Marzo

Jefteqa llakiykunapi rikukorqa, paytaqa mana waj llajtasmanta runasllachu ñakʼaricherqanku manaqa hermanosnin, Israelmanta kurajkuna ima. Imaraykuchus paymanta envidiakorqanku, chejnikorqanku ima, chayraykutaj jallpʼanmanta wijchʼorqanku (Jue. 11:1-3). Jefteqa Diosta munakusqanrayku mana chay runas jinachu ruwarqa. Israelmanta kurajkuna maqanakupi yanapananta mañajtinku, tukuy sonqo yanaparqa (Jue. 11:4-11). Jefteqa Diospi creesqanta rikuchiyta munarqa. Jehovataj payta bendicerqa (Heb. 11:32, 33). ¿Imaynatá Jefté jina ruwasunman? ¿Imatá ruwasun wakin hermanos sonqonchejta nanachiwajtinchej chayri qhasimanta imatapis niwasqanchejta yuyajtinchej? Jefté jina ruwana, Bibliaj nisqanman jinataj ima ruwaytapis ajllana. Wajkuna sonqonchejta nanachiwajtinchejpis Jehovata sirvinallapuni. Tantakuykunaman rinallapuni, hermanoswan parlarikunapajpis tiempochakuna. Diosta kasukullasunpuni chayqa llakiykunata atipasunchej, Jefté jinataj wajkunata yanapasun Diospa sumaj kamachisnin kanankupaj (Rom. 12:20, 21; Col. 3: 13). w16.04 1:7, 9, 10

Tukukuykama sinchʼita sayananchej tiyan. Uj barco yakuman chinkaykushasqanpi tʼukurina. Pasajeros mana wañunankupajqa yaku kantukama waytʼananku tiyan. Waytʼayta qallariytawan saykʼojqa yakuman chinkaykunman. Yaku kantuman niraj chayashaspa saykʼupojpis yakuman chinkaykullanmantaj. Noqanchejpis mosoj pachapi kausakuyta munaspaqa aguantanallanchejpuni tiyan. Apóstol Pablo jinataj ninchej, pay nerqa: “Mana saykʼunchejchu”, nispa (2 Cor. 4:16). Noqanchejpis Pablo jina yachanchej Jehová tukukuykama sinchʼita sayanapaj yanapanawanchejta. Pablo nerqa: “Tukuy chay imaspi atipajkunapuni kanchej, pichus munakuwarqanchej, chaynejta. Allintapuni yachani, ni wañuypis, ni kausaypis, ni angelespis, ni gobiernospis, ni kaypi kaj imaspis, ni jamoj kaj imaspis, ni atiykunapis, ni patapi kaj imaspis, ni urapi kaj imaspis, nitaj waj ruwasqa kaj imaspis tʼaqayta atiwasunmanchu Diospa munakuyninmantaqa. Chay munakuytaqa Dios rikuchin Señorninchej Cristo Jesusnejta”, nispa (Rom. 8:37-39). w16.04 2:17, 18

Jehovaman cheqa sonqo kasqanchejrayku ichá carcelman wisqʼawasunman chayri imaynamantapis ñakʼarichiwasunman. Ajinapi rikukuspaqa Jehová Diosmanta yanapata mañakuna imaraykuchus kay pachaj imasninman mana satʼikusqanchejta mana manchachikuspa sutʼinchanapaj. Cheqamantapuni Jehová yanapawasun aguantanapaj (Hech. 4:27-31). Jehovaqa Bibliata qowanchej kallpachanawanchejpaj. Ima versiculoschus kay pachaman mana satʼikunapaj yanapawasqanchejpi tʼukurina. Imatachus chay versículos nisqantataj umanchejpi japʼina, ajinamanta Biblia mana kapuwajtinchej imatachus chay versículos nisqanta yuyarikusun. Chantapis Bibliaqa yanapallawanchejtaj imatachus paraisopi Jehová qonawanchejta niwasqanchejta suyakunallapajpuni. Imaraykuchus chayqa qhatiykachasqa kashajtinchej aguantanapaj yanapawasun (Rom. 8:25). Paraisomanta parlaj versiculosta ajllana, chantá paraisopiña kashasqanchejpi tʼukurina. w16.04 4:14, 15

Cristiano nichikojkunata kamachejkunaqa, mana Diospa gobiernonmanta willamunkuchu. Chay gobiernomanta parlanku chayqa, sonqonchej ukhullapi kasqanta ninku (Luc. 17:21). Paykunaqa mana yachachinkuchu Diospa Reinon uj gobierno kasqanta, chay Reinopi Jesús kamachishasqanta ima. Jesusmantataj parlanku Navidadllapi, Pascuallapi. Nillataj yachachinkuchu Diospa gobiernollan runaspa chʼampaykunasninkuta chinkachinanta, sajra kausayta tumpamantawan chinkachinanta ima (Apo. 19:11-21). Jesuspa yachachisqasnenqa mana qolqeta japʼinanchejraykuchu chayri sumaj wasista ruwananchejraykuchu willamunchej. Chayrayku Diospa Palabranta willamoyqa mana uj negociochu kanan tiyan (2 Cor. 2:17). Jesuspa yachachisqasnenqa, Jehová Diosmanta yachachimusqankumanta mana qolqeta mañanankuchu tiyan (Hech. 20:33-35). w16.05 2:7, 8

Imayna ropachus gustawasqanchejpi tʼukurina. Yachanchejtaj chay ropata churakojtinchej, wakin hermanos phiñakunankuta. Bibliaqa mana ninchu imayna ropatachus churakunata. Jinapis kayta yuyaychawanchej: “Warmispis kʼachitas kanankupajqa, ama llakikunankuchu tiyan: chujchanku imayna simpʼasqachus kananmanta, qoriwan chayri perlaswan kʼachanchakunankumanta, nitaj ancha valorniyoj ropaswan pʼachallikunankumantapis. Astawanqa maychus kajta pʼachallikunanku tiyan, wajkunata jatunpaj qhawaspa, allin yuyaywantaj. Arí, kʼachitas kanankupajqa allin ruwaykunata ruwananku tiyan, Diosta yupaychaj warmis jina”, nispa (1 Tim. 2:9, 10). Kay yuyaychayqa tukuypaj. Llampʼu sonqos kanchej chayqa, imatachus wajkuna pʼachallikusqanchejmanta, kʼachanchakusqanchejmanta yuyasqankupi tʼukurisunchej. Hermanosta munakusqanchejraykutaj mana phiñachinapaj, mana llakichinapaj ima kallpachakuna (1 Cor. 10:23; Fili. 3:17). w16.05 3:14

Adanqa Jehová Diospa contranpi oqharikuspa, niña wawanchu karqa. Jinapis Adanpa mirayninmanta ashkhas, Jehovata Kamachejninkuta jina qhawarqanku (Heb. 12:1). Paykunaqa llampʼu sonqowan kasukorqanku. Ajinamanta Satanasta qhesacharqanku, Jehovata tatankupaj qhawasqankuta, cheqanchananta munasqankuta ima rikucherqanku (Juan 8:44). Diosman cheqa sonqo kasqankoqa, pesachikoj israelitas imatachus nisqankuta yuyarichiwanchej. Noqanchejpis pesachikoj israelitas jina ruwanapaj kallpachakunchej, Jehovata llampʼu sonqowan kasukunapaj ima. Jehová tatanchej kasqanta niytataj may jatunpaj qhawanchej. Munanchejtaj Pay cheqanchanawanchejta. Tapurikusunmantaj: “¿Sumaj llinkʼi tʼuru jinachu kani, Jehová may valorniyoj tʼuru vasoman tukuchinawanpaj? ¿Imaynatá hermanosta qhawani? ¿Reparanichu Jehová paykunata cheqanchashallasqantapuni?”, nispa. w16.06 1:2, 3

Tumpamantawanqa paraisoman yaykusun, creeyninchejtaj pruebaman churasqa kanqa. Creeyninchej sinchʼichus manachus kashasqanta qhawarikunanchej tiyan. Jesús imatachus Mateo 6:33 versiculopi nisqanpi tʼukurina. Tapurikunataj: “Ruwasqay, ajllasqay ima, ¿rikuchinchu Jesuspa nisqasninpi creesqayta? ¿Qolqeta astawan ganayta munasqayraykuchu tantakuykunaman, willayman ima niña riyman? ¿Imatá ruwayman llankʼayniypi astawan llankʼanayta niwajtinku? ¿Saqesajchu kay pachamanta runas paykuna jina ruwanaypaj tanqanawankuta, cheqa kajmanta karunchanawankuta ima?”, nispa. Pikunawanchus masichakunamanta, congregacionmanta qharqochikojkunawan mana masichakunamanta, imaynatachus sonqota kusirichinamantawan, imatachus Biblia nisqanta mana kasukuspaqa, sonqonchejta rumiyachishasunman. Ajinapi rikukuspaqa, usqhayllata imaynachus creeyninchej kashasqanta qhawarikunanchej tiyan. Chayrayku Bibliaj yanapayninwan allinta qhawarikuyta yachakuna. w16.06 2:8, 9

Jallpʼantinpi uj qotu runas, Jehovata munakunku, yupaychaytataj munanku. Chay qotu runasqa Jehovaj testigosnin kanku. Pantaj runas kajtinkupis Jehovaqa atiyninwan yanapan, yuyaychan ima. Kay 1914 watapi pisi runaslla Jehovata yupaychaj kanku. Jehová Diostaj paymanta willamunankupaj kallpachakusqankuta bendicerqa. Chayraykutaj ashkha runas Diosmanta yachakorqanku, Jehovaj testigosninmantaj tukorqanku. Jehovaqa imaynatachus llajtan wiñananmanta jinata nerqa: “Noqa Tata Diosmin chaytaqa nini. Chay imasqa usqhayta juntʼakonqapuni”, nispa. Cheqamantapuni kay profecía kay tiempopi juntʼakushan. Jehovaj testigosnenqa ashkha kanku wakin suyuspi mashkha runaschus tiyakusqankumanta nisqaqa astawanraj. w16.06 4:1, 2

Jesusqa sutʼita yacharqa Jehová pʼisqetusta qhawasqanta, runastataj astawanraj qhawananta (1 Ped. 5:6, 7). Jinapis pʼisqetus jina sumajta llankʼananchej tiyan. Mikhunapajqa tarpunanchej tiyan chayri rantikunapaj qolqeta ganananchej tiyan. Chay imaspaj kallpachakojtinchejqa Jehová bendeciwasun. Qolqenchej chayri mikhunanchej pisiyajtin, Jehová necesitasqanchejta qowasun. Ichapis wakinkunaqa kapusqankumanta qoriwasun. Chantapis Jesusqa mana nerqachu Jehová pʼisqetusman uj lugarta tiyakunankupaj qosqanta. Jehovaqa pʼisqetusta thapitankuta ruwakuyta atinankupaj jina ruwarqa, thapitankuta ruwakunankupajpis tukuy imata ruwarqa. Ajinallatataj Jehová noqanchejtapis yanapawasunman familianchejwan tiyakunapaj uj lugarta tarinapaj. Pʼisqetusmanta parlaspa, Jesusqa uyarejkunata tapurerqa kunan pʼunchaypaj textopi nisqanta (Lucas 12:6, 7 kikinchay). Jesusqa mana pʼisqetusraykuchu, nitaj waj animalitoraykuchu wañorqa. Manaqa noqanchejrayku wañorqa, wiñay kausayta japʼinanchejpaj (Mat. 20:28). w16.07 1:11-13

¿Imaraykú juchallikunchej, wañunchej ima? Biblia nin: “Uj runaj juchanraykulla, wañoyqa”, nispa. Arí, tukuyninchej Adanmanta jamusqanchejrayku juchallikunchej, wañunchej ima (Rom. 5:12, 14, 17). Jinapis mana saqenanchejchu tiyan jucha munayninta noqanchejpi ruwananta. Chaypajqa, Jesucristoj wañuyninpi creenanchej tiyan. Ajinamantataj Diospa kʼacha yanapayninwan yanapachikunchej (Rom. 5:20, 21). Juchasapasllapuni kaspapis, mana saqenanchejchu tiyan jucha noqanchejpi munayninta ruwananta. Chayrayku juchallikuspa Jehovamanta perdonanawanchejta mañakunchej. Diospa qhasilla kʼacha yanapayninpi kasunchej chayqa, ¿imastataj japʼisunchej? Pablo nerqa: “Diosqa jatun khuyakuyninta sutʼita rikuchin. [...]. Chay khuyakoyqa yachachiwanchej, Diospa munayninpa contranpi kaj imasta, kay mundoj sajra imasninta munapayayta ima qhesachananchejta. Chantá yachachillawanchejtaj, kay tiempopi allin yuyaywan kausananchejta, cheqan kajta ruwaspa, Diosta yupaychaspataj”, nispa (Tito 2:11, 12). w16.07 3:5, 6

Adanwan Evawan Diosta mana kasukusqankurayku, kausayninku llakiy karqa. “Unay ñawpa katari”, pichus Kuraj Supay, Satanastaj, Evata chʼaukiyarqa. Paymantaj “allin kajta mana allin kajta yachanamanta sachʼaj” poqoyninta mikhuykojtin, sumaj yachayniyojman tukunanta nerqa. Nillarqataj, imachus allin, imatajchus mana allin kasqantapis yachayta atinanta. Evatajrí qosanman mana willaspalla sachʼaj poqoyninta mikhuykorqa, chayta ruwaspataj qosanta pisipaj qhawarqa. Adanrí Diosta mana kasukorqachu, sachʼaj poqoyninta warmin jaywajtin mikhuykorqa (Apo. 12:9; Gén. 2:9, 16, 17; 3:1-6). Jehová paykunata imatachus ruwasqankuta tapojtin, Adanqa warminta tumparqa. Evatajrí ‘katari chʼaukiyasqanta’ nerqa (Gén. 3:12, 13). Paykunaqa, pantasqankumanta wajkunata juchacharqanku. Chayraykutaj Jehová paykunata juzgarqa. Casarasqasqa chaymanta mayta yachakunkuman. Kausayninkupi allin rinanpajqa, Diosta kasukunanku tiyan. Imapi pantaspataj mana wajkunata juchachanankuchu tiyan. w16.08 1:1, 4, 5

Wakin qhariwarmisqa llakikunku chayri phiñakunku, qhariwarmi kausayninkupi mana suyasqankuman jinachu kasqanrayku. Wakin kutistaj qhariwarmi kausaypi chʼampaykuna rikhurin: mana kikin uywasqachu kasqankurayku, imatapis mana kikintachu qhawasqankurayku, familiaresrayku, qolqerayku chayri wawasta uywayrayku. Jinapis mayta kusikunchej, ashkha cristiano qhariwarmis Diospa yanapayninwan chʼampaykunasninkuta allinchasqankumanta. Chʼampaykunapi rikukuspataj ancianospa yanapayninta maskʼananku tiyan. Bibliamanta sumajta yachasqankuraykutaj, Diospa yuyaychaykunasninman jina kausakunankupaj yanapankuman. Qhariwarmis Diospa atiyninta mañakojtinkoqa, Bibliaj yuyaychayninman jina kausakuyta, kʼacha kaykunata rikuchiyta ima atillanqanku (Gál. 5:22, 23). w16.08 2:11-13

Jesusqa ashkha ruwanasniyoj karqa. Jinapis runas uyariyta munajtinku, chay runaswan parlananpaj tiempochakoj, Diosmantataj yachachej. Uj kuti qocha kantupi kashajtin, maytapuni runas payman kʼiskikamorqanku Diospa Palabranta uyarinankupaj. Jesustaj Pedrowan uj boteman wichariykuspa chay runasman yachacherqa, uj imata yachachiytataj munarqa. Chayrayku Jesusqa uj milagrota ruwarqa ashkha challwata Pedro japʼinanpaj. Chantá nerqa kunan diapaj texto nisqanta. Pedrotaj, paywan kajkuna ima botesta qocha kantuman aysaytawan, tukuy imata saqerparispa, Jesuswan rerqanku (Luc. 5:1-11). Nicodemopis, Jesuspa yachachisqanta uyariyta munarqa. Jinapis judiospa ujnin kamachejninku kasqanrayku, manchachikorqa imatachus wajkuna Jesuswan parlajta rikuspa ninankumanta. Chʼisisnintaj Jesuspaman rej. Jinapis Jesusqa mana nerqachu ripunanta, astawanpis sumaj imasmanta sutʼinchananpaj tiempochakorqa (Juan 3:1, 2). Jesusqa tiempochakojpuni cheqa kajmanta yachachinanpaj, creeyninkuta kallpachananpaj ima. Noqanchejpis pay jina ruwananchej tiyan. Ima horastachus runas atinku, chay horaspi wasinkuman rinanchej tiyan. Bibliaj yachachiyninta entiendeyta yanapanapajtaj tiempochakunanchej tiyan. w16.08 4:10, 11

Kʼumuykukoj runas kaspaqa, Jehová Dios llimphu, santo ima kasqanta yachasun. Yuyaychaykunasninpis allinninchejpaj kasqanta reparasun. Llampʼu sonqos, kʼumuykukoj runastaj kayta munanchej chayqa, Diospa kamachiykunasninman jina kausakusun. Chantapis kʼumuykukoj sonqoyoj kaspaqa, waj runasta jatunpaj qhawasun, nitaj paykunata pantachisunchu. Ropanchejqa Jehovaj kamachisnin kasqanchejta sutʼita rikuchinan tiyan. Diospa kamachiykunasnenqa may sumajpuni, chaytataj tukuy sonqo kasukunchej. Casi tukuy hermanos, hermanas ima maychus kajta pʼachallikunku, allin kausayniyojtaj kanku. Paykunaqa may sumajtapuni ruwashanku. Ruwasqankoqa kʼacha sonqoyoj runasta yanapan, Bibliaj willayninta uyarinankupaj. Chantapis Jehová Diosta jatunchanku, kusichinkutaj. Ima ropatachus churakuyta sumajta ajllajtinchejqa, Diosninchej Jehovata jatunchallasunpuni. w16.09 3:18-20

Jacobqa cheqa sonqo runa karqa, tukuy atisqantataj kallpachakorqa. Chay angelwan maqanakunanpaj, ¿atiyniyojchu karqa? Mana. Jinapis Jehovaj bendicionninta japʼiytapuni munarqa, japʼerqataj. Jehová Diosqa Jacobpa kallpachakusqanta bendicerqa. Chayrayku Israel sutita churarqa. Chay suteqa, “Dioswan maqanakoj” niyta munan (Gén. 32:24-26). Jehovaqa Jacobta tʼinkarqa, payta allinpaj qhawaspa, bendecispa ima. Noqanchejpis chay tʼinkallatataj japʼiyta munanchej. Raquelqa Jacobpa munasqa warmin karqa. Raquelqa imatachus Jehová qosanman nisqanta juntʼakojta rikuyta munarqa. Payqa mana wawasniyoj kayta aterqachu. Chay tiempopitaj, mana wawasniyoj kayqa uj warmipaj may llakiy karqa. ¿Imatá Raquel ruwarqa? Payqa yacharqa chay llakiynin mana wiñaypajchu kananta. Chayrayku ñaupajman rinanpaj, kutin kutita Jehovamanta mañakorqa. Jehová Diostaj mañakusqanta uyarerqa, bendicerqataj wawasniyoj kananpaj (Gén. 30:8, 20-24). w16.09 2:6, 7

Wawasniykiman yachachiy, Bibliaj nisqanta kasukojtinku aswan kusisqas kanqanku (Sal. 1:1-3). Sutʼincharinapaj, wawaykita niwaj uj churuman tiyakoj rishasqanta. Chantá niwaj: “Pikunachus chaypi tiyakunankuta ajllayta atinki. Tukuyninku sumajta kausakunankuta munanki chay, ¿imayna runastataj ajllawaj?”, nispa. Chantá Gálatas 5:19-23 leepuwaj. Sutʼinchawajtaj imayna runastachus Jehová paraisopi kanankuta munasqanta. Chaywanqa kay iskay imasta wawaykiman yachachiwaj: 1) Jehovaqa kay tiempopi kusisqa kayta, wajkunawan allinta kausakuyta ima yachachishawanchej, 2) imaynatachus paraisopi kausakunanchejta yachachishawanchej (Isa. 54:13; Juan 17:3). Chantá wawaykiman yachachillawajtaj, imaynatachus Biblia waj hermanosta yanapasqanta. ¿Imaynatá? Publicacionespi uj experienciata maskʼariwaj. Ichá Torremanta Qhawaj revistapi “Bibliamanta yachakusqankoqa kausayninkuta tijracherqa”, nisqa yachaqanapi. w16.09 5:13, 14

Congregacionpi ashkha ruwanasniyoj kaspapis, kausanapaj llankʼana kajtinpis, tukuyninchej tiempochakunanchej tiyan sapallanchejpi Diospa Palabranta estudianapaj, familiapi Diosta yupaychanapaj ima (Efe. 5:15). Chantapis mana Bibliaj ashkha paginasninta leeyllachu, nitaj tantakuypi tapuykunaman kutichinapaj wakichikuyllachu. Manaqa Bibliata estudiananchej tiyan sonqonchej ukhukama chayananpaj, creeyninchejta kallpachananpaj ima. Diospa Palabranta estudiaspaqa mana yuyanachu imatachus wajkuna necesitasqallankupi. Manaqa yuyananchej tiyan imatachus necesitasqanchejpi (Fili. 1:9, 10). Predicanapaj, tantakuypaj chayri umallirichinapaj wakichikushaspaqa, ichapis mana yuyanchejchu imatachus necesitasqanchejpi. Waykʼoj runapi tʼukurina. Payqa waykʼushaspa mikhunata llamirin. Jinapis mana llamirisqanllawanchu kausanqa. Manaqa kallpachasqa kananpaj jina sumaj mikhunasta waykʼukunan tiyan. Noqanchejpis, Dioswan sumaj amigosllapuni kanapajqa, Bibliata mana saqespa estudiananchej tiyan. Ajinamantataj Diosman astawan qayllaykusun. w16.10 2:10, 11

Bibliaqa Hebreos 11:1 versiculopi, creeyta iskaynejmanta sutʼinchan. Uj kaj, “creeyniyoj kajqa mana iskayrayanchu imatachus suyakushan chay juntʼakunanmantaqa”. Imastachus suyasqanchejqa aswan qhepaman imatachus Jehová Dios ruwanan kashan chaykuna kanku. Sutʼincharinapaj, yachanchej tukuy sajra ruwaykuna chinkananta, paraíso kananta ima. Iskay kaj, “yachantaj imapichus creesqan cheqapuni kasqanta, chayta mana rikojtinpis”. Mana rikuyta atisqanchej imasmanta wakenqa kanku: Jehová, Jesucristo, ángeles, Diospa Gobiernon ima. ¿Imaynatá rikuchinchej Diospa nisqasninpi, mana rikusqanchej imaspi ima creeyniyoj kasqanchejta? Imaynatachus kausakusqanchejwan, imatachus nisqanchejwan, imatachus ruwasqanchejwan ima. w16.10 4:6

Jehová, Jesús imaqa imastachus paykunapaj ruwasqanchejta jatunpaj qhawanku, mana munasqanchejman jinapunichu ruwajtinchejpis (Luc. 21:1-4; 2 Cor. 8:12). Sutʼincharinapaj, kuraj hermanosninchejqa maytapuni kallpachakunku predicamunankupaj, tantakuykunaman rinankupajpis. ¿Paykunata kallpacharinchejchu “allinta ruwanki” nispa? Wajkunata sapa kuti kallpacharina. Pillatapis sumajta ruwasqanta rikuspaqa, “allinta ruwanki” ninapuni. Pablowan Bernabewan Pisidiapi kaj Antioquiaman rejtinku, sinagogapi kamachejkunaqa paykunata nerqanku: “Hermanos, kallpachanawaykupaj imallatapis ninaykichej kajtenqa, parlariychej”, nispa. Apóstol Pablotaj runasta kallpacharerqa (Hech. 13:13-16, 42-44). Wajkunata kallpachajtinchejqa, ichá paykunapis kallpachallawasuntaj (Luc. 6: 38). w16.11 1:3, 15, 16

Jehovaj llajtanmanta kayqa, ¡may sumajpuni! Imaschus Jehovata kusichisqanta yachasqanchejrayku, payta kasukunanchej tiyan, cheqan kajtataj ruwananchej tiyan. Runas sajra kajta ruwajtinkupis, noqanchejqa sajra kajta Jehová jina chejnikunanchej tiyan (Sal. 97:10). Amapuni kanachu “mana allin kajta allin kasqanta nejkuna” jina, pikunachus allin kajta “mana allin kasqanta” ninku, chaykuna jinaqa (Isa. 5:20). Jehová Diosta kusichiyta munasqanchejrayku, ni imawan chʼichichakuyta munanchejchu (1 Cor. 6:9-11). Jehovaqa allinninchejrayku Biblianejta yuyaychawanchej. Payta munakunchej, cheqa sonqostaj kayta munanchej. Chayrayku wasipi, congregacionpi, trabajopi, escuelapi chayri mayllapipis payta kasukuyta munanchej. w16.11 3:13

Kay 1914 watamanta 1919 watakama, imatachus Bibliamanta Yachaqajkuna ruwasqankoqa mana Bibliaj nisqanman jinapunichu karqa. Paykunaqa mana sutʼitachu entienderqanku, kamachejkunata kasukuy imachus ninayasqanta. Chayrayku paykunamanta wakenqa guerraman chhapukorqanku. Sutʼincharinapaj, Estados Unidosmanta presidente uj kamachiyta orqhorqa, tukuy runas allin kausay kananta mañakunankupaj. Chaytaqa 1918 watamanta 30 de mayopi ruwananku karqa. The Watch Tower revistataj, tukuy Bibliamanta Yachaqajkunata mañakunankuta nillarqataj. Chantapis wakin hermanosqa, guerrapaj qolqeta churarqanku, wakintaj guerraman rerqankupuni. Paykuna cheqanchasqa kananku kajtinpis, mana allinchu kanman yuyananchej chayta ruwasqankurayku Jatun Babiloniapi presos jina kasqankuta. Astawanpis paykunaqa llulla religionmanta tʼaqakunanku kasqanta repararqanku. Ñaupaj kaj Guerra Mundial kashajtintaj, tukuy atisqankuta kallpakorqanku niña chhapukunankupaj (Luc. 12:47, 48). w16.11 5:9

¿Imaraykú Pablo ajllasqa cristianosta nerqa, ama “aychaj munayninman jinachu” kausanankuta? Chantá, ¿imaraykutaj kay tiempomanta tukuy cristianos chay yuyaychayta kasukunanchej tiyan? Imaraykuchus Diospa kamachisninmanta pillapis, munayninta ñaupajman churayta qallarinman. Pabloqa Romapi wakin hermanosmanta nerqa: “Mana Señorninchej Cristoj kamachisninchu kanku, manachayqa cuerponkoj sajra munayninpata”, nispa (Rom. 16:17, 18). Chaywanqa niyta munasharqa, wakenqa qhariwarmi jina puñuykuyta, mikhunata chayri waj imasta aswan ñaupajman kausayninkupi churashasqankuta (Fili. 3:18, 19; Jud. 4, 8, 12). Sutʼincharinapaj, Corintomanta uj cristianoqa “tatanpa warminwan tiyakapusqanta” (1 Cor. 5:1). Chayrayku Pabloqa ñaupa tiempomanta cristianosman yuyaycharqa, ama “aychaj munayninman jina” kausanankuta (Rom. 8:5, 6). Pabloj yuyaychasqanqa, kay tiempopipis yanapallawanchejtaj. w16.12 2:5, 8, 9

Pipichus atienekunchej chaywan sutʼita parlarispaqa, llakiyninchejta pisiyachillasunmantaj. Qosayki, warmiyki, amigoyki chayri congregacionmanta uj anciano, maychus kajllata llakikunaykipaj yanapasunkiman. Bibliaqa nin: “Mana yuyaychachikuspa, ima ruwanatapis wakichikusqaqa mana allinchu rin; allin rinanqa ashkha yuyaychajkunapi kashan”, nispa (Pro. 15:22). Tantakuykunapis mana anchata llakikunapaj yanapallawanchejtaj. Chaypeqa hermanoswan hermanaswan sapa semana kashanchej. Paykunaqa noqanchejmanta llakikunku, kallpachaytataj munawanchej (Heb. 10:24, 25). ‘Purajmanta kallpachanakusqanchejtaj’, mana anchata llakikunapaj yanapawanchej (Rom. 1:12). w16.12 3:17, 18

Ichá onqosqa kashanchej chayri waj llakiyniyoj kanchej, chaytataj mana chinkachiyta atinchejchu. ¿Imatá ruwasunman? Tukuy phutiyninchejta Jehovaman saqena, yanapanawanchejpitaj atienekuna (1 Ped. 5:6, 7). Tantakuykunawan yanapachikunapaj kallpachakuna, jinallataj ima yanapastachus Diospa llajtan qowasqanchejwanpis (Heb. 10:24, 25). Wakin wawasqa Jehovamanta karunchakunku. ¿Imatá tatasninkumanta nisunman? Profeta Samuelpa wawasnenqa, Diosta yupaychayta saqeporqanku. Paytaj niña imatapis ruwayta aterqachu Diosta yupaychanallankupajpuni (1 Sam. 8:1-3). Samuelqa chay chʼampayninta Jehovaj makinpi saqenan karqa. Chayrayku Jehovaman cheqa sonqo kananpaj, payta kusichinanpaj ima, tukuy atisqanta ruwarqa (Pro. 27:11). Kay tiempopipis, ashkha cristiano tatasqa Samuel jinallataj chʼampaykunapi rikukunku. Imaraykuchus payqa tukuy sonqo pesachikuspa kutinpojkunata watejmanta japʼikapun (Luc. 15:20). Chayrayku cristiano tatasqa, cheqa sonqo kanankupaj kallpachakunku, wawasninku Jehovaman kutinpunankutataj suyanku. w17.01 1:15, 16

Llampʼu sonqoyoj runaqa, imastachus mana ruwayta atisqanta yachan, chantapis pantasqanta reparakun. Wajkunaj yuyaychasqankutapis japʼikun, paykunamantataj yachakun. Jehovaqa mayta kusikun llampʼu sonqo runaswan. Biblia rikuchisqanman jina, llampʼu sonqo runaqa pay kikin allinta rejsikun. Chantapis yachan wakin imasta mana ruwayta atisqanta, chayri chayta ruwananpaj mana derechoyojchu kasqanta. Chayrayku wajkunata jatunpaj qhawan, kʼachataj. Mana allinta qhawarikuspaqa, mana reparakuspalla runaykachayta qallarisunman. ¿Imaynatá? Ichapis congregacionpi ruwanasniyoj kasqanchejrayku, chayri amigosninchej congregacionpi ruwanasniyoj kasqankurayku, aswan sumaj kasqanchejta yuyayta qallarisunman (Rom. 12:16). Chayri wajkunawan aswan allinpaj qhawachikunapaj imatapis ruwasunman (1 Tim. 2:9, 10). Chantapis ichá wajkunata niyta qallarisunman, imatachus ruwanankuta chayri mana ruwanankuta (1 Cor. 4:6). w17.01 3:6-8

Kay tiempopi ni jaykʼaj jina Diosmanta tukuynejpi willakushan, chaypajtaj Diospa llajtanqa imastachus runa rikhurichisqanwan yanapachikushan. Jinapis machu runasqa, wakin kutis mana atillankuchu mosoj imasman yachaykukuyta (Luc. 5:39). Chantapis machuyapojtinchej, kallpanchej pisiyapun. Chayrayku may allin, kuraj hermanosqa jovenesta wakichinanku, Diospa llajtanpi astawan llankʼaykunata japʼinankupaj (Sal. 71:18). Diospa llajtanpi aswan ruwanasniyoj kajkunaqa, mana atillankuchu joveneswan yanapachikuyta. Ichá wakin hermanosqa, llakikunkuman Diospa llajtanpi munasqa llankʼayninkuta niña ruwanankumanta. Ichá sonqonku nanan, chay llankʼayninkuta wajman saqepunankupi yuyajtinku. Chayrí yuyanku, chay llankʼayta mana paykuna ruwajtinkoqa mana allinchu llojsinanta. Manachayqa yuyanku, wajkunata wakichinankupaj mana tiempoyojchu kasqankuta. Joven hermanostaj congregacionpi astawan ruwaykunata niraj japʼishankuchu chayqa, pacienciakunanku tiyan. w17.01 5:3, 4

Jesusqa mana juchayoj runa karqa, imaynatachus Adán qallariypi karqa, ajina (Juan 1:14). Jinapis Adanmanta nisqaqa, Jesusqa Jehovaj kamachisqanta tukuy imapi kasukorqa, may sinchʼi ñakʼariypi kaspapis. Jesusqa mana juchayoj wañusqanrayku, tukuy runasta juchamanta, wañuymanta ima kacharichiyta aterqa. Payqa imaynachus Adán qallariypi karqa, ajinallataj karqa. Jesusqa mana imapi pantarqachu, mana Diosta wasancharqachu, tukuy imapitaj payta kasukorqa (1 Tim. 2:6). Jesús kausayninta qosqanrayku, qharis, warmis, wawas ima wiñay kausayta suyakuyta atinchej (Mat. 20:28). Diospa munaynintaj juntʼakuyta atin (2 Cor. 1:19, 20). w17.02 1:15, 16

Viajashasqaykipi tʼukuriy. Ajinallapi uj jatun tunelnejta pasanayki tiyan, chay ukhutaj manchay laqha, jinapis chay tunelta pasaspaqa watejmanta sutʼita rikunki. Kausayninchejqa ichá viajay jina kanman. Ichá wakin kutis jatuchaj chʼampaykunapi rikukusun, maytataj llakikusun. Jesuspis ichá ajinapi rikukorqa. Wañuchishajtinku mayta kʼumuykachacherqanku, ñakʼaricherqanku ima. Chay kutipi ni jaykʼaj jinachá kausayninpi mayta ñakʼarerqa. Jinapis tukuy chayta “juchasapaspa sajra rimasqankuta aguantarqa” (Heb. 12:3). Jesusqa aguantaspa imastachus tarinanpi tʼukurerqa, astawanqa Diospa sutin llimphuchasqa kananpi, Jehovalla kamachej kasqanta rikuchinanpi ima. Yacharqataj uj tiempollata ñakʼarinanta, imatachus japʼinantaj wiñaypaj kasqanta. Chʼampaykunapi rikukuspaqa, Jesús jina tʼukurisunman sinchʼita sayajtinchej imaschus kananpi, chʼampaykunasninchej mana wiñaypajchu kananpi ima. w16.04 2:10

Ashkha runas juchallikuspa mana juchayojchu kasqankuta ninku. Chayraykutaj mana entiendeyta atinkuchu imaraykuchus Jesús runasrayku wañusqanta. Imachus jucha kasqanta entiendespataj, llampʼu sonqoyoj runasqa juchamanta, wañuymanta kacharichinawanchejpaj Jehová Dios Wawanta kachamusqanmanta yachakuspa mayta agradecekunku. Diosqa chayta ruwarqa mayta munakuwasqanchejrayku, kʼacha yanapayninrayku ima (1 Juan 4:9, 10). Jesús noqanchejrayku wañusqanqa Jehovaj munakuyninta rikuchin, kʼacha yanapayninta ima. Kusikunchejtaj Jesuspa wañuyninpi creejtinchej, juchasninchej pampachasqa kananmanta, sonqonchejpis llimphu kananmanta ima (Heb. 9:14). Chaytaj, ¡allin willaykunapuni! Tukuy runasmantaj willayta munanchej. w16.07 4:6, 7

Diosqa Jesuspa wañuyninpi creesqanchejrayku, juchasninchej “perdonasqa” kananta nin. Payqa tukuynin juchasninchejta perdonayta atin (Hech. 3:19-21). Jehovaqa Jesuspa wañuyninnejta wakin runasta wawasninpaj rejsikapuyta atin. Paykunaqa cieloman rinankupaj ajllasqa kanku (Rom. 8:15-17). Waj ovejasmanta kajkunatataj, Jallpʼapi familianmanta kanankupaj wajyarin. Paykuna mana juchayoj runasman tukusqankutawan, pruebaman churasqa kanqanku. Jehovata mana wasanchajtinkutaj, payqa wawasninpaj rejsikaponqa (Rom. 8:20, 21; Apo. 20:7-9). Jehovaqa tukuynin wawasninta munakullanqapuni. Dios preciowan rantiwasqanchejrayku wiñaypaj bendiciones kallanqapuni. Jehovaqa chayta uj sumaj regalota jina qowanchej, nitaj pipis qhechuwasunmanchu. w17.02 2:15, 16

Pantaj runas kaspapis, Jehovata sirviyta, paywan amigos kayta ima atinchej. Nitaj qonqanachu Jehovaj amigosnin kasqanchejta, pay allin imasta noqanchejpi rikusqanrayku, rejsinanchejta munasqanrayku ima. Jehovaqa yacharqa pantaj runas kasqanchejta, pantaj runas kasqanchejraykutaj juchallinchej, pantanchej ima. Jinapis payqa amigosnin kananchejta munarqa. Mayta munakuwasqanchejraykutaj, may munasqa Wawanta kay Jallpʼaman kachamorqa kausayninta juchanchejrayku qonanpaj (Juan 3:16). Pantajtinchej, Diosmanta perdonanawanchejta mañakusunman. Jesús kausayninta qosqanraykutaj, Jehovaqa perdonawanchej, amigosninllapuni kananchejtataj saqewanchej pantaj runas kajtinchejpis (1 Tim. 1:15). w16.05 4:6, 7