EDWƐKƐ 39
EDWƐNE 125 “Anyelielɛ A Le Anwunvɔnezelɛma”
Ɛkyɛ Debie A Ɛ Nye Balie
“Anyelielɛ dɔɔnwo wɔ ɛmaanlɛ nu tɛla ɛlielɛ.”—GYI. 20:35.
BODANE
Yɛbanwu ndenle ngakyile mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛahyɛ awie mɔ debie nee deɛmɔti yɛyɛ zɔ a ɔmaa yɛ nye die la.
1-2. Duzu ati a Gyihova bɔle yɛ mɔɔ saa yɛkyɛ debie a ɔmaa yɛ nye die tɛla kɛ awie bahyɛ yɛ debie la ɛ?
GYIHOVA bɔle alesama mɔɔ saa bɛkyɛ debie a bɛ nye die tɛla kɛ awie bahyɛ bɛ debie. (Gyi. 20:35) Asoo ɛhye kile kɛ saa yɛdie ahyɛlɛdeɛ bie yɛfi awie ɛkɛ a ɔmmaa yɛ nye ɛnlie ɔ? Kyɛkyɛ. Yɛ muala yɛze kɛ saa awie kyɛ yɛ debie a ɔmaa yɛ nye die. Noko saa yɛdayɛ mumua ne yɛkyɛ awie debie a, yemɔ ɔmaa yɛ nye die kpalɛ. Na ɔle kpalɛ kɛ Gyihova bɔle yɛ wɔ adenle ɛhye azo la. Duzu ati ɔ?
2 Kɛmɔ Gyihova bɔle yɛ wɔ adenle ɛhye azo la ati, ɔmaa yɛnyia nwolɛ adenle yɛyɛ ninyɛne mɔɔ maa yɛ nye die la. Saa yɛdwenle ndenle ngakyile mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛahyɛ awie mɔ debie la anwo na yɛkyɛ bɛ debie a, ɔmaa yɛ nye die. Asoo ɔnyɛ nwanwane kɛ Gyihova bɔle yɛ wɔ adenle ɛhye azo la ɔ?—Edw. 139:14.
3. Duzu ati a yɛkola yɛka kɛ Gyihova le “anyelielɛ Nyamenle ne” a?
3 Ngɛlɛlera ne maa yɛnwu kɛ yɛkyɛ debie a ɔmaa yɛ nye die ɔti ɔnyɛ nwanwane kɛ Baebolo ne ka kɛ Gyihova le “anyelielɛ Nyamenle ne” la. (1 Tim. 1:11) Ɔdaye a ɔlimoale ɔhyɛle debie a yɛɛ awie ɛngyɛ debie ɛndɛla ye. Kɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle la, “ɔlua ɔ nwo zo a yɛlɛ ngoane na yɛkɔ yɛba na yɛwɔ ɛkɛ a.” (Gyi. 17:28) Nɔhalɛ nu, “ahyɛlɛdeɛ kpalɛ biala nee ɛlolɛdeɛ biala mɔɔ di munli la” vi Gyihova ɛkɛ.—Gye. 1:17.
4. Duzu a baboa yɛ yeamaa yɛ nye alie kpalɛ a?
4 Bie a yɛ muala yɛkulo kɛ yɛnwu kɛzi yɛkyɛ debie a ɔmaa yɛ nye die kpole la. Yɛbahola yɛayɛ ye zɔ saa yɛsukoa Gyihova ahunlunyele ne a. (Ɛfɛ. 5:1) Mekɛ mɔɔ yɛlɛsuzu ɛhye anwo la, maa yɛnlea mɔɔ yɛbahola yɛayɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛbade nganeɛ kɛ awie mɔ ɛngile debie mɔɔ yɛyɛ yɛmaa bɛ la anwo anyezɔlɛ la. Ɛhye baboa yɛ yeamaa yɛahɔ zo yɛahyɛ debie na yɛ nye alie kpalɛ.
SUKOA GYIHOVA AHUNLUNYELE NE
5. Ninyɛne boni mɔ a Gyihova fa kyɛ yɛ a?
5 Ninyɛne boni mɔ a Gyihova fa kyɛ yɛ a? Bie mɔ ɛne. Gyihova maa yɛ nwonane afoa nu ninyɛne. Bie a tɛ ninyɛne mɔɔ bamaa yɛ nwo adɔ yɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la a dahuu yɛ sa ka ye a, noko yɛyɛ Gyihova mo kɛ ɔmaa yɛ nuhua dɔɔnwo asa ka mɔɔ yɛhyia nwo la. Kɛ neazo la, ɔmaa yɛnyia aleɛ, adɛladeɛ nee dabelɛ. (Edw. 4:8; Mat. 6:31-33; 1 Tim. 6:6-8) Asoo ɔle Gyihova gyima kɛ kɛmɔ ɔwɔ kɛ ɔfa ninyɛne ɛhye mɔ ɔmaa yɛ la ati a ɔfa ɔmaa yɛ ɔ? Kyɛkyɛ! Ɛnee duzu ati a ɔyɛ ninyɛne ɛhye mɔ ɔmaa yɛ a?
6. Duzu a yɛsukoa yɛfi edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mateyu 6:25, 26 la anu a?
6 Gyihova maa yɛ sa ka mɔɔ yɛhyia nwo wɔ nwonane nu la ɔluakɛ ɔkulo yɛ. Suzu Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mateyu 6:25, 26 la anwo. (Kenga.) Gyisɛse vale abɔdeɛ yɛle neazo. Gyisɛse hanle nloma nwo edwɛkɛ kɛ: “Bɛnlua ma yɛɛ bɛnde anzɛɛ bɛmboɔboa aleɛ nloa bɛnzie.” Noko yɛ edwɛkɛ bieko mɔɔ ɔhanle la nzonlɛ: “Bɛ Ze mɔɔ wɔ anwuma la maa bɛ aleɛ.” Akee Gyisɛse bizale kɛ: “Asoo bɛ nwo ɛngyia ɛndɛla bɛ?” Duzu a yɛsukoa yɛfi nu a? Gyihova bu ye azonvolɛ kɛ bɛsonle bolɛ kpole bɛtɛla nane nee nloma. Saa Gyihova nea nane ne mɔ a, ɛnee yɛdayɛ noko yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ɔbanlea yɛ! Kɛ mɔɔ selɛ mɔɔ dwenle ɔ mra nwo la yɛ la, zɔhane ala a ɛlɔlɛ mɔɔ Gyihova lɛ maa ye abusua ne la ka ye maa ɔnea bɛ a.—Edw. 145:16; Mat. 6:32.
7. Adenle ko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛazukoa Gyihova nyeleyɛlɛ ne la a le boni? (Eza nea nvoninli ne.)
7 Kɛ mɔɔ Gyihova yɛ la, ɔwɔ kɛ ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa awie mɔ la ka yɛ maa yɛfa mɔɔ bɛhyia nwo la yɛmaa bɛ. Kɛ neazo la, ɛze adiema bie mɔɔ ɔhyia aleɛ anzɛɛ adɛladeɛ ɔ? Gyihova bahola alua ɛ nwo zo yeamaa wɔamaa ye debie amaa yeaboa ye wɔ ngyianlɛ zɔhane anu. Bɛze Gyihova menli kpalɛ kɛ bɛyɛ nyele wɔ mekɛ mɔɔ esiane bie bazi la. Kɛ neazo la, wɔ COVID-19 ewulenzane ne anu, mediema vale bɛ aleɛ, adɛladeɛ nee ninyɛne gyɛne mɔɔ bɛlɛ la bie maanle bɛdabɛ mɔɔ ɛnee bɛhyia bie la. Mediema dɔɔnwo noko ye ndoboa boa ewiade amuala gyima ne. Yemɔ boa maa bɛtua moalɛ mɔɔ bɛfa bɛmaa yɛ mediema mɔɔ wɔ ewiade amuala wɔ esiane mekɛ nu la anwo kakɛ. Bɛfi bɛ ahonle nu bɛdi edwɛkɛ mɔɔ wɔ Hibuluma 13:16 la azo, ɔse: “Bɛmmamaa bɛ rɛle fi kɛ bɛkɛyɛ kpalɛ na bɛ nee awie mɔ kɛhyɛ mɔɔ bɛlɛ la, ɔluakɛ afɔlebɔlɛ zɛhae mɔ sɔ Nyamenle anye kpalɛ.”
Yɛ muala yɛbahola yɛazukoa Gyihova nyeleyɛlɛ ne (Nea ɛdendɛkpunli 7)
8. Kɛzi yɛnyia Gyihova tumi ne azo nvasoɛ ɛ? (Felepaema 2:13)
8 Gyihova maa yɛ tumi. Gyihova anye die nwo kɛ ɔbava ye tumi bedevinli ne bie yeamaa ye azonvolɛ nɔhavoma. (Kenga Felepaema 2:13.) Asoo wɔyɛ asɔne kɛ ɛkpondɛ anwosesebɛ wɔaho wɔatia sɔnea anzɛɛ tumi wɔagyinla ngyegyelɛ bie anloa ɔ? Bie noko a ɛyɛle asɔne kɛ ɛkulo kɛ ɛnyia anwosesebɛ amaa wɔahola wɔayɛ ninyɛne mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛyɛ wɔ alehyenlɛ ne anu la. Mɔɔ Gyihova buale wɔ asɔneyɛlɛ ne la, ɔbayɛ kɛ ɛ nee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo mɔɔ hɛlɛle edwɛkɛ ɛhye la yɛle adwenle: “Melɛ anwosesebɛ wɔ debie biala anu ɔlua ahenle mɔɔ maa me tumi la ati.”—Fel. 4:13.
9. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa kɛzi Gyihova fa ye tumi ne boa awie mɔ la ɛ? (Eza nea nvoninli ne.)
9 Yɛnli munli ɛdeɛ, noko yɛbahola yɛazukoa kɛzi Gyihova fa ye tumi ne boa awie mɔ la. Yɛdayɛ mumua ne yɛnrɛhola yɛnrɛmaa awie mɔ tumi. Noko yɛbahola yɛava tumi mɔɔ yɛlɛ la yɛaboa bɛ. Kɛ neazo la, yɛbahola yɛahɔli gua anzɛɛ yɛayɛ sua nu gyima bie mɔ yɛamaa mediema mɔɔ bɛyɛ mgbanyinli anzɛɛ bɛnde kpɔkɛ la. Saa yɛ tɛnlabelɛ ne bamaa adenle a, yɛbahola yɛaboa yɛamaa bɛaziezie Belemgbunlililɛ Asalo ɛkɛ anzɛɛ bɛanlea ninyɛne mɔɔ wɔ ɛkɛ la azo boɛ amaa bɛanzɛkye. Saa yɛfa yɛ tumi ne yɛdi gyima wɔ ndenle zɛhae mɔ azo a, ɔbaboa menli gyɛne mɔɔ sonle Gyihova la.
Yɛbahola yɛava yɛ tumi ne yɛaboa awie mɔ (Nea ɛdendɛkpunli 9)
10. Kɛzi yɛfa tumi mɔɔ wɔ ɛdendɛlɛ nu la yɛboa awie mɔ ɛ?
10 Eza mmamaa ɛ rɛle fi kɛ tumi wɔ ɛdendɛlɛ nu. Ɛze awie mɔɔ ɛfi wɔ ahonle nu ɛkanvo ye a ɔbaboa ye la ɔ? Ɛze awie mɔɔ ɔhyia arɛlekyekyelɛ ɔ? Wɔ tɛnlabelɛ ɛhye mɔ biala anu, ɛbahola wɔalimoa wɔadudu nwolɛ agyakɛ ɔ? Ɛbahola wɔahɔkpɔla ahenle mumua ne, anzɛɛ wɔavɛlɛ ye wɔ fonu zo anzɛɛ bie a wɔahɛlɛ edwɛkɛ ne wɔ kaade zo, anzɛɛ wɔ text message nu wɔanwa ye. Ɔngyia kɛ ɛfa edwɛkɛ agbɔkɛ mɔɔ kile kɛ ɛ nloa ɛde la ɛdi gyima. Bie a edwɛkɛ ekyi mɔɔ ɛbavi wɔ ahonle nu wɔaha la a le debie mɔɔ ɛ diema diedinli ne hyia nwo amaa yeahɔ zo yeali nɔhalɛ anzɛɛ yeagyinla ye tɛnlabelɛ ne anloa kpalɛ a.—Mrɛ. 12:25; Ɛfɛ. 4:29.
11. Kɛzi Gyihova fa ye nrɛlɛbɛ ne di gyima ɛ?
11 Gyihova maa nrɛlɛbɛ. Ɛzoanvolɛ Gyemise hɛlɛle kɛ: “Saa bɛ nuhua bie hyia nrɛlɛbɛ a, bɛmaa ɔhɔ zo ɔbiza Nyamenle, ɔluakɛ ɔfi atiakunlukɛnlɛma nu ɔmaa menli kɔsɔɔti debie mɔɔ ɔnnea bɛ nvonleɛ a.” (Gye. 1:5, ɔbdw.) Edwɛkɛ ɛhye da ye ali kɛ Gyihova ɛnva ye nrɛlɛbɛ ne ɛnvea ɔ nwo. Ɔfi ye ahonle nu ɔfa bie ɔmaa awie mɔ. Eza yɛ ye nzonlɛ kɛ saa Gyihova ɛlɛfa nrɛlɛbɛ amaa awie mɔ a, “ɔnva nwolɛ ɛya” anzɛɛ “ɔnnea bɛ nvonleɛ.” Saa yɛka yɛkile ye kɛ ɔhile yɛ adenle mɔɔ yɛva zo la a, ɔmmaa yɛnde nganeɛ kɛ yɛ nwo yɛ anwunvɔne. Nɔhalɛ ne a le kɛ ɔdaye mumua ne ɔkulo kɛ yɛka yɛkile ye kɛ ɔhile yɛ adenle.—Mrɛ. 2:1-6.
12. Nwolɛ adenle boni mɔ a yɛnyia kɛ yɛbava yɛ nrɛlɛbɛ ne bie yɛaboa awie mɔ a?
12 Na yɛdayɛ noko ɛ? Asoo yɛbahola yɛava nrɛlɛbɛ mɔɔ yɛze la bie yɛaboa awie mɔ yɛava yɛazukoa Gyihova ɔ? (Edw. 32:8) Gyihova menli lɛ nwolɛ adenle dɔɔnwo kɛ bɛbava mɔɔ bɛzukoa la bie bɛaboa awie mɔ. Kɛ neazo la, yɛta yɛtete nolobɔlɛma fofolɛ wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Asafo nu mgbanyima si abotane boa asafo nu azonvolɛ nee mediema mrenyia mɔɔ bɛzɔne bɛ la maa bɛsukoa kɛzi bɛbayɛ bɛ gyimalilɛ ngakyile wɔ asafo ne anu la. Yɛɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛze suazilɛ nee sua ɛziezielɛ nye zo kpalɛ la boa maa bɛtete bɛdabɛ mɔɔ bɛnze gyima ne anye zo kpalɛ la amaa bɛasisi teokelase azua ngakyile.
13. Saa yɛlɛtete awie mɔ a, kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa kɛzi Gyihova fa ye nrɛlɛbɛ ne boa awie mɔ la ɛ?
13 Ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛtete awie mɔ la sukoa kɛzi Gyihova fa ye nrɛlɛbɛ ne boa awie mɔ la. Kakye kɛ Gyihova ɛnva ye nrɛlɛbɛ ne ɛnvea menli. Zɔhane ala a yɛfi yɛ ɛhulolɛ nu yɛfa mɔɔ yɛze nee anwubielɛ mɔɔ yɛlɛ la yɛboa menli mɔɔ bɔ zo mɔɔ bɛlɛsukoa la a. Ɔnle kɛ yɛnyia adwenle kɛ saa yɛkile ahenle mɔɔ yɛlɛtete ye la debie biala mɔɔ yɛze la a, ɔbaralie yɛ gyimalilɛ ne yeayɛ. Anzɛɛ ɔnle kɛ yɛnyia adwenle ɛhye bie: ‘Tɛ awie biala a hilele me a! Maa ɔdaye mumua ne ɔzukoa.’ Ɔnle kɛ yɛnwu subane zɛhae wɔ Gyihova menli nwo. Emomu, yɛ nye die kɛ yɛbahile bɛdabɛ mɔɔ yɛlɛtete bɛ la ninyɛne mɔɔ yɛze la na eza yɛava “yɛ nwo noko yɛamaa bɛ.” (1 Tɛs. 2:8) Yɛ nye la kɛ ‘bɛdabɛ noko bɛbafɛta bɔkɔɔ kɛ bɛkɛhilehile awie mɔ.’ (2 Tim. 2:1, 2) Saa ɔba ye zɛhae a, yɛ nee bɛdabɛ mɔɔ yɛtete bɛ la amuala bahɔ zo ayɛ nyele na yɛ nye alie dahuu.
SAA MENLI ƐNGILE YƐ NYELEYƐLƐ NE ANWO ANYEZƆLƐ A
14. Duzu a menli dɔɔnwo yɛ wɔ yɛ nyeleyɛlɛ ne anwo a?
14 Saa yɛyɛ nyele, titili yɛmaa yɛ mediema a, bɛta bɛkile mɔɔ yɛyɛ la anwo anyezɔlɛ. Bie a bɛbahɛlɛ kaade bɛala yɛ ase anzɛɛ bɛbalua adenle fofolɛ zo bɛahile anyezɔlɛ. (Kɔl. 3:15) Saa bɛda yɛ ase a, ɔmaa yɛ nye die kpole.
15. Saa menli bie mɔ angile anyezɔlɛ a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye a?
15 Noko nɔhalɛ ne a le kɛ tɛ dahuu a awie mɔ bɛahile mɔɔ yɛyɛ la anwo anyezɔlɛ a. Ɔdwu mekɛ ne bie a, yɛbava yɛ mekɛ, yɛ anwosesebɛ anzɛɛ yɛ ninyɛne yɛaboa awie mɔ, noko yemɔ anzi ɔyɛ a ɛnee ɔzɔho kɛ ahenle mɔɔ yɛyɛle deɛ ne yɛmaanle ye la annwu mɔɔ yɛyɛle la. Saa ɔba ye zɔ a, kɛ ɔkɛyɛ na yɛammaa yeanzɛkye yɛ anyelielɛ anzɛɛ yɛanva nwolɛ ɛya ɛ? Kakye ngɛlɛlera ne mɔɔ edwɛkɛ ɛhye gyi zo la anu edwɛkɛ ne, Gyima ne 20:35. Saa yɛyɛ debie yɛmaa awie mɔ a, tɛ mɔɔ bɛbayɛ wɔ nwolɛ la a bamaa yɛ ye alie a. Saa bɔbɔ awie mɔ ɛngile mɔɔ yɛyɛ la anwo anyezɔlɛ a, yɛbahola yɛakpa kɛ yɛbava anyelielɛ yɛahyɛ debie. Wɔ adenle boni azo? Suzu neazo ekyi anwo.
16. Saa yɛlɛkyɛ debie a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛmaa ɔtɛnla yɛ adwenle nu a?
16 Maa ɔdɛnla wɔ adwenle nu kɛ ɛlɛsukoa Gyihova. Ɔfa ninyɛne mgbalɛ ɔmaa awie mɔ saa bɔbɔ bɛkile nwolɛ anyezɔlɛ anzɛɛ bɛangile nwolɛ anyezɔlɛ a. (Mat. 5:43-48) Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ saa yɛdayɛ noko yɛkyɛ debie mɔɔ ‘yɛmmaa yɛ nye ɛnla kɛ yɛbanyia debie wɔ ɔ nzi a, yɛ ahatualɛ bayɛ kpole.’ (Luku 6:35) “Debie” zɔhane bie bahola ayɛ anyezɔlɛ. Saa bɛkile nwolɛ anyezɔlɛ o, saa bɛangile nwolɛ anyezɔlɛ o, Gyihova bamaa yɛ ahatualɛ wɔ ninyɛne mgbalɛ mɔɔ yɛyɛle yɛboale awie mɔ la anwo, kɛ yɛle menli mɔɔ ‘yɛte yɛ nyunlu yɛkyɛ debie.’—Mrɛ. 19:17; 2 Kɔl. 9:7.
17. Duzu titili ati a yɛkulo kɛ yɛkyɛ debie a? (Luku 14:12-14)
17 Amaa yɛava yɛ adwenle yɛazie debie titili mɔɔ ɔti yɛkyɛ debie la azo la, ɔwɔ kɛ yɛfa ngyinlazo mɔɔ wɔ Luku 14:12-14 la yɛdi gyima. (Kenga.) Nvonleɛ ɛnle nwo kɛ yɛbavɛlɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛbahola bɛayɛ deɛ ko ne ala bie bɛamaa yɛ la wɔ yɛ sua nu anzɛɛ yɛbayɛ nyele yɛamaa bɛ. Noko saa yɛnwu kɛ yɛkyɛ debie—bɔbɔ wɔ ninyɛne bie mɔ anu—ɔluakɛ yɛ nye la kɛ ahenle noko bayɛ bie amaa yɛ noko ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbayɛ mɔɔ Gyisɛse hanle la. Yɛbahola yɛayɛ nyele yɛamaa awie mɔɔ yɛze kɛ ɔnrɛhola ɔnrɛyɛ bie ɔnrɛmaa yɛ la. Na yɛ nye balie ɔluakɛ yɛlɛsukoa Gyihova. Subane ko ne ala baboa yɛ yeamaa yɛ nye ahɔ zo alie wɔ mekɛ mɔɔ awie mɔ angile anyezɔlɛ wɔ mɔɔ yɛyɛle la anwo la.
18. Duzu a baboa yɛ amaa yɛannyia adwenle kɛ awie mɔ le boniayɛ a?
18 Mmanyia adwenle kɛ bɛle boniayɛ. (1 Kɔl. 13:7) Saa awie mɔ anla anyezɔlɛ ali a, yɛbahola yɛabiza yɛ nwo kɛ: ‘Asoo amgba bɛle boniayɛ anzɛɛ bɛ rɛle a vile kɛ bɛbayɛ yɛ mo a?’ Bie a ninyɛne bie mɔ ati a yɛande bɛ nganeɛ kɛ mɔɔ ɛnee yɛ nye la kɛ bɛbayɛ la a. Bie mɔ anye sɔ mɔɔ awie mɔ yɛ maa bɛ la bɔkɔɔ, noko ɔyɛ se ɔmaa bɛ kɛ bɛbaha nwolɛ edwɛkɛ. Bie a mekɛ bie ɛnee bɛdabɛ a bɛboa awie mɔ a, ɔti kɛkala ɔyɛ bɛ nyiane kɛ akee awie mɔ a ɛlɛboa bɛ la. Kɛzi ɔde ye biala la, ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa yɛ mediema la ɛnrɛmaa yɛnrɛnyia adwenle kɛ bɛle boniayɛ na yɛahɔ zo yɛava anyelielɛ yɛahyɛ debie.—Ɛfɛ. 4:2.
19-20. Duzu ati a yɛkyɛ awie mɔ debie a ɔhyia kɛ yɛsi abotane a? (Eza nea nvoninli ne.)
19 Si abotane. Nrɛlɛbɛvolɛ Belemgbunli Sɔlɔmɔn hɛlɛle nyeleyɛlɛ nwo edwɛkɛ kɛ: “Fuandi wɔ paano ne to azule ne anye na mekɛ dɔɔnwo anzi, ɛbanwu ye bieko.” (Nol. 11:1) Ɛhye maa yɛnwu kɛ, ɔkyɛ na bie mɔ ahile nyele mɔɔ bɛyɛ bɛmaa bɛ la anwo anyezɔlɛ—“mekɛ dɔɔnwo anzi.” Yɛzuzu anwubielɛ bie mɔɔ maa yɛnwu kɛ edwɛkɛ ɛhye le nɔhalɛ la anwo.
20 Ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la, maangyebakyi zo neavolɛ bie aye hɛlɛle kɛlata bie mɔɔ maa anwosesebɛ la hɔmaanle adiema raalɛ bie mɔɔ bɔ zo mɔɔ bɛzɔne ye la na ɔhanle ɔhilele ye kɛ ɔbɔ mɔdenle ɔli nɔhalɛ dahuu. Kɛyɛ ɛvolɛ mɔtwɛ anzi, adiema raalɛ ne noko hɛlɛle ye kɛlata kɛ: “Ɛnze ɛhye bɔbɔ ɛdeɛ, noko mekulo kɛ ɛnwu kɛzi wɔboa me wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze la anu la.” Ɔdoale zolɛ kɛ: “Wɔ edwɛkɛ ne yɛ fɛ kpalɛ, noko ngɛlɛlera mɔɔ wɔ nu la a hanle me ahonle kpalɛ a, na me rɛle ɛnrɛvi ye ɛlɛ.”a Mɔɔ adiema raalɛ ne hanle ngyegyelɛ mɔɔ ɔyiale la bie mɔ anwo edwɛkɛ ɔwiele la, eza ɔhanle kɛ: “Ɔdwu mekɛ ne bie a ɛnee mekulo kɛ megyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ, kile kɛ mefi nɔhalɛ ne anu meahɔ bɔkɔɔ. Noko ngɛlɛlera zɔhane mɔɔ ɛhɛlɛle ɛmaanle me la yɛ kɛ asɛɛ bɛva nyɛma bɛkyekye me na bɛhwe me la, ɔmmaa me sa nu ɛndo.” Ɔvale ɔzɔle zolɛ kɛ: “Debie bieko ɛnle ɛkɛ mɔɔ ɔmaanle me anwosesebɛ zɛhae wɔ ɛvolɛ mɔtwɛ zɔhane amuala anu a.” Nea kɛzi maangyebakyi zo neavolɛ ne aye ne anye balie kɛ ɔ sa ɛha kɛlata ɛhye “wɔ mekɛ dɔɔnwo anzi” la! Bie a ɔbahyɛ kpalɛ na awie ahile mɔɔ yɛyɛ yɛmaa ye la anwo anyezɔlɛ.
Bie a ɔbahyɛ na awie ahile mɔɔ yɛyɛle yɛmaanle ye la anwo anyezɔlɛ (Nea ɛdendɛkpunli 20)b
21. Duzu ati a wɔbɔ kpɔkɛ kɛ ɛbahɔ zo wɔazukoa Gyihova nyeleyɛlɛ ne a?
21 Kɛ mɔɔ yɛnwu ye la, Gyihova vale ahyɛlɛdeɛ titili bie bɔle yɛ. Yɛ nye die nwo kɛ yɛbanyia ahyɛlɛdeɛ ɛdeɛ, noko saa yɛkyɛ awie mɔ debie a ɔmaa yɛ nye die kpole. Saa yɛkola yɛboa yɛ mediema diedima a, ɔmaa yɛ ahonle tɔ yɛ azule nu. Yɛɛ saa bɛyɛ yɛ mo wɔ mɔɔ yɛyɛ yɛmaa bɛ la anwo a, ɔmaa yɛ nye die. Noko saa ahenle kile nwolɛ anyezɔlɛ o yeangile nwolɛ anyezɔlɛ o, ɔbayɛ yɛ fɛ kɛ yɛyɛle mɔɔ tenrɛ la. Mmamaa ɛ rɛle fi ye ɛlɛ kɛ “Gyihova lɛ adenle mɔɔ ɔbalua zo yeamaa wɔanyia bie dɔɔnwo” a. (2 Ek. 25:9) Yɛnrɛhola yɛnrɛhyɛ awie mɔ ninyɛne dɔɔnwo yɛnrɛdɛla Gyihova! Na debie biala ɛnyɛ anyelielɛ kɛ Gyihova mumua ne bamaa yɛ ahatualɛ. Ɔti bɛmaa yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbahɔ zo yɛazukoa yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ yɛ nyele la.
EDWƐNE 17 “Mekulo”
b NVONINLI NE ANWO NGILENU: Wɔ yɛkile ɛhye anu, maangyebakyi zo neavolɛ ne aye ne ɛlɛmaa awie anwosesebɛ. Ɛvolɛ dɔɔnwo anzi, ɔ sa hanle moyɛlɛ kɛlata.