kuekumbi ponthele imwe yomaande elunga Enkhuhu (hono iiwe okuti o golfe yo Suez), ova Isilayeli avakondoka no koutundilo ko Sembele ʽAtaqah, ohika imwe ina onomphunda ononyingi ikala koutakelo wo golfe yo Suez. Mokonda ova Isilayeli ankho ovanyingi unene, ankho valuisilwe nonondyale mbutunda kokumbili kuekumbi, ñgeno kavetyivilile okutunda pomphangu oyo, avapipililwa mokonda yelunga lievetyika.
Ova Sundeu vyo potyita tyotete vetyihoneka. (Tala PI-HAIROTE.) Etyi tyalekeswa pokakasa oko tyelikuata netyi Ombimbiliya ipopia. Mahi etyi ovanongo ovanyingi vapopia katyelikuatele no Mbimbiliya. (Êxo. 14:9-16) Mokutala tyafwa ova Isilayelil vayapukilile ponthele yomaande Elunga Enkhuhu (hono iiwe okuti Golfo yo Suez), opo omafualali a Falao ehekelisetele nthele ina aeveluisa. — Êxo. 14:22, 23.
Okutanga Ombimbiliya
(Êxodo 13:1-20) Siovaa apopila vali Moisesi okuti: 2 “Sukukisa oviveli aviho ovakuendye pova Isilayeli. Otyiveli tyomunthu ine tyotyinyama otyange.” 3 Moisesi apopila ova Isilayeli okuti: “Hinangelei onthiki Siovaa emupola ko Isitu, otyilongo tyoupika, mokonda Siovaa wemupolako nepondolo enene. Mokonda yotyo otyipuka tyina ofulumendu katyipondola okuliwa. 4 Mukahi nokutunda-mo mohanyi ya Ambimbe. 5 Tyina Siovaa amemutuala motyilongo tyo va Kananeu, tyova Hitita, tyova Amoleu, tyova Heveu nova Sembuseu, alaele ovakuaukulu venyi okuti meveavela ohika ina omahini nowiki, lingei otyipito etyi mohanyi oyo. 6 Muna okulia onombolo mbuhena ofulumendu ononthiki epandu-vali, monthiki yapandu-vali otyipito pala Siovaa. 7 Mononthiki epandu-vali muna okulia onombongo mbehena ofulumendu; motyilongo tyenyi kamupondola okuvasiwa ofulumendu, tupu muhavasiwe natyike tyina ofulumendu. 8 Monthiki oyo, popila ovana vove okuti: ‘Omokonda yetyi Siovaa alinga etyi tuatunda ko Isitu.’ 9 Ehinangelo eli malikala ngatyina otyilimbo kenkhanya liove ngehinangeleso mombamba yove, opo ovitumino vya Siovaa vikale momulungu wove, tyetyi Siovaa wekuyovola ko Isitu nenkhanya liepondolo. 10 Fuisapo otyitumino etyi momuvo watyo, nima na nima. 11 “Tyina Siovaa amekunyingiya motyilongo tyova Kananeu, ekuavela-tyo, ngetyi alaele ku ove no kovakuaukulu vove, 12 avela Siovaa oviveli viove ovakuendye, novindyumbe aviho viovinyama una; ovia Siovaa. 13 Una okuyovola eketa liotete nongi ike; ankho kuliyovola, liteya ekohi. Una okuyovola oviveli aviho povana vove. 14 “Ankho ovana vove ha vekupula okuti: ‘Oityi etyi tyihangununa?’, vepopila okuti: ‘Nokuvoko kuepondolo, Siovaa wetupola ko Isitu, otyilongo tyoukonde. 15 Etyi Falao aanya okutuyeka, Siovaa aipaa oviveli aviho vyo mo Isitu, okupolelela koviveli viovanthu, ale koviveli viovinyama. Otyo ndyikahi nokulingila ovilikutila Siovaa, ovinyama aviho oviveli, iya ndyikahi nokuyovola ovana vange aveho oviveli.’ 16 Otyo matyikala ngenyingilikilo kenkhanya liove, ngomulami mombamba yove, tyetyi Siovaa wekupola ko Isitu nenkhanya liepondolo.” 17 Etyi Falao ataata ova Isilayeli, Huku ehevekuatesa mondyila yova Filisiteu, namphila ankho oyo iteta. Mokonda ankho welipopila okuti: “Ankho ovanthu ava valuiswa, vapondola okusoka okukondoka ko Isitu.” 18 Huku evekuatesa mondyila yoluhandya luelunga Enkhuhu. Ova Isilayeli vatundile mo Isitu tyaongana ngomafualali enda kovilwa. 19 Moisesi tupu atyindipo omankhipa a Suse mokonda Suse watumine ovana va Isilayeli vaane: “Huku tyotyili makala vali nonwe; Tyindililei omankhipa ange kondye yepunda-umbo.” 20 Ngwe avatundu ko Sukote avakalalela ko Etau konthele yoluhandya.
10-16 YA AGOSTO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | ÊXODO 15-16
“Imba Unkhimaneke Siovaa”
(Êxodo 15:1, 2) Monthiki ina, Moisesi nova Isilayeli avaimbila otyiimbo etyi Siovaa: “Mandyiimbila Siovaa, mokonda wankhimanekwa unene. Wayumba melunga onkhambe no wokuavelamako. 2 Sah ononkhono mbange, epondolo liange, mokonda wakala eyovo liange. Ou, o Huku yange, ame mandyimuhilivika; Huku ya tate, ame mandyimunkhimaneka.
A Sentinela 15/10/1995 pefo 11 § 11
Omokonda Yatyi Tuna Okukala Nonthilo na Huku Yotyotyili Pahetyino?
11 Etyi Siovaa ahanyako omafualali ova Isitu, elinkhimaneka komaiho ova Isilayeli, enyina liae alinoñgonokwa unene. (Josué 2:9, 10; 4:23, 24) Enyina liae alinkhimanekwa, alikala enene vali kovika-huku vyo mo Isitu vihena epondolo. Ovika-huku ovio kavietyivilile okuyovola vana vokuvifenda. Namphila ova Isitu ankho vayumba onthumbi movika-huku viavo, no momulume, no mepondolo liomafualali avo, konyima avakundiswa mokonda ovipuka ovio kavieveyovolele. (Salmo 146:3) Mokonda yotyo, otyo ova Isilayeli vaimbililie Siovaa oviimbo, opo valekese okuti vena onthilo na Huku una omuenyo, una epondolo aliho liokuyovola ovanthu vae!
(Êxodo 15:11) Siovaa, otyikahuku patyi tyielekwa nove? Olie ukahi ngove, ulilekesa okuti una epondolo enene? Una, una okunkhimanekwa noviimbo viehiliviko, una ulinga ovipuka vihuvisa.
(Êxodo 15:18) Siovaa matumina apeho-apeho.
A Sentinela 15/10/1995 pomafo 11-12 §§ 15-16
Omokonda Yatyi Tuna Okukala Nonthilo na Huku Yotyotyili Pahetyino?
15 Ankho nove wayovolelwe kumwe na Moisesi ñgeno no ove walundua okuimba okuti: “Siovaa, otyikahuku patyi tyielekwa nove? Olie ukahi ngove, ulilekesa okuti una epondolo enene? Una, una okunkhimanekwa noviimbo viehiliviko, una ulinga ovipuka vihuvisa.” (Êxodo 15:11) Enkhimano olio, litualako nima na nima. Momukanda wokuahulilila-ko wo Mbimbiliya, apositolu Suau wapopila Ovakilisitau ovakuatyili valembulwa, okuti: “Vekahi nokuiimba otyiimbo tya Moisesi omupika wa Huku, notyiimbo Tyondyona.” Onondaka patyi vaimba mbesukisa vali? Mbati: “Siovaa Huku, Wepondolo Aliho, ovilinga viove ovinene, tupu vihuvisa. Hamba ya apeho, onondyila mbove ombouviuki, tupu ombotyili. Olie tyotyili uhemekutili owoma, tupu uhankhimaneka enyina liove Siovaa?” — Eholololo 15:2-4.
16 Hono ovaumbili va Huku vayovolwa vapandula. Vapandula ovipuka Huku atunga, novitumino Viae. Ovanthu vovilongo aviho vekahi nokuyovolwa mopasipilitu. Mokonda vanoñgonoka movitumino vya Huku iya vevitavela vapolwa mouye wasila. Omanima aeho, ovanthu ovanyingi venda nkholo mouye, avakaholama meongano liotyotyili liovafendi va Siovaa. Apa katutu, tyina onongeleya mbomatutu, nouye uno wovivi wamahanyuako, ovanthu mavakakala nomuenyo wahapu mouye omupe.
(Êxodo 15:20, 21) Miliaa omuuli, omphange ya Alau, akaute ononkhiti, ovakai aveho otyo valandula-mo nononkhiti, otyo vanyana. 21 Miliaa ankho wiimba, okutaviya ovalume okuti: “Imbilei Siovaa mokonda wankhimanekwa unene. Wayumba melunga onkhambe no wokuavelamako.”
Perspicaz Vol. 3 pefo 47 § 4; no pefo 339 § 5
Otyiimbo
Oviimbo ovinyingi mo Isilayeli ankho viimbwa novikundyi vivali vilitambaula ondaka. Tupu vipondola okuimbwa vala nomunthu wike ovakuavo otyo vemutaviya. Mombimbiliya onkhalelo oyo yokuimba itiwa ‘okutaviya’. (Êxo 15:21; 1 Sam. 18:6, 7) Onkhalelo oyo yokuimba tuivasa mo no Salmo mbumwe, ngetyi o Salmo 136. Pena ovikundyi vivali viambile, pomuvo wa Neemia tupu aviimbi pokupakula ovimato vyo Selusalei. Ononkhalelo ombo viaimbile mbulekesa okuti pomuvo pana ankho ongotyo vaimba. — Nee. 12:31, 38, 40-42; tala OTYIIMBO.
Perspicaz Vol. 3 pefo 339 § 5
Omuuli
Miliaa omukai wotete wapopiwa mo Mbimbiliya okuti omuuli. Huku tyafwa wapopile na Miliaa like ine ovikando ovinyingi. Miliaa apopila ovanthu tyiimba etyi apopilwa na Huku. (Êxo. 15:20, 21) Otyo Ombimbiliya ipopia okuti, Miliaa na Alau avapulu Moisesi okuti: “Siovaa nae kapopile no onthue?” (Núm. 12:2) Tupu, Siovaa wapopilile omuuli Mikeia, okuti watumine “Moisesi na Alau na Miliaa” komutwe wova Isilayeli opo vevehongolele pokutunda mo Isitu. (Miq. 6:4) Namphila Miliaa akalele nelao liokukala omuuli, mahi oupanga wae na Huku, ankho kawapamene, ngetyi ankho tyikahi wa Moisesi na Huku. Etyi ahimbika okuñgonga na Moisesi, Huku emuyumbu otyilundu. — Núm. 12:1-15.
Ovola Olumono Lwa Huku
(Êxodo 16:13) Kongulohi, ovikalanga aviya, aviyula monthanda aiho, tyina kutya onthanda aiho ili pokati keyombo limwe enene.
A Sentinela 01/09/2011 pefo 14
Okuti Ankho Utyii-Ale?
Omokonda yatyi Siovaa aetelako omphepo ituale ovikalanga moluhandya?
Puetyi ova Isilayeli vatunda ko Isitu, Huku movikando vivali weveavelele ohitu yovikalanga pala okulia kuavo. — Êxodo 16:13; Números 11:31.
Ovikalanga oviila ovitutu vala. Vilitotolela haunene kovilongo vyo ko Asia no Europa. Mokonda oviila ovio vinthanana vala unene, pokuenye vikala mo Afilika no ko Arábia. Tyina vinthanana vilamba elunga Mediterrâneo avikaya alo ko Penisula yo Sinai.
Omukanda Novo Dicionário Bíblico de Westminster, wapopia okuti ovikalanga “vinthanana unene, tupu vinkhuatesuako nomphepo; mahi ankho omphepo ifila no konthele onkhuavo, ine viaponwa mokonda yokuanthanana ehimbwe aviho vipondola okutokela pohi.” Tyina vianthananene-ale ehimbwe avitalama-po, opo vinthanane vali okuenda no kokule vina okupululukua-po onthiki ike ine onombali. Monthiki vikahi nokupululukua-po katyipuiya okuvikuata. Kohale, omanima aeho, ova Isitu ankho vatuma ovikalanga vituka onomiliau ononthatu kovilongo ovikuavo pala okulia.
Pomivo ovio vivali ova Isilayeli valile ovikalanga, ankho o pondyovo. Namphila pomuvo opo, ankho vienda noko Sinai mahi Siovaa aetako omphepo aivituala no monthanda yova Isilayeli. — Números 11:31.
(Êxodo 16:32-34) Moisesi ati: “Ombu, ombo onondaka Siovaa atuma: ‘Pakamo o gomele iholekwe momakula enyi aeho, opo vamone okulia neveavela moluhandya etyi nevepola ko Isitu.’” 33 Moisesi apopila Alau okuti: “Kuata omulindi opakemo gomele ike yo manaa, oipake komutwe wa Siovaa, iholekwe momakula enyi aeho.” 34 Alau eipake komutwe wombangi opo ipakwe nawa, ngetyi Siovaa atumine Moisesi.
A Sentinela 15/01/2006 pefo 31
Omapulo Ovatangi
Pakala vala katutu etyi ova Isilayeli vayovolwa koupika ko Isitu, avahimbika okuñgoñga mokonda yokulia. Mokonda yotyo Siovaa eveavela omanaa. (Êxodo 12:17, 18; 16:1-5) Pomuvo opo, Moisesi apopila Alau, okuti: “Kuata omulindi opakemo gomele ike yo manaa, oipake komutwe wa Siovaa, iholekwe momakula enyi aeho.” Ehipululo liati: “Ngetyi Siovaa atumine Moisesi, Alau eupake komutwe wombangi [omphangu yokuholeka omikanda viakolela] opo upakwe nawa.” (Êxodo 16:33, 34) Alau wapakele omana momulindi una, monthiki ina. Mahi omulindi oo weupakela vala komutwe wombangi etyi Moisesi amana okulinga otyikasa apakeko omavai evali.
Okutanga Ombimbiliya
(Êxodo 16:1-18) Etyi vatunda ko Elii, ova Isilayeli aveho avehiki moluhandya lwo ko Sii, lukala pokati ko Elii no Sinai, monthiki 15 konyima yohanyi yavali etyi vatunda ko tyilongo tyo Isitu. 2 Ova Isilayeli aveho avahimbika okuñgoñgena Moisesi na Alau. 3 Ova Isilayeli avahimbika okupopia okuti: “Ine tuankhililile vala po mankhanya a Siovaa ko tyilongo tyo Isitu hahe vali, kuna ankho tumpumphama ponthele ponombiya mbo hitu, kuna ankho tulia onombolo ngetyi tuahanda. Omokonda yatyi wetupolela kotyilongo tyina, otyo ovanthu vankhia vala nondyala ñgana.” 4 Siovaa apopila Moisesi okuti: “Mandyilokesa onombolo pala onwe; ovanthu vena yokukakoya etyi tyivetuka kese nthiki, opo ndyitale ine mavaendela movitumino viange ine kavaendela muvio. 5 Mahi monthiki ya pandu, pokufuika evi muakoya, mamukala nononyingi vali tyipona ombu muakoyele mononthiki ononkhuavo.” 6 Moisesi na Alau avapopila ova Isilayeli okuti: “Tyina kunthikovela mamunoñgonoka okuti o Siovaa wemupola ko Isitu. 7 Komuhuka mamumono omunkhima wa Siovaa, mokonda Siovaa weiva etyi mukahi nokuñgoñga. Onthue valie etyi mutuñgoñgena?” 8 Iya Moisesi atualako okupopia okuti: “Tyina Siovaa kokangulohi amemuavela ohitu mulie, nonombolo ononyingi komuhuka, mamumoñgonoka okuti Siovaa wemuiva etyi muemuñgoñgena. Iya onthue tuvalie? Onwe kamukahi nokuñgoñgena onthue, mahi o Siovaa muñgoñgena.” 9 Iya Moisesi atualako okupopila Alau okuti: “Popila ova Isilayeli aveho okuti: ‘Kelilekesei ku Siovaa, mokonda weveiva etyi mukahi nokuñgoñga.’” 10 Etyi Alau amana okupopila ova Isilayeli, aveho avaleuka konyima okutala moluhandya, omunkhima wa Siovaa aumonekela momakaka. 11 Siovaa apopila vali Moisesi okuti: 12 “Neiva okuñgoñga kwo va Isilayeli. Vepopila okuti: ‘Kokangulohi mamuli ohitu iya komuhuka amuli onombolo ngetyi muhanda; Iya amunoñgonoka okuti ame, ame Siovaa Huku yenyi.’” 13 Kongulohi, ovikalanga aviya, aviyula monthanda aiho, tyina kutya onthanda aiho ili pokati keyombo limwe enene. 14 Etyi eyombo liasenguluka, moluhandya aluho ankho muna otyipuka tyimwe tyinyanyuka tyikahi ngomakoko ongandyi tyawila kombanda yeheke. 15 Etyi ova Isilayeli vetyimona avehimbika okulipula okuti: “Oityi etyi?” Ankho kavetyi otyityi. Moisesi evepopila, okuti: “Onombolo Siovaa emuavela opo mulie. 16 Siovaa wapopia okuti: ‘Kese umwe akoye vala etyi tyituuka okulia. Kese umwe akoye o gomele ike, okutala etyi tyituuka muvanthu veli mekaka liae.’” 17 Ova Isilayeli avalingi ngetyi vapopilwa. Vamwe avakoyo unene ovakuavo avakoyo vala katutu. 18 Etyi vaeleka mongomole, atyiti vokuakoya unene kakusala, tupu vokuakoya vala katutu kakukala otyinthingi. Kese umwe akoyo etyi evila okulia.
17-23 YA AGOSTO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | ÊXODO 17-18
“Vana Veliola Omutima Valongesa Vakuavo Avevepe Ovilinga”
(Êxodo 18:17, 18) Heivi ya Moisesi emupopila okuti: “Etyi uli nokulinga katyikahi nawa. 18 Mopuila, novanthu una nokuhongolela mavepuila, mokonda otyilinga etyi otyinene unene opo utyilinge ove awike.
Omutala Womulavi 01/02/2013 pefo 6
Moisesi — Ankho Una Oluembia
Moisesi ankho uhole ova Isilayeli. Ankho vetyii okuti Siovaa ukahi nokuundapesa Moisesi opo ahongolele ovanthu vae, moluotyo tyina ankho vena ovitateka, vevipopila Moisesi. Mombimbiliya tutangamo okuti: “Ovanthu ankho vaya ku Moisesi okupolelela komuhuka alo kongulohi.” (Êxodo 18:13-16) Soka oñgeni ankho tyiponeswa Moisesi okukala onoola ononyingi nokutehelela ovitateka vyo va Isilayeli! Mahi, Moisesi wevekuatesileko nehambu mokonda ankho uvehole.
(Êxodo 18:21, 22) Ngotyo, povaunyingi koya-po ovalume vafuapo, vena onthilo na Huku, vayumbwa onthumbi, vehetavela okulipumapo, opo uvenake avakala onkhalamutwe yovanthu ovityita ekwi, yo vovanthu otyita, no yovanthu omakwii etano, no yovanthu ekwii. 22 Ovo vena okukoyesa ovanthu tyina pamamoneka omphela onthutu, kuove makuya vala omphela yokualema, ngwe mavakoyesa onomphela mbapepuka okumbutetulula. Pepukisa ovilinga viove, undapelei kumwe.
A Sentinela 01/11/2003 pefo 6 § 1
Okuyumbwa Onthumbi Tyesukisa Opo Ukale Nehambu
Ovalume vana valekesile ovituwa oviwa, etyi vehenenakwe opo vapewe ovilinga vipewa vala omunthu uyumba onthumbi. Valekesile okuti vena onthilo na Huku. Ankho vena owoma wotyotyili, owoma wokunumanesa Huku. Tupu valekesile okuti vetavela ovitumino vya Huku. Ankho kavetavela okulipumapo, ine okufetwa valinge onya mukuavo, tyilekesa okuti etyi velilongesile ankho tyivekuatesako okuhetavela omunthu uhanda okulipumapo. Tupu mokonda ankho vayumbwa onthumbi, ankho kavalingi vala etyi vahanda, ine okulingilako ombunga yavo nomapanga avo etyi vahanda.
(Êxodo 18:24, 25) Moisesi etavela etyi heivi apopia iya ngatyo umwe alinga. 25 Moisesi akoyo ovalume vafuapo, po va Isilayeli, evenake vakale ononkhalamutwe mbovanthu ovityita ekwi, no yovanthu otyita, no yovanthu omakwii etano, no yovanthu ekwii.
A Sentinela 15/05/2002 pefo 25 § 5
Ovaviuki Vahongolelwa Noukuatyili
Moisesi ankho wapola pokati nokueliola omutima. Heivi Setulu etyi amona okuti Moiseisi walemenwa unene novilinga ena, emupopila okuti: Ovilinga vimwe vilingwe novanthu vetyivila. Moisesi aimbuka okuti kemetyivili, iya etavela etyi apakeluamo na heivi. (Êxodo 18:17-26; Números 12:3) Omunthu wapola pokati kaanye okuavela vakuavo ovilinga, tupu utupu owoma wokuti kemetyivili okuundapa na ava aavela ovilinga. (Números 11:16, 17, 26-29) Mahi una ehambu liokuvekuatesako okupama motyili. (1 Timotiu 4:15) Okuti hatyo no onthue tuesukisa okulinga?
Ovola Olumono Lwa Huku
(Êxodo 17:11-13) Tyina Moisesi ankho atualako nomankhanya ayeluka, ova Isilayeli ankho vafinda; mahi tyina amayendyelesa omavoko, ova Amaleke ankho vafinda. 12 Etyi omankhanya a Moisesi aoka, avakuate emanya avelipakela pombuelo yae, ngako apumphama. Huli na Alau avemukuate momankhanya, atyiti ou uli nthele, uli nthele, atualako nomankhanya ayeluka alo ekumbi lianyingila. 13 Ngotyo, Sosuwe afindi ova Amaleke nomutunga.
Omutala Womulavi 2016.09 pefo 6 § 14
“Wahayendyelese Omaoko Ove”
14 Alau na Huli vakuatesileko Moisesi opo omaoko ae atualeko tyayeluka puetyi vekahi nokulwa nova Amalekita. Hono, nonthue tupondola okuovola ononkhalelo mambukuatesako nokupameka vakuetu. Vamwe povakuatate vetu vamona ononkhumbi mokonda yokuakulupa, yovitateka viekongoko, yokumoneswa ononkhumbi nombunga, ine mokonda vankhisa umwe vehole. Tupu tupondola okupameka ovakuendye, mokonda ovikando ovinyingi vahongiliyua okulinga ovivi ine okuovola omunkhima mouye uno. (1 Ova Tesalonika 3:1-3; 5:11, 14) Ovola ononkhalelo mbokulekesa okuti usuka novanthu tyina uli Mondyuo Yomaliongiyo, no movilinga viokuivisa, na tyina ulia navo, na tyina upopia navo motelefone.
(Êxodo 17:14) Siovaa apopila Moisesi okuti: “Etyi tyihoneka momukanda, opo tyihinangelwe, otyiwanena Sosuwe: ‘Mandyinyimiko ova Amalekita kombanda yohi aiho, avahahinangelwa vali.’”
Perspicaz Vol. 1 pefo 422 § 10
Omikanda Viombimbiliya
Omikanda viahonekwa na Moisesi ankho o Huku wemutuma okuvihoneka, viafiminwa nononkhono mba Huku, iya vilinga onthele yomikanda vyo Mbimbiliya. Tupu ovafendi votyotyili veviyumba onthumbi. Katupondola okuaanya otyipuka otyo. Moisesi kelihindile oe muene, okukala omuhongoli wova Isilayeli; mahi ponthyimbi, waanyene okukala omuhongoleli. (Êxo. 3:10, 11; 4:10-14) Huku aavela Moisesi epondolo liokulinga omahuviso, ale umwe ovimbanda vya Falao aviimbuka okuti omahuviso Moisesi alinga atuka ku Huku. (Êxo. 4:1-9; 8:16-19) Moisesi haeko vala welihinda opo akale omuhipululi nomuhoneki. Mokonda ankho utavela ovitumino vya Huku, pokati kononkhono mba Huku, Moisesi etyivili okupopia, konyima etyihoneka mo Mbimbiliya. — Êxo. 17:14.
Okutanga Ombimbiliya
(Êxodo 17:1-16) Ova Isilayeli aveho avatundu moluhandya lwo Sii, ankho vati avaende avatalama, avaende avatalama, ngetyi Siovaa evepopilile, avakaonga onthanda ko Lefindii. Mahi ankho kutupu omeva pala ovanthu vanwe. 2 Iya ovanthu avakatañgunisa Moisesi, otyo vati: “Tuavele omeva tunwe.” Mahi, Moisesi evetolela okuti: “Omokonda yatyi mutañgunina na ame? Omokonda yatyi mutuailako okulola Siovaa? 3 Mahi ovanthu ankho valiwa unene nohunga, avañgoñgena Moisesi okuti: “Omokonda yatyi wetupolela ko Isitu, otyo utuipaa vala nohunga, kumwe novana vetu novipako vietu?” 4 Ngotyo Moisesi elikuambela ku Siovaa okuti: “Oityi mandyilingi novanthu ava? Apa katutu mavanthyopo nomamanya!” 5 Siovaa apopila Moisesi okuti: “Enda komutwe wovanthu kumwe novakulu vo Isilayeli, tyinda otyimuti tyove etyi wavetele natyo komaande Ondongi Nilu. Kuata otyimuti enda. 6 Mandyikala nove pemanya lyo Holembe. Veta memanya, mamutundu omaande opo ovanthu vanwe.” Moisesi ngatyo umwe alinga komutwe wovakulu vova Isilayeli. 7 Ngotyo omphangu ina eiluku okuti Masaa ine Melimbaa, mokonda yetyi ova Isilayeli vatangunine, nokulola Siovaa, avati: “Siovaa uli pokati ketu ine kepo?” 8 Ova Amalekita aveya okulwa nova Isilayeli ko Lefindii. 9 Moisesi apopila Sosuwe okuti: “Holovona-po ovalume vemwe enda ukalwe nova Amalekita. Muhuka mandyikala komphunda notyimuti tya Huku yotyotyili pomankhanya ange.” 10 Sosuwe akalwa nova Amalekita, ngetyi Moisesi emupopilile; Moisesi, na Alau na Uli avalondo komphunda. 11 Tyina Moisesi ankho atualako nomankhanya ayeluka, ova Isilayeli ankho vafinda; mahi tyina amayendyelesa omavoko, ova Amalekita ankho vafinda. 12 Etyi omankhanya a Moisesi aoka, avakuate emanya avelipakela pombuelo yae, ngako apumphama. Huli na Alau avemukuate momankhanya, atyiti ou uli nthele, uli nthele, atualako nomankhanya ayeluka alo ekumbi lianyingila. 13 Ngotyo, Sosuwe afindi ova Amalekita nomutunga. 14 Siovaa apopila Moisesi okuti: “Etyi tyihoneka momukanda, opo tyihinangelwe, otyiwanena Sosuwe: ‘Mandyinyimiko ova Amalekita kombanda yohi aiho, avahahinangelwa vali.’” 15 Moisesi atungu omutala wovilikutila ewiihana okuti Siovaa-Nisi, 16 iya ati: “Tyeetyi okuvoko kwa Amaleke kualwisa otyipundi tya Sah tyoutumini, Siovaa makalaila vala okulwisa Amaleke novanthu aveho vakatuka mwe.”
24-30 YA AGOSTO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | ÊXODO 19-20
“Ovitumino Ekwii — Ku Ove Ovia-Tyi”
(Êxodo 20:3-7) Uhafende onohuku onkhuavo, tyihe ame vala. 4 Uhelihongele otyikahuku natyike, nii tyelifwa notyipuka tyili keulu, nii tyelifwa netyi tyili pohi, pombuelo, ine vili momeva mombuelo yohi. 5 Uhelinyongamene komutwe wavio, uhahongiliyue, ngavio uumbila. Mokonda ame Siovaa Huku yove, ndyina okufendwa vala andyike. Tyetyi ndyikoyesa ononkhali mbovohe kovana vavo no kovatekula no nomphokole, no kovana vonomphokole mbaveho vendyele. 6 Mahi, ndyilekesa oluembia olunene alo komakulu omanyingi-nyingi ovatekula va vana venthyole, nokuendela movitumino viange. 7 Uhatumbule enyina lya Siovaa Huku yove tyihena onthilo. Mokonda Siovaa mahitisa una utumbula enyina liae tyihena onthilo.
A Sentinela 15/11/1989 pefo 6 § 1
Oityi Ovitumino Ekwi Vilekesa Pala Ove?
Ovitumino vikuana viotete vilekesa etyi tuna okulinga. (Tete) Huku alo pahetyino una okufendwa vala aike. (Mateusi 4:10) (Vali) Petupu omuumbili nawike una okufenda ovilolo. (1 Suau 5:21) (Tatu) Tuna okupopia enyina lya Huku monkhalelo yaviuka nonthilo, atuhelipenyenyeka. (Suau 17:26; Ova Loma 10:13) (Kuana) Atyiho tulinga momuenyo wetu tyina okulikuata netyi Ombimbiliya ipopia. Otyo tyitukuatesako okupululukwapo ine ‘okukala notyasapalo,’ tyokulinga ouviuki. — Ova Hebeleu 4:9, 10.
(Êxodo 20:8-11) “Uhalimbueko okuti onthiki Yotyasapalo ikola. 9 Undapa nokulinga ovilinga viove mononthiki epandu, 10 mahi monthiki yapandu-vali, otyasapalo pala Siovaa, Huku yove. Uhalinge otyilinga natyike, nii ove, nii omona wove, nii omona wove omuhikuena, nii omupika wove, nii omupika omuhikuena, nii otyipako tyove, nii ongendi ili meumbo liove motyilongo ukala. 11 Mononthiki epandu Siovaa walinga eulu nohi, nelunga na atyiho tyivasiwa-mo, monthiki ya pandu-vali apululukuapo. Siovaa ayambe Otyasapalo atyikala onthiki ikola.
(Êxodo 20:12-17) “Humba ho na nyoko, opo ukale omuvo omunyingi kombanda yohi, Siovaa Huku yove ekuavela. 13 “Uhaipae. 14 “Uhalinge oumbalehi. 15 “Uhavake. 16 “Wahaavee oumbangi womatutu, tyina munthele yove akoyeswa. 17 “Uhapele ondyuo ya munthele yove. Uhapeleye omuhikuena wamukuenyi, nii omupika wae, nii omupika wae omuhikuena, nii ongombe yae, nii embulu liae, uhapeleye natyike tya mukuenyi.”
A Sentinela 15/11/1989 pefo 6 §§ 2-3
Oityi Ovitumino Ekwi Vilekesa Pala Ove?
(Tano) Alo pahetyino tyina ovana vetavela kovohe tyikuatesako ombunga okulikuata okapandi, avayambwa na Siovaa. Tupu otyo otyitumino “tyo tete tyieta ouwa”! Otyitumino otyo tyipopia okuti hapala vala “ukale nomuenyo omuwa,” mahi opala ‘utualeko omuvo omunyingi kombanda yohi.’ (Ova Efesu 6:1-3) Pahetyino mokonda tuvasiwa “kononthiki mbahulilila” mbouye uno wovivi, okutavela tyikuatesako ovakuendye okukala nomphitilo yokukakala nomuenyo wahapu. — 2 Timotiu 3:1; Suau 11:26.
Oluembia tuna na vakuetu malutukuatesako okuhevelingi otyipuka otyivi ngetyi, (Pandu) okuiipaa, (Pandu-Vali) oumbalehi, (Tyive) okuvaka (Tyinana) oumbangi womatutu. (1 Suau 3:10-12; Ova Hebeleu 13:4; Ova Efesu 4:28; Mateusi 5:37; Provérbios 6:16-19) Iya omalusoke etu? Otyitumino (Tyekwii) konthele yokuhapeleya tyaamuene, tyitukuatesako okunoñgonoka okuti Siovaa uhanda ovipuka tusoka okulinga vikale tyasukuka komaiho ae. — Provérbios 21:2.
Ovola Olumono Lwa Huku
(Êxodo 19:5, 6) Pahe, ankho mutavela etyi ndyipopia, amupake nawa omphango yange, mamukala ovanthu vange ovawa pokati kovanthu aveho, tyetyi ohi aiho oyange. 6 Mamukala pala ame ouhamba wovanakwa, otyilongo tyasukuka.’ Ombu onondaka una okupopila ova Isilayeli.”
Perspicaz Vol. 3 pefo 488 §§ 3-4
Omunakwa
Ounakwa Woukilisitau. Siovaa wapopilile ova Isilayeli okuti inkha vapaka nawa omphango Yae mavakala “ouhamba wovanakwa, otyilongo tyasukuka.” (Êxo. 19:6) Mahi ounakwa womuhoko wa Alau ankho matualako alo omunakwa wavilapo vali amamoneka. (Heb. 8:4, 5) Ounakwa oo ankho maupu tyina omphango Yovitumino yamapu, apahimbika omphango omphe. (Heb. 7:11-14; 8:6, 7, 13) Tete elao liokukala ovanakwa pala Siovaa, liapopililwe vala ova Isilayeli, vaundape mepongiyo Liouhamba liapopilwe na Huku; mokueenda kuomuvo, elao olio tupu alipopilwa ova Sendiyu. — Ovil. 10:34, 35; 15:14; Loma 10:21.
Ova Sundeu vehehi ovo vala vetavelele Kilisitu. Mokonda yotyo akuhamoneka vali ovanthu mavakala vouhamba wotyotyili ovanakwa velongo esukuki. (Loma 11:7, 20) Mokonda ova Isilayeli ankho havakuatyili-ko, Siovaa evelondola nomuuli Oséias, ati: “Mokonda muanya enoñgonoko, na ame nemuanya mukale ovanakwa vange; mokonda mukahi nokulimbwa otyitumino tya Huku yove, mandyilimbwii ovana vove.” (Osé. 4:6) Tyelikuata kumwe nonondaka ombo, otyo Sesusi apopilile ononkhalamutwe mbova Sundeu okuti: “Ouhamba wa Huku mamuupolwa aupewa elongo maliave ovinyango.” (Mat. 21:43) Mokonda etyi Sesusi Kilisitu ali pano pohi ankho utavela Ovitumino, iya utyii okuti ounakwa wa Alau utualako, otyo atuminine ovanthu ahakulile otyilundu venda komunakwa vakalinge otyilikutila. — Mat. 8:4; Malu. 1:44; Luka 17:14.
(Êxodo 20:4, 5) “Uhelihongele otyikahuku natyike, nii tyelifwa notyipuka tyili keulu, nii tyelifwa netyi tyili pohi, pombuelo, ine vili momeva mombuelo yohi. 5 Uhelinyongamene komutwe wavio, uhahongiliyue, ngavio uumbila. Mokonda ame Siovaa Huku yove, ndyina okufendwa vala andyike. Tyetyi ndyikoyesa ononkhali mbovohe kovana vavo no novatekula no nomphokole, no kovana vonomphokole mbaveho vendyele,
A Sentinela 15/03/2004 pefo 27 § 1
Ononthele Mbakolela Mbomukanda Êxodo
20:5 — Oñgeni Siovaa ‘makakoyesa omakula o komutwe wandyila mokonda yovipengi vyo vohe?’ Tyina omunthu amakolo, ukoyeswa okutalela kontheto yae no kovipuka alinga. Mahi elongo lyo Isilayeli liakalele novitateka mokonda vayekelepo okufenda Huku, avakafenda ovika-huku. Tupu ovanthu vokualandulako ine omakula akuamako navo avafende ovika-huku. Ale umwe nova Isilayeli vetyimuene, ankho tyivepuiya okutualako noukuatyili, mokonda ankho vavasiwa pokati kovanthu valinga ovipuka ovivi.
Okutanga Ombimbiliya
(Êxodo 19:1-19) Mohanyi yatatu etyi ova Isilayeli vatunda motyilongo tyo Isitu, monthiki yatyo, avehiki moluhandya lwo Sinai. 2 Avatundu ko Lefindii, avehikila moluhandya lwo Sinai ngamo vaonga onthanda. Omo ova Isilayeli vaongele onthanda, ponthele yomphunda. 3 Moisesi alondo komphunda opo ekelivase na Huku yotyotyili. Siovaa emuihana otyo eli momphunda ati: “Etyi otyo una okupopila eumbo lya Sako, iya popila ova Isilayeli okuti: 4 ‘Muamona nomaiho enyi etyi nalinga o Isitu, no ñgeni nemutyinda komavava onkhombe andyimueta alo kwame. 5 Pahe, ankho mutavela etyi ndyipopia, amupake nawa omphango yange, mamukala ovanthu vange ovawa pokati kovanthu aveho, tyetyi ohi aiho oyange. 6 Mamukala pala ame ouhamba wovanakwa, otyilongo tyasukuka.’ Ombu onondaka una okupopila ova Isilayeli.” 7 Moisesi aongiya ovakulu, evetolela atyiho Siovaa ankho emutuma. 8 Ovanthu aveho avakumbululila kokulike okuti: “Matulingi atyiho Siovaa apopia.” Moisesi alondo komphunda akapopila Siovaa etyi ova Isilayeli vakumbulula. 9 Siovaa apopila Moisesi okuti: “Tala, mandyiya kuove mekaka lianthikovela, opo ovanthu vetyiivile tyina namapopi nove, tupu navo avakala neyumba-nthumbi muove.” Moisesi apopila Siovaa etyi ovanthu vapopia. 10 Siovaa apopila Moisesi okuti: “Enda kovanthu, vesukukisa hono nomuhuka, ngwe vena okukoha ovikutu viavo. 11 Monthiki yatatu vena okukala tyamaneka, mokonda monthiki ya tatu Siovaa malauka komphunda Sinai, komaiho ovanthu aveho. 12 Paka onondimbu pala ovanthu momphunda, ovepopila okuti: ‘Liyungei muhalondei komphunda; tupu muhanyemei kononthele mbomphunda. Una uyamako maipawa. 13 Petupu nawike una okuyama komunthu walinga onkhali: omunthu walinga onkhali una okutyopwa nomamanya ine okuyahua nonohevo. Tyilinge otyinyama, ine omunthu una okuipawa.’ Mahi tyina onkhuino yondyona yamahiki, vapondola okufuena momphunda.” 14 Moisesi atuluka komphunda, aende ale apa ankho pena ovanthu, ahimbika okusukukisa ovanthu, ngwe avakoho ovikutu viavo. 15 Moisesi apopila ovanthu okuti: “Manekei pala onthiki yatatu. Muheliyamei kolutu nomunthu.” 16 Komuhuka, monthiki yatatu, akulingi omiliakulo nomitetanena, ekaka limwe enene alihiki omphunda, okuivala onkhuino yahika unene. Ovanthu aveho monthanda avahimbika okuteketa. 17 Moisesi atuala ovanthu kondye yonthanda opo vekelivase na Huku yotyotyili, avakalela mombuelo yomphunda. 18 Momphunda aiho ankho mutunda omuihi, mokonda Siovaa ankho walaukila komphunda oyo motupia; omuihi ankho wenda no peulu ngatyina owekundungala liatema unene, iya omphunda aiho ankho iteketa unene. 19 Etyi onkhuino yahikila vali peulu, Moisesi apopi, Huku yotyotyili emukumbulula.
31 YA AGOSTO ATEE 6 YA SETEMBRO
OLUMONO LUKAHI MONDAKA YA HUKU | ÊXODO 21-22
“Tala Omuenyo Ngetyi Siovaa Eutala”
(Êxodo 21:20) “Ankho omulume umwe uveta notyimuti omupika wae omukuendye ine omuhikuena, omupika oo ankhi, ombunga yomupika ipondola okunumanena omuhona.
Perspicaz Vol. 2 pefo 18 § 1
Okuveta
Hekulu yomupika ankho upondola okuveta omupika wae notyimuti, ine omupika oo ketavela. Mahi ine omupika oo wavetwa unyima, hekulu yomupika nae uhitiswa. Ankho omupika namphila avetwa ukala nomuenyo ononthiki onombali ine ononthatu, otyo tyilekesa okuti hekulu ankho kasokele okuipa omupika wae. Hekulu yomupika ankho upondola okuveta omupika wae mokonda, “ombongo yae.” Petupu omunthu nawike uyeka otyipuka tyae tyasukisa unene tyihanyue, ngwe apeseka. Ankho omupika wavetelwe, mahi akala nomuenyo ononthiki mbumwe, pahe konyima ankhi, ankho katyiiwe ankho wankhia mokonda yokuavetwa ine otyikuavo vali. Ine omupika ukala nomuenyo onthiki ike ine onombali, hekulu kakuatwa. — Êxo. 21:20, 21.
(Êxodo 21:22, 23) “Inkha ovalume veliluisa, iya avaponyonena momukai omulemi, eimo liae alitumphuluka akutula, mahi omona ahankhi, una yokufeta ngetyi hekulu yomukai emuiita. Iya ngwe una okutyifetela povakoyesi. 23 Mahi, inkha omona wankhia, una okufeta omuenyo nomuenyo,
Oñgeni Motualako Okukala Mohole ya Huku? pomafo 95-96 § 16
Okuti Utala Omuenyo Ngetyi Huku Eutala?
16 Omuenyo wovanthu aveho wakolela unene ku Siovaa. Alo umwe omuenyo wolukembe lukahi meimo wakolela unene ku Siovaa. Movitumino Viapelwe Moisesi, inkha omunthu umwe uveta omulemi motyiponyo iya omulemi ankhi ine eimo alitundu-po, ku Siovaa omunthu oo ankho uvelwa onombei mokonda yokuaipaa. Otyo tyilekesa okuti namphila alinga otyiponyo, mahi mokonda waipaa, nae ankho una okufeta nomuenyo wae. (Tanga Êxodo 21:22, 23.) Ku Huku, alo umwe olukembe lukahi meimo, omunthu. Ngotyo, ku ove oñgeni Huku elitehelela konthele yokupola-po eimo? Oñgeni elitehelela tyina atala omalukembe omanyingi-nyingi ekahi nokuipawa kese nima?
(Êxodo 21:28, 29) “Ankho ondyumbe iyaha omulume ine omukai, anyimi, ondyumbe oyo ina okutyopwa nomamanya ale inkhia, ohitu yatyo kaipondola okuliwa; mahi hekulu kafeteswa. 29 Ngotyo ankho ihole-ale okuya ovanthu, hekulu atolelewa mahi eheikutu, aiyahe omulume ine omukai anyimi, ondyumbe ina okutyopwa nomamanya tupu hekulu una okuipawa.
A Sentinela 15/04/2015 pefo 29 § 4
Siovaa Uhanda Utualeko Nomuenyo
Ngetyi tyipopia Ovitumino, ovanthu ankho vapondola okufeta ankho ovipako viavo viayaha omunthu. Mongeleka ankho ondyumbe yayaha omunthu anyimi, hekulu ankho una okuiipaa opo ayakulile ovanthu ovakuavo. Mokonda ankho kapondola okulia kohitu yongombe oyo ine okuilandesa, ankho upeseka unene. Mahi ankho ongombe yayahele-ale omunthu hekulu atolelewa mahi eheikutu? Ankho ongombe oyo iipaa pahe omunthu, hekulu kumwe nongombe yae vaipawa. Otyitumino otyo ankho tyikuatesako ovanthu okuhayeke vala ngotyo ovipako viavo. — Êxo. 21:28, 29.
Ovola Olumono Lwa Huku
(Êxodo 21:5, 6) Inkha omupika okupopia okuti: ‘Ame hihande okuenda, mokonda tyotyili ndyihole omuhona wange, nomukai wange novana vange.’ 6 Omuhona wae una okumutuala ponthele ya Huku yo tyotyili, emufwenaika pepito ine opotyikulilo. Iya omuhona wae emutiula notyitungo kokutwi, akale omupika wae apeho.
Omutala Womulavi 01/01/2010 pefo 4 §§ 4-5
Omokonda Yatyi Wesukisila Okulipakula Ku Siovaa?
4 Elipakulo Liovakilisiatu ku Huku otyipuka tyimwe tyakolela unene. Tyapona vali okuliava. Oñgeni okulipakula ku Huku tyituetela ouwa? Mongeleka, tutalei oñgeni okulinga oupanga nomunthu mukuetu tyituetela ouwa. Opo ukale nouwa utundilila kokukala nepanga, una okutavela okulinga oupanga. Otyo tyakutikinya omphango — ove ulitehelela okuti una okulinga nawa epanga liove. Oupanga wapama wapopiwa mo Mbimbiliya, umwe o wa Daviti na Sonataa. Valingile omphango youpanga kese umwe na mukuavo. (Tanga 1 Samuel 17:57; 18:1, 3.) Namphila oupanga wokulinga omphango ngoyo kawakakele, mahi omaupanga apama etei ku kese umwe tyina asukalala nokufuisapo otyilinga tyae. — Pro. 17:17; 18:24.
5 Ovitumino Huku aavelele ova Isilayeli, vipopia oupanga omukuavo wetela ovanthu ouwa omunene, inkha valinga omphango. Inkha omupika uhanda okukala apeho womuhona wae ondalawa, ankho una okutavela okulinga omphango nae. Ovitumino viati: “Inkha omupika okupopia okuti: ‘Ame hihande okuenda, mokonda tyotyili ndyihole omuhona wange, nomukai wange novana vange.’ Omuhona wae una okumutuala ponthele ya Huku yo tyotyili, emufwenaika pepito ine opotyikulilo. Iya omuhona wae emutiula notyitungo kokutwi, akale omupika wae apeho.” — Êxo. 21:5, 6.
(Êxodo 21:14) Ankho omulume umwe unumanena mukuavo emuipaa tyawina, nae una okuipawa, nankho umwe muna okumupola ponthele yomutala wange wovilikutila.
Perspicaz Vol. 1 pefo 497 § 8
Ombinga
Onondaka mbuvasiwa momukanda Êxodo 21:14 tyafuile mbuhangununa okuti, nomunakwa upondola okuipawa ankho waipaa omunthu, ine hamwe mbulekesa okuti okukuata vala ombinga yokumutala wovilikutila katyiyakulila omunthu waipaa tyawina mukuavo. — Tyieleka 1 Reis 2:28-34.
Okutanga Ombimbiliya
(Êxodo 21:1-21) “Aa omatoko omakoyeso una okuvepopila: 2 “Ankho ulanda omupika omu Hembelu, mekundapela omanima epandu, menima lya pandu-vali ayovoka tyihafete natyike. 3 Ine weya aike una okuenda aike. Ine una omumee una okuenda nomumee wae. 4 Ine omuhona wae wemuavela omukai, iya avakala novana, omukai oo novana vae vakala vomuhona wae, ngwe omulume watyo aende aike. 5 Inkha omupika okupopia okuti: ‘Ame hihande okuenda, mokonda tyotyili ndyihole omuhona wange, nomukai wange novana vange.’ 6 Omuhona wae una okumutuala ponthele ya Huku yo tyotyili, emufwenaika pepito ine opotyikulilo. Iya omuhona wae emutiula notyitungo kokutwi, akale omupika wae apeho. 7 “Ine omulume umwe ulandesa omona wae womuhikuena ngomupika, ngwe kamayovolwa ngetyi tyiyovolwa omupika omulume. 8 Ine omuhona wae kahambukwa nae ehemutale ngatyina ombalehi yae, una yokuyeka alanduepo mahi kapondola okuyeka alandesue konongendi, mokonda kakalele omukuatyili kwe. 9 Ine umuholovona ngomona wae, una yokumutekula ngomona wae. 10 Ine unepa omukai omukuavo, kapondola okutepulula kovipuka ankho avela tembo yeumbo, ngetyi okulia novikutu, netyi ngwe atokala. 11 Ine kemuavela ovipuka ovio vitatu, upondola okutundamo ehemukondolela ovipuka emuyekelele. 12 “Olie uveta mukuavo ankhi nae una okuipawa. 13 Mahi ankho wetyilinga motyiponyo, Huku yotyotyili etyiyeke tyimonekepo, mandyikoyo epunda-umbo ena okukaholama. 14 Ankho omulume umwe unumanena mukuavo emuipaa tyawina, nae una okuipawa, nankho umwe muna okumupola ponthele yomutala wange wovilikutila. 15 Wamavete he ine o ina una okuipawa. 16 “Ankho omunthu umwe uvakapo mukuavo ine umulandesa, avasiwa nae, una okuipawa. 17 “Wamahingana he ine o ina una okuipawa. 18 “Etyi otyo tyina okulingwa tyina ovalume vevali vamalu, mukuavo avete mukuavo nemanya, ine notyivela, mukuavo ahankhi, mahi akala moula: 19 ankho utyivila okukatuka, akaenda-enda kondye yeumbo liae nomphagoti, wokuemuveta kapondola okufeteswa. Una vala okufeta ovilinga mukuavo akala tyihalingi alo aveluka umwe nawa. 20 “Ankho omulume umwe uveta notyimuti omupika wae omukuendye ine omuhikuena, omupika oo ankhi, ombunga yomupika ipondola okunumanena omuhona. 21 Mahi ankho utualako nomuenyo onthiki ike ine onombali, kapondola okufetewa, mokonda walandelwe nonombongo mbomuhona wae.