BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g96 8/12 pág. 4-8
  • Reconocé i Actua Riba e Síntomanan

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Reconocé i Actua Riba e Síntomanan
  • Spièrta!—1996
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • Loke A Sosodé
  • E Atake
  • Na Hospital
  • E Dokter Ta Splica
  • Prognósis Scur
  • Malesa di Curason—Un Menasa pa Bida
    Spièrta!—1996
  • Con Por Reducí e Rísico?
    Spièrta!—1996
  • E Caminda pa Recuperacion
    Spièrta!—1996
  • Bo Por Evitá un Atake di Curason Spiritual
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—2001
Mas Artíkulo
Spièrta!—1996
g96 8/12 pág. 4-8

Reconocé i Actua Riba e Síntomanan

ORA tin síntomanan di atake di curason, ta vital pa busca yudansa médico inmediatamente, ya cu e rísico di morto ta mas grandi dentro di e promé ora despues di un atake. Tratamentu rápido por scapa músculo di curason di daño ireparabel. Miéntras mas músculo di curason ser salbá di daño, mas eficas e curason lo pomp despues di e atake.

Sin embargo, algun atake di curason ta asintomático i no ta manifestá ningun síntoma visibel. Den e casonan aki e persona kisas no sa cu e tin malesa di arteria coronario (MAC). Lamentablemente, pa algun hende un atake cardiaco masivo por ta e promé indicacion cu nan tin un problema di curason. Ora un paro cardiaco tuma lugá (e curason ta stop di pomp), tin poco chens pa sobrebibencia aménos cu yama un tim di rescate inmediatamente i un persona ei banda aplicá reanimacion mesora.

E boletin Harvard Health Letter ta informá cu dje mayoria di esnan cu tin síntomanan di MAC, rond di mitar lo tarda pa busca yudansa médico inmediatamente. Di con? “Por lo general pa motibu cu nan no ta reconocé loke nan síntomanan ta nificá of no ta tuma nan na serio.”

John,a un víctima di atake di curason i un Testigo di Jehova, ta haci e súplica: “Ora bo ta sinti cu algu no ta bon, no tarda pa busca yudansa médico pa motibu cu bo no kier parce di ta haciendo un drama. Casi mi a perde mi bida pasobra mi no a reaccioná suficientemente lihé.”

Loke A Sosodé

John ta splica: “Un aña i mei promé cu mi atake di curason, un dokter a spiertá mi tocante mi colesterol haltu, un factor di rísico principal den MAC. Pero mi a evitá di pensa riba esei, ya cu mi a haña cu mi tabata yong—ménos cu 40 aña—i den bon salú. Mi ta lamentá mashá cu mi no a tuma accion e tempu ei. Mi a haña otro señalnan di spiertamentu—rosea corticu ora di haci esfuerso físico, dolornan cu ami a kere tabata indigestion i, pa vários luna promé cu e atake, fatiga extremo. E culpa pa mayoria di esakinan mi a tira riba muchu poco descanso i muchu stres di trabou. Tres dia promé cu mi atake di curason, mi a haña loke mi a kere tabata un kramp di músculo den mi pechu. E tabata un atake leve promé cu esun grandi tres dia despues.”

Dolor of preshon den pechu, yamá angina, ta duna spiertamentu na rond di mitar di esnan cu ta haña un atake di curason. Tin algun hende ta haña rosea corticu of fatiga i debilidad como síntomanan, indicando cu e curason no ta hañando suficiente oxígeno pa motibu cu arterianan coronario ta verstop. E señalnan di advertencia aki mester poné bo bai un dokter pa un evaluacion di curason. Dr. Peter Cohn ta declará: “Despues cu trata angina, no tin ningun garantia cu lo a prevení un atake di curason, pero por lo ménos a reducí e chensnan pa un atake inminente.”

E Atake

John ta sigui: “E dia ei nos tabata pa bai hunga softball. Segun cu mi a manda un hamburger cu batata hasá abou pa almuerso, mi no a presta masha atencion na poco malestar, biramentu di stoma i preshon den mi pechu. Pero ora nos a yega n’e veld di bala i a cuminsá hunga, mi tabata sa cu algu no tabata bon. Den curso dje atardi, mi a sinti cada bes mas malu.

“Vários biaha, mi a bai drumi riba e bankinan di hungadornan, pechu ariba, i a purba rek e músculonan di mi pechu, pero nan a sigui perta mas i mas. Miéntras mi tabata hungando, mi tabata bisa mi mes, ‘Kisas mi tin griep,’ ya cu mi tabata soda friu i a sinti débil de bes en cuando. Ora mi tabata core, tabata bisto cu mi tabata perde rosea. Mi a bai drumi riba un banki atrobe. Ora mi a lanta sinta, no tabatin duda cu mi tabata den problema serio. Mi a grita mi yu homber James: ‘Mi tin cu bai hospital AWOR!’ Mi a sinti como si fuera mi pechu a cai den otro. E dolor tabata asina fuerte cu mi no por a lanta. Mi a pensa, ‘Esaki no por ta un atake di curason, tog? Mi tin solamente 38 aña!’”

John su yu homber, kende tabatin 15 aña di edad n’e tempu ei, ta relatá: “Solamente algun minuut despues mi tata a perde su forsa, di manera cu nos mester a cargu’é hib’é den auto. Mi amigu a stuur e auto miéntras e tabata haci Tata preguntanan pa sa con e tabata sintiendo. Finalmente, Tata no a contestá. ‘John!’ mi amigu a grita. Pero mi tata no a contestá tog. Despues Tata a sagudí den su stul i a cuminsá haña steipi i saca. Mi a grita bes tras bes: ‘Tata! Mi stimá bo! Por fabor, no muri!’ Despues dje steipi, henter su curpa a keda slap den e stul. Ami a kere cu el a muri.”

Na Hospital

“Nos a core drenta e hospital pa haña yudansa. Dos of tres minuut a pasa desde cu mi a kere cu Tata a muri, pero mi tabatin speransa cu nan por a rebib’é. Pa mi sorpresa, rond di 20 compañero Testigo di Jehova cu tabata n’e veld di bala tabata den e sala di espera. Nan a lagá mi sinti consolá i stimá, loke tabata un gran yudansa na un momento asina tristu. Rond di 15 minuut despues, un dokter a bin i a splica: ‘Nos por a rebibá bo tata, pero el a haña un atake cardiaco masivo. Nos no ta sigur cu lo e biba.’

“E ora ei el a permití mi wak Tata un ratu. Tata su expresionnan di amor pa nos famia a pone cu mi no por contené mi emocionnan. Teniendo hopi dolor el a bisa: ‘Mi yu, mi stimá bo. Corda semper cu Jehova ta e persona di mas importante den nos bida. Nunca stop di sirbié, i yuda bo mama i rumannan pa nunca stop di sirbié. Nos tin un speransa sólido den e resureccion, i si mi muri, mi kier wak boso tur ora mi bin bek.’ Nos tur dos tabata yorando lágrimanan di amor, miedu i speransa.”

John su esposa, Mary, a yega un ora despues. “Ora mi a cana drenta e sala di emergencia, e dokter a bisa: ‘Bo casá a haña un atake cardiaco masivo.’ Mi a keda pasmá. El a splica cu nan a defibrilá e curason di John ocho biaha. Pa e medida di emergencia aki ta usa voltahe eléctrico pa stop e curason di bati caóticamente i restorá e ritmo normal. Ademas di duna reanimacion, oxígeno i remedinan intrabenoso, defibrilacion ta un método avansá pa salba bida.

“Ora mi a wak John, mi a haña dolor na mi curason. E tabata hopi bleek, i tabatin hopi tubu i waya ta conectá su curpa n’e monitornan. Den silencio, mi a pidi Jehova den oracion pa duná mi e forsa pa wanta e prueba aki p’e bon di nos tres yunan, i mi a pidi pa guia pa tuma decisionnan sabí tocante loke lo por tin pa bini. Segun cu mi tabata acercando John su cama, mi a pensa, ‘Kico bo ta bisa bo ser kerí na un momento asina aki? Nos ta realmente prepará pa un situacion asina den cua bida ta na peliger?’

“‘Dushi,’ John a bisa ‘bo sa cu kisas mi no ta pasa bibu dor di esaki. Pero ta importante pa abo i e muchanan permanecé fiel na Jehova, pasobra pronto e sistema aki lo caba i lo no tin malesa ni morto mas. Mi kier lanta den e sistema nobo ei i mira abo i nos yunan einan.’ Lágrimanan a basha for di nos cara.”

E Dokter Ta Splica

“Mas despues e dokter a yamá mi un banda i a splica cu investigacion a mustra cu e atake di curason cu John a haña tabata debí cu e arteria dilanti, na banda robes, cu ta sali for dje curason, a verstop totalmente. E tabatin un arteria mas verstop. E dokter a bisá mi cu mi mester tuma un decision tocante e tratamentu di John. Dos dje opcionnan disponibel tabata remedi i angioplasti. El a haña cu e último lo tabata mihó, di manera cu nos a opta pa angioplasti. Pero e dokternan no a primintí nada, ya cu mayoria di hende cu haña e clase di atake di curason aki no ta sobrebibí.”

Angioplasti ta un técnica kirúrgico den cua nan ta manda un cateter cu un punta rondó den un arteria coronario i despues ta expandé e cateter pa habri e blokeo. E procedura tin un porcentage haltu di éxito pa restorá e fluho di sanger. Ora tin vários arteria cu ta hopi verstop, generalmente ta recomendá pa haci un operacion di ‘bypass.’

Prognósis Scur

Despues dje angioplasti, John a continuá entre bida i morto pa un otro 72 ora mas. Finalmente, su curason a cuminsá recuperá dje trauma. Pero e curason di John tabata pomp solamente na mitar di su capacidad anterior, i un gran parti di dje a bira tehido cu sicatris, di manera cu tabata casi inevitabel cu su futuro lo ta unu di un inválido cardiaco.

Mirando bek, John ta amonestá: “Nos ta debe na nos Creador, nos famia, nos rumannan spiritual i na nos mes pa tuma e spiertamentunan na pechu i pa cuida nos salú—specialmente si nos ta na rísico. Na un grado basta grandi, nos por ta e causa di felicidad of tristesa. Esei ta keda na nos.”

E caso di John tabata grave i a rekerí atencion inmediato. Pero no ta tur hende cu un malestar manera un kimamentu di stoma tin cu core bai un dokter. Tog, su experencia ta un spiertamentu, i esnan cu ta sinti cu nan tin síntomanan mester laga haci un examinacion físico.

Kico por haci pa reducí e rísico di haña un atake di curason? E siguiente artículo lo considerá esaki.

[Nota]

a Nombernan den e artículonan aki a ser cambiá.

[Kuadro na página 6]

Síntomanan di un Atake di Curason

• Un sintimentu inconfortabel di preshon, ceramentu of dolor den pechu cu ta dura mas cu un par di minuut. Por confundié cu un kimamentu di stoma severo

• Dolor cu por plama bai na—of ta presente solamente den—kakumbein, nek, scoudernan, brasanan, elleboognan of e man robes.

• Dolor prolongá den boca di stoma

• Rosea corticu, biramentu di cabes, baimentu flou, sodamentu of ora fula e persona e ta friu i sodá

• Agotamentu—kisas por sinti esei simannan promé cu e atake

• Biramentu di stoma of sacamentu

• Krampnan frecuente di curason cu no ta ser causá dor di esfuerso físico

Síntomanan por varia di leve te cu fuerte i no ta sosodé den tur caso di atake di curason. Pero si tin cualkier combinacion di esakinan, busca yudansa lihé. Sin embargo, den algun caso no tin síntoma; ta yama esakinan atakenan di curason asintomático.

[Kuadro na página 7]

Accion pa Sobrebibencia

Si abo of un conocí di bo manifestá síntomanan di un atake di curason:

• Reconocé e síntomanan.

• Stop cu loke sea bo ta haciendo i cai sinta of cai drumi.

• Si e síntomanan dura mas cu algun minuut, yama un number di telefon local di emergencia. Bisa esun cu atendé bo yamada cu bo ta sospechá atake di curason, i dun’é e informacion necesario pa localisá bo.

• Si bo por hiba e víctima n’e sala di emergencia di un hospital mas lihé dor di hib’é ei bo mes, hacié. Si bo ta kere cu bo ta hañando un atake di curason, pidi un hende pa hibá bo ei.

Si bo ta warda pa personal médico di emergencia yega:

• Los prendanan di bistí cu ta pertá, incluyendo faha of dashi. Yuda e víctima sintié confortabel, dunand’e sosten cu cusinchi si ta necesario.

• Keda calmu, sea cu bo ta e víctima of e yudante. Excitacion por aumentá e probabilidad di un aritmia cu ta menasá bida. Oracion por ta un yudansa fortalecedor pa keda calmu.

Si parce cu e víctima a stop di hala rosea:

• Na bos duru puntra, “Bo por tendé mi?” Si e víctima no reaccioná,si no tin pulso, i si e no ta halando rosea, cuminsá cu reanimacion.

• Corda e tres pasonan básico di reanimacion:

1. Lanta e cachete dje víctima, pa habri su canal di rosea.

2. Cu canal di rosea habrí i miéntras ta tene e nanishi dje víctima cerá, supla lentamente dos biaha den e boca te ora e pechu subi.

3. Primi 10 pa 15 biaha riba e meimei dje pechu entre e puntanan di pechu pa pusha sanger for dje curason i e pechu. Cada 15 seconde forma un ciclo di duna dos rosea siguí pa 15 compresion te ora pulso i rosea bolbe bek of e personal di emergencia yega.

Reanimacion mester ser duná dor di un hende entrená pa dun’é. Pero ora no tin ningun hende entrená disponibel, “cualkier reanimacion ta mihó cu ningun,” segun Dr. R. Cummins, un director di cuido cardiaco di emergencia. Aménos cu un hende iniciá e pasonan aki, e chensnan pa sobrebibí ta masha chikitu. Reanimacion ta cumpra tempu te ora yudansa yega.

[Plachi na página 5]

Tratamentu rápido despues di un atake di curason por salba un bida i reducí daño n’e curason

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí