Aungowen fa daut Schoolheft fa Läwen un Deenst
4.-10. JUNI
SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | MARKUS 15-16
“Jesus erfeld Profezeiungen”
Erkjläarungen toom studieren en nwtsty von Mar 15:24, 29
vedeelden see siene Kjleeda: De Berecht en Joh 19:23-24 jeft noch mea Eenselheiten, wua Matäus, Markus un Lukas nich von räden. De reemische Soldoten trocken secha Lessa äwa daut Kjleet un dän Äwarock. De Soldoten deelden dän Äwarock “en vea Deelen, fa jiedrem een Deel”. Dee wullen daut Kjleet oba nich tweirieten un doawäajen trocken see Lessa. Un doaderch, daut see Lessa äwa dän Messias siene Kjleeda trocken, erfeld sikj daut, waut daut en Ps 22:19 sajcht. Daut späat sikj soo, daut daut eene Jewanheit wia, daut dee, waut aundre hanrechten, sikj de Kjleeda un aules, waut dee bie sikj hauden, tooieejenden, ea see dee hanrechten deeden; doaderch wullen see dee noch mea toosaten.
scheddaden met de Kjap: Jeweenlich wan dee met dän Kopp scheddaden, dan säden dee uk noch waut. Un daut bedied, daut dee sikj äwa dän aundren domm hauden un dän vespotten un veachten deeden. Dee, waut doa vebiejinjen, erfelden doaderch de Profezeiunk ut Ps 22:8, onen daut see daut wisten.
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Mar 15:43
Josef: De Evangeliums-Schriewa schreewen von Josef un dee schreewen aula veschiednet äwa am. Doaraun jeit to seenen, woo veschieden dee sent. Matäus, de Takskollakjta, schreef, daut Josef “een rikja Maun” wia; Markus schreef sien Evangelium besondasch fa de Reema un säd, daut Josef een “ierlicha Rotjäwa” wia, waut no Gott sien Kjennichrikj luad; Lukas, de metfeelenda Dokta, säd, hee wia “een gooda, opprechtja Maun”, waut nich en äaren Rot un Haundlen jäajen Jesus enjewellicht haud; Johanes es de eensja, waut doa sajcht, daut hee “eena von Jesus siene Jinja” wia, oba daut hee daut “ut Angst fa de Juden” stellhilt (Mat 27:57-60; Mar 15:43-46; Luk 23:50-53; Joh 19:38-42).
No jeistelje Schaza sieekjen
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Mar 15:25
Klock näajen zemorjes: Eenje jleewen, daut sikj daut hia met Joh 19:14-16 wadasprakjt, wua daut sajcht, daut Pilatus Jesus “ojjefäa Klock twalw oppmeddach” äwajeef toom hanrechten. Wan de Schreft uk nich krakjt sajcht, wuarom daut disen Unjascheet jeft, kaun eena doawäajen äwa dit nodenkjen: Daut, waut en de Evangelien oppjeschräwen es äwa dän latsten Dach, waut Jesus oppe Ieed wia, es en aul de Evangelien jeweenlich äwareen. Aule vea Evangelien sajen, daut de Priesta un de Eltestasch no Sonnenoppgank toopkjeemen un Jesus dan no dän reemischen Harscha Pontius Pilatus brochten (Mat 27:1-2; Mar 15:1; Luk 22:66–23:1; Joh 18:28). Matäus, Markus un Lukas sajen aula, daut daut von Klock twalf bat Klock dree diesta äwa daut Launt wort, aus Jesus aum Pol honk (Mat 27:45-46; Mar 15:33-34; Luk 23:44). Een Grunt, wuarom see veschieden äwa dit schreewen, kunn dit jewast sennen: Daut vepitschen wia fa eenje een Poat von daut hanrechten. Eenjemol worden de Vebräakja soo sea vepitscht, daut see doabie storwen. Un Jesus vepitschten se uk soo sea, daut hee tolatst nich mea kunn selfst sienen Pol droagen, un dan must een aundra daut (Luk 23:26; Joh 19:17). Wan daut vepitschen aus de Aunfank von daut hanrechen jetalt wort, dan wudd doa aul eene jewesse Tiet vegonen sennen, bat Jesus aum Pol jenoagelt wort. Doawäajen es en Mat 27:26 un Mar 15:15 daut vepitschen un daut hanrechten aum Pol beides toop beschräwen. Doawäajen kaun daut sennen, daut dee veschiedne Tieden fa de Hanrechtunk aunjejäft haben. Daut es doano, wua dee aunfangen to talen. Aul dit halpt ons veleicht uk to vestonen, wuarom Pilatus soo äwarauscht wia, aus hee hieed, daut Jesus aul soo schwind jestorwen wia, aus se am aum Pol jenoagelt hauden (Mar 15:44). Jeweenlich deeden de Bibelschriewa dän Dach en vea Poat endeelen, un jieda Poat haud dree Stund, un krakjt soo deelden se de Nacht en. Daut de Dach soo enjedeelt wort, es doaraun to seenen, daut doa emma wada von Klock näajen zemorjes, Klock twalf opp Meddach un Klock dree no Meddach de Räd es. De Dach funk ojjefäa von Klock sas, bie Sonnenoppgank, aun to talen (Mat 20:1-5; Joh 4:6; Apj 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30). De jeweenelje Menschen hauden nich eene Klock, waut soo krakjt de Tiet wees. Doawäajen woat emma wada daut Wuat “ojjefäa” jebrukt, soo aus en Joh 19:14 (Mat 27:46; Luk 23:44, NW; Joh 4:6, NW; Apj 10:3; 10:9, NW). Soo, Markus haft veleicht daut vepitschen un daut aum Pol noaglen beides toop beschräwen un Johanes bloos daut aum Pol noaglen. Beid Schriewa motten dee Klockentiet aunjejäft haben, waut see no äare Klock no daut notste aunjäwen kunnen. Johanes brukt daut Wuat “ojjefäa”, aus hee de Tiet aunjeft. Aul dise Eenselheiten halpen veleicht to vestonen, wuarom de Klockentiet veschieden aunjejäft es. Un dan uk noch: Johanes schreef daut Joaren lota un jeef uk eenen aundren Klockentiet aun aus Markus, un daut wiest, daut hee nich bloos daut aufschreef, waut Markus aul oppjeschräwen haud.
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Mar 16:8
wiels an soo angst wia: No de elste Schreften no, en daut latste Poat von Markus, hieet daut Evangelium en Varsch 8 opp met de Wieed: “wiels an soo angst wia”. Eenje sajen, daut es väl too een haustjet Enj un kaun nich de Schluss von daut Buak sennen. Oba wiels Markus foaken soo kort opphieet em schriewen, es daut nich onbedinjt jeltich, waut dee jleewen. Buta däm säden de Bibeljelieede Hieronimus un Eusebius ojjefäa 300 Joa no Jesus sienen Doot, daut de Schreften, waut aum Aunfank jeschräwen worden, met de Wieed opphieeden: “wiels an soo angst wia”.
Daut jeft väl griechische Schreften un uk Äwasatungen opp aundre Sproaken, waut entwäda eenen langen ooda eenen korten Schluss no Varsch 8 haben. De langa Schluss (12 Varzh mea) kjemt em Codex Alexandrinus, Codex Ephraemi Syri rescriptus un Codex Bezae Cantabrigiensis väa; aul dise Schreften sent von ojjefäa 1 500 Joa trigj. Dee steit uk en de Äwasatungen Vulgata opp Latiensch, de Cureton-Siera opp Sierisch un de Peschitta opp Sierisch. Oba en twee Schreften, waut noch ella sent – en dän Codex Sinaiticus un Codex Vaticanus – steit dee nich, uk nich en dän Codex Sinaiticus Syriacus, waut von ojjefäa 1 600 Joa trigj es, uk nich en de oole sahidisch-koptische Schreft von Markus von ojjefäa 1 500 Joa trigj. Soo es daut uk en de elste Schreften von Markus opp Armeenisch un Georgisch – dee hieren met Varsch 8 opp.
Eenje lotre griechische Schreften un Äwasatungen opp aundre Sproaken haben dän korten Schluss (bloos een poa Saza). De Codex Regius von ojjefäa 1 200 Joa trigj haft beid, dän korten uk dän langen Schluss, oba dän korten ieescht. Beid Mol steit doa ieescht eene Erkjläarunk, daut dee Varzh goot bekaunt sent, oba moakt uk kloa, daut de beid nich onbedinjt brucken aus ajcht jetalt woaren.
KORTA SCHLUSS
De langa Schluss no Mar 16:8 es nich Poat von de Heilje Schreft. Dee sajcht soo:
Oba see vetalden dee, waut bie Petrus wieren, schwind aules, waut doa wia befolen worden. Nodäm daut aul dit passieet wia, leet Jesus selfst de heilje eewje Radunk, waut nich tonuscht to moaken jinkj, vom Oosten batem Wasten derch an bekauntmoaken.
LANGA SCHLUSS
De langa Schluss no Mar 16:8 es nich Poat von de Heilje Schreft. Dee sajcht soo:
9 Aus Jesus dan tiedich dän ieeschten Dach en de Wäakj, oppjestonen wia, leet hee sikj daut ieeschte von Maria von Magdala seenen, von dee hee säwen beese Jeista rutjedräwen haud. 10 See jinkj un leet dee weeten, dee ieescht bie am jewast wieren, un noch hielden un truaden. 11 Aus dee hieeden, daut Jesus läwd, un daut see am jeseenen haud, jleewden see daut nich.12 Nohäa, aus twee von an opp een Launtwajch jinjen, leet Jesus sikj von an en eene aundre Jestault seenen. 13 Dan jinjen dee trigj un säden de aundre daut. Oba see jleewden dee daut uk nich. 14 Nohäa leet Jesus sikj von de Alw seenen, aus see eeten. Un hee schull an, wäajen äaren Ongloowen, daut see dee nich jejleeft hauden, dee am jeseenen hauden, no däm daut hee oppjestonen wia. 15 Hee säd to an: Got en de gaunze Welt nenn un prädicht aule Menschen daut Evangelium. 16 Wäa doa jleeft un jedeept woat, woat seelich woaren; wäa oba nich jleeft, woat vedaumt woaren. 17 Un waut dee uttieekjnen woat, dee doa jleewen, es dit: See woaren en mienem Nomen beese Jeista utdriewen, un en onbekaundde Sproaken räden. 18 Un wan see Schlangen hauntieren, ooda Jeft drinkjen, daut woat an nuscht schoden; dee woaren de kranke de Henj opplajen, un dee woaren jesunt woaren.”
19 Un aus de Har Jesus met an jerät haud, wort hee em Himmel nenjenomen, un sad sikj bie Gott to de rajchte Haunt dol. 20 Dan jinjen see rut un prädijden aulawäajen. Un de Har wirkjt met an un bekjraftijd daut Wuat derch Wundatieekjens, dee doaropp foljden.
11.-17. JUNI
SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | LUKAS 1
“Sie deemootich soo aus Maria”
ia-X 149 V. 12
“Ekj sie hia dän Harn to deenen”
12 Äare Wieed, waut Deemoot un Jehuarsom beweesen, woaren foaken von jeistelje Menschen nojesajcht. See säd to Gabriel: “Ekj sie hia dän Harn to deenen. Lot met mie woaren, waut du jesajcht hast” (Lukas 1:38). Eene Deenstmejal, ooda Sklowin, wia de läachste mank aule Deena; soone äa Läwen lieech gaunz en äare Haren äare Henj. Daut es, woo Maria äwa äaren Harn, Jehova, docht. See wist, daut see en siene Henj secha wia, daut hee tru to dee es, waut am tru sent, un daut hee ar säajnen wudd, wan see äa bastet deed, dise schwoare Oppgow derchtofieren (Psa. 18:25).
ia-X 150-151 V. 15-16
“Ekj sie hia dän Harn to deenen”
15 Waut Maria dan säd, es en Gott sien Wuat krakjt oppjeschräwen (läs Lukas 1:46-55). Daut es de lenjste Räd, waut von Maria en de Bibel oppjeschräwen es, un dee wiest ons väl von ar. Dee wees äare Dankboakjeit un Wieetschazunk, aus see Jehova doafäa lowd, daut hee ar daut Väarajcht jejäft haud, dän Messias siene Mutta to sennen. Daut wiest uk, woo stoakj äa Gloowen wia, aus see säd, daut Jehova de Huage un Majchtje raufsad un de Läaje un Oame holp, waut sikj aunstrenjen deeden, am to deenen. Daut diet uk doano han, daut see goot met de Schreft bekaunt wia. Soo aus se sajen, brukt see äwa 20 Mol Wieed von ut de Hebräische Schreften!
16 Daut es kloa, daut Maria sea äwa Gott sien Wuat nodocht. Oba see bleef deemootich un leet de Schreft fa ar räden, enne Städ von ut sikj selfst irjentwaut to sajen. De Sän, waut en äa Muttalief aunfunk to waussen, wudd noch mol deeselwje Enstalunk haben. Jesus säd je lota: “Miene Lia es nich miene, oba däm siene, dee mie jeschekjt haft” (Johanes 7:16). Daut wudd goot sennen, wan eena sikj fruach: “Wies ekj, daut ekj Gott sien Wuat schaz un wieetacht? Ooda jleich ekj miene Iedeeen un Lieren dolla?” Maria haud de rajchte Enstalunk.
No jeistelje Schaza sieekjen
w08-X 15. 3. 30 V. 6
Wia Zacharias stomm uk doof beides? Nä, dee wia nich. Daut eensje, waut hee nich kunn, wia räden. Aundre fruagen am derch “Tieekjens”, waut fa eenen Nomen hee daut Kjint wull oppjäwen, oba nich wäajen hee doof wia. Daut kaun goot sennen, daut hee daut hieed, waut siene Fru doaräwa säd, woo de Kjliena heeten sull. Veleicht haben de aundre derch Tieekjens to am jerät, wiels dee weeten wullen, aus hee doamet envestonen wia. Un wiels daut bloos sajcht, daut hee wada räden kunn, wiest daut, daut met sien Jehia nuscht orrajcht wia (Lukas 1:13, 18-20, 60-64).
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Luk 1:76
du woascht Jehova veropp gonen: Johanes de Deepa wudd “Jehova veropp gonen” en dän Senn, daut hee Jesus wudd dän Wajch opmoaken, wiels Jesus wia Jehova sien Veträda un wia en sienen Voda sienen Nomen jekomen (Joh 5:43; 8:29).
18.-24. JUNI
SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | LUKAS 2-3
“Jie Junge – kom jie em jeisteljen veraun?”
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Luk 2:41
Siene Elren reisden aule Joa: Daut Jesaz velangd nich von de Frues, daut see metgonen musten, om daut Passafast to fieren. Oba fa Maria wia daut eene Jewanheit, jieda Joa met Josef toop no Jerusalem no daut Fast to gonen (2Mo 23:17; 34:23). Jieda Joa muaken see eene Reis von ojjefäa 300 km (190 Miel) han un trigj un daut met äare Famielje toop, waut emma jrata wort.
Erkjläarungen toom studieren en nwtsty von Luk 2:46-47
Froagen stald: Doaraun, waut Jesus siene Toohiera äwa am dochten, jeit to seenen, daut siene Froagen nich soone wieren, aus wan een Jung ut Nieschia frajcht (Luk 2:47). Daut griechische Wuat, waut aus “Froagen stald” äwasat woat, kaun en veschiedne Omstend väakomen, soo aus wan en een Jerecht han un häa Froagen jestalt woaren (Mat 27:11; Mar 14:60, 61; 15:2, 4; Apj 5:27). Eenje Jeschichtsforscha sajen, daut eenje von de väaschte Gloowesleida de Jewanheit hauden, no de Fasten em Tempel to bliewen un unja een grootet Veraunda to lieren. De Menschen kunnen bie äare Feet setten toom horchen un Froagen stalen.
wundaden sikj: Daut griechische Tietwuat “wundren”, soo aus daut hia jebrukt woat, kaun bedieden, daut see sikj noch lang ooda emma wada wundren musten.
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Luk 2:51-52
wia an unjadon: Ooda “bleef unjadon; bleef jehuarsom”. Soo aus daut griechische Tietwuat hia jebrukt woat, wiest, daut hee, nodäm daut de Lierasch em Tempel vewundat wieren, waut Jesus aules von Gott sien Wuat wist, no Hus jinkj un siene Elren deemootich wieda unjadon wia. Sien Jehuarsom bedied mea aus dee von irjenteen aundret Kjint; daut druach doatoo bie, daut hee Moses sien Jesaz en jieda Stekj erfeld (2Mo 20:12; Gal 4:4).
No jeistelje Schaza sieekjen
Erkjläarungen toom studieren en nwtsty von Luk 2:14
un de Menschen opp de Ieed Fräd, dee, aun dee hee sien Jefaulen haft: En eenje oole Schreften stonen Wieed, waut doa kunnen soo äwasat woaren: “un Fräd opp de Ieed un Gott sienen Jefaulen aun de Menschen” un en eenje Bibeläwasatungen woat daut uk ernoa soo äwasat. Oba de Wieed, waut de Neue-Welt-Übersetzung brukt, stetten sikj opp noch elre Schreften un waut uk dolla opp to veloten sent. De Enjel meenden nich, daut Gott eenen Jefaulen aun aule Menschen haud, endoont waut dee deeden ooda waut fa eene Enstalunk dee hauden. See räden oba von dee, waut doa wudden Gott sienen Jefaulen kjrieen, wiels dee eenen woaren Gloowen aun Gott wudden haben un sienen Sän siene Nofolja woaren (see de Erkjläarunk “aun dee hee sien Jefaulen haft” en disen Varsch).
aun dee hee sien Jefaulen haft: Daut griechische Wuat eudokía kaun äwasat woaren met “Jefaulen”, “tofräd sennen”, “fa goot talen”. Daut änelje Tietwuat eudokéō woat en Mat 3:17; Mar 1:11 un Luk 3:22 jebrukt (see de Erkjläarunk von Mat 3:17; Mar 1:11). Doa rät Gott to sienen Sän fuaz no siene Doop un wudd bedieden “dän aunnämen”, “sea tofräd met dän sennen”, “fa goot talen”, “sikj äwa dän freien”. No dit no jeit daut en de Wieed: “aun dee hee sien Jefaulen haft” (en anthrópois eudokías) om Menschen, met dee Gott tofräd es un eenen Jefaulen aun haft. Daut kaun uk äwasat woaren met “Menschen, waut hee fa goot talt”, “Menschen, met dee hee tofräd es”.
wp16. 3-X 9 V. 1-3
Hast du daut jewist?
Wäa wia Josef sien Voda?
Josef, de Holtoabeida von Nazaret, wia Jesus sien Steefvoda. Oba wäa wia Josef sien Voda? En Matäus sien Evangelium rät daut doavon, daut Josef von eenen jewessen Jakob häastaumd, oba en Lukas sient sajcht daut, Josef wia “een Sän von Eli” (Lukas 3:23-24; Matäus 1:16). Wuarom soo veschieden? Deit sikj daut wadaspräakjen?
En Matäus sienen Berecht steit: “Jakob wia Voda äwa Josef”; hee brukt opp Griechisch een Wuat, waut daut kloa muak, daut Jakob Josef sien rajchta Voda wia. Hee rieecht Josef siene werkjelje Häakunft opp un daut kjemt rut, daut Josef werkjlich von dän Kjennich David aufstaumd un daut Jesus doaderch uk daut Rajcht haud, dän Troon to oawen.
Oba Lukas sien Berecht sajcht, daut Josef “een Sän von Eli” wia. Dise Wieed “Sän von” kjennen uk bedieden “Schwiasän von”. Een änelja Faul steit en Lukas 3:27. Doa woat Schealtiel de “Sän von Neri” jenant, wan sien werkjelja Voda uk Jechonja wia (1. Chronik 3:17; Matäus 1:12). Schealtiel wia veleicht met eene von Neri siene Dajchta befriet, fa dee wie nich dän Nomen weeten, un wia dan Neri sien Schwiasän. Krakjt soo wia daut bie Josef; hee wia een “Sän” von Eli, wiels hee Eli siene Dochta Maria jefriet haud. Lukas wiest Jesus siene Häakunft aulsoo “nom Fleesch no” von Maria äare Kaunt (Reema 1:3). Un soo kjenn wie derch de Bibel Jesus siene Häakunft von de Vodakaunt un von de Muttakaunt weeten.
25. JUNI – 1. JULI
SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | LUKAS 4-5
“Vesieekjungen wadastonen, soo aus Jesus deed”
w13-X 15. 8. 25 V. 8
Denkj doaraun, waut fa een Mensch du wurscht sellen sennen
8 De Soton vesocht Jesus en de Wiltnis opp deeselwje Oat un Wies. Nodäm daut Jesus fa 40 Doag un 40 Nachten jefaust haud, proowd de Soton Jesus sien Velangen no Äten uttonutzen. “Wan du Gott sien Sän best”, säd Soton, “dan jebeed disen Steen, Broot to woaren” (Lukas 4:1-3). Jesus haud twee Mäajlichkjeiten: Hee kunn entscheiden, aus hee siene Macht, Wunda to doonen, brucken wull toom sienen Hunga to stellen, ooda aus hee nich wull. Jesus wist, hee wudd siene Macht nich brucken sellen fa sienen ieejnen Nutzen. Wan hee uk hungrich wia, wia Jehova fa am wichtja, aus daut hee sienen Hunga steld. “Daut steit jeschräwen”, auntwuad Jesus, “een Mensch läft nich bloos von Broot, oba von aules waut Gott jerät haft” (Lukas 4:4).
w13-X 15. 8. 25 V. 10
Denkj doaraun, waut fa een Mensch du wurscht sellen sennen
10 Un woo wia daut bie Jesus? De Soton “leet am, en een Uagenblekj, aule Kjennichrikjs en de Welt seenen un säd to am: Dee woa ekj die aula met Macht un Harlichkjeit toop jäwen” (Lukas 4:5-6). Jesus kunn nich met siene fleeschelje Uagen aule Kjennichrikjs en eenen Uagenblekj seenen, oba de Soton mott jefeelt haben, daut Jesus daut wudd jankaja loten, wan hee am de Macht un Harlichkjeit von dise Kjennichrikjs en eene Vision väahoolen wudd. De Soton haud kjeene Schomp, aus hee am dee aunboot un säd: “Wan du mie aunbäden woascht, es daut aula dient” (Lukas 4:7). Jesus wull opp kjeene Wajch soon Mensch sennen, aus de Soton von am moaken wull. Hee auntwuad plazlich un säd: “Daut steit jeschräwen: ‘Du saust sest kjeenem aus Gott, dienen Harn, aunbäden un eensich am saust du deenen’ ” (Lukas 4:8).
Video en nwtsty
Tempelspetz
De Soton haft Jesus veleicht werkjlich “opp de hechste Tempelspetz” jebrocht un am jesajcht, daut hee sikj sull doa raufschmieten; oba wua krakjt Jesus kunn jestonen haben, es nich bekaunt. Wiels daut Wuat “Tempel”, waut hia väakjemt, daut gaunze Tempeljebied un Tempelhoff bedieden kaun, haft Jesus veleicht aun de siedoostne Akj (1) von dän Tempelhoff jestonen ooda opp irjenteene aundre Akj von dän Tempelhoff. Wan doa wäa von irjenteene von dise Städen raufjefollen wia, dan wia dee secha todood jekomen, buta Jehova wudd doa mankjefot haben.
w13-X 15. 8. 26 V. 12
Denkj doaraun, waut fa een Mensch du wurscht sellen sennen
12 Gaunz aundasch aus Eva jeef Jesus een wundaboaret Väabilt von Deemoot! De Soton proowd am noch opp eene aundre Wajch to vesieekjen, oba Jesus leet sikj daut nich mol enkomen, daut hee doa wudd waut uteewen un Gott doamet aufproowen. Daut wudd een Bewies von Stolt jewast sennen! Jesus siene Auntwuat wia oba kloa un jlikjtoo: “Doa es jesajcht: ‘Du saust Gott, dienen Harn, nich vesieekjen’ ” (läs Lukas 4:9-12).
No jeistelje Schaza sieekjen
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Luk 4:17
dän Profeet Jesaja siene Schreft: De Buakroll von Jesaja von ut daut Doodje Mäa haft 17 Bieta von Tierenlada eent aun daut aundre aunjebakt un daut jeft dan eene Roll von 7,3 m (24 Schoo) lank met 54 Rieejen, wua eena delenjd läsen kaun un dan wiedarollen mott. De Buakroll, waut en de Judenschool en Nazaret jebrukt wort, es woomäajlich sea soo lank jewast. En Jesus siene Tiet wia daut noch nich aula en Kapitels un Varzh enjedeelt; soo must Jesus daut Poat, waut hee läsen wull, ieescht sieekjen. Wiels Jesus dee Städ funk, wua de profeetische Wieed stunden, wiest, daut hee goot met Gott sien Wuat bekaunt wia.
Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Luk 4:25
dree Joa un sas Moonat: No 1Kj 18:1 no säd Elia “en daut dredde Joa”, daut de drieeje Tiet opphieren wudd. Doawäajen jleewen eenje, daut wadasprakjt sikj met daut, waut Jesus säd. Oba de Hebräische Schreften sajen nich, daut de drieeje Tiet weinja aus dree Joa dieed. De Wieed “en daut dredde Joa” talden secha von dan, aus Elia daut ieeschte Mol Ahab de drieeje Tiet bekauntmuak (1Kj 17:1). Daut es goot mäajlich, daut hee dise Bekauntmoakunk jeef, aus de drieeje Tiet, waut daut jeweenlich em Joa jeef, aul een Stoot jewast wia. Jeweenlich dieed de drieeje Tiet em Joa sas Moonat, oba daut kunn uk aul sennen lenja jewast aus jeweenlich. Dan uk noch hieed de drieeje Tiet nich fuaz opp, aus Elia sikj “en daut dredde Joa” ver Ahab wees, oba mau lota, aus hee opp dän Karmel-Boajch daut Proowstekj met daut Fia muak (1Kj 18:18-45). Soo, Jesus siene Wieed hia un de änelje Wieed, waut sien Haulfbrooda en Jak 5:17 brukt, paussen krakjt met daut, woo de Tiet en 1Kj 18:1 aunjejäft woat.