“Lapud Walaan Tayo na Sayan Ministeryo . . . , Ag-itayo Ontunda”

UNONG ED SALAYSAY NEN RONALD TAYLOR

Diad tiagew na 1963, aromog koy inkasiak a mipupuligesgesan ed bilay ko. Legan na pansasakat-sakat ko ed gilig na dayat, akagatin ak ed longogan tan biglan linmereg ak. Lapud agak marunong ya onlangoy, siak so nalelener ed pigara lambengat a metro manlapud gilig. Amitlo ak lan linmereg tan akainom na dakel a danum na dayat sanen sakey a kaarok so akaimano’d nagagawa tan insakbit toak. Maong ta amta toy artificial respiration et akaliktar ak.

ALIWAN saya lambengat so unaan a pankanawnawan impakaapresyak ed kaimportantian na ag-itutunda​—anggaman say nengneng na saray bengatla et andi-ilalo. Manlapud masasakbay ya edad, kaukolan kon ilaban so espiritual a kabibilay ko.

Legan iman na mauddiem iran agew na komaduan guerra mundial a sankaunaan kon akabatay Kristianon katuaan. Sakey ak ed nilibon ugugaw a niyalis manlapud London pian naliktaray kapeligroan na saray panagbomba. Lapud mantaon ak lambengat na 12, agtanton makabaliksan ed siak so bakal; saman so singa lambengat sakey a salien (adventure).

Sakey a maedad lan sanasawa ed Western-super-Mare, ed abalaten-sagur na Inglatera, so nanasikaso’d siak. Kayarin tuloy na insabik ed ayaman na sanasawa, pigaran payunir a ministros so ginmapon binmisita’d sikami. Saman et say pamilyan Hargreaves; amin dan apat​—Reg, Mabs, Pamela, tan Valeri—​so special pioneer. Inawat na anagibin atateng ko so katuaan, tan kayari impanaral ed libron The Harp of God, denisidik met so manlingkor ed si Jehova. Anemiran simba ed saginonor, siak so naimbitaan a mibiang ed panagpulong a kimey.

Natandaan ko ni inmunan agew ed lawak a serbisyo. Anggapoy anggan preparasyon et naikdan ak na pigaran bokleta tan imbagan: “Diman ka mankimey ed saman a lugar na lansangan.” Tan onman so impakaeksperiensiak ed inmunan agew na panagpulong. Diad saman a panaon, mabetbet kamin manpupulong diad panguusar na phonograph record a mankarga na mabiskeg iran sermon. Say sankaliketan kon panaon et sanen naawit ko so phonograph ed panagkabkaabungan tan paknolen so nirekord iran paliwawa. Impasen ko itan bilang peteg a pribilihyo a makapabiang ak ed ontan a paraan.

Dakel so agawaan kon panagtasi ed eskuelaan, tan nanonotan ko ni impakapalima na pigaran dagup na libro ed saray tema na Biblia ed uloen-a-managbangat. Diad taon a 13, siak so abautismoan ed asingger ya asamblea diad Bath. Sananey nin kumbension ya agkon balot nalingwanan ed panaoy bakal et say agawa diad Leicester nen 1941 ed De Montfort Hall. Linma ak ed plataporma pian awaten so kopya na libron Children, a mankarga na personal a mensahe manlapud kinen Brother Rutherford, a presedenti ed saman na Watch Tower Society. Say makapasagyat a paliwawan niiter ed amin a presentin kalangweran so amabiskeg ed pilalek kon manlingkor ed si Jehova ed ando lan ando.

Kanian inusar ko so duaran maliket a taon ed imbulaslas ed katuaan a kaibay anagibin atateng ko. Balet diad edad a 14, kaukolan koy ompawil ed London tan onggapon mantrabaho pian sustiniey bilay ko. Anggaman siak so nipawil-lamet ed peteg a pamilyak, kaukolan ko natan so ontalindeg a bokor ed espiritual a paraan, lapud anggapo’d abung so mipakna ed sisisiaen ko. Ag-abayag et tinarokan ak nen Jehova na nakakaukolan kon tulong. Taloy simba lambengat kayari insabik ed London, sakey ya agin laki so dinmalaw ed ayaman mi pian ipanon ed amak so pangitagar to’d siak ed lokal a Kingdom Hall. Say agi et si John Barr, a membro natan na Mananguley ya Ulop na saray Tasi nen Jehova. Sikatoy nagmaliw a sakey ed ‘saray amak’ nipaakar ed espiritual legan na saraman a maatap ya inkatinedyer.​—Mateo 19:29.

Ginapoan ko so inmatendi ed Paddington Congregation, a mantitipon ed Craven Terrace a katalontonan na London Bethel Home. Lapud siak so ulila ed espiritual, sakey a maedad lan alanaan ya agi, si “Tatay” Humphreys, so niasain a manasikaso’d siak. Talagan baleg a bendisyon so pakapilimog ed dakel ya alanaan ya agagin lalaki tan bibii a manlilingkor ed saman a kongregasyon. Sikamin walaan na mangaraldalin ya ilalo ed limog da​—a tatawagen a saray Jonadab—​so dagdaiset. Diad tua, siak lambengat so “Jonadab” ed aatendian kon Panagaral na Libro ed Kongregasyon. Anggaman agak akapilimog a tanto ed saray kaedaran ko, saman a mablin piuulop ed matatken ed espiritual ya agagi so angibangat ed siak na dakel a mausar iran leksion. Anganko ta say sankaimportantian et say agbalot pangikaindan ed serbisyo’d si Jehova.

Diad saraman ya agew, nisanay min italaga so interon sampot-simba ed kimey na panagpulong. Siak so niasain a mangasikaso ed “sound car,” a diad tua et sakey a traysikel a denisenyon makapangawit na agamilen ed sound tan bateryay kotsi. Kada Sabado, manbaroy ak diad pangusar na traysikel tan onla ed nanduruman kanto na lansangan, a patogtogen mi so pigaran rekord na musika na phonograph tan insan patanolen so sakey ed saray paliwawa nen Brother Rutherford. Saray Sabado so nidesigna met parad panagkimey ed lansangan tekep na saray bag na magasin. Saray Simba so nitalaga ed kimey na pankabkaabungan, ya iyoopresi iray bokleta tan masekder-apis iran libro.

Say pililimog ko ed maseseg iran matatken ya agagi so mamaparngat ed siak a panpilalekay panpayunir. Sayan pilalek so apabiskeg sanen arengel koray paliwawa na payunir ed saray distriton kumbension. Sakey a kumbension a walaan na baleg ya epekto ed bilay ko et samay agawa ed Earl’s Court, London, nen 1947. Duay bulan ed saginonor, nanpalista ak ed pioneer service, tan nanbanikelan kon napansiansia so espirituy panagpayunir nanlapulad saman. Say gayagan nagagamoran ko manlapud maaligwas a panangikondukta na panangiyaral na Biblia so kinmanan mamekder a saya so suston desisyon.

Kastilan Nobya tan Kastilan Asainmin

Diad taon 1957, legan na panpapayunir ko ed Paddington Congregation, akabat ko so magangganan Kastilan agi a manngaran na Rafaela. Kayari pigaran bulan, nankasal kami. Say kalat mi et say panpayunir a dua, balet sikami ni linma ed Madrid ta pian nakabat ko’ray ateng nen Rafaela. Saman so imbisitan anguman na bilay ko. Legan a wadman kami ed Madrid, si Brother Ray Dusinberre, say manangasikaso na sanga ed Espanya, so tinmepet ed siak no ikunsidera mi panlingkor ed Espanya, a walay abalbaleg a pankaukolan parad eksperiensiadon agagi.

Panon min nipulisay so ontan ya imbitasyon? Kanian, nen 1958 et ginapoan mi so sigpot-panaon a serbisyo diad Espanya. Diad saman a panaon et say bansa so walad pananguley nen Franco, tan say kimey tayo so agni legal, a nanggawan mairap a tuloy so panagpulong. Niarum ni, kaukolan kon panggunaetan so panaral na Español ed ununan duaran bulan na taon. Aminsan lamet, saman so kaso na ag-itutunda, anggaman aglabat aminsan ya akaakis ak lapud inkadismaya ed agpakayarin mitalosan ed saray agagi diad kongregasyon.

Say pankaukolan na saray manangasikaso so ontanlan baleg ya anggaman ngalngali agak makapansalita na Español, diad loob na sakey bulan et siak so manaasikaso la na sakey a melag a grupo. Lapud masekreton kipapasen na kimey tayo, sikami naorganisa ed ankekelag a grupo a titibukelen na 15 ya anggad 20 a manangipalapag, ya onkukurang bilang melag iran kongregasyon. Diad inmuna et makapanerbyos so pangikondukta ed saray miting, lapud agko natalosan a naynay iray ebat manlapud dumerengel. Anggaman ontan, say asawak so onirung ed beneg, tan no naimano ton nawewetwet ak, sikatoy maasikason ontanger diad pamekder a say ebat et susto.

Andian ak na natural ya abilidad ed panaral na saray lenguahe, tan aminpigan aliknak so ipawil ed Inglatera, a nagawak so amin a bengatlan nagkalalon mainomay. Anggaman kuan, nanlapud gapo la et say aro tan pikakaaro na pinablin agagin Kastila so magenap lan manbayar ed saray inkadismayak ed lenguahe. Tan benendisyonan ak nen Jehova na espesyal a pribilihyo a nanggawa’d amin na satan a pinmatnag a pankaabigan a tuloy. Nen 1958, siak so naimbitaan ya onatendi ed internasyonal a kumbension diad New York bilang delegado manlapud Espanya. Insan nen 1962, naawat ko so mabmablin panangipasal ed Kingdom Ministry School a naorganisa parad sikami ed Tangier, Morocco.

Sananey nin probleman akadungetan ko, nilikud ed lenguahe et say naynay a pakakaerel na pulis ed siak. Bilang sankaili, amtak a say pakaerel et mankabaliksan na otomatikon pakapatakyas. Pian nabawasay sesga, sikami mankimey a sanparis. Legan a siak so mantatasi, say sakey so malikas ed antokaman a kapeligroan. Kayari ibisita ed sakey odino duaran puerta, mabetbet diad sankatoktokan na apartment, sikami so onla ed duara odino taloran kanto a paarawi tan ondalaw ed sananey a duara odino taloran ayaman. Mapeget min uusaren so Biblia, tan inawit mi lambengat so pigaran bokleta ya inseksek ed saray amerikana mi pian iyopresi ed saray interesado.

Kayari sakey taon diad Madrid, sikami niasain ed Vigo, baleg a syudad diad amianen-sagur na Espanya, ya anggapon balot so Tasi. Diad loob na sakey bulan odino masulok ni, inrekomenda na Sosyedad a say asawak so manggawa ed kaslakan a panagtasi​—pian ipanengneng a sikami ombibisitan turista. Anggaman ed disimuladon metodo, say panagpulong mi so akasagyat na imano. Diad loob na sakey bulan et ginapoan na saray parin Katoliko so impangakusa ed sikami diad radyo. Pinasakbayan daray mimimisa ra a walay sanasawan mankakabkaabungan a mangitotongtong nipaakar ed Biblia​—libron ngalngali isesebel na ganggan ed saman a panaon. Say “wanted a sanasawa” et laktipen na sakey a sankaili tan say Kastilan asawa to, a sikatoy naynay a mantotongtong!

Impakseb na papari a say pitongtong lambengat ed sayan peligron sanasawa so sakey a kasalanan a naperdona lambengat no satan so tampol ya ikumpisal ed pari. Tan singa inilaloan mi, diad pansumsumpal na pantotongtong mi ed sakey a biin walaay asawa, sieermen ya imbaga to’d sikamin sikatoy kaukolan ya onla la tan mankumpisal. Sanen tinaynan mi abung to, anengneng min manaapuran mamapaarap ed simbaan.

Impamataynan

Duay bulan lambengat kayari insabi mi ed Vigo, say pulisya so biglan linmosob. Say pulis ya angerel ed sikami so miaambegya tan agto kami pinosasan ed pamapaarap mi ed istasyon na pulisya. Diad istasyon et anengneng mi so pamilyar a lupa, say managmakinilyan agano nin pinulongan mi. Agaylan pakababaingan to’d pakanengneng ed sikamin impasen a singa kriminal tan tampol a pinaseguroan to kamin sikami agto impasobo. Anggaman kuan, sikami so inakusan mamepeligro ed “espiritual a pankakasakey na Espanya,” tan anem bulan ed saginonor et sikami pinatakyas.

Saman so sakey ya inkabaya, balet anggapoy getma min ontunda. Dakel nin tuloy so kimey a kaukolan a gawaen ed Iberian Peninsula. Kayari taloran bulan diad Tangier, sikami niasain ed Gibraltar​—sananey ya agni akimeyan a teritorya. Singa ibabaga nen apostol Pablo, no pablien tayoy ministeryo tayo, mantultuloy tayo ed kimey tan natumangan. (2 Corinto 4:1, 7, 8) Apaneknekan iyan tua ed kipapasen mi. Diad sankaunaan ya ayaman a binisita mi diad Gibraltar, ginapoan mi panagaral na Biblia ed interon pamilya. Ag-abayag, sikami mangikokondukta na 17 panangiyaral. Dakel ed saray indibidual a naiyaralan mi so nagmaliw a Tastasi, tan diad loob na duay taon et wala so sakey a kongregasyon na 25 manangipalapag.

Balet, singa diad Vigo, ginapoan na klero so kampanyan sumpad sikami. Pinasakbayan na Anglikanon obispo na Gibraltar so hepe na pulisya a sikami “persona non grata,” tan diad kaunoran et say kasosogsog to et nanbunga. Nen Enero 1962 et sikami pinataynan manlapud Gibraltar. Iner so ontumbok a laen mi? Say pankaukolan so siansian baleg diad Espanya, kanian sikami pinmawil, diad ilalon say datin rekord mi ed pulisya so nisinop la.

Say nasisinagan a naynay a syudad na Seville so balon ayaman mi. Ditan et awalaan kami na gayaga ed maapit ya impikimey ed sananey a sanasawan payunir, si Ray tan Pat Kirkup. Anggaman say Seville et sakey a syudad a walaay kapalduay milyon a manaayam, wala lambengat so 21 a manangipalapag, kanian dakel so kimey a kaukolan a gawaen. Natan et wala la so 15 kongregasyon a walaan na 1,500 a manangipalapag. Sakey taon ed saginonor et awalaan kami na makapaliket a surpresa; sikami naimbitaan a manlingkor ed panagbaroy a kimey diad pasen na Barcelona.

Say kimey ed sirkito diad bansan say kimey tayo et aglegal a bibidbiren so talagan duma. Kada simba et bibisitaen mi so ankekelag a grupo, a kaslakan ed sikara et walaan na dagdaiset a tuloy a makayarin agagin lalaki. Sarayan makukulin agagin lalaki et mankakaukolan na amin a panangipasal tan pananuportan niiter mi’d sikara. Inad-aro mi iyan asainmin! Kayari impanlingkor ed pigaran taon ed sarayan lugar a daiset no wala bilang so Tastasi et nanliketan mi ibisita ed ontanlan kinarakel na nanduruman agagin lalaki tan bibii. Niarum ni, say kimey a panagpulong ed Barcelona so mas mainomay, tan dakel a totoo so malabay a paiyaralay Biblia.

Pipupuligesgesan ed Depresyon

Anggaman ontan, anem bulan lambengat ed saginonor, biglan anguman so bilay ko. Say inmunan impanpasyar mi ed gilig na dayat so ngalngali nagmaliw a sakey a trahedya sanen agaway aksidentin deneskrebik ed asasakbay. No nipaakar ed pisikal et siak so akarekobrin tampol manlapud inkakebbiew ed pakalener lawari, balet say inkagawa so angitilak ed siak na agnaboral a marka ed sistema na nerbyos ko.

Diad loob na pigaran bulan, siak so akipuligesgesan pian makapantultuloy ed kimey diad sirkito, balet diad kaunoran et kinaukolan ko so ompawil ed Inglatera pian manpatambal. Kayari duay taon et siak so tanton akarekobri pian makapawil ed Espanya, ya intuloy mi kimey ed sirkito. Anggaman kuan, saman so diad antikey labat a panaon. Saray ateng na asawak so mapalalon naninagem, tan tinaynan mi so sigpot-panaon a serbisyo ta pian asikasoen ira.

Say panagbilay so lalon inmirap sanen, nen 1968, asagmak ko so kumpleton nervous breakdown. Walaray panaon sano isipen min dua nen Rafaela ya agak la onabig. Singano siak so nalelener lamet, balet diad duman paraan! Nilikud ed pakakatalonaan ed negatibon liknaan, pakakapuyen ak na depresyon. Siak so anagmak na panangataki na alabas ya inkakesaw, ya amaskar ed siak a ngalngali mabetbet a manpainawa. Diad saman a panaon et aliwan amin ya agagi so makatalos ed onian klase problema; amtak a natatalosan nen Jehova itan. Baleg a pakapenek parad siak so pakabasa ed marakep iran artikulon walad Panag-Bantayan tan Awake! a magasin a makatalos a tuloy tan makatulong parad saramay walaay depresyon.

Diad sayan mairap a panaon, say asawak so naynay a lapuan na panamaseseg. Say pananalona min dua ed saray problema so peteg ya amaelet ed bedber na panamaley mi. Inatey iray ateng nen Rafaela, tan kayari 12 taon, say bunigas ko so inmaligwas ya anggad liknaen kon makapawil ak la ed sigpot-panaon a serbisyo. Nen 1981, diad inkasurpresa tan liket mi, sikami lamet so naimbitaan a manlingkor ed pansirkiton kimey.

Agaylan teokratikon pananguman so agawa diad Espanya nanlapulad datin naeksperiensia min panagbaroy a ministeryo. Say panagpulong so bulos la, kanian kaukolan kon ikabisadoy inkasiak ed balo iran sirkumstansya. Anggaman kuan, say panlingkor bilang manangasikaso na sirkito lamet so baleg a pribilihyo. Say impakapanpayunir mi anggaman ed mairap iran sirkumstansya so amakayari ed sikamin mamaseseg ed saray payunir a walaan na saray problema. Tan mabetbet kamin makakatulong ed arum a miulop ed saray ranggo na payunir.

Kayari 11 taon na panagbaroy a kimey diad Madrid tan Barcelona, aminsan lamet a say onkakapuy a bunigas mi so nanggawa’d sikamin kaukolan a manguman na saray asainmin. Sikami niasain bilang special pioneer ed syudad na Salamanca, a ditan et nausar ak bilang sakey a matatken. Inabrasa kamin tampol na agagi’d Salamanca. Sakey taon ed saginonor et sananey lamet a krisis so manubok ed panagsungdo mi.

Agnisalaysay so inpaka-anemik a tuloy nen Rafaela, tan imparungtal na saray panalsali a sikatoy walaan na kanser ed balon-balonan (colon). Natan siak so kaukolan a magmaliw a mabiskeg tan ikdan koy asawak na amin a suportan nayarian ko. Say inmunan reaksion mi et say agpanisia, a tutumbokan na takot. Kasin naliktaran nen Rafaela iya? Diad saray panaon a singa saraya, say sigpot a panagmatalek ed si Jehova so ontutulong ed sikamin mantultuloy. Maliket ak a mangibaga a si Rafaela so walaan na matalonan operasyon, tan iilaloan min agla ompawil so kanser.

Anggaman walaan kami na saray panaon na itatalona tan isasaew kaleganay 36 a taon ya inusar mi ed Espanya, makapaliket ed puso so impakasungdo anggad sayan panaon na espiritual ya ibubulaslas. Anengneng mi so melag a grupo na 800 a manangipalapag nen 1958 a binmulaslas ed sakey ya armada na masulok a 100,000 a manangipalapag natan. Saray kairapan mi so sinakbongan na dakel a gayaga mi​—a tinulongay arum a mangawat na katuaan tan ontakten ed espiritual, a mankimey kamin nankasakey bilang sanasawa, tan liknaen min uusaren miray bilay mi ed sankaabigan a paraan.

Kuan nen Pablo ed komaduan sulat to ed saray taga Corinto: “Lapud walaan tayo na sayan ministeryo unong ed panangasi a nipanengneng ed sikatayo, ag-itayo ontunda.” (2 Corinto 4:1, NW) Diad inengneng ed abenegan, sisiaen kon walaray pigaran bengatla ed bilay ko ya angamper ed siak manlapud itunda. Say alimbawa na matoor ya alanaan ya agagi a nanpaga ed siak legan na saray taon na ibabaleg so angitarok na maabig a pundasyon. Pakawalaan na kaiban walaay pareho iran kalat ed espiritual so sakey a marakep a tulong; sano siak so nalelemay, si Rafaela so mamaseseg ed siak, tan ontan ak met ed sikato. Say panpaelek so baleg met a kayarian. Say pakapielek ed saray agagi​—tan panelek ed inkasikatayo—​so mamalemew anggan panon to ed saray problema.

Balet manuna’d amin, say pansungdo ed arap na saray subok so mankakaukolan na biskeg nen Jehova. Lawas kon nonoten iray salita nen Pablo: “Nayarian ko a gawaen so ganagana ed saman so mamabiskeg ed siak.” Diad panusuporta nen Jehova ed sikatayo, agtayo kaukolan so ontunda.​—Filipos 4:13.

[Saray litrato ed pahina 23]

Si Ronald tan Rafaela Taylor nen 1958

[Saray litrato ed pahina 24, 25]

Pantitipon ed silong na panangisebel diad Espanya (1969)