NKHANI YOPFUNZIRA 12
NYIMBO NA. 77 Kuwala M’dziko Lamdima
Chokani mu m’dima, pitirizani kufamba mu luju
‘Pakuyamba mwenze mu m’dima koma manjeuno muli mu luju.’—AEF. 5:8.
CHOLINGA
Kudziwa tanthauzo ya mawu yakuti m’dima komasoti luju yomwe Paulo adayaphatisira basa pa msolo 5 wa lemba ya Aefeso.
1-2. (a) Ko ni nthawe iponi pomwe Paulo adanemba kalata yoyenda kwa Aefeso? (b) Ko tikambireni mibvunzo yaponi?
PODIYA pomwe wenze mu djeri ku Roma, ntumi Paulo adachita vilivose vomwe angakwanise kuti alimbikise abale wake. Ndawa yakuti iye adakakwanisalini kugumana nawo maso na maso, adawanembera makalata ndipo ibodzi mwa makalata mwaya idanemberewa mpingu wa Aefeso mu gole ya 60 panango 61 Yesu wayenda kale kudzulu.—Aef. 1:1; 4:1.
2 Magole 10 pakuyamba Paulo wenze adakhala nthawe ikulu na abale wa ku Efeso, kulalikira na kupfunzisa ntontholo wabwino. (Mac. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Iye ambawakonda maninge azibale wake mwawa ndipo ambafuna kuwathandiza kuti apitirize kukhala okhulupirika kwa Yahova. Manje ndawa chani Paulo adanembera Akhrisitu odzodzewa va m’dima komasoti luju? Ko ni pfunziro iponi yomwe tose tingapfunzire pa malangizo yomwe iye adawapasa? Naboni manje tione midawiro ya mibvunzo mwaya.
KUCHOKA MU M’DIMA KUYENDA MU LUJU
3. Ko Paulo adaphatisira basa mawu yaponi pa kalata yake yoyenda kwa Aefeso?
3 Paulo adanembera Aefeso kuti: ‘Pakuyamba imwepo mwenze mu m’dima koma manje ndimwe kugaka kwa luju.’ (Aef. 5:8) Paulo adawonesa kusiyana komwe kulipo pakati pa m’dima na kugaka pakuwonesa kuchinja komwe Aefeso adakuchita. Naboni tione ndawa yake Paulo adanena kuti, pakuyamba Aefeso enze ‘mu m’dima.’
4. Ko ni mwanjira iponi momwe Aefeso enzere mu m’dima wauzimu?
4 Chipembedzo chabodza. Akalibe akhala Akhrisitu, abale wa ku Efeso enze na vikhulupiriro vophonyeka va vipembedzo vabodza ndipo ambakhulupirira pomwe matsenga. Mu nthaundi ya ku Efeso mwenze makachisi na milungu ya Chigiriki ya Atemi ndipo azinji ambaona malo mwaya ninge yabodzi mwa malo 7 yabwino maninge padziko. Wanthu ambayenda ku kachisi moyu kukatumikira milungu mwaya. Kukonza na kugulisa milungu ya Atemi yenze bizi yomwe imbawapasa kobiri zizinji maninge. (Mac. 19:23-27) Kuingizira mwapa thaundi mweyi yenze yodziwika maninge pa nkhani za matsenga.—Mac. 19:19.
5. Ko ni mwanjira iponi momwe Aefeso enzere mu m’dima wa makhalidwe yoipa?
5 Makhalidwe yoipa. Wanthu azinji wa ku Efeso enze na makhalidwe yoipa ndipo ambachitalini manyazi na kuchita vimwevi. Kuyankhula nkhani zoipa chenze chikhalidwe, osati pa masenzeka yokha ninge masewero komasoti m’machetchi. (Aef. 5:3) Akhrisitu azinji wa ku Efeso chikumbuntima chawo chenze chidaleka kuphata basa. Mawu mwaya yangatanthauze ‘kusiya kudzibvera ntsisi.’ (Aef. 4:17-19) Akalibe adziwa Yahova na kupfunzira kusiyanisa pakati pa chabwino na choipa, chikumbuntima chawo chimbawashupalini akakhala kuti iwo achita vinthu voipa. Ndipo vimbawakhudzalini peno vomwe angachita vimbakalipisa Yahova panango neye. Ni ndawa ya vimwevi Paulo adafotokoza kuti iwo enze ‘mu m’dima komasoti enze kutali na Mulungu.’
6. Ndawa chani Paulo adanena kuti Aefeso ‘manje enzemu luju’?
6 Koma vokomedza ni vakuti anango ku Efeso adachoka mu m’dima. Paulo adafotokoza kuti: ‘Manje muli ninge luju ndawa ndimwe obverana na Ambuya.’ (Aef. 5:8) Iwo adasalula kukhala mobvera na mawu ya Yahova yomwe yali ninge luju yomwe imbawatsogolera. (Sal. 119:105) Aefeso mwawa adasiya vose vomwe vimbabverana na chipembedzo chabodza komasoti vachigololo. Iwo adakhala ‘ateweri wa Mulungu’ ndipo adachita vose vomwe angakwanise kuti atumikire Yahova na ntima wawo wose komasoti kumukondweresa.—Aef. 5:1.
7. Ni mwanjira iponi momwe vochitika vathu viliri volingana na vomwe vingachitikira Akhrisitu wa ku Efeso?
7 Ni chibodzibodzimbo na isepano, tikanati tapfunzira chonadi tenze mu m’dima pakuchita vinthu voipa komasoti kukhala mu chipembedzo chabodza. Anango wa isepano timbagumanika pomwe pa mafesta ya matchetchi yabodza komasoti anango tenze na moyo wa makhalidwe yoipa. Koma pomwe tapfunzira mpfundo za Yahova na kudziwa kusiyanisa chabwino na choipa, takwanisa kuchinja na kuyamba kukhala na moyo womwe Yahova afuna. Ni vimweviretu vomwe vitibweresera vinthu vizinji vabwino. (Yes. 48:17) Koma manjeuno, tichagumana na viyeso ndipo tichadekana kuchita vose vomwe tingakwanise kuti tikhale kutali na m’dima omwe tidawusiya kumbuyo kuti ‘tipitirize kufamba ninge wana wa kugaka.’ Manje, ko tingachite tani vimwevi?
Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0
Vomwe Paulo adenembera Akhrisitu wa ku Efeso, yenze malangizo yachikondi yomwe isepano tingayaphatisirembo basa (Onani ndime 7)b
BULANI MU M’DIMA
8. Mobverana na Aefeso 5:3-5, ko Akhrisitu wa ku Efeso angadekana kuthawa chani?
8 Werengani Aefeso 5:3-5. Kuti akhale kutali na m’dima wa makhalidwe yoipa, Akhrisitu waku Efeso angadekana kulamba chilichose chomwe chidakakondweresalini Yahova. Ndipo vimwevi vikundophatanidzapolini khalidwe yachigololo koma nkhani zokhudza kugonana. Paulo adakumbusa Akhrisitu wa ku Efeso kuti iwo achadekana kusiya vinthu ninge vimwevi peno ankufuna kuti akhale na ‘mwayi wodzangena mu Ufumu wa Mulungu.’
9. Ndawa chani tichadekana kusiya chilichose chobverana na makhalidwe yoipa?
9 Isembo tichadekana kukhala osamala kuti tileke kuphata nawo ‘basa zosaphindulisa za m’dima.’ (Aef. 5:11) Shuwadi, munthu akakhala kuti ankunyang’anira, kubvesera na kuyankhula vinthu voipa, nivosashupa kuchita vinthu voipa. (Gen. 3:6; Yak. 1:14, 15) Mudziko inango abale azinji adakonza gulupo ya pa intaneti kuti ambacheze pabodzi. Kumayambiriro abale ambachita macheza yauzimu koma vopasa ntsisi ni vakuti nkuyenda kwa nthawe macheza mwaya yadakhala yoipa. Patsogolo pake azinji mwa abale mwawa adanena kuti ni macheza yoipa mwaya yomwe yadawachitisa kuyamba kuchita makhalidwe yachigololo.
10. Ko Satana achachita tani pakufuna kutinyengerera? (Aefeso 5:6)
10 Dziko ya Satana iyi, ichayesesa nthawe zose kutinyengerera kutichitisa kukhulupirira kuti makhalidwe yoipa komasoti yopsipiziwa ni yosaphonyeka. (2 Pet. 2:19) Vimwevi ni vosadabwisa, viriteno ndawa yakuti kuyambira kalekale njira ibodzi yomwe Satana aphatisira basa ni kunamiza wanthu kuti iwo aleke kukwanisa kuzindikira pakati pa chabwino cha choipa. (Yes. 5:20; 2 Akor. 4:4) Ndipomwapa mafilime, mapologalama ya pa TV na masaiti, yalimbikisa maganizo yosabverana na mpfundo zachilungamo za Yahova. Satana ankufuna kutichitisa kukhulupirira kuti makhalidwe yoipa yomwe ni yopsipiziwa yomwe yali palipose ni yobvumizika ndipo yangatidzongelini.—Werengani Aefeso 5:6.
11. Ko chitsanzo cha Angela chinkuonesa tani kuti tichadekana kuphatisira basa malangizo yomwe yali pa lemba ya Aefeso 5:7? (Onani pomwe foto)
11 Satana ankufuna kuti isepano tikhale na azishamwali omwe atilimbikisalini kuchita chifuniro cha Yahova. Ndawa ya vimwevi Paulo adachenjeza Akhrisitu wa ku Efeso kuti: ‘Ayi kubverana’ na wanthu omwe achita vinthu voipa kwa Mulungu. (Aef. 5:7) Ntsiku zino isepano tichadekana kukhala osamala maninge kuposha abale wa ku Efeso, ndawa yakuti ntsiku zathu zino ni vosashupa kumala nthawe ikulu tinkucheza na wanthu, osati pamaso na pamaso pokha komasoti pa intaneti. Angela,a yemwe akhala ku Ásia adazindikira kuti malo yochezera ya pa intaneti yangakhale malo yomwe ni yoipa maninge. Iye adalewa kuti: “Viri ninge msampha omwe uzindikiralini kuti unkugweramo. Vinthu vidafika poipa ndipo nidayamba kukhala na ‘zishamwali’ omwe ambalemekezalini mpfundo za m’Baibolo. Patsogolo pake nidayamba kuona kuti venze bwino kukhala moyo womwe umbakondweresalini Yahova.” Koma vokomedza ni vakuti akulu adakhala wachikondi pakumuthandiza Angela kuti akwanise kuchinja. Iye ankupitiriza kulewa kuti: “Manje mu msolo mwangu mudandodzala na vinthu vauzimu vokhavokha osati vomwe viri pa intaneti.”
Tikambasakhula azishamwali wabwino vidzatithandize kupitiriza kutewedza mpfundo za Yahova (Onani ndime 11)
12. Ko chani chomwe chidzatithandize pakuphatisira basa mpfundo za Yahova pakusiyanisa chabwino na choipa?
12 Ayi kuti tibvume maganizo ya m’dziko iyi yakuti makhalidwe yoipa ni vinthulini voipa. Isepano tinkudziwa kuti vimwevi ni bodza. (Aef. 4:19, 20) Ndipomwapa, tingachite bwino kudzibvunza kuti: ‘Ko inepano nikhala osamala kuti nileke kubverana na anzangu wa ku shikola, wa ku basa panango wanthu anango omwe alemekezalini mpfundo za Yahova? Ko inepano ndine wolimba ntima kuikhira kumbuyo mpfundo za Yahova podiya kuti wanthu anango abverana navolini ndipo viribe basa podiya achinena kuti ndine munthu wosalekerera vinthu voipa? Ninge momwe lemba ya 2 Timoteyo 2:20-22, inkuonesera, isepano tichadekana kukhala osamala pomwe tinkusalula shamwali mumpingu. Tichadekana kukumbukira kuti anango mumpingu angatithandizelini kupitiriza kukhala okhulupirika kwa Yahova.
PITIRIZANI KUFAMBA ‘NINGE WANA WA KUGAKA’
13. Ko ‘kupitiriza kufamba ninge wana wa kugaka kutanthauza chani’? (Aefeso 5:7-9)
13 Paulo adalimbikisa Akhrisitu wa ku Efeso osati kundolamba m’dima koma kupitirza ‘kufamba ninge wana wa kugaka.’ (Werengani Aefeso 5:7-9.) Manje vimwevi vinkutanthauza chani? Mwachigwato tingalewe kuti vimwevi vinkutanthauza kuti tichadekana kukhala na makhalidwe yachikhristu nthawe zose. Ndipo njira ibodzi yochitira vimwevi ni kuwerenga na kupfunzira Baibolo mothandiziwa na mabukhu yathu. Komasoti tichadekana kukhala tcheru pa chitsanzo na vomwe Yesu angapfunzisa nthawe zose, yemwe ‘ni luju ya dziko.’—Yoh. 8:12; Miy. 6:23.
14. Ko mzimu uchena utithandiza tani?
14 Peno tinkufuna kupitiriza kufamba ninge ‘wana wa kugaka,’ isepano tichadekana thandizo ya mzimu uchena. Ndawa chani? Ndawa yakuti ni voshupa kupitiriza kukhala ochena m’makhalidwe mu dziko yoipa yomwe tinkukhala ino. (1 Ates. 4:3-5, 7, 8) Mzimu uchena udzathandize kuti tilimbane na maganizo ya dziko yomwe yankuphatanidzapo maganizo ya wanthu yomwe yabveranalini na vomwe Yahova achafuna. Mzimu uchena ungatithandize pomwe kuchita vinthu vomwe ni ‘vabwino vachilungamo komasoti va chonadi.’—Aef. 5:9.
15. Ko ni mwanjira iponi momwe tingatambirire mzimu uchena? (Aefeso 5:19, 20)
15 Njira inango yomwe tingatambirire mzimu uchena ni pemphero. Yesu adalewa kuti Yahova “adzapereke mzimu uchena kwa omwe amukumbira.” (Luka 11:13) Kuingizira pamwapa tikambatamanda Yahova pa misonkhano, tichatambira pomwe mzimu uchena. (Werengani Aefeso 5:19, 20.) Makhalidwe yabwino yomwe mzimu uchena utipasa ni yomwe yadzatithandize kuchita vinthu vomwe vikondweresa Yahova.
16. Ko ni chani chomwe chidzatithandize kuchita chosalula chabwino? (Aefeso 5:10, 17)
16 Tikafuna kusakhula vinthu vomwe ni vodekana maninge, tichadekana kubvesa chomwe ni ‘chifuniro cha Yahova’ ndipo patsogolo pake tichadekana kuchita mobverana na chifuniro chake. (Werengani Aefeso 5:10, 17.) Tikagumana mpfundo za m’Baibolo zomwe zinkubverana na vomwe tinkugumana navo pa moyo wathu, vingakhale ninge kuti tagumana vinthu vomwe Yahova ankuganiza pa vinthu vomwe tinkugumana navo. Patsogolo pake tikaphatisira basa mpfundo za Yahova tidzakwanise kuchita chosalula chabwino.
17. Ko tingaphatisire tani bwino basa nthawe yathu? (Aefeso 5:15, 16) (Onani pomwe foto.)
17 Nayembo ntumi Paulo adalimbikisa abale waku Efeso kuphatisira bwino basa nthawe. (Werengani Aefeso 5:15, 16.) ‘Woipa’ panango kuti mzondi wathu Satana, ankufuna kuti tikhale opanikizika na vinthu vakudziko uku na kuti tileke kugumana nthawe yotumikira Yahova. (1 Yoh. 5:19) Mosazindikira, Mkhrisitu angayambe kuikhira nzeru maninge kobiri, mapfunziro na basa m’malo mogumana mpata wochita vizinji pakutumikira Yahova. Vimwevi vikachitika vikhala ninge chitsimikizo chakuti wayamba kukhala na maganizo ninge ya kudziko. Ni shuwadi kuti kobiri, mapfunziro na vinthu vaku thupi nivosaphonyeka. Koma vimwevi vichadekanalini kukhala pa malo yoyamba pa moyo wathu. Peno tinkufuna kupitiriza kufamba ‘ninge wana wa kugaka,’ tichadekana ‘kuphatisira bwino basa nthawe yathu’ na kuikhira nzeru vinthu vomwe ni vodekana.
Akhrisitu wa ku Efeso adaphatisira bwino basa nthawe yawo (Onani ndime 17)
18. Ko Donald adaphatisira tani bwino basa nthawe yake?
18 Khalani tcheru na mwayi uliose womwe ungagumanike pakuchita vizinji potumikira Yahova. Ni vimweviretu vomwe Donald, yemwe akhala ku África do Sul adachita. Iye adanena kuti: “Inepano nidayamba kuganizira vomwe ningachita pa moyo wangu, patsogolo pake nidachita pemphero kukumbira Yahova na ntima wangu wose kuti anithandize kuchita vizinji mu utumiki. Nidamukumbira pomwe kuti anithandize kugumana basa yomwe inganipase mpata wolalikira. Na thandizo ya Yahova ni vimweviretu vomwe vidachitika. Inepano na nkazi wangu tidayamba kutumikira pabodzi mu utumiki wa nthawe zose.”
19. Ko tingapitirize tani kufamba “ninge wana wa kugaka”?
19 Mu kalata ya Paulo yomwe adanembera abale waku Efeso, idawathandiza kupitiriza kukhala okhulupirika kwa Yahova. Ndipo mu kalata youziriwa mweyi ingatithandizembo isepano. Ninge momwe taonera ingatithandize pomwe kusalula azishamwali wabwino komasoti vokondweresa. Iyo itilimbikisa pomwe kuti tipitirize kupfunzira Baibolo kuti luju ya chonadi ipitirize kutitsogolera pa moyo wathu. Ifotokoza pomwe kudekana kwa mzimu uchena womwe ungatithandize kukhala na makhalidwe yabwino. Kuphatisira basa vomwe Paulo adanemba kungatithandize pomwe kusankhula vinthu mwanzeru vomwe ni vobverana na chifuniro cha Yahova. Kuchita vimwevi kudzathandize kuti tichoke mu m’dima wa kudziko uku na kupitiriza kufamba mu luju!
KO MUNGADAWIRE TANI?
Ko mawu yakuti ‘m’dima’ na ‘luju’ yomwe yankufotokozewa pa lemba ya Aefeso 5:8 yankutanthauza chani?
Ko tingabule tani mu ‘m’dima’?
Ko tingapitirize tani ‘kufamba ninge wana wa kugaka’?
NYIMBO NA. 95 Kuwala Kukuwonjezerekabe
a Madzina yanango yachinjiwa.
b MAWU YOFOTOKOZERA FOTO : Kalata yakalekale yomwe Paulo adanembera Aefeso.