Febrero

Jehová yuyaychasqanman jina Santiago qhelqarqa: “Mana saykʼuspa sinchʼita sayasqaykichejtaj, sumajta wakichisonqachej. Ajinamanta tukuy imapi juntʼasqas, mana imanasqastaj kanaykichejpaj, nitaj ni imamanta pisisqas kanaykichejpaj”, nispa (Sant. 1:4). ¿Imaynatá mana saykʼuspa sayasqanchej ‘sumajta wakichiwasun’? Chʼampaypi kaspa, ichá reparanchej astawan pacienciakunanchej kasqanta, astawan agradecekuyta yachananchej chayri astawan munakuyta rikuchinanchej kasqanta. Chay chʼampaykunata aguantaspataj chay kʼacha kaykunata astawan rikuchinchej, sumaj cristianosmantaj tukunchej. Sinchʼita sayayqa sumaj cristianos kanapaj yanapawanchej. Chayrayku mana munasunmanchu llakiykunapi mana rikukunaraykulla Diosta mana kasukunanchej. Sajra yuyaykunata atipanaykipaj kallpachakushanki chayqa, ¡ama chaypi urmaychu! Jehovamanta yanapata mañakuy chay sajra yuyaykunata atipanaykipaj. Familiaykimanta pillapis churanakushasunki chayqa, ¡ama saykʼuychu! Diosta sirvinallaykipajpuni kallpachakuy. Yuyarikuytaj Jehová allinpaj qhawanawanchejpajqa, sinchʼita sayananchej tiyan (Rom. 5:3-5; Sant. 1:12). w16.04 2:15, 16

Jehovaqa mana yuyanchu uj laya runas waj laya runasmanta aswan allin kasqankuta, paypajqa tukuy uj rejlla kanchej. Diosqa tukuy laya runasta ruwawarqanchej. Tukuy laya kasqanchejmanta kusikunchej. Diosqa mana niwanchejchu costumbresninchejta chejnikunanchejta. Nitaj munanchu yuyananchejta wajkunamanta nisqa aswan sumaj kasqanchejta (Rom. 10:12). Ni jaykʼaj suyunchejmanta jatunchakunachu. Chayta ruwaspaqa ichá yuyasunman waj suyusmanta nisqa suyunchej aswan sumaj kasqanta. Ajinata ruwaspaqa ichá kay pachaj imasninman satʼikusunman. Ajinapi ñaupa tiempomanta cristianos rikukorqanku. Wakin hebreo cristianosqa, griego parlayniyoj viudasta mana allintachu qhawasharqanku (Hech. 6:1). ¿Imaynatá reparasunman paykuna jina jatunchakushasqanchejtachus manachus? Waj lugarmanta uj hermano imallatapis yuyaychariwajtinchej, ¿usqhayllatachu qhesachanchej, ‘kaypeqa aswan sumajta ruwayku’, nispa? Allin kanman kunan diapaj texto nisqanta ruwananchejta. w16.04 4:12, 13

Jesusqa “Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunata” willarqa. Munantaj yachachisqasninpis chayllamantataj willanankuta. ¿Mayqen religiontaj tukuy runasman Diospa gobiernonmanta willashan? (Mat. 28:19). Jehovaj testigosnillan. Willayninchejta mana uyariyta munaj runaspis chayta reparanku. Ashkha suyuspi tiyakuytawan, uj jatunchakoj sacerdote, uj hermanoman willasqa, sapa suyupi Jehovaj testigosninta, imamantachus willasqankuta tapurisqanta. Chay sacerdote nerqa: “Manchay wampuspuni kanku, tukuyninku ‘janaj pacha Reinomanta’ willasqankuta niwarqanku”, nispa. Chay sacerdotej nisqanqa rikuchin mana wampuschu kasqanchejta, manaqa cheqa cristianos kasqanchejta, may ujchasqastaj (1 Cor. 1:10). Kay estudiashanchej revistaqa, Diospa Reinonmanta parlashan. Torremanta Qhawaj Jehová Diospa Reinonmanta willashan, nisqataj sutikun. Kay revistaqa 254 parlaykunapi orqhokun, 59 millones jinataj imprimikun. Jallpʼantinpitaj may rejsisqa. w16.05 2:6

Precursores regulares kayta munasqanchejpi tʼukurina. Ichapis astawan willamunapaj tiempituta waj imasmanta tʼaqanchejña. Chaywanpis ichá tapurikunchejraj pisi qolqellawanña, pisi imasllawanña kusisqachus manachus kausakunanchejta. Bibliaqa mana ninchu Jehová Diosta sirvinapaj precursores kananchejta, mana precursores kaspapis tukuy sonqo sirviyta atisunman. Chaywanpis Jesusqa Diospa gobiernonrayku tukuy imata ruwajkunaman Jehová mayta bendecinanta nerqa (Luc. 18:29, 30). Chantapis Bibliaqa ‘siminchejwan jatunchasqanchej’ Jehová Diosta kusichisqanta nin. Chantapis nillantaj payta sirvinapaj mayta kallpachakunanchejta, kusiywan sirvinanchejta ima (Sal. 119:108). Kay versiculosta estudiaspa, Jehová Diosmanta mañakuspa ima, imatapis ajllayta munasqanchejmanta imatachus Jehová yuyasqanta yachasun. Chay versiculospi tʼukureyqa, sumajta ajllanapaj yanapawasun, Jehovataj ajllasqanchejta bendicenqa. w16.05 3:13

Kuraj cristianosqa mana yuyanankuchu tiyan, jovenespaj llojsej publicaciones jovenesllapaj kasqanta. Ajinata yuyaspaqa jatunchakushankuman. Imaraykuchus paykunapis chay publicacionespi yanapata tarinkuman chʼampaykunasninkuta atipanankupaj. Sutʼincharinapaj, tukuypis imapichus creesqanchejta sutʼinchananchej tiyan, llakiykunasninchejta, wajkuna sajra ruwayman tanqawasqanchejta ima atipananchej tiyan. Sajra runaswanpis mana masichakunanchejchu tiyan, Diosmanta karunchaj imaswanpis sonqota mana kusirichinachu tiyan. Chay publicaciones jovenespaj kajtinpis, Bibliamanta orqhosqa kasqanrayku tukuyta yanapayta atiwasunman. Jovenespaj publicacionesqa, jovenesta yanapan Jehová Dioswan sumaj amigos kanallankupajpuni (Ecl. 12:13). w16.05 5:15, 16

Jehová “pay kʼatalla” Dios kasqanqa, may sumajpuni. Chaytaj israelitasta chʼampaykunata aguantanankupaj kallpacharqa, Sumaj Jallpʼata japʼikapunankupaj yaykushajtinku. Chayta yachayqa kallpachallawanchejtaj manchay ñakʼariy tiempopi mana wañunapaj, paraisopitaj tukuywan allinta, ujchasqastaj kausakunapaj. Chayrayku payta tukuy sonqowan, tukuy yuyayninchejwan, tukuy kallpanchejwantaj munakunallapuni, sirvinallapuni. Hermanoswan allinta, ujchasqataj kausakunapaj kallpachakunallapuni. Chaykunata ruwasun chayqa, Jesús ovejaspaj jina qhawawasun, niwasuntaj: “‘Jamuychej, Tataypa bendecisqasnin, herenciata jina japʼiychej kay mundoj qallariyninmantapacha qankunapaj wakichisqa Gobiernota’”, nispa (Mat. 25:34). w16.06 3:2, 20

Jatunchakuspaqa imapichus pantashasqanchejta mana reparayta atisunchu. Diospa makinpitaj niña llinkʼi tʼuru jina churakuyta atisunchu. ¿Maykʼajllapis uj hermano sonqonchejta nanachiwarqanchejchu? ¿Sonqo pʼakisqachu qhepakorqanchej congregacionpi uj llankʼayta niña ruwasqanchejmanta? ¿Imatá ruwarqanchej? ¿Jatunchakuytachu qallarerqanchej chayri repararqanchejchu hermanoswan allinpi kay, Diosman cheqa sonqo kay aswan sumaj kasqanta? (Sal. 119:165; Efe. 4:32). Pakayllapi juchallikushanchej chayqa, ichá Diospa yuyaychaykunasninta mana japʼikuyta atillasunchu. Chantapis ima juchamanpis urmallasunman (Ecl. 8:11). Uj hermano khuchichakuymanta millay imasta qhawayta yachaj. Tiemponmantaj nerqa: “Ancianospaj rimayta qallarerqani”, nispa. Chay millay imasta qhawasqanqa Diosmanta karuncharqa. Millay imasta qhawashasqanmanta wajkuna yachajtinkutaj, ancianos yanaparqanku. Pantaj runas kanchej, wakin kutistaj juchallikunchej. Pikunachus yuyaychawanchej chaykunapaj rimasunchej chayri sajra imasta mana ruwashasqanchejta nisunchej chayqa, sonqonchej rumiyanman. Chayta ruwanamantaqa Diosmanta perdonta, yanapayninta ima mañakuna. w16.06 2:5, 6

Jesusqa yachachisqasnin mikhunankumanta, ujyanankumanta, imawanchus pʼachallikunankumanta ima phutikushasqankuta yacharqa. Chay imasmanta mana llakikunankuta entiendenankupajtaj yanapayta munarqa. Chay imasta necesitajtinkupis, chay imasmanta anchata llakikojtinku aswan allin kajmanta qonqapunankuta yacharqa. Paykunata mayta munakusqanraykutaj, kausayninkumanta anchata phutikojtinku, imaspichus rikukunankuta tawa kutistawan yuyaycharqa (Mat. 6:27, 28, 31, 34). Jesús yacharqa imastachus necesitasqanchejta. Kay qhepa pʼunchaykunapi ima llakiykunapichus rikukunanchejtapis yachallarqataj (2 Tim. 3:1). Jinapis ashkha runas mana uj llankʼayta tarinkuchu, tukuy imataj aswan valesqa. Ashkha lugarespi runasqa wajchas kanku, mikhunankupajpis pisilla kapun chayri ni ima kapunchu. Jesusqa yacharqa kausayninchej aswan valorniyoj kasqanta mikhunamanta nisqaqa, cuerponchejpis ropamanta nisqaqa. w16.07 1:8, 9

Jehovata mana tukuy imapipunichu kasukuyta atisqanchejrayku, mana khuyakunawanchejpaj jinachu kanchej. Astawanpis wañuchisqas kananchejpaj jina kanchej. Rey Salomón nerqa: “Kay pachapeqa mana uj runallapis cheqan runaqa kanchu, mana jaykʼaj juchallikuspa cheqantapuni ruwaj”, nispa (Ecl. 7:20). Apóstol Pablopis nerqa: “Tukuyninku juchallikusqankurayku, Diospa jatun kayninta mana taripayta atinkuchu”, “juchaj pagonqa wañuymin”, nispa (Rom. 3:23; 6:23a). Jehovaqa tukuy runasta mayta munakuwanchej. Chayrayku kʼata Wawanta noqanchejrayku wañunanpaj kachamorqa (Juan 3: 16). Pabloqa Jesús ñakʼarispa wañusqanrayku jatun kaywan pilluchisqaña, jatunpaj qhawasqataj kasqanta ima nerqa, ajinamantataj “Diospa jatun khuyakuyninnejta tukuy runasrayku wañ[orqa]” (Heb. 2:9). Arí, “Diospa regalonrí wiñay kausay, Señorninchej Cristo Jesusnejta” (Rom. 6:23b). w16.07 3:3, 4

Casarakoyqa mana juchachu. Jinapis, ¿imaynatá casarasqa kausay qallarerqa? Chantá, ¿imapajtaj? Kay tapuykunaj kutichiyninta yachayqa, casarasqa kausayta jatunpaj qhawanapaj, kusiyta tarinapaj ima yanapawasun. Jehovaqa Adanta ruwarqa, nerqataj tukuy animalesman sutita churananta. Adanqa rikorqa tukuy animales uj china, uj orqo kasqankuta. Jinapis mana paypaj yanapaj karqachu. Chayrayku Diosqa Adanta sinchʼita puñurparichiytawan ujnin wajtanta orqhospa uj warmita ruwarqa. Jinaspataj payman pusarqa, warmin kananpaj (Gén. 2:20-24). Arí, qhariwarmi kausaytaqa Jehová qallaricherqa. Jesusqa, imatachus Jehová Edén huertapi nisqanta, nillarqataj: “Qhareqa tatanta, mamantawan saqespa, warminman ujchaykukonqa, iskayninkutaj ujllaña kanqanku”, nispa (Mat. 19:4, 5). Jehovaqa Adanpa wajtanmanta Evata ruwarqa. Chayrayku Adanwan Evawanqa ichá entienderqanku ujchasqallapuni kananku kasqanta. Diosqa mana munarqachu casarasqas divorciakunankuta. Nillataj munarqachu, uj qhari ashkha warmisniyoj chayri uj warmi ashkha qosasniyoj kananta. w16.08 1:1, 2

Jesusqa mana ashkha runaswanpunichu parlaj. Manaqa kʼachamanta sapa uj runawanpis parlarej. Sutʼincharinapaj, uj warmiwan sumajta parlarerqa, chay warmi Sicar nisqa llajtaj qayllanpi pujyumanta yakuta orqhoj jamojtin (Juan 4:5-30). Mateo Leví sutiyoj runawanpis parlallarqataj. Chay runaqa impuestota cobraj, Jesustaj “qhepayta jamuy” nerqa. Mateotaj qhepanta rerqa, chantá Jesuspaj, wajkunapaj ima jatun mikhuyta wakicherqa. Chaypitaj Jesusqa ashkha runaswan Diosmanta parlarqa (Mat. 9:9; Luc. 5:27-39). Natanaelqa Nazaret llajtayoj runasmanta mana allintachu parlarqa. Jesusrí Nazaretpi nacekuspapis paywan kʼachamanta parlarqa. Chaytaj Natanaelta yanaparqa Jesusta jatunpaj qhawananpaj, paymanta astawan yachakuyta munananpaj ima (Juan 1:46-51). Jesusmanta kayta yachakunchej: runaswan kʼachamanta parlajtinchej, ichapis runasqa Diosmanta willajtinchej uyariwasunchej. Mosoj willajkunata wajkunaman kʼachamanta parlarinankuta yachachejtinchej, paykunaqa kusiywan willaj llojsiyta munanqanku. w16.08 4:7-9

Wakin casarasqasqa, jatuchaj chʼampaykunasninkuta mana allinchayta atispa tʼaqanakunku chayri divorciakunku. Wakin qhariwarmisqa yuyanku, chʼampaykunasninku jatuchaj kasqanrayku tʼaqanakunanku kasqanta. Chaywanpis Jesusqa, qhariwarmis tʼaqanakunanku mana allinchu kasqanta nerqa. Payqa imatachus qhariwarmi kausaymanta Dios nerqa, chayllatataj nerqa: “Diospa ujchasqantaqa, ama pipis tʼaqachunchu”, nispa (Mat. 19:3-6; Gén. 2:24). Sutʼita rikunchej, Jehová qhariwarmis khuskallapuni kanankuta munasqanta (1 Cor. 7:39). Tukuypis ruwasqanchejmanta Diosman cuentata qosunchej. Chayta yuyareyqa, casarasqasta chʼampaykunasninkuta usqhayllata allinchanankupaj yanapanqa. w16.08 2:10, 11

Enemigosninchejqa mana suyashajtillanchej chayri pisi kallpa kashajtinchej, urmachiyta munawasunman. Chayrayku wakichisqapuni kananchej tiyan. Chayqa rikuchiwanchej, sajra kajta atipanapaj kallpachakullasunpuni chayqa, atipayta atisqanchejta. Jinapis mana wakichisqachu kajtinchej, nitaj kallpachakojtinchejqa, Satanás, sajra pachan, juchasapa kayninchej ima atipawasunman. Chayrayku maqanakunallapuni. Ama phutiywan atipachikunachu, nitaj makisninchejtapis llauchhiyachinachu (1 Ped. 5:9). Atipayta munaspaqa, imaraykuchus maqanakushasqanchejta yuyarikunanchej tiyan. Noqanchejqa, Dios allinpaj qhawanawanchejpaj maqanakushanchej. Hebreos 11:6 nin: “Diosman qayllaykojqa, creenan tiyan Diosqa kasqantapuni, jinallataj sonqo kʼajaywan payta maskʼajkunata tʼinkasqantapis”, nispa. Rikunchej jina, Jehová bendecinawanchejta munanchej chayqa, tukuy atisqanchejta kallpachakunanchej tiyan (Hech. 15:17). w16.09 2:4, 5

Diospa Palabranqa manchay sumaj yuyaychaykunasniyoj, chaykunataj imatapis Diosta jatunchanapaj jina ajllanapaj yanapawasunman. Ima ropatachus churakusqanchejqa, imachus gustawasqanchejta rikuchin. Jinapis mana tukuychu kikin gustoyoj kanchej, nitaj kikin ropatachu rantikunchej. Chaywanpis ropanchejqa mana kananchu tiyan: chʼichi, kʼusu chayri thanta. Jinapis maychus kajta pʼachallikunanchej tiyan, maypichus kasqanchejman jina, tiyakunchej chaypi runasta mana pantachinapaj jinataj. Diosta jatunchanapaj jina ropata tareyqa, mana atikullanchu. Ropata vendejkunaqa, imachus moda kashan chayllata vendenku. Chayrayku cristianapaj jina blusata, vestidota, faldata chayri pollerata tareyqa, tiempopaj, qolqepajtaj. Hermanospajpis kikillantaj, paykunapis matʼi pantalonesta, matʼi paletonesta mana rantinankupaj mayta maskʼananku tiyan. Jinapis kʼachituta pʼachallikunapaj kallpachakusqanchejqa, mana qhasipajchu kanqa. Imaraykuchus hermanosninchejqa, chayta reparanqanku, allinpajtaj qhawanqanku. Chantapis Dios Tatanchejta jatunchasunchej. Chayta ruwaspaqa mayta kusikusunchej. w16.09 3:15, 16

Wawaykiman rijchʼanachinaswan yachachiwaj, Bibliaj nisqan cheqapuni kasqanta reparananpaj. Chayta ruwajtiyki, wawasniykeqa tʼukuriyta atenqanku. Chaytaj wawasniykita yanapanqa yachachisqaykipi tʼukurinankupaj, entiendenankupaj, yuyarikunankupaj ima. Sutʼincharinapaj, leeripuwaj kunan pʼunchaypaj texto nisqanta. Chaymanta Jehová Dios qhelqachisqanta ninaykimantaqa, tʼukurinanpaj yanapariy. Niwajtaj: “Chay tiempopi runasqa, mana creejchu kanku Jallpʼa ni ima patallapi warkhusqa kasqanta. Paykunaqa yacharqanku imallapis, ima patapipuni churasqa kasqanta. Chay tiempopeqa niraj telescopios, nitaj Jallpʼamanta llojsej aviones karqachu. Chayrayku ni pi yacharqachu Jallpʼa ni ima patallapi warkhusqa kasqanta”, nispa. ¿Imatá chaywan yachachiwaj? Biblia may unayña qhelqasqa kajtinpis, Jehovaj yuyaychasqan kasqanrayku, cheqatapuni parlasqanta (Neh. 9:6). w16.09 5:9, 12

Jehová Diospi, Jesuspi ima creenchej chayqa, mana imatachus ruwasqankuta, imatachus noqanchejrayku aswan qhepaman ruwanankuta ima yachallasunchu. Manaqa imatachus yachachiwasqanchejman jina tukuy sonqo kausakuyta, waj runastapis noqanchej jina kausakunankupaj yanapayta munasun. Paraisopi wiñaypaj kausakuyta munanchej chayqa, creeyniyoj kananchej tiyan, creeyninchejtataj sinchʼiyachinanchej tiyan. Creeyninchejqa uj plantita jina. Uj plantita mana chʼakipunanpaj, wiñanallanpajpuni imaqa, sapa kuti qarpananchej tiyan. Chayta mana ruwajtinchejqa plantita chʼakiponqa. Kikillantaj creeyninchejwanpis, kallpachasqa kananpaj, wiñanallanpajpuni imaqa sumajta qhawarikunanchej tiyan (Tito 2:2; 2 Tes. 1:3; Luc. 22:32; Heb. 3:12). w16.10 4:4, 5

Daniel, amigosnin ima Babiloniapi presos kashajtinku, babiloniosqa paykunata tanqayta munarqanku costumbresninkuman jina, religionninkuman jina ruwanankupaj. Chayrayku “caldeospa parlayninkuta” paykunaman yachacherqanku, reypa kamachina tiyananpi sirvejkunamanta kurajnintaj paykunaman babilonio sutista churarqa (Dan. 1:3-7). Danielman churarqa chay suteqa, Bel sutiman rijchʼakorqa. Beltaj Babiloniamanta rejsisqa dios karqa. Rey Nabucodonosorqa ichapis Danielta creechiyta munarqa Jehová Diosmanta nisqaqa, babiloniospa diosninku aswan atiyniyoj kasqanta (Dan. 4:8, 9). Danielman reypa mikhunanta jaywajtinkupis, payqa “sonqompi” nikorqa Jehová Diospa leyesninta mana pʼakinanta (Dan. 1:8). Imaraykuchus payqa “Diospa palabranta” parlayninpi estudiarqa. Waj llajtapi tiyakushaspapis, Dioswan sumaj amigosllapuni kananpaj mayta kallpachakorqa (Dan. 9:2). Danielqa Babiloniapi 70 watastaña kashaspapis, Daniel sutillawanpuni rejsisqa karqa, chay sutintaj hebreo parlaypi karqa (Dan. 5:13). w16.10 2:7, 8

Wakin runasqa, Bibliata sapallankumanta entiendeyta atisqankuta yuyanku. Jesustajrí Bibliaj yachachisqanta entiendenanchejpaj, kasukunanchejpaj ima, 1919 watapi ‘allin kamachi, yuyayniyojta’ churarqa (Mat. 24:45-47). Bibliaj nisqanta kasukuspaqa, yanapakunchej congregación llimphu, ujchasqa kananpajtaj, hermanospurapis allinta kausakunallapajpuni. Tapurikuna: “¿Jesusta kasukushanichu allin kamachi yuyayniyojta kasukuspa?”, nispa. Diospa Palabranqa willawanchej, imaynachus cielopi Jehovaj llajtan kasqanta. Profeta Ezequielqa, mosqoypi jina uj carretata rikorqa. Chay carretataj Jehovaj munayninman jina mayllamanpis usqhay usqhayta purisharqa (Eze. 1:4-28). Pisimantawan, Cristoqa angelesninwan khuska kay sajra pachata chinkachenqa. Chantá niña pipis Jehovaj sutinta chʼichichanqachu, nitaj kamachiyninmanpis churanakonqachu. w16.11 3:9, 10

Tantakuykunapeqa Jehovamanta yachakunchej, purajmantataj kallpachanakunchej (1 Cor. 14:31). Jehovata unaytaña sirvejkunapis kallpachanata necesitanku. Josuemanta parlarina. Israelitas Sumaj Jallpʼaman yaykunankupajña kashajtinku, Jehovaqa Josueta ajllarqa israelitasta chayman pusaykunanpaj. Josué unaytaña Jehovata yupaychajtinpis, Jehovaqa Moisesta nerqa Josueta kallpachananta. Pay nerqa: “Josueman sumajta yachachiy, sonqochay, kallpachaytaj, imaraykuchus paymin israelitasta pusanqa. Payqa jallpʼasta rakʼenqa paykunaman, ima jallpʼatachus kunan rikumunki, chayta”, nispa (Deu. 3:27, 28). Josueqa kallpachasqa kanan karqa, imaraykuchus aswan qhepaman israelitasqa waj nacioneswan maqanakorqanku, uj kutitaj atipachikorqanku (Jos. 7:1-9). Kunanpis noqanchejqa ancianosta, congregacionesta waturikoj hermanostapis kallpacharisunman. Paykunaqa Diospa llajtanpaj sinchʼita llankʼashanku (1 Tes. 5:12, 13). w16.11 1:12, 13

Bibliamanta Yachaqajkunaqa, Jatun Babilonia phisu warmiwan ninakusqanta tukuyman rejsichiyta munarqanku. Nitaj familiallankumanchu, amigosnillankumanchu chayri iglesiamanta kajkunallamanchu. Kay 1917 watapi diciembre killamantapacha, 1918 wata qallariykama Bibliamanta Yachaqajkunaqa sonqo kʼajaywan 10 millones tratadosta runasman qorqanku. Chay tratadopi “Jatun Babilonia urman” nisqa yachaqana karqa. Chay tratadoqa sutʼita nerqa, cristiano nichikojkuna pantasqa kashasqankuta. Iglesiata kamachejkunaqa mayta phiñakorqanku. Jinapis Bibliamanta Yachaqajkunaqa willallarqankupuni. Runasta manchachikunankumantaqa “Diostapuni” astawanqa kasukorqanku (Hech. 5:29). Chayqa rikuchiwanchej, Ñaupaj kaj Guerra Mundialpi cristianosqa mana Babiloniapi presos jinachu kashasqankuta. Astawanqa Jatun Babiloniamanta llojsipusharqanku, wajkunatapis chayta ruwanankupaj yanapasharqanku. w16.11 5:2, 4

Pabloqa Romanos 8 capitulopi iskay laya runasmanta parlarqa. Uj laya runasqa “Diospa atiyninman jina” kausaj kanku, ujkunataj “aychaj munayninman jina”. Wakin runasqa yuyanku, Pablo cristianosmanta, mana cristiano kajkunamantawan parlashasqanta. Jinapis payqa cristianosman qhelqasharqa, pikunachus ‘Diospaj tʼaqasqa kanankupaj wajyasqa karqanku’, chaykunaman (Rom. 1:7). Chayrayku aychaman jina kausajkuna, espirituman jina kausajkunapis, cristianos karqanku. ¿Imatá chaywan niyta munarqa? Chayta entiendenapaj Romanos 7:5 versiculota ukhuncharina. Pablo chaypi qhelqarqa: “Aychaj munayninman jina kausashajtinchejqa, Leyqa sutʼiman orqhorqa aychaj sajra munaynin cuerponchejta juchallichisqanta. Chay juchataj wañuyman pusawanchej”, nispa. Chay versículo sutʼinchasqanman jina, “aychaj munayninman jina” kausajkunaqa sajra munaynillankupi yuyanku, chayllatataj ruwanku. w16.12 2:5, 7

Wakin kuti runasqa, ñaupa juchasninkumanta yuyarikuspa llakikullankupuni. Wakin kutisqa Davidpis, imatachus ruwasqanmanta manchayta llakikoj. Pay nerqa: “Sonqoy wawayasqanmanta waqani”, nispa (Sal. 38:3, 4, 8, 18). Ajinapi rikukuspa, Davidqa Jehová perdonananpi, khuyakunanpi ima atienekorqa. Jehová perdonasqanta yachaspataj kusikorqa (Sal. 32:2, 3, 5). Wakin kutis, imapichus rikukushasqanchejmanta llakikusunman. Rey Davidqa Salmo 55 qhelqashajtin, wañuchinankumanta mancharisqa kasharqa (Sal. 55:2-5). Ajina llakisqa kaspapis, Jehová Diospi atienekullarqapuni. Davidqa Diosmanta mayta mañakorqa yanapananta. Paypis chay llakiyninta atipananpaj, maytapuni kallpachakullarqataj (2 Sam. 15:30-34). ¿Imatataj Davidmanta yachakusunman? Llakiykunasninchejwan atipachikunamantaqa, tukuy imata ruwana chʼampaykunasninchejta allinchanapaj. Chantataj Jehová yanapanawanchejpi atienekuna. w16.12 3:14, 15

Davidqa Dioswan allinyakuyta munarqa. ¿Imaynatá chayta ruwarqa? Jehová yanapananta saqerqa. Chayrayku Jehovaj profetan Natán juchanta reparachejtin, Davidqa kasukorqa. Tukuy juchasnintataj Diosman willakorqa, paymanta mañakuspa. Ajinamanta rikucherqa, Jehovaj ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa kayta munasqanta (Sal. 51:1-17). Rey Davidqa juchasnillanpi yuyananmantaqa, pantasqasninmanta yachakorqa. Payqa niña ujtawan chay millay juchaspi urmarqachu. Wañupunankamataj Diosman cheqa sonqo karqa, Diostaj chayta mana qonqapunchu (Heb. 11:32-34). ¿Imatá Davidpa kausayninmanta yachakusunman? Juchallikunchej chayqa, sonqomantapacha pesachikuna tiyan. Chantá Diosman juchanchejta willakuna, perdonanawanchejtataj mañakuna (1 Juan 1:9). Ancianospa yanapayninkutapis maskʼana tiyan. Paykunaqa Jehovaj qayllallanpipuni kanapaj yanapawasun (Sant. 5:14-16). Jehovaj yanapayninta japʼikuspaqa, perdonanawanchejta niwasqanchejpi atienekunchej. Chantapis pantasqasninchejmanta yachakuna tiyan. Jehovatataj sirvinallapuni paypi atienekuspa (Heb. 12:12, 13). w17.01 1:13, 14

¿Imaynataj wapuykachaj runa? Wapuykachaj runaqa wajpa ruwananta ruwan, chayta mana ruwananchu kajtinpis. Ichapis chaytaqa jatunchakusqanrayku chayri mana pacienciakusqanrayku ruwan. Juchasapa kasqanchejrayku, maykʼajllapis ajinata pantanchej. Jinapis chayta sapa kuti ruwasun chayqa, rey Saúl jina Jehovata phiñachisun. Salmo 119:21 nin, Jehovaqa “runaykachajkunata” kʼamisqanta. ¿Imaraykú chayta ruwan? Runaykachayqa manapuni allinchu. ¿Imaraykú? Uj kaj, Kamachejninchej Jehová Diosta pisipaj qhawasunman. Iskay kaj, imatachus mana ruwananchejchu kasqanta ruwaspaqa, wajkunawan phiñanakusunman (Pro. 13:10). Kinsa kaj, runaykachaspa imatapis ruwasqanchejta wajkuna reparajtinku, pʼenqaypi rikhurisunman (Luc. 14:8, 9). Chayraykuchá Jehovaqa llampʼu sonqo kanata niwanchej. w17.01 3:4, 5

Adanqa niña Jehovaman rijchʼakuyta aterqachu. Chantapis manaña sumajta kausakuyta aterqachu, nitaj wawasninpis. Wawasninmanqa juchallata, wañuyllatawan saqerqa (Rom. 5:12). Chayrayku Adanpa wawasnenqa niña wiñaypaj kausayta aterqankuchu. Adanwan Evawanqa juchasapa wawasnillayoj kayta aterqanku, jinallataj wawasninkupis. Satanasqa ñaupa tatasninchejta Diospa contranpi churasqanmantapacha, runasta Diospa contranpi churashallanpuni (Juan 8:44). Jehovaqa runasta munakullanpuni. Adanwan Evawan saqerparejtinkupis, Jehovaqa runas amigosnin kanankuta munarqa. Nitaj munarqachu ni mayqenninku wañunanta (2 Ped. 3:9). Chayrayku Diosqa runas payman watejmanta qayllaykunankupaj, usqhayllata imatachus ruwananta yuyaychakorqa (Juan 3:16). w17.02 1:12-14

Wajkunapi allin kajta maskʼayqa, aswan llampʼu sonqo kanapaj yanapawasun. Noqallanchej sumajpaj qhawachikunamantaqa chayri wajkunata kamachinamantaqa, paykunata tapurikuna, yuyaychariwasqanchejtataj japʼikuna. Hermanosninchej congregacionpi sumaj llankʼaykunata japʼejtinku kusirikuna tiyan. Chantapis Diosman mayta agradecekuna, payta yupaychajta saqewasqanchejmanta (1 Ped. 5:9). Diospa Palabranqa Jehovaj yuyayninmanta, munayninmanta ima yachachiwanchej. Chayrayku Jehová jina yuyayta yachakuspaqa, payta kusichinapaj jina imatapis ajllasun. Sonqo yuyayninchejta sumajta yachachinapaj, Diosmanta mañakuna, Diospa Palabranta estudiana, yachakusqanchejman jinataj kausakuna (1 Tim. 1:5). Chantapis wajkunaj allinninkuta maskʼayta yachakunchej. Chay imasta ruwajtinchejqa, Jehová Diosqa wiñay tukusqa runasman tukuchiwasun, aswan llampʼu sonqo kanapajtaj yanapawasun (1 Ped. 5:10). w17.01 4:17, 18

Hermanosta jatunpaj qhawana, respetanataj tiyan. Astawanraj ñaupajman apaj hermanosta, nisunman ancianosta, congregacionesta waturejkunata, sucursalta kamachejkunata, Diospa Llajtanta Kamachejkunata ima. Paykunaqa Diospa llajtanta sumajta qhawanku, Bibliataj Diosmanta regalos jina kasqankuta nin (Efe. 4:8). Paykunataqa jatunpaj qhawananchej tiyan maymanta kajtinkupis, qhapaj chayri wajcha kajtinkupis, escuelata tukojtinkupis chayri manapis. Ñaupa cristianosmanta mayta yachakusunman. Paykunaqa ñaupajman apaj hermanosta jatunpaj qhawaj kanku, noqanchejpis kikillantataj ruwananchej tiyan. Jinapis paykunataqa mana angelesta jinachu qhawananchej tiyan, nitaj aswan sumaj yachayniyoj runasta jinachu. Astawanpis mayta llankʼasqankurayku, llampʼu sonqostaj kasqankurayku, jatunpaj qhawanchej, respetanchejtaj (2 Cor. 1:24; Apo. 19:10). w17.03 1:13

Ñaupaj kaj Herodes Agripa Judeata kamachiyta qallarerqa. Payqa ni imapi Jesusman rijchʼakorqachu. Uj pʼunchay, Herodesqa waj llajtasmanta runas paywan parlaj rejtinku, ‘kamachina ropanwan’ pʼachallikorqa. Chay runastaj payta rikuspa, parlasqanta uyarispataj qhaparerqanku: “¡Kayqa diospa parlasqan, mana runajtachu!”, nispa. Herodesqa chayta uyarispa kusirikorqa. ‘Chay kikinpitaj Diospa angelnenqa Herodesta onqoykucherqa Diosta mana jatunchasqanrayku, khuroj tukusqantaj wañorqa’ (Hech. 12:21-23). Herodesqa mana Jehovaj ajllasqan kamachejchu karqa. Jesustarí Diospuni ajllarqa, paytaj sapa kuti Tukuyta Kamachej Jehovata jatuncharqa. Diosqa mana munarqachu Jesús pisi watasllata llajtanta kamachinanta. Jesusqa kausarimuytawan yachachisqasninman nerqa: “Diosqa tukuy atiyta qowan cielopi, jinallataj kay jallpʼapipis”, nispa. Nillarqataj: “Ama qonqaychejchu, noqaqa qankunawan tuta pʼunchay kasaj, kay mundoj imasnin tukukunankama”, nispa (Mat. 28:18-20). w17.02 3:20, 21