Noviembri

¿Ima mastataq rurashwan reunionkunachö juknintsik juknintsik animanakunantsikpaq? Wamrayoq karqa, pëkunatam yachatsinëki reunionkunachö parlakuyänampaq. Tsënö kaptimpis, wakin reunionkunachöqa casädu asuntupaq y limpiu portakuypaqmi yachakuntsik, tsëkunachöqa capaz wamrëkikuna parlakuyta puëdiyanqatsu. Tsënö kaptimpis, juk ishkë pärrafullapis kanqam pëkuna parlakuyänampaqnö. Tsënöllam wamrëkikunata entienditsiyänëki makinkunata pallarirpis, höraqa parlakuyta mana puëdiyänampaq kaqta. Tsëta entienditsiyaptikiqa, manam makinkunata pallarikäyaptimpis dirigeq wawqi jukta niriptinqa llakikuyanqatsu (1 Tim. 6:18). Llapantsikmi reunionkunachö Jehoväta alabanapaq y wawqi panintsikkunata animanapaq alli preparakuyta puëdintsik (Prov. 25:11). Höraqa pasamanqantsikkunapitam parlakuyta puëdishun, peru tsënö kaptinqa manam alläpaqa kikintsikpita parlanantsiktsu (Prov. 27:2; 2 Cor. 10:18). Kikintsikllapita mas parlanantsikpa rantinqa Jehoväpita, Palabrampita y sirweqninkunapitam parlashwan (Apoc. 4:11). w23.04 pägk. 24, 25 pärrk. 17, 18

Alkäbu alkäbu y alli juiciuyoq kanantsikpaqqa kuyakoqmi kanantsik (Mat. 22:37-39). Këllaman pensarishun: imëka problëmakunapa pasarnimpis Diosta kuyarninmi yachatsikur sïguintsik (2 Tim. 1:7, 8). Manam pensantsiktsu Jehoväta mana sirweq nunakuna manana salvakuyänampaq kaqtaqa. Tsëmi telëfunupa o cartapa karpis yachatsintsik. Y vïdankunata cambiayänanta y alli kaqta rurayänantam shuyarantsik (Ezeq. 18:27, 28). Wawqi panintsikkunata kuyanqantsiktaqa rikätsikuntsik animanakurnin y juknintsik juknintsik yanapanakurninmi (1 Tes. 5:11). Soldädukunaqa pelyaq ëwarninqa, jukninkuna jukninkunam yanapanakuyan. Tsënöllam wawqi panintsikkunataqa cuentata mana qokushpa llakiratsishwan o llakiratsimashwan, peru llakitsimashqapis mana allipaqa manam kutitsinantsiktsu (1 Tes. 5:13, 15). Y juknöpaqa wawqi panintsikkunata kuyanqantsikta rikätsikuntsik anciänukunata respetarninmi (1 Tes. 5:12). w23.06 päg. 10 pärr. 6; päg. 11 pärrk. 10, 11

Juknöpaqa, mas markäkunapaq o yärakunapaqqa yanapamäshun noqantsikrëkur Jesus wanunqanman pensanqantsikmi. Vïdanwan Jesus pagakunqanwanmi següru këkantsik änikunqankunata Diosnintsik cumplinampaq kaqta. Tsëmi alläpa alli kanman vïdanwan Jesus pagakunampaq imakunata ruranqanman y Jehovä imanir permitinqanman alli pensanantsik. Tsënöpam imëyaqpis alli kawakunantsikpaq Diosnintsik änimanqantsikkunaman maslla confiakushun. ¿Imanirtan següru këkantsik? Këllaman pensarishun: Jehoväqa, noqantsikrëkur wanunampaqmi kuyë Tsurinta mandamurqan, tsëmi pëqa jutsannaq nunanö Patsachö yurirqan. Kë Patsachö këkarnam Jesusqa imëkata sufrirqan y noqantsikrëkur wanurqan. Rikanqantsiknömi, Jehoväqa kuyë Tsurimpa vïdanwan pagakushqa. Juk ishkë watakunalla kushishqa kawanantsikta munarqa, manachi kuyë Tsurimpa vïdanwan pagakunmantsu karqan (Juan 3:16; 1 Pëd. 1:18, 19). Jehoväqa kuyë Tsurimpa vïdanwan pagakushqa karmi, Shumaq Patsachö imëyaqpis kawakunantsikpaq änimanqantsiktaqa cumplimunqa. w23.04 päg. 27 pärrk. 8, 9

¿Teyta Jehoväqa munantsuraq wanushqakunata kawaritsimuyta? Awmi. Tsëmi Palabran Bibliaman qellqatsirqan wanushqakunata kawaritsimunampaq kaqta (Is. 26:19; Apoc. 20:11-13). Jehoväqa imata änikurpis cumplinmi (Jos. 23:14). Jehoväqa alläpam munëkun wanushqakunata kawaritsimuyta. Job ninqanman pensarishun. Pëqa wanukuptin, Jehovä kawaritsimuyta alläpa munanqantam nirqan (Job 14:14, 15). Tsënöllam Jehoväqa wakin sirweqninkunatapis kawaritsimuyta munan, y alli saloryoq imëyaqpis kushishqa kawakuyänantam munan. ¿Y pëta mana reqikar wanushqakunataqa kawaritsimunqatsuraq? Awmi (Hëch. 24:15). Jehoväqa munan tsë nunakunapis amïgunkuna kayänanta y kë Patsachö imëyaqpis kawakuyänantam (Juan 3:16). w23.04 päg. 9 pärrk. 5, 6

¿Imatataq rurankiman Diosnintsik änikunqankunata maslla shuyaränëkipaq? Kë Patsachö mana wanuypa kawakuyta shuyararqa, Shumaq Patsapaq Biblia parlanqankunata leyi y tsë ninqankunaman alli pensë (Is. 25:8; 32:16-18). Pensë Shumaq Patsachö imanö kawakunapaq kaqman. Shumaq Patsachö imanö kawakunapaq kaqman seguïdu pensarqa, mana allikunapa pasanqantsik höram cuentachö katsishun, ‘sufrimientu ichik tiempullapa’ y pasarinampaq kaqta (2 Cor. 4:17). Tsënömi Diosnintsik änimanqantsikkunata shuyaranqantsikqa mas kallpayoq kanapaq yanapamäshun. Jehoväqa tukuynöpam yanapamantsik kallpayoq kanantsikpaq. Tsëmi ruranëkipaq kaqta rurëta mana puëdeqnö kar, o ima pruëbapa pasarpis, o Jehovä Diosnintsikta kushishqa sirwinëkipaqqa, llapan shonquykiwan Jehoväman mañakunëki y Palabran Bibliatam yachakunëki yanapashunëkipaq. Y wawqi panikuna yanapayäshunëkita permiti y Diosnintsik änimanqantsikkunata imëpis yarparë. Tsëta ruraptikim Teyta Jehoväqa poderninwan yanapashunki imëkapa pasarpis pacienciawan aguantanëkipaq (Col. 1:11). w23.10 päg. 17 pärrk. 19, 20

Jehovätaqa imëkapitam agradecikuyta puëdintsik. Agradecikushun kapamanqantsikkunapita, ¿manaku imëkatapis tarintsik pë bendicimashqalla? (Sant. 1:17). Tsëmi agradecikushwan kë shumaq Patsachö kawanqantsikpita, llapan kamanqankunapita, kawatsimanqantsikpita, familiantsikpita, amïguntsikkunapita, shamoq tiempuchö ruramunampaq kaqkunata shuyaranqantsikpita y Pëwan amïgu kanqantsikpita. Qamqa, ¿imakunapitataq Diosnintsikta agradecikunkiman? Mana alli nunakunawan juntu kawarmi, imapitapis agradecikuytaqa musyashwantsu. Kanan tiempu nunakunaqa masqa yarpachakuyan munayanqankunallamanmi y manam agradecikoq këtaqa yachayantsu. Pëkunanö pensarqa, Diosnintsikman mañakunqantsik höram imatapis munanqantsikllata mañashun y manam agradecikushuntsu. Tsë mana pasamänapaqmi agradecikoq këta yachakunantsik, y Jehoväman mañakunqantsik höram bendicimanqantsikpita agradecikunantsik (Lüc. 6:45). w23.05 päg. 4 pärrk. 8, 9

Jehoväqa mañakunqantsikta imëpis wiyanmi. Teytantsik Jehoväqa kuyamantsikmi, y manam sufrinantsikta munantsu (Is. 63:9). Tsënö karpis, mëtsika yakunö y ninanö problëmakunapitaqa manam libramantsiktsu (Is. 43:2). Peru tsë problëmakunachö alli tsarakunapaqmi yanapamantsik y manam permitintsu chipyëpa mana allichö ushanantsikta. Tsënöllam Jehoväqa alli aguantanantsikpaq santu espïritunwan yanapamantsik (Lüc. 11:13; Filip. 4:13). Tsëmi imëka mana allikunapa pasarninqa yarpänantsik alli aguantanantsikpaq y tsarakunantsikpaq Jehovä yanapamänantsikpaq kaqta. Jehoväqa pëman confiakunantsiktam shuyaran (Heb. 11:6). Capazchi alläpa mana allikunapa pasarqa, Jehovä mana yanapamänapaq kaqta pensashwan. Peru Palabran Bibliachömi nimantsik poderninwan yanapamashqaqa, ‘murälla janampapis’ pasëta puëdinapaq kaqta (Sal. 18:29). Tsëmi ni imanöpapis Jehovä mana yanapamänapaq kaqmanqa pensanantsiktsu. Tsëpa rantinqa, llapan shonquntsikwanmi mañakunantsik y mañakunqantsikta contestamunampaq kaqmanmi confiakunantsik (Sant. 1:6, 7). w23.11 päg. 22 pärrk. 8, 9

Tsë ninqanqa, ¡alläpa shumaqmi! Tsënö nirqa nikämantsik, casädukunaqa imëkapa pasarpis kuyanakuyta mana dejayänampaq kaqta y imëyaqpis kuyanakuyta puëdiyanqantam. Casädukunaqa kikinkunam kallpachakuyänan imëpis kuyakoq kayänampaq. Këllaman pensarishun: nina mana upinampaqqa seguïdum yantata churapänantsik. Mana churapashqaqa, ichikllapa ichikllapam upirinqa. Tsënöllam warmiwan ollqu kuyanakuyanqanwampis pasanman, tsëmi imëpis kuyakoq kayänampaqqa ishkankuna kallpachakuyänan. Peru höraqa faltapakuyanqan, qeshyapäkuyanqan o wamrakunata wätarnin ocupädu kayanqanmi imëka ninata upitseqnöpis kuyanakuyanqanta ushakäratsinman. Casädukuna imëpis kuyanakuyänampaqqa, ishkanmi Jehovä Diosnintsikpa amïgun kayänampaq kallpachakuyänan. w23.05 pägk. 20, 21 pärrk. 1-3

Manam teytantsikkuna valienti kayanqampitatsu ni valienti kanapaq nimanqantsikpitatsu valientiqa kashun. Tsëpa rantinqa, kikintsikmi valienti këtaqa yachakunantsik. Imanömi imatapis rurëta yachanapaqqa alliraq yachakunantsik, tsënömi noqantsikpis valienti kanapaqqa, valienti nunakuna rurayanqankunata ruranantsik. ¿Imatataq Danielpita yachakuntsik? Pënö valienti kanapaqqa Bibliatam alli estudianantsik, amïgun tikranapaqmi llapan shonquntsikwan Jehoväman mañakunantsik y imëpis yanapamänapaq kaqmanmi confiakunantsik. Tsëkunata rurarqa, imëka mana allikunapa pasarpis valientim kashun. Valienti kanqantsikqa alläpam yanapakun. w23.08 päg. 2 pärr. 2; päg. 4 pärrk. 8, 9

“Alli segurakuyë” neq palabrataqa Griëgu idiömachö utilizäyaq metalkuna alli o mana alli kanqanta rikarninmi. Tsënöllam wiyanqantsik o leyinqantsik rasumpa o mana rasumpa kanqanta alli segurakunantsik. Tesalönicachö wawqi panintsikkunaqa allim segurakuyänan karqan, y noqantsikqa alläpa sufrimientu chämuptinnäqa masran imëkapis rasumpa o mana rasumpa kanqanta alli segurakunantsik. Nimanqantsikkunata, leyinqantsikkunata o wiyanqantsikkunata raslla o saslla creinantsikpa rantinmi, Diospa Palabranta y Jehoväta sirweqkunata dirigeqkunata cäsukunantsik. Tsënöpam demoniukuna niyanqankunata creishunnatsu (Prov. 14:15; 1 Tim. 4:1). Nunakunata juzganan tiempuchö sirweqninkunata grupuypa Jehovä salvanampaq kaqtaqa allim musyantsik, peru cada ünuta ima pasamänapaq kaqtaqa manam musyantsiktsu (Sant. 4:14). Alläpa sufrimientu tiemputa kawëkar pasashqa o mana pasashqapis, Jehoväqa permitimäshun manana wanur kawakunapaqmi. Tsëyaq salvacionta kushishqa shuyaräshun y nunakunata Jehovä juzganan tiempu chämunqanyaq listu këkäshun. w23.06 päg. 13 pärrk. 15, 16

Diosnintsik willakunqankuna imanö cumplikänampaq kaqtaqa manam llapanta entiendita puëdishuntsu (Dan. 12:8, 9). Peru ¿llapanta mana entiendita puëdinqantsikpitatsuraq pensashwan Diosnintsik willakunqankuna mana cumplikänampaq kaqta? Manam. Diosnintsik willakunqankunaqa llapanmi cumplikanqa. Y segürum këkänantsik, unë witsan ruranqannö, Jehoväqa wananqantsik kaqkunata tiempunchö entienditsimänapaq kaqta. Nacionkunam “¡yamëna y segürunam këkantsik!” niyanqa (1 Tes. 5:3). Y gobiernukunam mana alli religionkunata atacarnin ushakätsiyanqa (Apoc. 17:16, 17). Tsëpitanam Diospa sirweqninkunatapis atacayanqa (Ezeq. 38:18, 19). Tsënam Diosnintsikqa Armagedon guërrachö pëkunata ushakätsinqa (Apoc. 16:14, 16). Segürum kantsik tsëkunaqa ichik tiempullachöna cumplikänampaq kaqta. Peru tsëyaqqa, Diosnintsik willakunqankunata alkäbu alkäbu karnin y wakin nunakunatapis alkäbu kayänampaq yanaparnin, Teytantsik Jehoväta agradecikunqantsikta rikätsikushun. w23.08 päg. 13 pärrk. 19, 20

Markäkoq o yärakoq këpaq, Diosnintsik änikunqankunata shuyarëpaq y kuyakoq këpaq parlarirmi apostol Pabluqa kënö nirqan: “Tsëkunapita mas väleqqa kuyakoq këmi” (1 Cor. 13:13). ¿Imanirtan tsënö nirqan? Shumaq Patsachö Diosnintsik änikunqankuna llapan cumplikäriptinqa, mananam wanashunnatsu Diosnintsik änikunqankunaman markäkuyta o yärakuyta. Peru Jehoväta y nuna mayintsiktam sïqa kuyarnin sïguinantsik. Kuyakoq këtaqa imëpis yachakuykäshunllam. Juknintsik juknintsik kuyanakurqa, rasumpa cristiänukuna kanqantsiktam rikätsikuntsik. Apostolninkunatam Jesus kënö nirqan: “Tsënömi llapankuna musyayanqa qatimaqnïkuna kayanqëkita, jukniki juknikikuna kuyanakuyaptiki” (Juan 13:35). Tsënöllam kuyanakunqantsikqa juknölla kanapaq yanapamantsik. Pablum kënö nirqan: “Tsëqa juknölla kayänampaqmi nunakunata yanapan” (Col. 3:14). Apostol Juanmi kënö nirqan: “Pï nunapis Teyta Diosta kuyarqa, nuna mayintapis kuyananmi” (1 Juan 4:21). Awmi, Jehovä Diosnintsikta kuyanqantsikqa wawqi panintsikkunata kuyanqantsikchömi rikakun. w23.11 päg. 8 pärrk. 1, 3

Bibliachöqa nin llapan cristiänukuna carrërachö cörrikanqantsiktam. Y chanqantsikyaq tsë carrërata cörrirqa, mana wanushpa kawëtam chaskishun (2 Tim. 4:7, 8). Ushanan tiempuchönam këkantsik, tsëmi masraq kallpachakunantsik cörrita mana dejarinapaq. Apostol Pabluqa tsë carrërata cörrir usharqanmi, peru ¿imataq yanaparqan? Kënömi nirqan: “Llapan lasämaqnintsikta [...] dejashun, y puntantsikchö këkaq carrërachö alli aguantar cörrishun”. Apostol Pabluqa manam nirqantsu jinëlla ëwanapaq, sinöqa mana yanapamänantsikpaq kaqkunata dejanapaqmi. Mana yanapamaqnintsik kaqkunata aparqa masmi utirishun o pishipärishun y manam ras o sas cörrita puëdishuntsu. Tsë lasämaqnintsikkunataqa manam llapantaqa apanantsiktsu ni manam tsëkunaman yarparäkunantsiktsu. Peru wakin lasämaqnintsikkunataqa apanantsikmi. Tsëta dejarninqa, manam cörrikanqantsik carrërata ushashuntsu (2 Tim. 2:5). w23.08 päg. 26 pärrk. 1, 2

Manam pensanqantsiknölla rurayänantaqa shuyaränantsiktsu, tsëpa rantinqa wakinkuna pensayanqantam respetanantsik. Këllaman pensarishun: wakin panikunatam pintapäkuy gustan, peru wakintaqa manam. Wakin cristiänukunanam licorkunata ichikllata upuyta gustayan, peru wakinkunaqa manam upuyantsu. Llapan cristiänukunam alli saloryoq këta munayan, peru jukläya jukläyam salorninkunata cuidayan. Noqantsik salornintsikta imanö cuidanqantsiknö pëkunapis cuidayänanta munarqa, capazchi nishwan noqantsiknölla rurayänampaq. Peru tsëqa manam allitsu kanman. Jehovä Diosnintsikpita y cristiänu mayintsikkunapitam rakikäratsishwan (1 Cor. 8:9; 10:23, 24). Ima röpata vistikunantsikpaq nimänantsikpa rantinmi, Jehoväqa consëjunkunawan yanapamantsik imanö vistikunapaq. Diosnintsikta respetar y wakinkunata respetarmi “alli juiciuwan” vistikunantsik (1 Tim. 2:9, 10). Manam munantsiktsu imanö vistikunqantsikpita o altsapäkunqantsikpita rikapämänantsikta. w23.07 pägk. 23, 24 pärrk. 13, 14

Jehoväqa alli kawakunantsikta munarmi entienditsimantsik imakunata ruranantsikpaq kaqta. ‘Imatapis mana entiendeq warmi’ invitakunqanta cäsukoqkunaqa tsë hörakunallam piwampis oqllanakur kushishqa karita pensayan. Tsë warmi invitakunqanta chaskikoqkunaqa “llapampis Sepultüra rurinchönam këkäyan” (Prov. 9:13, 17, 18). Peru ‘Teyta Diospa yachaq kënin’ invitakunqanta chaskikoqkunaqa, ¡allim kawakuyan! (Prov. 9:1). Noqantsikqa Diosnintsikta kuyëta y mana alli rurëkunata chikitam yachakuykantsik (Sal. 97:10). Y ‘Teyta Diospa yachaq’ këninta chaskikuyänampaqmi nunakunata kushishqa invitantsik. Proverbius librupa 9 kaq capïtulunchömi parlan “altu sitiukunaman witsarkur” invitakoq sirwipakoqkunapaq. Pëkunanömi noqantsikpis, “imatapis mana yachaq kaqkunaqa këman shayämutsun” nir invitakuntsik. Tsë invitacionta chaskikoqkunaqa kushishqam kawakushun. Manam kanan tiempullatsu kushishqa kawashun, shamoq tiempuchöpis allim kawakushun. Alli entiendeq kanapaq maslla yachakurqa, mana wanurnam imëyaqpis kawakuyta puëdishun (Prov. 9:3, 4, 6). w23.06 päg. 24 pärrk. 17, 18

Trabajaq mayiki o estudiaq mayiki creenciëkipita tapushuptiki, ¿imanötan sientikunki? ¿Mantsakankiku? Höraqa mantsakantsikmi. Peru tsënö tapumanqantsikwanmi musyantsik imanö sientikuyanqanta o imata pensayanqanta. Y Bibliapitapis parlapäritam puëdishun. Peru wakinkunaqa despreciamarnintsikmi imatapis tapumantsik, tsëpis manam mantsakänantsiktsu. Capaz tsënöqa tapumantsik noqantsikpita mana allikunata parlapäyashqa kayaptin (Hëch. 28:22). Y yarpänantsikmi ‘ushanan tiempukunachöna’ kawanqantsikta, y nunakunaqa ima ‘acuerdumampis chëta’ mana munayanqanta y mantsëpaq kayanqanta (2 Tim. 3:1, 3). Creinqantsikkunapita discutita munar pillapis tapumashqaqa, respëtuwan contestëqa manam fäciltsu. Peru ¿imatan yanapamashwan respëtuwan contestanapaq? Tsëpaqqa yanapamäshun tranquïlu o yachanëpaq nuna kanqantsikmi. Yachanëpaq nunaqa, manam ofendiyaptin o contestëta mana yacharpis mantsakar cölerakuntsu. w23.09 päg. 14 pärrk. 1, 2

Höraqa, Jehoväpa sirweqninkunata dirigeqkunaqa qellë asuntupita o juk asuntukunapita cuidakunapaqmi consejamantsik. Tsënöqa consejamantsik Diosnintsik mandakunqankunata cäsukunantsikta munarmi (Isaïas 48:17, 18; 1 Tim. 6:9, 10). Jehovä Diosnintsikqa alläpa sufrimientu witsanchö y Mil Watapa Jesus Gobernamunqan witsanchöpis, dirigimänapaqqa nunakunatam utilizanqa. Tsë tiempukunachöqa, ¿munanqantsikkunata o gustamanqantsikkunata dejëkurpis Jehovä dirigimashqa cäsukushuntsuraq? Kananllapitana cäsukoq karqa, tsë tiempuchöqa fäcil-llanam cäsukushun. Tsëmi Jehovä dirigimanqantsiktaqa cäsukunantsik, y cuidamänantsikpaq churamunqan nunakunatapis cäsukunantsikmi (Is. 32:1, 2; Heb. 13:17). Këchömi yachakurquntsik sirweqninkunata Jehovä imanö diriginqanta, tsëmi Jehoväta cäsukunantsik. Pëllam yanapamäshun mana dejëpa sirwinapaq y Shumaq Patsachöpis mana wanuypa kawakunapaq. w24.02 päg. 25 pärrk. 17, 18

Kushishqa sirwirpis apostol Pablupaqqa manam fäciltsu karqan Jehoväta sirwinan. Karu sitiukunatam viajanan karqan, y viajëkarqa “mayukunata tsimpëta mana puëdir” y ‘suwakoqkunapitam peligruchö’ karqan. Y chikeqninkunapis imëkata rurarmi sufritsiyaq (2 Cor. 11:23-27). Y manam tsëllatsu, hasta cristiänu mayinkunapis wakinqa manam ruranqankunata valorayarqantsu (2 Cor. 10:10; Filip. 4:15). ¿Imatan apostol Pabluta yanaparqan Diosnintsikta sirwita mana dejanampaq? Vïdanchö pasanqankunata yarpanqan y Diospa Palabranta yachakurnin Jehovä Diosnintsik alläpa kuyakoq kanqanta entiendinqanmi. Tsëmi següru këkarqan Jehovä alläpa kuyanqanta (Rom. 8:38, 39; Efes. 2:4, 5). Tsëmi apostol Pabluqa Jehoväta alläpa kuyarqan. Tsënö kuyarmi Jehoväpa sirweqninkunata yanapëta dejarqantsu (Heb. 6:10). w23.07 päg. 9 pärrk. 5, 6

Cäsi llapan nunakunam niyan, gobiernukuna kanqan y churayanqan leykunata wakinllatapis cäsukunanqa alli kanqanta. Peru juk ley pëkunapaq mana allinö kaptin o alläpata exigikuptinqa, manam cäsukuyannatsu. Bibliaqa nin gobiernukunaqa nunakunata sufritsiyanqanta, Satanaspa poderninchö këkäyanqanta y ichikllachöna ushakäyänampaq kaqtam (Sal. 110:5, 6; Ecl. 8:9; Lüc. 4:5, 6). Tsënöllam nin autoridäkunapa contran churakaq nunaqa, ‘Dios patsätsinqampa contran këkanqanta’. Teyta Jehoväqa imëkapis ordenädu kananta munarmi autoridäkuna kananta permitishqa, y cäsukunantsiktam shuyaran. Tsëmi pëkuna mañakuyanqantaqa llapanta cumplishwan; impuestukunatam pagakushwan, respetashwan y cäsukushwanmi (Rom. 13:1-7). Capazchi juk leyta rikashwan mana yanapamaqnintsiktanö o alläpata pagatsimaqnintsiktanö o mana allitanö. Peru tsënö kaptimpis, Jehoväqa cäsukunantsiktam shuyaran. Pëqa munan mandakunqampa contran mana kaptinqa, gobiernukuna llapan mandakuyanqanta cäsukunantsiktam (Hëch. 5:29). w23.10 päg. 8 pärrk. 9, 10

Sanson yurinqan witsampaqqa, filisteukunapa poderninchömi israelïtakuna këkäyarqan y filisteukunaqa alläpam sufritsiyarqan (Juëc. 13:1). Tsëmi Jehoväqa ‘filisteu nunakunapita israelïtakunata’ salvanampaq Sansonta akrarqan (Juëc. 13:5). ¡Tsëta rurananqa manachi Sansonpaqqa fäciltsu kanan karqan! Tsëmi Jehoväman confiakunan karqan. Filisteu soldädukunam Judächö këkaq Lehï sitiuta ëwayarqan Sansonta prësuyänampaq. Tsëmi Judä nunakunaqa mantsakarnin Sansonta ishkë mushoq waskakunawan alli watarkur chikeqnin filisteu soldädukunaman apayarqan (Juëc. 15:9-13). Peru poderninwan Jehovä yanapariptinmi, watayanqan waskakunaqa ushakärirqan. Tsëpitanam Sansonqa, “wanushqa ashnupa frescullaraq chakallwanta” tsarirkur filisteu soldädukunata milta wanutsirqan (Juëc. 15:14-16). w23.09 pägk. 2, 3 pärrk. 3, 4

Teytantsik Jehoväpis rurëta munanqantaqa manam cambiashqatsu, imë karpis cumplinqam. Y tsëtam Palabran Bibliachö ichikllapa ichikllapa musyarëkätsimarquntsik. Jehoväqa “imapis yarpanqannö rurakänampaqmi” imëkatapis juknöpa juknöpana rurarëkan (Prov. 16:4). Y Jehovä ruranqankunaqa manam imëpis ushakantsu. Tsëqa, ¿imatataq Jehovä Diosnintsik rurëta munan? ¿Imakunatataq cambiashqa rurëta munanqanta cumplinampaq? ¿Nunakuna imanö kayänantataq Diosnintsik munarqan? Adantawan Ëvatam kënö nirqan: “Mëtsika tikrayänëkipaq y patsachö junta kayänëkipaq wamrëkikuna atska katsun. Qamkunapa makikikunachömi kanqa [...] patsachö llapan kawaq animalkuna” (Gen. 1:28). Peru Adanwan Ëva mana cäsukoq kayanqampitam nunakunaqa jutsasapa tikrayarqan. Peru ¿tsërëkurtsuraq Jehovä munanqanqa cumplikanmannatsu karqan? Manam. Diosnintsikqa imanö ruranampaq kaqllatam cambiarirqan. Adanwan Ëva jutsata rurariyaptinllam ciëluchö juk gobiernuta patsätsinampaq kaqta decidirqan y tsë gobiernum nunakunapaq y Patsapaq munanqanta cumplimunan karqan (Mat. 25:34). w23.10 pägk. 19, 20 pärrk. 6, 7

Jehoväqa mas kallpachakunapaqmi yanapamantsik. ¿Unëpanaku mana alli rurëkunata rurarquntsik? Tsëqa manachi fäciltsu kanqa tsë rurëkunata dejanantsik. Capaz pensashwan apostol Pëdru pasanqampitapis mas mana allipa pasëkanqantsikta. Tsënö kaptimpis, kallpachakur sïguinapaqmi Jehoväqa yanapamantsik (Sal. 94:18, 19). Juk wawqi pasanqanman pensarishun. Pëqa Diosnintsikta manaraq sirwirqa, mëtsika watapam ollqu mayinwan kakurqan. Tsë rurëta dejashqa karpis, höra höraqa ollqu mayinwan këtam munarin. ¿Imatan yanapan kallpachakur sïguinampaq? Kikinmi kënö nin: “Jehovämi yanapamantsik. Santu espïritunwan Jehovä yanapamaptinmi kallpachakur sïguirqö, y kananyaqpis sirwikä”. Tsëpitanam kënö nin: “Jehovämi permitimashqa sirwinäta [...], y mana allikunata rurar pantëkaptïpis kallpachakur sïguinäpaqmi yanapaman”. w23.09 päg. 23 pärr. 12

Jövin, manam watakuna pasaptinllatsu poqu cristiänu këman chanki. Tsëpaqqa, poqu cristiänukunapitam alli pensëta, confiakuypaq këta y imëka rurëta yachakunëki. Y imëka carguchö yanapakunëkipaqmi kananllapitana alistakunëki. Capazchi llapan ruranëkipaq kaqkunaman pensarqa, rurëta mana puëdinëkipaq kaqta pensanki. Peru ama qelanäkuritsu, ¡logrëta puëdinkim y Jehovämi yanapashunki! (Is. 41:10, 13). Congregacionchö wawqi panikunapis yanapayäshunëkipaqmi listu këkäyan. Jehovä munanqannö nuna karqa, imëpis kushishqam kawakunki. Jövin wawqillä, alläpam kuyayaq y poqu cristiänu kanëkipaq llapan kallpachakunqëkichö Jehovä bendecïkushunëkitam munayä. w23.12 päg. 29 pärrk. 19, 20

Këllaman pensarishun: wawqi panikunawan kushishqa juntu këkäyankiman y ëwakuyänëkina kaptin, “fötutaraq tomakurishun” nir kima kuti tomakuriyankiman. Y tsë fötukunata rikärirqa cuentata qokurinkiman jukqa mana alli yarqushqa kanqanta, peru wakin kaq fötukunachöqa wawqi panikuna kushishqa yarqushqa kayanqanta. Mana alli kaqtachi borrarinkiman y alli kaqkunatachi quedatsikunkiman. Peru këllaman pensarishun: wawqi panikunawan juntu këkäyaptiki jukqa imatapis mana pensarnin lluta parlarinman o ofendirishunkiman. ¿Imataraq rurankiman? ¿Yarparäkunkimantsuraq? ¿Manatsuraq mas alli kanman mana alli fötuta borrareq cuenta pantanqanta qonqëkunëki? (Efes. 4:32). Wawqi panintsikkunaqa höra hörallam imatapis pantariyan o ofendiramantsik, peru tsëpitapis masqa yarpänantsik kushishqa kanqantsik hörakunatam. Tsëmi mas alliqa kanman, mana alli fötuta borrareq cuenta pantayanqankunata qonqëkunëki y “alli kaq fötukunata” guardakoq cuenta, allita rurayanqankunata mas yarparänëki. w23.11 pägk. 12, 13 pärrk. 16, 17

Wakinkunata respetar nirqa nikan, wakinkuna imanö sientikuyanqanta cuentaman churarnin shumaq vistikuyänampaqmi. Biblia ninqanta cäsukur shumaq vistikoq panintsikkunapitaqa, ¡alläpam kushikuntsik! Alli tantiyaqmi kayänan. Alli tantiyaq këqa alli juiciuyoq kënömi, ima alli kanqanta y ima mana alli kanqanta cläru musyanapaqmi yanapamantsik. Abigailman pensarishun. Abigailpa qowanqa o runanqa mana allitam decidirqan, y tsë decidinqampitam familian mana allichö ushanan karqan. Tsëta musyarmi Abigailqa familianta salvananrëkur alli juiciuwan imëkata rurarqan (1 Sam. 25:14-23, 32-35). Tsënöllam alli tantiyaq kanqantsikqa yanapamantsik imë parlanapaq o mana parlanapaq kaqta musyanapaq, y mana penqakatsillapa wakinkunata yanapanapaq (1 Tes. 4:11). w23.12 päg. 20 pärrk. 8, 9

Apostol Pabluqa Römachö këkaq cristiänukunatam tsënö parlaparqan. Pëkunaqa Jehoväpita y Jesuspita yachakurirmi, markäkuyarqan o yärakuyarqan y cristiänu tikrayarqan. Tsënö markäkoq kayanqampitam Diosnintsikqa alli ruraq nunatanö rikarqan y santu espïritunwan akrarqan (Rom. 5:1). Tsëpita patsëqa, Diosnintsik änikunqankunatam shuyaräyarqan y shuyaräyanqanqa cumplikänanmi karqan. Tsëpita tiempuwannam apostol Pabluqa, Ëfesu congregacionchö ciëlupaq akrashqakunata nirqan imata shuyaräyanqanta. Pëqa nirqan “limpiu nunakunapaq alli bendicionkunata herenciatanö” chaskiyänampaq kaqtam (Efes. 1:18). Y tsë bendicionta mëchö chaskiyänampaq kaqtanam, Colösas congregacionchö cristiänukunata kënö nirqan: “Tsëtaqa rurëkäyanki qamkunapaq ciëluchö këkaq bendicionta shuyararmi” (Col. 1:4, 5). Rikärinqantsiknömi, ciëlupaq akrashqakunaqa kawariramurnin imëyaqpis ciëluchö kawëta shuyaräyan, tsëchömi Cristuwan gobernayanqa (1 Tes. 4:13-17; Apoc. 20:6). w23.12 päg. 9 pärrk. 4, 5

Griëgu idiömachöqa, cuidaq neq palabrataqa utilizäyaq markata cuidaq soldädukunapaq parlarninmi. Soldädukuna markata cuidayaptinqa, nunakunaqa kushishqam y tranquïlum punukuyaq. Tsënöllam Diospita chaskinqantsik yamë këpis yanapamantsik shonquntsikchö y pensënintsikchö tranquïlu y següru sientikunapaq (Sal. 4:8). Pasëkanqantsik problëmakuna raslla o saslla mana altsakaptimpis, Änanömi tranquïlu sientikushun (1 Sam. 1:16-18). Y tranquïlu sientikurqa, mas allim pensashun y imatapis allitam decidishun. Imanömi juk markachö täkoq nunakuna cuidanampaq soldädukunata rogakuyan, tsënöllam noqantsikpis mana allikunapa pasarqa, cuidamänapaq Jehoväman rogakunantsik. Y alli sientikunqantsikyaqmi Jehoväman kutin kutin mañakunantsik (Lüc. 11:9; 1 Tes. 5:17). Clärum rikanki shonquykichö y pensënikichöpis alli sientikunëkipaq Jehovä imanö yanapashunqëkita (Rom. 12:12). w24.01 päg. 21 pärrk. 5, 6

Jesusqa Teytampa jutinta respetatsita munarmi imëkata acusayaptin y sufritsiyaptimpis aguantarqan. Pëqa musyarqanmi Teytanta llapanchö cäsukushqa kanqanta, tsëmi imata rurayaptimpis penqakurqantsu (Heb. 12:2). Tsënöllam musyarqan tsë mana allikunapa pasëkanqan hörakunachö Satanas ataquëkanqanta (Lüc. 22:2-4; 23:33, 34). Diabluqa munarqan Jehovä sirwita Jesus dejarinantam, peru manam puëdirqantsu; ¡Satanaspaqqa alläpa penqakuypaqmi karqan! Jesusqa clärum rikätsikurqan Satanas ulikoq o llullakoq kanqanta y imëka pruëbakunapa pasarpis Jehoväta mana dejaq nunakuna kayanqanta. Y qamqa, ¿Gobernamaqnintsik Jesucristuta kushitsita munankiku? Tsënö karqa, Jehovä Diosnintsikpa jutinta alabë, y wakinkunata yanapë Jehovä imanö kanqanta musyayänampaq. Tsëta rurarmi Jesus ruranqannö rurëkanki (1 Pëd. 2:21). Tsënöllam Jesusnöpis, Jehoväta kushitsinki y Satanas ulikoq o llullakoq kanqantam rikätsikunki. w24.02 pägk. 10, 11 pärrk. 11-13

Pasaq pitsqa watakunachömi, juk millonpitapis mas nunakuna Jehoväpa testïgun kayänampaq bautizakuyashqa. Jehovällatana sirwinapaq änikurqa, Jesuspa qateqnin kanapaq y Dios munanqanllatana imëpis ruranapaqmi änikuykantsik. Y Jesus kënö ninqantam cumplinantsik: “Pï nunapis qatimaqnï këta munarqa, amana kikimpaqqa kawatsunnatsu” (Mat. 16:24). Griëgu idiömachö “amana kikimpaqqa kawatsunnatsu” neq palabrakunataqa, “amana kikimpa munënintaqa ruratsunnatsu” nirpis traduciyanmanmi. Jehovällatana sirwinëkipaq änikushqa karqa, mananam chikinqan cösaskunata ruranëkinatsu (2 Cor. 5:14, 15). Mananam jutsa ruraq cuerpu munanqankunata ruranëkinatsu, o mana casädu këkarqa piwampis oqllanakunëkitsu (Gäl. 5:19-21; 1 Cor. 6:18). w24.03 päg. 2 pärr. 1; päg. 3 pärr. 4

Jehoväqa sirweqninwan kushishqa këkanqanta rikätsikun poderninwan yanaparninmi (Mat. 12:18). Tsëmi kënö pensanantsik: “¿Imanötan kawakunqächö rikätsikü santu espïritunwan Teyta Dios yanapamanqanta?”. Këman pensari: ¿Jehoväpita manaraq yachakur pacienciayoq kanqëkipita masku kananqa pacienciayoq kanki? Santu espïritu yanapashunqëkinö kawarqa, segürum kanëki Teyta Jehovä kushishqa këkanqanta. Jehoväqa, kuyanqan nunakuna jutsankunapita libri kayänampaqmi Tsurimpa vïdanwan pagakunqanta välitsin (1 Tim. 2:5, 6). Peru Jesus wanunqanman markäkurpis o yärakurpis y bautizakushqana karpis noqantsikwan Jehovä kushishqa këkanqanta mana següru karqa, ¿imataraq rurashwan? Jehovä nimanqantsikkunamanmi confiakunantsik y manam shonquntsik nimanqantsikkunamantsu. Jesus wanunqanman markäkushqa o yärakushqaqa, Jehoväqa alli ruraq nunatanönam rikämantsik y bendicimänapaqmi änimantsik (Sal. 5:12; Rom. 3:26). w24.03 päg. 30 pärr. 15; päg. 31 pärr. 17