Naikdan Kami na Sakey a Perlas ya Atagtagey so Balor To
UNONG ED SALAYSAY NEN RICHARD GUNTHER
Saman et Setyembre 1959. Nanlayag kami ed barkon Italyano a Julio Caesar a bimbeltang ed Kadayatan na Atlantiko a nanlapud New York ya amaarap ed Cádiz, Espanya. Siak so pinabtangan na Watch Tower Society, a kaibay asawak a si Rita, tan di Pablo tan Evelyn Hundertmark, sakey nin sanasawan misionero, ed satan a bansa na Iberia. Arapen mi dakel ya angat. Balet panon min deniside iyan kareray panmisionero?
SIKAMI nen Rita so abautismoan bilang Tastasi nen Jehova nen 1950 ed New Jersey, E.U.A. Tampol kayari to et deniside min diad ilabas na panaon so pangipasen ed saray lima mi na sakey a perlas ya atagtagey so balor to. Sikami walad sakey a kongregasyon a supisienti lay agagin manlingkor ed teritorya. Kanian alikna min sakey ya obligasyon so pangiyopresi panlingkor ed pasen a babaleg so pankaukolan na saray managpulong. Diad internasyonal ya asamblea na saray Tasi nen Jehova ed New York City nen tiagew na 1958, nan-aplay kami parad misioneron serbisyo.
Ag-abayag, sikamiy inimbitaan a manaral ed Watchtower Bible School of Gilead, tan diad loob na sakey taon sikami amaarap la ed Espanya bilang misionero. Lapud nalalanor kamin tuloy ed dakel ya oksuyan tan napno na alay gunaet, agmi amoria ed saman no antoy inter ed sikami. Sinaglawi nen Jesus so sakey a perlas ya atagtagey so balor to. (Mateo 13:45, 46) Anggaman aliwan onman so talos na parabolo to, parad sikami et nipareng mi iman a perlas ed pribilihyo min manlingkor bilang misionero. Diad ontan et lalo min napapabli iyan mablin langkap a panlingkor ed organisasyon nen Jehova.
Agnalingwanan ya Eksperiensia
Nen saman say kurso na pan-misioneron Gilead so agawa ed marakep a nipugaron kaliber-liber a kaalogan diad rehyon na Finger Lakes ed New York State. Diman mi inusar so makapakelkelaw ya anemiran bulan ya impasyan panagaral na Biblia tan peteg a Kristianon panlilimog, ya akarawi ed saray kurang tan gulo-gulo na sayan mundo. Saray kaklase mi so nanlapud dakel a parti mundo, pati say Australia, Bolivia, Britanya, Gresya, tan New Zealand. Ag-abayag et sinmabi pan-graduar. Nen Agosto 1959, sikami nampatanir la tekep na saray lua ed mata-mata mi legan na panlayag min mamaarap ed teritorya na balang sakey. Kalabas na sakey bulan et akasabi kami ed Espanya.
Sakey a Balon Kultura
Sikami sinmakda ed doongan na Algeciras, a walad abay na balbaleg a Bato na Gibraltar. Diad saman a labi sikamin apat, si Rita tan say sanasawan Hundertmark, so linmugan ed tren a paarap ed Madrid. Linma kami’d Hotel Mercador, pian manalagar diman anggad makapiabet ed saray membro na maamot a sangan opisina na Sosyedad. Diad saman et say Espanya so walad silong na makadiktador ya uley nen Generalissimo Francisco Franco. Kabaliksan na saya a say Iglesia Katolika Romana so mogmon relihyon a legal a bibidbiren diad bansa. Sumpad ganggan so mapublikon pangagamil na antokaman a relihyon, tan isesebel so panagkabkaabungan a kimey na saray Tasi nen Jehova. Anggan saray relihyoson miting so sebel, kanian saray Tasi nen Jehova, a nen saman et manbilang na 1,200 ed 30 kongregasyon diad Espanya, so agmakapantitipon ed saray Kingdom Hall a singa nagagawa’d arum a daldalin. Kaukolan a sikami masekreton mantitipon ed saray pribadon ayaman.
Panaral na Kastila tan Panangigapo
Say inmunan angat ed sikami et say panaral na lenguahe. Diad inmunan bulan et angusar kami na 11 oras ed sakey ya agew pian araley Kastila—4 oras ed kada kabuasan so klase, insan 7 oras so usaren ed personal a panaral. Diad onkomaduan bulan et pareho met so eskedyul a kinabuasan, balet diad ngarem sikami mankakabkaabungan. Kasin naisip yo? Anggaman agmi ni amta so lenguahe tan walaan lambengat na impatlep ya introduksion a walad sakey a kard, sikami nen Rita so nankabkaabungan ya anggapoy kaulop!
Natandaan ko ni intoktok ed sakey ya abung ed Vallecas, lugar na saray komikimey ed Madrid. A benbenbenan koy kard, no bilang ta nalingwanan koy ibagak, onia so inkuanko’d Kastila: “Maabig a kabuasan ed sikayo. Manggagawa kami sakey a Kristianon kimey. Ibabaga na Biblia (basaen mi sakey a teksto). Labay min nawalaan kayo na sayan pulyeto.” Bueno, ninmengneng lambengat so bii, insan to inala so pulyeto. Sanen pinmawil kami, pinaloob to kami, tan legan na pansasalita mi, sikato lambengat so akanengneng. Inggapo mi ed sikato so sakey a panangiyaral na Biblia, diad anggaay nayarian mi, tan legan na panaaral mi, sikato so ondedengel tan basta akanengneng lambengat. Kalabas na panaon, diad kaunoran et imbaga ton anggapoy atalosan to ed inmunan indalaw mi balet nadngel to so salitan Dios (God) et magenap la’ya parad sikato pian amtaen itan a maong a bengatla. Asabi panaon, angala na magenap a pikakabat ed Biblia tan nanpabautismo, a nagmaliw a sakey ed Tastasi nen Jehova.
Mairap a tuloy parad siak so panaral na Kastila. Legan na panagbaroy ed syudad et ipapatlep iray conjugation na berbo. Say nipatlep ko’d sakey simba et nalingwanan ko ed ontumbok a simba! Talagan makapadismaya. Aminpigan danay a ngalngali ak la ontunda. Lapud naiirapan ak a mansalitay Kastila, kaukolan ya anosan ak na agagin Kastila ed panangidaulo’d sikara. Diad sakey a distriton kumbension, sakey ya agi so angiter ed siak na sulat ya insulat ed lima ya anunsyo pian basaen itan ed plataporma. Lapud naiirapan ak a manbasa ed sulat to, onia so inyabawag ko: “Awit yoy muletas (saklay) ed istadyum nabuas.” Say duga komon et, “Awit yoy maletas (bagahe) yo ed istadyum nabuas.” Siempre, inmelek iray wadman, tan natural lambengat ya abaingan ak.
Asakbay Iran Subok Diad Madrid
Saraman ya inmunan pigaran taon ed Madrid so nagmaliw a mairap a tuloy parad sikami nen Rita. Kaililiw min tuloy so ayaman tan saray kaaro mi. Kada makaawat kami na sulat manlapud Estados Unidos, nalilikna min alay pankaliktan min onsempet. Saraman a bekta na pankaliktan so makapagonigon, balet linmabas met iraya. Tutal, tinaynan mi lay ayaman, pamilya, tan kakaaro mi pian salatan iraya na sakey a perlas ya atagtagey so balor to. Kaukolan mi mibagay.
Sanen kasabsabi mi ed Madrid, nanayam kami ed sakey a ngalngali la nageray a boardinghouse. Walaan kami kuarto tan taloran panangan ed sakey agew. Saman et melag tan ambilunget a kuarto, tan say kutson so gawa ed dayami. Say upa ed sakey bulan so mangupot ed binulan ya allowance mi. Mabetbet a diman kami mangugto tan say pangdem mi so ititilak na kasera mi ed oven pian mansiansian ampetang et walay kanen mi diad isabi mi ed labi. Anggaman ontan, lapud panaakar ed saray lansangan diad agew tan labi, talagan naerasan kami. No naupot mi lay allowance mi, gagastosen mi daiset a kuartan tinipon pian makasaliw na sankamuraan a tsokolate. Anggaman ontan, ag-abayag et nauman iyan kipapasen sanen dinmalaw so manangasikaso na sona manlapud Sosyedad. Anengneng toy kipapasen mi tan inkuan ton nayarin mananap kami melag ya apartment pian usaren bilang panmisioneron ayaman. Bueno, magmaong nen say manames ya akaalagey ed sakey a malimpek a banyera ed datal na kusina. Natan et makapanames kami la a walaay shower, walaay repridyeretor pian pangikargaay tagano, tan sakey a kalan a de-koryente pian panlutoay tagano. Kanian alay pisalamat mi.
Makapakelkelaw Iran Eksperiensia diad Madrid
Susumpalen so panagkabkaabungan a panagpulong ed maalwar a paraan. Sakey a bentaha so inagew-agew ya ingal ed Madrid, ta sikami agnaiimano. Sinali mi mankawes tan kinmiwas a singa say arum pian agkami imanoen bilang taga biek-taew. Diad panagpulong ed kada puerta, onloloob kami ed sakey ya apartment, ontoktok ed puerta, tan insan taynan so bilding, say lansangan, tan say pasen. Naynay a wadtan so posibilidad a sikami idalem na unabong ed pulis, tan sirin et aliwan makabat so pansiansia’d saman a lugar. Diad tua, anggan alay alwar mi ed pangusar na onian paraan, sikara di Paul tan Evelyn Hundertmark so narel ni tan pinataynan ed bansa nen 1960. Sikaray inmalis ed asingger a bansan Portugal, nanlingkor diman ya abayag, a si Paul so nanasikaso ed maamot a sangan opisina. Natan et sikato so city overseer diad San Diego, California.
Anggaman ontan, parad sikami et agawa so sakey a panpapara. Pigaran bulan lambengat ed saginonor, anemiran misionero ya apabtangan ed Portugal so inganggan a taynan iman a bansa! Saya so angitarok na makapaliket a pakagunggunaan lapud sikara di Eric tan Hazel Beveridge, a kaklase mi met ed Gilead, so apabtangan natan a taynan so Portugal tan onla’d Espanya. Kanian nen Pebrero 1962, aminsan lamet a wadman kami ed Hotel Mercado—natan et pian abeten ira di Eric tan Hazel ed isabi ra.
Awalaan kami nen Rita na personal ya eksperiensia nipaakar ed relihyoson pansimpisimpitan ed saraman ya agew ed Madrid. Inyaral mi Biblia ed sakey a sanasawa, Bernardo tan Maria, a manaayam ed sakey a kobong-kobong a gawa ed inbantak a pirason materyales ed panangipaalagey a tinipon nen Bernardo. Inyaralan mira anggad lab-labi la, tan kayari panagaral et seserbian da kami na tinapay, alak, tan pigaran keso odino antokaman a walad sikara. Naimanok a say keso et singa nanlapud Amerika. Sakey a labi, kayari panagaral, inpaway da so latan nanlapuay keso. Diman et akasulat ed ankabaleg a letra ed Ingles, “Inter na saray Amerikano parad saray Kastila—agnepeg ya ilako.” Panon a naawat na dukan pamilya iyan keso? Uusaren na gobierno so Iglesia Katolika pian ibunog iratan ed duruka. Balet ilalako itan na saray pari!
Mabungan Ministeryo ed Saray Sundalo
Ag-abayag et walay makapakelaw ya agawa a nagmaliw a mayaman a bendisyon parad sikami tan ed dakel ni. Naawat mi so abiso manlapud sangan opisina a bisitaen so sakey a kalangweran a manngaran na Walter Kiedaisch, a walad base na U.S. Air Force ed Torrejón, ngalngali pigaran milya so kaarawi to manlapud Madrid. Binisita mi tan say asawa to, inggapo so panagaral na Biblia tan ed sakey nin sanasawan Air Force diman.
Legan na saman a panaon, mangikokondukta ak na ag-onkulang a limaran panagaral na Biblia ed personahe na U.S. Air Force, siempre, amin et diad lenguahen Ingles. Diad saraya et pitora so nanpabautismo ed saginonor, tan kayari impawil da ed Estados Unidos, apatira ed sikara so nagmaliw a mamatatken ed kongregasyon.
Saya so panaon a pigpigara lambengat so paraan pian niloob ed bansa iray libro, magasin, tan saray Biblia lapud pananebel ed kimey tayo. Anggaman kuan, pigaran literatura so niloob na saray turista tan diad saray tagapasabin Amerikano. Inasain ak na sosyedad a mangipakurang na sekreton bodega na literatura. Saman et diad Vallecas, diad sakey a bodega diad beneg a tindaan na saray suplay na panagsulat. Say asawan bii na akankayarian et sakey ed saray Tasi nen Jehova. Anggaman aliwan sakey a Tasi, rerespetoen na akankayarian so kimey tayo, tan anggaman peligro parad sikato tan parad negosyo to, impausar to so lugar a walad beneg pian pangimpakian na saray literaturan ipawit ed saray syudad ed interon bansa. Lapud sayan kuarto so lawas a kaukolan a say nengneng to et singa say nepeg a datin itsura to—marabok, ataytayak a napnoy kaho-kahon—kaukolan a manggawa ak na sakey a lamisaan tan saray istante na libro a nipaalagey tan nausar a tampol tan kayari et nisinop a tamtampol. Diad sampot na agew, manalagar ak ya anggad anggapo lay wadman ed lakoan tan insan tampol kon ipaway iray karga.
Talagan sakey a pribilihyo so pakapibiang a mangibunog na espiritual a materyal, a singa saray magasin a Watchtower tan Awake! tan arum niran literatura, ed saray kongregasyon ed interon bansa. Saraman so makapasagyat a panaon.
Nanggayagaan nen Rita so impangikondukta na 16 a panangiyaral na Biblia, ngalngali kapaldua ed sikara so nagmaliw a Tastasi nen Jehova. Si Dolores so kalangweran ya asawan bii a mandudukol no primabera lapud sakit to ed puso. No tiagew et makabangon tan medyo makagagalaw. Mabiskeg so pananisia nen Dolores, kanian sanen asabi panaon na distriton kumbension tayo ed Toulouse, France, laba-labay toy onatendi. Pinasakbayan na doktor ton agmarakep iya lapud sakit to ed puso. Legan ya akasulong na pan-abung tan aka-tsinelas tan anggapoy awit-awit, linma ed istasyon na tren pian manpatanir ed masiken to, nanay tan arum ni pian onalis. Mantedter so lua ton agnayarin onalis ya agkaiba ira, kanian sinmegep ed tren, tan akiulop ya amaarap ed Pransya! Ag-amta nen Rita ya onia so agawa. Pero diman ed kumbension, agaylay inkabigla to ed impakanengneng ed si Dolores, a malikeliket!
Sakey a Nikadkaduman Iyaaralan na Biblia
Agtayo nasampotan so pangisalaysay nipaakar ed asainmin ed Madrid ya agmi ilalaktip si Don Benigno Franco, “el profesor.” Impila ak na sakey a Tasin taga diman pian bisitaen so sakey a masiken a manaayam ed sakey a dukan tuloy ya apartment a kaibay asawa to. Inggapok so sakey a panangiyaral na Biblia ed sikato. Kayarin impaiyaralan ed loob na ngalngali sakey tan kapalduay taon, kinerew ton manpabautismo tan magmaliw a sakey ed saray Tasi nen Jehova.
Sayan masiken, si Don Benigno Franco, so kapinsan nen Francisco Franco, say diktador na Espanya ed saman a panaon. Ompatnag a si Don Benigno so toon manangaro’d-kawayangan. Legan na Panaon na Guerra Sibil ed Espanya et dinmapag ed Republika tan akalaban na kapinsan to—say heneral ya analo’d bakal tan angiletneg na sakey a Katolikon inka-diktador. Nanlapulad 1939, si Don Benigno so sinibletan na kanepegan a mantrabaho, tan nilimitaan ed melag ya anapan. Kanian onman so agawa ed kapinsan nen Generalissimo Francisco Franco, say komander na Espanya, so nagmaliw a sakey ed saray Tasi nen Jehova.
Ag-inilaloan ya Imbitasyon
Nen 1965 diad sangan opisina ed Espanya sikami naimbitaan ya onggapo’d panagbaroy a sirkiton kimey diad Barcelona. Kabaliksan na saya a taynanan min amin so maaron agagi ed Madrid a naaro mi la. Natan et onggapo kami aliwa lambengat ed sakey a balon eksperiensia noagta, ontan met, parad siak et sakey a subok. Makapataktakot ya eksperiensia iman lapud mabetbet kon panduaruwaay abilidad ko. Kabat kon tuloy a si Jehova so amakayari ed siak pian magmaliw ya epektibo ed sayan lawak na panaglingkor.
Diad ibibisita ed sakey a kongregasyon ed kada sakey simba et kaukolan ya ontuloy kami ed sakey ya ayaman na agagi. Andian kami permanentin ayaman, tan ngalngali kayari duay simba, onaalis kami ed sananey ya ayaman. Saya so talagan mairap parad sakey a bii. Balet ag-nambayag et sikara di José tan Roser Escudé, a manaayam ed Barcelona so angimbita ed sikamin manayam ed sikara ed pigaran agew kada pankanawnawa. Saya so sakey a panangaro ed biang da, lapud saya et nawalaan kami na permanentin napanginan na saray agamilen mi ed sakey a lugar a nasempetan a kada labi Simba.
Inusar mi nen Rita so tinmumbok ya apatiran taon ed pansirkiton kimey ed baley na Catalonia, a walad Baybay na Miditeraneo. Amin a pantitipon ed panagaral na Biblia so ginawan maamot ed pribado iran ayaman, tan maalwar kamin nankabkaabungan pian agmakalay imano. No maminsan et sakey ya interon kongregasyon so saniiban onla’d “piknik” diad kakiewan, nagkalautla sano mansirkito asamblea.
Lawas min pandinayewan so dakel a debotadon agagi ed espiritual ya angirisgay anapan tan kawayangan da, ya isesekar day inkasikara pian pansiansiaen a nankakasakey tan aktibo iray kongregasyon. Dakel ed sikara so angidaulo ed panangilaknab na kimey ed saray baley ed paway na syudad. Saya so basiyan na baleg ya aligwas ed Espanya kayarin inekal so pananebel tan nipagamor so relihyoson kawayangan nen 1970.
Kaukolan a Taynan so Asainmin Mi ed Arum a Bansa
Diad samploy taon ya impansiansia mi ed Espanya, say impanggayaga mi ed nikadkaduman bendisyon ed panaglingkor ed si Jehova so akesayan lapud kipapasen na atateng mi. Walaray pankanawnawan kaukolan mi ngalngali lan onalis ed asainmin mi tan onsempet pian asikasoey nanay tan tatay ko. Anggaman ontan, lapud maaro iray agagi ed saray kongregasyon ya asingger ed atateng ko, akapantultuloy kami ed Espanya. On, say pribilihyon panaglingkor ed saraman a taon ed panagmisioneron kimey so lapu met la ed arum ya akibiang ed sikami ed pangiyuuna ed intereses na Panarian.
Diad kaunoran, nen Setyembre 1968, sikami sinmempet pian asikasoey nanay ko. Diad saman met a bulan et inatey so amak, tan atilak la natan a manbukbukor so inak. Lapud bulos a makapanlingkor ed sigpot-panaon, inawat mi asainmin a manlingkor ed sirkiton kimey balet natan et diad Estados Unidos. Diad ontumbok a 20 taon, nanlingkor kami ed saray sirkiton Kastila. Anggaman naandi ed sikami so misioneron perlas ya atagtagey so balor to, inyan mi sananey a perlas ed saray lima mi.
Panagpulong Diad Leet na Saray Druga tan Karawalan
Natan et manlilingkor kamin kaiba na agagin manaayam ed saray parti na syudad a natatabek na krimen. Siempre, diad mismon inmunan simba mi ed pansirkiton kimey ed Brooklyn, New York, say bag nen Rita so siningkat ed sikato.
Aminsan et sikami nen Rita so kaiba na sakey a grupon manpupulong ed sakey nin parti na New York City. Diad iliko mi ed sakey a kanto, naimano min walaray pigaran totoon akalinya ed sakey ya abutaw a pader na sakey ya abandonadon bilding. Sanen ituloy mi kurang, naimano min sakey a kalangweran ya akalagey ed bangketa so akanengneng ed sikami. Wala ni sakey ed arawin kanto a manbabantay ed idalan na saray luluganan na pulis. Akakar kami manaya ed sakey a lugar a nagagawa so panaglakoy druga! Abiglay inmunan bantay, balet anengneng to so magasin a Watchtower tan sikatoy nainawaan. Nayarin siak so sakey ya opisyal na pulis! Diad saman et inmeyag ed lenguahen Kastila, “¡Los Atalayas! ¡Los Atalayas!” (Saray Panag-Bantayan! Saray Panag-Bantayan!) Kabat da kami la, isisiglaot da kami ed saray magasin, tan maong met ya amin! Sanen dinmalan ak ed abay to, inkuan ko, “¿Buenos dias, como esta?” (Maabig a kabuasan, komusta ka?) Bilang ebat, kinerew ton sikatoy ipikasi!
Sakey a Mairap a Desisyon
Nen 1990 et kaukolan kon ibaan so nanay ko ed inagew-agew. Nanggunaetan mi makapansiansia ed panagbaroy a kimey, balet indikta na kakabatan ya agposiblin gawaen a bansag so obligasyon. Talagan labay min seguroen a si Nanay so maaron naasikaso. Balet aminsan lamet a kaukolan a taynan so sakey nin perlas ya atagtagey so balor to, sakey a bengatlan papablien mi. Amin a literal a kayamanan ed mundo tan amin a nagawaan na saraya parad sakey so melmelag no ipareng ed saray kayamanan ed panaglingkor bilang misionero odino sakey a managbaroy a manangasikaso ed organisasyon nen Jehova.
Sikami nen Rita so parehon masulok lan 60 taon. Sikami kontento tan naliliketan a saniban manlilingkor ed sakey a lokal a kongregasyon ed lenguahen Kastila. Legan a nodnonoten miray taon na impanlingkor ed si Jehova, pisasalamatan mi so impangimatalek to ed sikami na pigaran perlas ya atagtagey so balor da.
[Litrato ed pahina 23]
Kaiba mi nen Rita di Paul tan Evelyn Hundertmark (kawanan) ed paway na plaza de toros ed Madrid
[Litrato ed pahina 24]
Panaglingkor ed sakey a kongregasyon ed sakey a “piknik” ed kakiewan