BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g98 8/2 pág. 8-12
  • Con pa Trata cu e Efectonan

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Con pa Trata cu e Efectonan
  • Spièrta!—1998
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • Apoyo di Famia i Amigunan
  • Siña Duna Apoyo
  • Con Nan Ta Lucha, cu Jehova Su Apoyo Amoroso
  • Dunadónan di Cuido Ta Haña Apoyo
  • Con pa Enfrentá Limitacionnan Severo
  • Atake Celebral—Loke Ta Caus’é
    Spièrta!—1998
  • Atake Celebral!
    Spièrta!—1998
  • For Di Nos Lectornan
    Spièrta!—1998
  • E Caminda pa Recuperacion
    Spièrta!—1996
Mas Artíkulo
Spièrta!—1998
g98 8/2 pág. 8-12

Con pa Trata cu e Efectonan

DRUMÍ den hospital cu brasa i pia paralisá, Gilbert a puntra su dokter: “Lo mi por usa mi brasa i pia atrobe un dia?” Gilbert a haña un contesta cu a encerá un reto: “Mas duru bo traha, mas lo bo por usa nan, i mas lihé lo bo por haci esei.” El a contestá: “Mi ta cla p’e!” Fisioterapia combiná cu un punto di bista positivo a yud’é, na edad di 65 aña, sali for di rolstoel, pasa pa un looprek, despues pa un garoti i finalmente bek pa su trabou.

Investigadónan Weiner, Lee i Bell ta declará: “Mayoria dje rehabilitacion djawe prescribí pa despues di un atake celebral ta apoyá e concepto di cu si un área dje celebro ta dañá, otro áreanan por tuma over e papel dje tehido dañá. Un propósito di terapia ta pa saca tur e potencial dje áreanan no-enbolbí aki i tambe duna stimulacion cu ta permití e celebro reorganisá i adaptá su mes.” Sin embargo, recuperacion ta dependé di otro factornan tambe, manera e parti afectá i e severidad dje atake, e salú general dje individuo, e calidad di cuido médico i e apoyo di otronan.

Apoyo di Famia i Amigunan

Erikka a haci ehercicionan di rehabilitacion pa tres aña i a siña cana i usa su man drechi pa compensá e man robes incapacitá. E ta conta kico ta loke a yud’é: “E cos mas importante ta cu mi casá i mi amigunan a keda leal na mi. E echo cu mi tabata sa cu nan stimá mi, a duná mi forsa, i ora nan tabata animá mi pa no entregá, esei a motivá mi.”

Miembronan di famia ta bira parti dje proceso di recuperacion di nan ser kerí. Nan tin cu haci pregunta na personal médico i observá e terapianan cu kisas lo mester haci na cas tambe pa e progreso lográ caba no bai perdí. E pacenshi, amabilidad, comprension i cariño cu miembronan di famia i amigunan ta mustra, ta percurá pa un ambiente emocional sigur den cua e víctima lo por bolbe siña papia, lesa i haci otro cosnan di bida diario.

John a haci hopi esfuerso pa yuda su casá Ellen cu ehercicio i terapia, buscando pa keda balansá entre fors’é i mim’é. E ta describí e esfuersonan di su famia: “Nos no tabata permití Ellen sinti duele di su mes. Tin biaha nos tabata estricto ora di dun’é tareanan pa haci, pero semper nos a vigilá su limitacionnan i a duna yudansa. E ta mas sensitivo awor, p’esei mi ta purba pa no dun’é stres.”

John tabata asistí Ellen segun cu e tabata siña papia atrobe cu yudansa di un logopedista. “Haci cos huntu tabata un fuente di animacion, p’esei nos tabata lesa Bijbel na bos haltu pa otro, loke a yuda mehorá su papiamentu. Tambe, bayendo poco-poco na principio, nos tabata participá den e ministerio, ya cu nos ta Testigo di Jehova. Asina Ellen por a compartí cu otronan e speransa cu nos tin pa futuro. Riba su mes esaki tabata un terapia pa Ellen.” Despues di tres aña, Ellen a mehorá bastante.

No mester balotá nunca cuantu animacion i forsa amigunan por impartí, ya cu nan por tin un efecto tremendo riba e recuperacion dje víctima di atake celebral. E revista médico Stroke a informá cu a descubrí cu hopi “apoyo social a duna mas chens pa un recuperacion mas rápido i un mehoracion general mas grandi den funcionamentu, asta entre pashentnan cu a haña atakenan mas fuerte.”

Bernie a apreciá mashá e apoyo cu su amigunan a dun’é. E ta recordá nos: “Bishita di amigunan ta vital pa por trata cu e situacion. Un bos comprensivo i un actitud amoroso ta lanta bo ánimo. Aunke no ta bon pa keda mustra riba e persona su incapacidad, ta masha animador pa hende reconocé cualkier progreso.” Kico nos tur lo por haci pa duna apoyo na esnan cu ta tratando cu e efectonan di un atake celebral? “Trece un buket di flor,” Bernie ta sugerí, “of compartí un pensamentu bíblico of experencia. Esei tabata di gran yudansa pa mi.”

Melva, un sobrebibiente di atake celebral di edad avansá, a sinti cu tabata un yudansa pa laga un di su rumannan spiritual haci oracion cuné. Gilbert tambe ta recomendá esaki, bisando: “Ora bo ta haci oracion cu un hende, bo ta mustra cu realmente bo ta suficiente interesá den dje.” Peter, cu a keda cu un problema di bista dor di un atake celebral, ta apreciá ora otronan ta comprendé su limitacionnan i ta saca tempu pa lesa p’e.

Otro gesto amoroso ta yuda hiba i trece e pashent for dje centro di rehabilitacion. Tambe ta necesario pa haci sigur cu e cas dje víctima di atake celebral ta safe. Ora e tin problema cu mantené balansa, semper tin chens cu e por cai. Gilbert, por ehempel, a apreciá e yudansa bondadoso di amigunan cu, entre otro cosnan, a instalá pa su siguridad un bara p’e tene na dje den su baño.

Siña Duna Apoyo

Cambionan extremo den beis i un inclinacion mas fuerte pa yora por ta bergonsoso pa e víctima di atake celebral, i tambe perturbador pa esnan den su presencia cu kisas no sa con pa reaccioná. Sin embargo, dor di siña con pa duna apoyo, amigunan por rescatá e víctima dje isolacion cu di otro manera lo por surgi. Hopi bes, episodionan di yoramentu ta mengua. Pero ora lágrimanan aparecé, keda calmu i permanecé cu e persona, i bisa loke abo lo kier a tende si bo tabata den su sapatu.

Riba tur cos, cultivá amor piadoso pa esnan kende nan problemanan di salú por a cambia e personalidad cu na un tempu bo a conocé. Nan ta percibí con bo ta sinti, i esei, na su turno, ta influenciá e manera con nan ta reaccioná na bo. Erikka ta comentá: “Kisas nunca lo mi ta e mésun persona atrobe. Pero ningun hende mag verwagt esei di un víctima di atake celebral. Amigu i famianan mester siña stima e persona manera e ta. Si nan examiná su personalidad cuidadosamente, nan lo descubrí cu e cualidadnan di mas atractivo di pasado t’ei ainda.”

Ora bo no por papia of haci hende comprendé bo, bo respet propio ta baha hopi. Dor di haci e esfuerso pa papia cu nan, amigunan por mustra esnan cu problema pa papia cu nan tin balor. Takashi ta declará: “Loke mi ta pensa i sinti den mi curason no a cambia. Sin embargo, hende tin e tendencia di evitá contacto cu mi pa motibu cu nan no por hiba un combersacion normal cu mi. Ta difícil pa mi acercá hende, pero ora un hende acercá mi pa papia, esei ta un tremendo animacion i ta hací mi hopi, hopi contentu!”

Ata aki algun punto cu por yuda nos tur apoyá i animá esnan cu ta sufri di problema pa papia.

Mayoria atake celebral no ta afectá e intelecto. Mayoria hende cu a sobrebibí un atake celebral ta keda mentalmente alerto, maske nan abla kisas ta difícil di comprendé. No papia nunca cu nan cu un aire di superioridad of manera ta cu mucha chikitu. Trata nan cu dignidad.

Scucha cu pacenshi. Nan lo por tin mester di tempu pa reorganisá un pensamentu of terminá un palabra of frase. Corda, e scuchadó mas interesá no ta purá pa tende.

No pretendé cu bo a comprendé si no ta asina. Admití bondadosamente: “Despensa. Parce cu mi no ta comprendé. Mihó nos purba atrobe mas despues.”

Papia lento i cla den un tono di bos normal.

Usa frasenan corticu i palabranan conocí.

Usa preguntanan cu e por contestá cu sí of no, anto anim’é pa contestá. Corda cu kisas nan no por comprendé bo palabranan.

Mantené boroto den fondo abou.

Con Nan Ta Lucha, cu Jehova Su Apoyo Amoroso

Maske ta importante pa sa kico a causa bo atake celebral, ya cu esei lo yudá bo tuma accion i reducí e rísico pa haña mas atake den futuro, ta importante tambe pa controlá e miedu cu ta compañ’é. Ellen ta conta: “E palabranan di Dios na Isaías 41:10 ta consolá mi mashá. Ei e ta bisa: ‘No tene miedu, pasobra mi ta cu bo. No wak rond, pasobra mi ta bo Dios. Lo mi fortificá bo. Lo mi realmente yudá bo. Lo mi realmente mantené bo firmemente gará cu mi man drechi di husticia.’ Jehova a bira asina real pa mi, loke a kita tur sintimentu di miedu.”

Bijbel ta yuda Anand tambe trata cu e desesperacion cu e ta sinti: “E ta duná mi masha tantu apoyo mes, ya cu e ta rebibá mi i ta refrescá mi constantemente.” Hiroyuki su problema tabata con pa beneficiá dje Scritura, ya cu e no por a concentrá. E ta bisa: “Mi a haña consuelo dor di scucha Bijbel riba audiocaset.”

Apostel Pablo a declará: “Ora mi ta débil, e ora ei mi ta poderoso.” (2 Corintionan 12:10) Tabata Jehova su spiritu cu a yuda Pablo logra loke e no por a haci cu su mes poder. Esnan cu sobrebibí un atake celebral tambe por dependé riba Jehova pa fortalesa spiritual. Erikka ta splica: “Ora nos ta salú i ta haci tur cos cu nos mes forsa, kisas nos no ta duna Jehova hopi oportunidad pa yuda nos. Pero mi hendikep a yudá mi fortalecé mi relacion cuné den un manera masha special.”

Dunadónan di Cuido Ta Haña Apoyo

Dunadónan di cuido tin mester di apoyo den nan papel crucial. Unda nan por acudí pa apoyo? Un lugá ta den famia. Cada miembro mester compartí e carga di duna cuido. Yoshiko ta conta con su yu hombernan a dun’é apoyo emocional: “Nan tabata scucha ora mi tabata conta nan mi problemanan como si fuera ta di nan mes.” Miembronan di famia tin cu haña tur informacion disponibel pa nan pa asina nan siña con pa cuida un víctima di atake celebral i tambe pa trata cu cambionan den e personalidad di nan ser kerí.

Ken mas lo por duna apoyo na dunadónan di cuido? David i su famia a acudí na nan famia spiritual den e congregacion di Testigonan di Jehova pa yuda Victor: “Nan a reaccioná na nos necesidad. De bes en cuando nan ta bin drumi cerca nos beurt pa beurt pa cuida Victor den anochi pa nos.”

Cada dunadó di cuido tin cu sinti e amor i apoyo caluroso di su famia spiritual. Pero kisas algun por haña ta difícil pa pidi yudansa. Haruko ta splica: “Hopi bes nan ta bisá mi: ‘Si tin algu cu cua nos por yudá bo, no duda pa laga nos sa.’ Pero sabiendo con druk tur hende ta, mi no ta haña gana di pidi yudansa. Lo mi ta hopi gradicidu si hende ofrecé yudansa den maneranan specífico: ‘Mi por yuda cu limpiesa. Ki dia ta mihó pa bo?’ ‘Mi por haci bo diligencianan pa bo, pues lo ta bon si mi pasa awor?’ ”

Kenji su esposa a haña un atake celebral; sin embargo, Kenji tabata por a percurá pa su necesidadnan. El a ripará cu pa medio di oracion, e por a tira su carga riba Jehova. Cu tempu, su esposa a perde su abilidad di papia, i huntu cu esei, Kenji a perde un partner pa papia cuné. Pero e ta lesa Bijbel tur dia. E ta bisa: “E ta recordá mi di Jehova su cuido tierno pa esnan kibrá di spiritu, i esaki ta prevení mi di bira deprimí of solitario.”

Dependé riba Jehova su spiritu por yuda ora ta parce cu casi nos no por wanta mas. Yoshiko, cu mester trata cu e cambio di personalidad di su esposo i su mal beisnan, ta conta: “Tin biaha mi a sinti hopi gana di grita mas duru cu mi por. N’e momentonan ei semper mi tabata haci oracion na Jehova, i su spiritu tabata duná mi pas.” Apreciando cu Jehova ta leal pa cuné, e no ta laga nada interferí cu su estilo di bida cristian. E ta asistí regularmente na reunionnan cristian, ta participá den e ministerio, i ta haci su studio personal di Bijbel. “Si mi haci mi parti,” Yoshiko ta bisa, “mi sa cu Jehova lo no bandoná mi nunca.”

Ora nos sinti ansiedad subi, Jehova semper t’ei pa scucha. Midori, kende su esposo a haña un atake celebral, ta haña consuelo den e echo cu, den un sentido figurativo, Jehova a pone tur e lágrimanan cu el a drama den su “botter di cueru.” (Salmo 56:8) E ta corda e palabranan di Jesus: “Nunca sea anshá tocante e siguiente dia.” E ta bisa: “Mi a determiná pa warda cu pacenshi te ora e mundu nobo yega.”—Mateo 6:31-34.

Con pa Enfrentá Limitacionnan Severo

Ta cierto cu algun hende ta recuperá bastante cu rehabilitacion, pero otronan ta logra masha poco éxito den haña bek e abilidadnan cu nan tabatin promé cu e atake. Kico por yuda esakinan enfrentá e desafio di aceptá nan limitacionnan, maske con serio i duradero nan por ta?

Bernie, cu a perde gran parti di su mobilidad pa motibu di un atake celebral, ta contestá: “E goso di mi speransa di biba pa semper riba un tera paradísico cu tin cu bini i oracion na mi Tata celestial, Jehova, a yudá mi aceptá mi limitacionnan cu calmu.”

E speransa ei a yuda Erikka i su casá, Georg, aceptá su limitacionnan i tog disfrutá di bida. Georg ta splica: “Nos tin e promesa di Dios cu un dia lo e cura nos completamente. Pues nos no ta concentrá riba e incapacidad. Naturalmente, ainda nos ta haci tur loke nos por pa Erikka su salú. Pero bo por siña biba cu e coordinacion imperfecto di músculonan i concentrá riba e cosnan mas positivo.”—Isaías 33:24; 35:5, 6; Revelacion 21:4.

Den casonan unda tin masha poco recuperacion, e apoyo di famia i amigunan ta asta mas crucial. Nan por yuda e víctima trata cu e situacion te ora Dios su tempu yega pa drecha tur problema cu salú.

Sabiendo cu tin un futuro maraviyoso pa víctimanan di atake celebral i nan famia ora Dios reestablecé salú ta yuda nan trata cu bida un dia a la bes. Asina nan por warda cu pacenshi riba alivio for di tur sufrimentu, den Dios su mundu nobo cu ta bini pronto. (Jeremías 29:11; 2 Pedro 3:13) Miéntras tantu, tur esnan cu ta acudí na Jehova por ta sigur cu asta awor lo e yuda i apoyá nan pa nan por biba cu e hendikepnan cu atake celebral por causa.—Salmo 33:22; 55:22.

[Komentario na página 12]

Famia i amigunan por yuda e víctima trata cu e situacion te ora Dios su tempu yega pa drecha tur problema cu salú

[Kuadro/Plachi na página 10]

Con pa Preveni Atake Celebral

“E MIHO manera pa trata cu atake celebral ta purba previnié,” Dr. David Levine ta declará. I e factor number un asociá cu mayoria atake celebral ta presion haltu.

Hopi hende por controlá presion haltu mediante un dieta ricu na potasio i abou na salu, vet saturá i colesterol. Tambe por ta importante pa baha consumo di alcohol. Un programa di ehercicio regular, ahustá na bo edad i nivel di condicion, por yudá bo baha peso, loke na su turno lo por baha presion haltu. Kisas lo bo mester tuma remedi​—⁠bou di supervision di dokter, ya cu tin un variedad amplio di remedi.

Enfermedad dje arteria carótida (e halsslag­ader) ta cera e ruta principal di suministro di sanger pa e celebro i ta un dje causanan principal di atake celebral. Dependiendo dje grado di blokeo, lo por ta consehabel pa efectuá cirugia conocí como endarterectomia carótida pa eliminá e blokeo dje arterianan. Estudio a mustra cu hende cu a mustra síntomanan di blokeo i cerca ken e arterianan tabata hopi cerá, a beneficiá di cirugia combiná cu remedi. Sin embargo, cirugia por duna problema, di manera cu bo tin cu consider’é cuidadosamente.

Enfermedad di curason por aumentá e rísico di atake celebral. Ora e curason ta bati iregular (fibrilacion atrial), klompinan di sanger por forma i bai n’e celebro. Por trata esaki cu anti­coagulante (antistollingsmiddelen). Otro problemanan di curason lo por rekerí cirugia i remedi pa reducí e rísico di un atake celebral. Diabétis ta responsabel pa un gran proporcion di atake celebral, pues por previnié dor di controlá e sucu.

Atakenan iskémico pasahero, TIA (Transient Ischemic Attacks), ta avisonan masha cla cu un atake celebral lo por tuma lugá. Soru pa bo no ignorá nan. Bai bo dokter, i trata loke ta causando nan, ya cu TIA ta aumentá e rísico di un atake celebral masha hopi.

Un estilo di bida saludabel i moderá por contribuí hopi na prevení atake celebral. Un dieta balansá i ehercicio regular i tambe mantené consumo di alcohol na un mínimo i eliminá humamentu por yuda mantené e arterianan saludabel i por asta drecha esnan cu ya caba ta dañá. Vários estudio ta indicá cu a yuda baha e rísico di atake celebral dor di aumentá e consumo di fruta i berdura frescu i grano.

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí