4. ਤੀਵੀਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਵਿਚ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸੰਤਾਨ ਕੀ ਕਰੇਗੀ?

⁴ ਅਦਨ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਬਗਾਵਤ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਬਾਅਦ ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ “ਤੀਵੀਂ” ਇਕ “ਸੰਤਾਨ” ਪੈਦਾ ਕਰੇਗੀ।a (ਉਤਪਤ 3:15 ਪੜ੍ਹੋ।) ਇਹ ਸੰਤਾਨ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸੱਪ ਯਾਨੀ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦਾ ਸਿਰ ਫੇਹੇਗੀ। ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸੰਤਾਨ ਅਬਰਾਹਾਮ ਦੇ ਘਰਾਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਕੌਮ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਾਲੇ ਇਹ ਯਹੂਦਾਹ ਦੇ ਗੋਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਰਾਜਾ ਦਾਊਦ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲਵੇਗੀ। (ਉਤ. 22:15-18; 49:10; ਜ਼ਬੂ. 89:3, 4; ਲੂਕਾ 1:30-33) ਇਹ ਸੰਤਾਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਯਿਸੂ ਮਸੀਹ ਹੈ। (ਗਲਾ. 3:16) ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਮਸੀਹੀ ਵੀ ਇਸ ਸੰਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। (ਗਲਾ. 3:26-29) ਯਿਸੂ ਅਤੇ ਇਹ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਮਸੀਹੀ ਮਿਲ ਕੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਹਕੂਮਤ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।—ਲੂਕਾ 12:32; ਰੋਮੀ. 16:20.

5, 6. (ੳ) ਦਾਨੀਏਲ ਅਤੇ ਯੂਹੰਨਾ ਨੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹਕੂਮਤਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ? (ਅ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਦੱਸੇ ਗਏ ਵਹਿਸ਼ੀ ਦਰਿੰਦੇ ਦੇ ਸੱਤ ਸਿਰ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ?

⁵ ਅਦਨ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਹਿਲੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੈਤਾਨ ਵੀ ਇਕ “ਸੰਤਾਨ” ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਉਸ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਤੀਵੀਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਨਾਲ ਵੈਰ ਰੱਖੇਗੀ। ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਵਿਚ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਹਨ? ਉਹ ਸਾਰੇ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ੈਤਾਨ ਵਾਂਗ ਯਹੋਵਾਹ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੀਤੇ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੰਤਾਨ ਨੂੰ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ ਤੇ ਹਕੂਮਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। (ਲੂਕਾ 4:5, 6) ਪਰ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਇਨਸਾਨੀ ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ, ਚਾਹੇ ਇਹ ਲੋਕ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਕੌਮ ਸਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਮਸੀਹੀਆਂ ਦੀ ਮੰਡਲੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਾਨੀਏਲ ਅਤੇ ਯੂਹੰਨਾ ਨੂੰ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਦਰਸ਼ਣਾਂ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਠ ਹਕੂਮਤਾਂ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

7. ਪਹਿਲਾ ਸਿਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂ?

⁷ ਦਰਿੰਦੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਿਰ ਮਿਸਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਮਿਸਰ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵੈਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਅਬਰਾਹਾਮ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਤੀਵੀਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਨੇ ਆਉਣਾ ਸੀ, ਦਾ ਘਰਾਣਾ ਮਿਸਰ ਵਿਚ ਵਧਿਆ-ਫੁੱਲਿਆ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮਿਸਰੀਆਂ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀਆਂ ਉੱਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ। ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ ਸੰਤਾਨ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮੋ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਕਿਵੇਂ? ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਫ਼ਿਰਊਨ ਨੂੰ ਉਕਸਾਇਆ। ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਇਹ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਸਰ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਛੁਡਾਇਆ। (ਕੂਚ 1:15-20; 14:13) ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸਾਇਆ।

8. ਦੂਸਰਾ ਸਿਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਕੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ?

⁸ ਦਰਿੰਦੇ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਸਿਰ ਅੱਸ਼ੂਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਵੀ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮੋ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਦਸ-ਗੋਤੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮੂਰਤੀ-ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਬਗਾਵਤ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਸ਼ੂਰ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਅੱਸ਼ੂਰ ਨੇ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੈਤਾਨ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਵੇਲੇ ਯਹੂਦਾਹ ਦੇ ਰਾਜ ਘਰਾਣੇ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਯਿਸੂ ਨੇ ਆਉਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਹਮਲਾ ਯਹੋਵਾਹ ਦੇ ਮਕਸਦ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ-ਮੁਕਾ ਕੇ ਚਮਤਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ।—2 ਰਾਜ. 19:32-35; ਯਸਾ. 10:5, 6, 12-15.

¹³ ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਦੀ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਬਾਬਲ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀਆਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾ ਕੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਵਸਾਇਆ। (2 ਇਤ. 36:22, 23) ਪਰ ਇਸ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮੋ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਸਤਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤਕ ਫੈਲੇ ਫਾਰਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਾਰੇ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦਾ ਬੀ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਘੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹਾਮਾਨ ਨੇ ਇਹ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਘੜੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤਬਾਹੀ ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਵੀ ਨਿਯਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਬਚਾਇਆ। (ਅਸ. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਦਰਿੰਦੇ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਿਰ ਮਾਦੀ-ਫਾਰਸੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

16. ਐਂਟੀਓਕਸ ਚੌਥੇ ਨੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ਸੀ?

¹⁶ ਫਾਰਸੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਨਾਨ ਨੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਕ ਯਹੂਦੀ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਵਿਚ ਮੰਦਰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਸਨ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਯਹੋਵਾਹ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਦੂਸਰੀ ਸਦੀ ਈ. ਪੂ. ਵਿਚ ਦਰਿੰਦੇ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸਿਰ ਯੂਨਾਨ ਨੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਐਂਟੀਓਕਸ ਚੌਥੇ ਨੇ ਯਰੂਸ਼ਲਮ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਇਕ ਝੂਠੇ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਵੇਦੀ ਰਖਵਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਨੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕਿੰਨਾ ਵੈਰ ਰੱਖਿਆ! ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਯੂਨਾਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਵਹਿਸ਼ੀ ਦਰਿੰਦੇ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਸਿਰ ਕੌਣ ਸੀ?

17. ਛੇਵੇਂ ਸਿਰ ਨੇ ਉਤਪਤ 3:15 ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ?

¹⁷ ਜਦੋਂ ਯੂਹੰਨਾ ਨੇ ਵਹਿਸ਼ੀ ਦਰਿੰਦੇ ਦਾ ਦਰਸ਼ਣ ਦੇਖਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਰੋਮ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ। (ਪ੍ਰਕਾ. 17:10) ਇਸ ਛੇਵੇਂ ਸਿਰ ਨੇ ਉਤਪਤ 3:15 ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ ਰੋਮੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਕੇ ਸੰਤਾਨ ਦੀ ਅੱਡੀ ʼਤੇ ਡੰਗ ਮਾਰਿਆ। ਕਿਵੇਂ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯਿਸੂ ਉੱਤੇ ਰੋਮੀ ਹਕੂਮਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਕਰਨ ਦਾ ਝੂਠਾ ਦੋਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। (ਮੱਤੀ 27:26) ਪਰ ਡੰਗ ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਯਿਸੂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਜੀਉਂਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

18. (ੳ) ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਕਿਹੜੀ ਨਵੀਂ ਕੌਮ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਕਿਉਂ? (ਅ) ਸੱਪ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਤੀਵੀਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਵੈਰ ਰੱਖਦੀ ਰਹੀ?

¹⁸ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਯਿਸੂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਵਿਚ ਰੋਮ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਸੀਹ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। (ਮੱਤੀ 23:38; ਰਸੂ. 2:22, 23) ਇਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਨਵੀਂ ਕੌਮ “ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ” ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। (ਗਲਾ. 3:26-29; 6:16) ਇਹ ਕੌਮ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਯਹੂਦੀ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਮਸੀਹੀਆਂ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ। (ਅਫ਼. 2:11-18) ਯਿਸੂ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਜੀਉਂਦੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੱਪ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਤੀਵੀਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਨਾਲ ਵੈਰ ਰੱਖਦੀ ਰਹੀ। ਰੋਮ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮਸੀਹੀ ਮੰਡਲੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜੋ ਸੰਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।c