Diospaq kausasunchis juñunakuypi yachanapaq referencia
5-11 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | MATEO 20, 21
“Pipas qankuna ukhupi kuraq kayta munaqqa serviqniykichis kanan”
(Mateo 20:3) Las nueveta jina wajmanta lloqsispan mercado plazapi rikullarantaq qasi sayashaq runakunata.
nwtsty multimedia
La plaza de mercado
Algunos mercados, como el que se ve aquí, se extendían a lo largo de un camino. A veces, los comerciantes colocaban tantos productos en la calle que era imposible circular. Los habitantes del lugar compraban artículos para la casa, cerámicas, costosos objetos de cristal y productos frescos. Como los alimentos no podían refrigerarse, la gente iba todos los días a comprar al mercado. Allí, las personas se enteraban de las noticias que traían los comerciantes y otros viajeros; los niños jugaban, y quienes no tenían trabajo esperaban a que alguien los contratara. Estando en un mercado, Jesús curó a los enfermos y Pablo predicó (Hch 17:17). En cambio, a los orgullosos escribas y fariseos les encantaba llamar la atención y que los saludaran en estos lugares públicos.
(Mateo 20:20, 21) Chaymantataq Zebedeoq esposanqa qhari wawankunapiwan Jesusman achhuykuspa valekunanpaq k’umuykuran. 21 Chaymi Jesusqa niran: “¿Imatan munanki?”, nispa. Warmitaq niran: “Valekuykin kay iskay wawaykuna gobiernoykipi qanwan kuska tiyanankupaq, jujnin paña ladoykipi jujnintaq lloq’e ladoykipi”, nispa.
nwtsty yachanapaq willakuykuna Mat. 20:20, 21
la madre de los hijos de Zebedeo: Es decir, la madre de los apóstoles Santiago y Juan. Según el relato de Marcos, fueron Santiago y Juan quienes se acercaron a Jesús. Está claro que la petición venía de ellos, pero la hicieron mediante su madre, Salomé, quien quizás era tía de Jesús (Mt 27:55, 56; Mr 15:40, 41; Jn 19:25).
uno a tu derecha y uno a tu izquierda: Aquí las dos posiciones indican honor y autoridad, pero el lugar de mayor honor es siempre el de la derecha (Sl 110:1; Hch 7:55, 56; Ro 8:34).
(Mateo 20:25-28) Jesustaq paykunata wajaspa niran: “Yachasqaykichis jina, nacionkunapi kamachikuqkunaqa kamachisqan runakunatan dueñochakunku, umalli kaqkunapas jujkunatan sarunchanku. 26 Qankuna ukhupin ichaqa mana chhaynachu kanan, aswanmi pipas qankuna ukhupi kuraq kayta munaqqa serviqniykichis kanan, 27 mayqenniykichispas ñaupaqpi kayta munaqtaq kamachiykichis kanan. 28 Runaq Churinpas manan servichikuqchu jamuran, aswanpas jujkunata servinanpaqmi, vidanwan pagaspa askha runakunata kacharichinanpaqwan”, nispa.
nwtsty yachanapaq willakuykuna Mat. 20:26, 28
ministro: O “sirviente”. La Biblia usa con frecuencia la palabra griega diákonos para referirse a alguien que continuamente sirve a otros con humildad. Esta palabra se utiliza para describir a Jesucristo (Ro 15:8), a los ministros o siervos de Cristo (1Co 3:5-7; Col 1:23) y a los siervos ministeriales (Flp 1:1; 1Ti 3:8), y también a los sirvientes de una casa (Jn 2:5, 9) y a los funcionarios del gobierno (Ro 13:4).
no vino para que se le ministrara, sino para ministrar: O “no vino para que le sirvieran, sino para servir”.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Mateo 21:9) Ñaupanta qhepantawan riq runakunataq alto kunkawan nisharanku: “¡Salvasqa kachun Davidpa Churinqa! ¡Sumaqpaq qhawarisqa kachun Jehová Diospa sutinpi jamuqqa! ¡Janaq pachapi kaq payta salvachun!”, nispa.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 21:9
Salva, rogamos: Lit. “Hosanna”. Esta palabra griega proviene de una expresión hebrea que significa “salva, rogamos” o “salva, por favor”. Aquí se utiliza para suplicarle a Dios la salvación o la victoria. También puede traducirse como “por favor, salva a”. Con el tiempo, esta expresión se utilizó en oraciones y alabanzas. La forma hebrea aparece en Salmo 118:25, parte de los Salmos de Hallel que se cantaban durante la época de la Pascua. De modo que la gente se sintió impulsada de manera natural a decir esas palabras en aquella ocasión. Una de la maneras como Dios contestó la petición de salvar al Hijo de David fue resucitándolo. En Mateo 21:42, Jesús citó las palabras de Salmo 118:22, 23 y las aplicó al Mesías.
Hijo de David: Expresión con la que se reconoce el linaje de Jesús y su papel como Mesías prometido.
Mateo 21:18, 19) Jerusalén llaqtaman tutallamanta kutishaspan Jesusqa yarqachikuran. 19 Ñan patapi higos sach’ata rikuspataq chayman achhuykuran, ichaqa manan ima rurutapas chaypi tariranchu, aswanpas raphillatan, jinan chay sach’ata niran: “Kunanmantaqa manañan jayk’aqpas rurunkiñachu”, nispa. Chaymi higos sach’aqa kasqan rato ch’akipuran.
Jesús higos sach’awan yachachin iñiyniyoq kayta
Jinan Jesusqa niran: “Cheqaqtan niykichis: Sichus iñinkichis, manataq iskayankichischu chayqa, manan kay higos sach’awan imatachus ruwasqayta jinallachu ruwankichis, aswanmi kay orqotapas: ‘Jatarispa lamar-qochaman wijch’uykukuy’, niqtiykichisqa wijch’uykukunqa. Iñiywanchus tukuy imatapas mañakunkichis chayqa, chaskinkichismi”, nispa (Mateo 21: 21, 22). Juj kutipipas ñan rimaranña iñiywan orqokunataraq suchurichiymanta (Mateo 17:20).
Chay sach’ata ch’akichisqanwanmi Jesusqa discipulonkunaman allinta entiendechisharan Diospi iñinanku kasqanta. Chaymi niran: “Tukuy imatapas mañakuspaykichisqa chaskiwaqchispas jinataña iñiychis, jinan chaskinkichis”, nispa (Marcos 11:24). Chay nisqanqa ancha allinpunin karan Jesuspa llapa discipulonkunapaq. Ichaqa apostolkunapaqmi aswan allinqa karan, paykunan sinchi llakikuypi tarikunanku karan chay p’unchaykunapi. ¿Imatawanmi Jesús rikuchisharan chay sach’ata ch’akichisqanwan?
Chaywanmi rikuchisharan Israel nación chinkachisqa kananta. Israel runakunaqa chay sach’a jinan qhawarinallapaq sumaq rikukuqku, paykunaqa tukuy sonqowanpas Diosta kasukushankuman jinan rikukuqku, ichaqa mana iñiyniyoqmi karanku, manataqmi ima allintapas ruwaqkuchu, chaymi mana Diospa Churinpipas iñirankuchu. Chayraykun paykunaqa chay sach’a jina tarikunanku karan.
Bibliata leenapaq
(Mateo 20:1-19) “Janaq pacha gobiernoqa uvas chajrayoq runamanmi rijch’akun, chay runan tutallamanta lloqsiran chajranpi llank’achinanpaq runakunata contrataq. 2 Llank’apakuqkunata tarispataq paykunawan rimanakuran juj p’unchaymanta juj denario qolqeta pagapunanpaq, jinaspa uvas chajranman kacharan. 3 Las nueveta jina wajmanta lloqsispan mercado plazapi rikullarantaq qasi sayashaq runakunata. 4 Jinan paykunata niran: ‘Qankunapas uvas chajrayman llank’aq riychis, iman paganatan pagapusaykichis’, nispa. 5 Chaymi paykunaqa riranku. Chajrayoqmi lloqsillarantaq las doceta jina, chaymantataq tardenta las tresta jina, chaypipas kaqllatataqmi ruwaran. 6 Las cincota jinaña lloqsispan chajrayoqqa tarillarantaq qasi sayashaq runakunata, jinan paykunatapas niran: ‘¿Imanaqtinmi kaypi ch’isiyaq sayashankichis mana imata ruwaspa?’, nispa. 7 Chaymi paykunaqa niranku: ‘Manan pipas contratawankuchu’, nispa. Jinan chajrayoqqa niran: ‘Chhaynaqa, qankunapas uvas chajrayman llank’aq riychis’, nispa. 8 “Ch’isinyashaqtintaq uvas chajrayoqqa llank’achiq encargadota niran: ‘Llank’aqkunata wajamuspa pagapuy, qhepa chayamuqkunamanta qallarispan ñaupaq chayamuqkunapi tukunki’, nispa. 9 Las cincota jina llank’ayta qallariqkunan jamuspanku juj denario qolqeta sapankanku chaskiranku. 10 Chaymi ch’isiyaq llank’aqkunaqa masta chaskinankupaq piensasharanku, ichaqa paykunapas juj denario qolqetan chaskillarankutaq. 11 Chayta chaskikuspan paykunaqa chajrayoqmanta rimapakuyta qallariranku, 12 jinaspa payta niranku: ‘Kay qhepa chayamuqkunaqa juj horallamá llank’anku, noqaykun ichaqa ruphaypa chayasqan sayk’usqallaña ch’isiyaq llank’aykuyku, ¿chaychu paykunamanqa noqaykuman jinallataq pagapushanki?’, nispa. 13 Chajrayoqtaq paykunamanta jujninta niran: ‘Amigo, noqaqa manan ima mana allintachu ruwashayki. ¿Manachu rimaranchis juj denario qolqeta pagapunaypaq? 14 Pagoykita aparikuspa ripuy. Noqaqa kay qhepa chayamuqkunamanpas qanman jinallataqmi pagapuyta munani. 15 ¿Manachu qolqeywanqa ima munasqaytapas ruwayman? Icha, ¿envidiakushankichu paykunapaq allin kaqta ruwapusqaymanta?’, nispa. 16 Chhaynallataqmi qhepapi kaqkunaqa ñaupaqpi kanqaku, ñaupaqpi kaqkunataq qhepapi kanqaku”, nispa. 17 Jerusalén llaqtaman rishaqtinkun Jesusqa chunka iskayniyoq discipulonkunata sapaqman pusaspa niran: 18 “Jerusalén llaqtamanmi wichashanchis, chaypin runaq Churinqa umalli sacerdotekunaman, kamachikuy simi yachachiqkunamanwan entregasqa kanqa. Paykunan wañunanpaq juchachanqaku, 19 jinaspa waj nacionmanta runakunaman entreganqaku burlakunankupaq, soq’aykunankupaq, k’aspipi warkunankupaq ima; kinsa p’unchaymantan ichaqa kausarichisqa kanqa”, nispa.
12-18 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | MATEO 22, 23
“Kasukusun iskaynin aswan jatun kamachikuykunata”
(Mateo 22:36-38) “Yachachikuq, kamachikuy simipi kaq kamachikuykunamanta, ¿mayqenmi aswan jatun?”, nispa. 37 Jinan Jesusqa niran: “‘Jehová Diosniykitan munakunki tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy yuyayniykipiwan’. 38 Chaymi ñaupaq kaq aswan jatun kamachikuyqa.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 22:37
corazón: En sentido figurado, esta palabra suele referirse a la persona que somos por dentro. Sin embargo, cuando aparece junto a las palabras “alma” y “mente”, tiene un significado más específico y se refiere a las emociones, los deseos y los sentimientos de una persona. Las tres palabras que se usan aquí (corazón, alma y mente) no significan cosas totalmente diferentes; más bien, su significado se complementa. Así se enfatiza con la mayor fuerza posible que nuestro amor por Dios debe ser total, absoluto.
alma: O “todo tu ser”.
mente: Es decir, las facultades intelectuales. Una persona debe usar las facultades mentales para conocer a Dios y amarlo cada vez más (Jn 17:3; Ro 12:1). En esta cita de Deuteronomio 6:5, el texto hebreo original usa tres expresiones: corazón, alma y fuerza vital. Sin embargo, en la traducción al griego del relato de Mateo, aparece “mente” en vez de “fuerza vital”. Esto puede deberse a varias razones. En primer lugar, aunque en hebreo antiguo no había una palabra específica para “mente”, la palabra hebrea para “corazón” incluía este concepto. Cuando se usa en sentido figurado, esta palabra se refiere a la persona que somos por dentro, lo que incluye todos nuestros pensamientos, sentimientos, actitudes y motivaciones (Dt 29:4; Sl 26:2; 64:6; vea la nota de estudio sobre corazón para este versículo). Por eso, cuando el texto hebreo usa la palabra corazón, la Septuaginta griega suele utilizar la palabra mente (Gé 8:21; 17:17; Pr 2:10; Isa 14:13). Otra razón por que la que Mateo quizás haya usado la palabra griega para “mente” al citar Deuteronomio 6:5 es que la palabra hebrea que se traduce “fuerza vital” puede incluir tanto la fuerza física como la capacidad mental o intelectual. En cualquier caso, el hecho de que los significados de las palabras hebreas y griegas coincidan en parte puede explicar por qué los evangelistas no usaron exactamente las mismas palabras cuando citaron de Deuteronomio.
(Mateo 22:39) Chay kamachikuy jina iskay kaq kamachikuytaq kay: ‘Runamasiykitan munakunki qan kikiykita jina’, nisqa.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 22:39
El segundo: La respuesta directa al fariseo se encuentra en Mateo 22:37, pero, en este versículo, Jesús fue más allá de la pregunta original y citó un segundo mandamiento (Le 19:18). De este modo, enseñó que los dos mandamientos son inseparables y resumen toda la Ley y los Profetas (Mt 22:40).
prójimo: La palabra griega que aquí se traduce “prójimo” (lit. “el que está cerca”) no se refiere solo a alguien que vive cerca. También puede referirse a cualquier persona con la que alguien se relaciona (Lu 10:29-37; Ro 13:8-10).
(Mateo 22:40) Chay iskaynin kamachikuykunamantan paqarimun llapa kamachikuy simipas profetakunaq qelqasqanpas”, nispa.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 22:40
la Ley [...] los Profetas: “La Ley” son los libros de la Biblia que van de Génesis a Deuteronomio. “Los Profetas” son los libros proféticos de las Escrituras Hebreas. Sin embargo, cuando estas expresiones aparecen juntas, pueden referirse a todos los libros de las Escrituras Hebreas (Mt 7:12; 22:40; Lu 16:16).
pende: El verbo griego que significa literalmente “pender; colgar de” se usa aquí con el sentido figurado de “depender de; estar basado en”. De este modo, Jesús indicó que todos los libros de las Escrituras están basados en el amor, no solo la Ley y sus Diez Mandamientos (Ro 13:9).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Mateo 22:21) Paykunataq niranku: “Roma reypan”, nispa. Jinan Jesusqa niran: “Chhaynaqa, Roma reypa kaqtaqa Roma reyman qopuychis, Diospa kaqtataq Diosman qopuychis”, nispa.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 22:21
a César las cosas de César: Esta es la única ocasión de la que hay constancia en la que Jesús hizo referencia al emperador romano (Mr 12:17; Lu 20:25). “Las cosas de César” incluyen el pago por los servicios que realizan los gobiernos y el honor y la obediencia relativa que se les debe (Ro 13:1-7).
a Dios las cosas de Dios: Estas cosas incluyen nuestra adoración de todo corazón, nuestro amor de toda alma y nuestra obediencia completa y leal (Mt 4:10; 22:37, 38; Hch 5:29; Ro 14:8).
(Mateo 23:24) ¡Ñausa umallikuna! Qankunaqa ch’uspitan suysunkichis, camellotan ichaqa enterollata millp’uykunkichis.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 23:24
cuelan el mosquito pero engullen el camello: Para los israelitas, el mosquito era uno de los animales inmundos más pequeños y el camello, uno de los más grandes (Le 11:4, 21-24). Jesús usó una hipérbole o exageración, combinada con un contrasentido, al decir que los líderes religiosos filtraban sus bebidas para no contaminarse ceremonialmente tragando un mosquito, mientras que descuidaban por completo los asuntos más importantes de la Ley, lo que era como tragarse un camello.
Bibliata leenapaq
(Mateo 22:1-22) Wajmantan Jesusqa ejemplokunata churaran: 2 “Janaq pacha gobiernoqa kaymanmi rijch’akun: Juj reymi casarakuy fiestata qhari wawanpaq ruwaran. 3 Chay reymi kamachinkunata kacharan casarakuy fiestaman invitasqa runakunata wajamunankupaq, paykunan ichaqa mana jamuyta munarankuchu. 4 Juj kamachinkunatan wajmanta kachallarantaq, paykunatan niran: ‘Invitasqakunata nimuychis: “Wayk’uchiniñan mijunata, toroykunapas wirayachisqa uywaykunapas nak’asqañan kashan, tukuy imapas listoñan kashan. Jamuychis casarakuy fiestaman”’, nispa. 5 Invitasqakunan ichaqa mana uyariqpas tukurankuchu, aswanmi ripuranku wakin chajrankuman, wakintaq negocionkuman; 6 wakintaqmi reypa kamachinkunata jap’ispa millayta k’amiykuranku maqaykuranku ima, jinaspa wañuchipuranku. 7 “Chaywanmi reyqa sinchita phiñakuran, chaymi soldadonkunata kacharan, paykunataq chay wañuchiqkunata wañuchipuranku, llaqtankutapas kanaykapuranku. 8 Chaymantataq reyqa kamachinkunata niran: ‘Casarakuy fiestapaqqa tukuy imapas listoñan kashan, invitasqakunan ichaqa mana chaypaq jinachu karanku. 9 Chayrayku, jatun ñankunaman riychis, jinaspa llapa tarimusqaykichis runakunata kay casarakuy fiestaman wajamuychis’, nispa. 10 Chaymi chay kamachikunaqa ñankunaman lloqsispa llapa tarisqanku runakunata juñumuranku, millay runakunaña allin runakunaña karanku chaypas; chhaynapin casamiento wasiqa invitasqakunawan junt’a kasharan. 11 “Invitasqa runakunata qhawaq jaykuspanmi reyqa chaypi rikuran casarakuy p’achawan mana p’achasqa runata. 12 Chaymi reyqa niran: ‘Amigo, ¿imaynapitaq kaymanri jaykumuranki casarakuy p’achawan mana p’achasqa?’, nispa. Paytaq ch’inlla karan. 13 Jinan reyqa kamachinkunata niran: ‘Makintawan chakintawan wataruspa tutayaq jawaman wijch’umuychis. Chaypin payqa waqanqa, mana imanakuyta atispataq kiruntaraq k’achachachinqa’, nispa. 14 “Askhan invitasqakunaqa, pisillataqmi ajllasqakunaqa”, nispa. 15 Chaymantataq fariseokunaqa rispa rimanakuranku Jesusta rimasqanpi pantachinankupaq. 16 Jinaspan paykunaqa qatikuqnin runakunata Herodespa t’aqanmanta kaqkunatawan kacharanku khaynata nimunankupaq: “Yachachikuq, yachaykun cheqaq rimaq kasqaykita, Diospa ñanninmantapas cheqaqta yachachisqaykita, qanqa manan jujkunaq allin qhawarinantachu maskhanki, manataqmi runakunaq jawallantachu qhawankipas. 17 Chayrayku, ¿ima niwaqtaq? ¿Allinchu Roma reyman impuesto pagay, icha manachu?”, nispa. 18 Jesustaq mana allin piensasqankuta yachaspa paykunata niran: “Yau iskay uyakuna, ¿imaraykun pruebaman churawankichis? 19 Impuesto pagana qolqeta qhawachiwaychis”, nispa. Jinan paykunaqa juj denario qolqeta jaywaranku. 20 Jesustaq paykunata niran: “¿Piqpa uyanmi kaypi kashan? ¿Piqpan kay sutipas?”, nispa. 21 Paykunataq niranku: “Roma reypan”, nispa. Jinan Jesusqa niran: “Chhaynaqa, Roma reypa kaqtaqa Roma reyman qopuychis, Diospa kaqtataq Diosman qopuychis”, nispa. 22 Chayta uyarispan anchata admirakuranku; Jesusta saqespataq ripuranku.
19-25 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | MATEO 24
“Tukukuy p’unchaykunapi rijch’asqalla kashasun”
(Mateo 24:12) Mana allin kausay yapakusqanwantaq yaqa llapa runakunaq munakuynin chiriyapunqa.
it-1-S pág. 125 párr. 6
Amor
El amor de la persona puede llegar a enfriarse. Cuando Jesucristo habló con sus discípulos sobre los acontecimientos que habrían de ocurrir en el futuro, les dijo que se enfriaría el amor (a·gá·pē) de muchos que profesarían ser cristianos. (Mt 24:3, 12.) El apóstol Pablo también indicó que una característica de los tiempos críticos que habrían de venir sería el que muchos llegarían a ser “amadores del dinero”. (2Ti 3:1, 2.) En consecuencia, está claro que una persona puede alejarse de los principios rectos que ha defendido y hasta desvanecérsele el amor genuino que en un tiempo tuvo. Este hecho recalca la importancia de ejercer y acrecentar continuamente el amor meditando en la Palabra de Dios y amoldando la vida a Sus principios. (Ef 4:15, 22-24.)
(Mateo 24:39) manataq imatapas repararankuchu jatun para chayamuspa llapankuta millp’unankama, chhaynallataqmi runaq Churin chayamusqan tiempopas kanqa.
w99-S 15/11 pág. 19 párr. 5
¿Estamos cumpliendo con todo nuestro deber para con Dios?
5 Jesucristo dijo de nuestros tiempos críticos: “Así como eran los días de Noé, así será la presencia del Hijo del hombre. Porque como en aquellos días antes del diluvio estaban comiendo y bebiendo, los hombres casándose y las mujeres siendo dadas en matrimonio, hasta el día en que Noé entró en el arca; y no hicieron caso hasta que vino el diluvio y los barrió a todos, así será la presencia del Hijo del hombre” (Mateo 24:37-39). No hay nada impropio en comer y beber con moderación, y el matrimonio es en sí una institución divina (Génesis 2:20-24). No obstante, si nos damos cuenta de que las actividades normales de la vida se han convertido en nuestro interés principal, ¿por qué no hacer de este asunto tema de oración? Jehová puede ayudarnos a mantener los intereses del Reino en primer lugar, hacer lo que es correcto y cumplir con nuestro deber para con Él (Mateo 6:33; Romanos 12:12; 2 Corintios 13:7).
(Mateo 24:44) Chayrayku, qankunapas listollapuni kashaychis, mana piensasqaykichis horatan runaq Churinqa jamunqa.
“Niwayku, ¿jayk’aqmi chaykuna kanqa?”
Chaymantan Jesusqa juj ejemplotawan willaspa apostolninkunata kallpacharan rijch’asqalla kanankupaq, niranmi: “Kayta yachaychis: Wasiyoq runachus yachanman karan tutapi ima horastachus suwa jamunanta chayqa, rijch’asqallan kashanman karan, chhaynapi wasinta mana jaykunankupaq. Chayrayku, qankunapas listollapuni kashaychis, mana piensasqaykichis horatan runaq Churinqa jamunqa”, nispa (Mateo 24:43, 44).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Mateo 24:8) Tukuy chaykunaqa nanay qallariyllaraqmi.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 24:8
dolores de angustia: La palabra griega que se traduce así se refiere, literalmente, al intenso dolor que la mujer experimenta durante el parto. Aunque aquí se refiere a la angustia, el dolor y el sufrimiento en general, también puede indicar que, igual que los dolores de parto, el sufrimiento y los problemas predichos aumentarían en frecuencia, intensidad y duración justo antes de la gran tribulación mencionada en Mateo 24:21.
(Mateo 24:20) Diosmanta mañakushallaychis ayqenaykichis p’unchay ama chiri tiempopichu nitaq sábado p’unchaypichu kananpaq.
nwtsty yachanapaq willakuy Mat. 24:20
en tiempo de invierno: Las fuertes lluvias, las inundaciones y las bajas temperaturas de esa estación harían más difícil viajar y encontrar comida y refugio (Esd 10:9, 13).
en día de sábado: En lugares como Judea, las prohibiciones relacionadas con la ley del sábado harían más difícil viajar largas distancias o cargar peso. Además, las puertas de las ciudades permanecían cerradas en sábado (vea Hch 1:12 y sgd, sección 16).
Bibliata leenapaq
(Mateo 24:1-22) Templomantan Jesusqa ripusharan, jinan discipulonkunaqa payman achhuykuranku chay templota qhawachinankupaq. 2 Jesustaq paykunata niran: “¿Rikushankichischu llapa kaykunata? Cheqaqtan niykichis: Kaypiqa manapunin juj rumillapas rumi patapi qhepanqachu, llapallanmi thunisqa kanqa”, nispa. 3 Olivos orqopi Jesús tiyashaqtinmi discipulonkunaqa sapaqllapi payman achhuykuspa tapuranku: “Niwayku, ¿jayk’aqmi chaykuna kanqa? ¿Ima señalmi kanqa chayamusqayki tiempoña kashaqtin, kay tiempopas tukukapunanpaqña kashaqtin?”, nispa. 4 Jesustaq paykunata niran: “Cuidakuychis, paqtataq pipas pantachisunkichisman. 5 Askhan sutiywan sutichakuspa jamunqaku: ‘Noqan Cristoqa kani’, nispa, jinan askhata pantachinqaku. 6 Qankunaqa tukuyneqpi guerrakuna kasqanmantan uyarinkichis, ichaqa aman mancharikunkichischu; chaykunaqa kananpunin, chaywanpas manaraqmi tukukuychu. 7 “Juj nacionmi juj nación contra jatarinqa, juj llaqtataq juj llaqta contra jatarinqa, kayneqpi chayneqpin kanqa yarqaypas terremotokunapas. 8 Tukuy chaykunaqa nanay qallariyllaraqmi. 9 “Runakunan entregasunkichis ñak’arichisqa kanaykichispaq, jinaspa wañuchisunkichis. Sutiyraykun lliu llaqtakuna cheqnikusunkichis. 10 Chaymantapas, askhan iñiyninkuta saqepunqaku, paykunapuran jap’ichinakunqaku cheqninakunqaku ima. 11 Llulla profetakunapas askhan rijurimunqa, jinaspa askha runakunata pantachipunqaku. 12 Mana allin kausay yapakusqanwantaq yaqa llapa runakunaq munakuynin chiriyapunqa. 13 Tukukuykama aguantaqmi ichaqa salvasqa kanqa. 14 Diospa gobiernonmanta allin willakuykunan pachantinpi willasqa kanqa llapa nacionkuna yachananpaq, jinan tukukuyqa chayamunqa. 15 “Profeta Danielmi willaran ch’usaqyachiq millakunapaq kaqmanta (kayta leeqqa allin reparaqmi kanan entiendenanpaq), chayta juj ch’uya partepi kashaqta rikuqtiykichisqa 16 Judeapi kaqkuna orqokunaman ayqechunku. 17 Wasi patapi kaqpas amaña wasinman jaykuchunchu ima kaqnintapas orqomunanpaq, 18 chajrapi kaqpas amaña p’achanman kutichunñachu. 19 ¡Ay chay p’unchaykunapi onqoq warmikunamanta, ñuñuq wawayoq warmikunamantapas! 20 Diosmanta mañakushallaychis ayqenaykichis p’unchay ama chiri tiempopichu nitaq sábado p’unchaypichu kananpaq. 21 Chay tiempopiqa manchay ñak’ariymi kanqa, chay ñak’ariy jinaqa manan karanchu kay pachaq qallariyninmantapacha kunankamapas, nitaq qhepamanpas kanqachu. 22 Chay p’unchaykuna mana pisiyachisqachu kanman chayqa, manan pipas salvasqachu kanman, ajllasqakunaraykun ichaqa chay p’unchaykuna pisiyachisqa kanqa.
26 MARZO-1 ABRIL
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA | MATEO 25
“Makilla kashaychis”
(Mateo 25:1-6) “Chaymantapas janaq pacha gobiernoqa kaymanmi rijch’akun: Chunka sipaskunan mecherontinkama novioman taripaq lloqsiranku. 2 Paykunamanta pisqan karan mana allin yuyayniyoq, pisqataq allin yuyayniyoq. 3 Mana allin yuyayniyoqkunaqa aparankuña mecheronkuta chaypas, manan aparankuchu yapanankupaq aceiteta. 4 Allin yuyayniyoqkunan ichaqa mecheronkuta apasqankumantapas apallarankutaq yapanankupaq aceitetapas. 5 Novio tardamuqtinmi puñuy aysaqtin llapanku puñupuranku. 6 Kuska tutatataq juj wajakuy uyarikuran: ‘¡Kaypiñan novioqa kashan, taripamuychis payman!’, nispa.
Mateo 25:7-10) Jinan chay sipaskunaqa jatarispa mecheronkuta alistaranku. 8 Mana allin yuyayniyoq sipaskunataq allin yuyayniyoqkunata niranku: ‘Juj chikan aceiteykichista qoykuwayku, mecheroykun wañurapushanña’, nispa. 9 Jinan allin yuyayniyoq sipaskunaqa niranku: ‘Manapaschá llapanchismanqa aypawasunmanchu. Aswanpas phawaychis vendeqkunamanta rantirakamuychis’, nispa. 10 Paykuna rantiq rishanankukamataq novioqa chayamuran, jinan listo kashaq sipaskunaqa noviowan kuska casarakuy fiestaman jaykuranku, punkutataq wisq’ampuranku.
(Mateo 25:11, 12) Chay qhepatataq wakin sipaskunapas jamuspa niranku: ‘¡Señor, Señor, kichamuwayku!’, nispa. 12 Noviotaq paykunata niran: ‘Cheqaqtan niykichis: Manan reqsiykichischu’, nispa.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
(Mateo 25:31-33) “Runaq Churinqa llapa angelninkunapiwan lliflli kayninpi kutimuspanmi qhapaq trononpi tiyaykunqa. 32 Jinan llapa nacionkuna paypa ñaupanman juñusqa kanqa, paytaq runakunata t’aqanqa, imaynan michiqpas ovejakunata cabrakunamanta t’aqan jinata. 33 Ovejakunatan paña ladonman churanqa, cabrakunatataq lloq’e ladonman.
Cristoq wayqenkunata yanapasun
7 Kunanqa aswan allintan entiendenchis chay willakuyta. ¿Pitan representan ‘runaq churinpas’, reypas? Jesustan. ¿Pitan representan reypa wayqenkuna? Ajllasqa cristianokunatan, paykunan janaq pachamanta Jesuswan kamachikamunqaku (Rom. 8:16, 17). ¿Pikunatan ovejakunapas cabrakunapas representan? Llapa runakunatan. ¿Jayk’aqmi juzgasqa kanqaku? Manchay ñak’ariy tukukushaqtinmi. ¿Imaynatan Jesús decidinqa ovejakuna otaq cabrakuna kasqankuta? Imaynatachus wayqenkunata yanapasqankuta qhawarispan. ¡Maytan Jehová Diosta gracias ninchis Mateo 24, 25 textokunapi willakuykunata entiendechiwasqanchismanta!
(Mateo 25:40) Jinan reyqa paykunata ninqa: ‘Cheqaqtan niykichis: Kay aswan juch’uy wayqeykunamanta jujninpaq imatapas ruwaspaykichisqa noqapaqmi ruwarankichis’, nispa.
w09 15/10 págs. 16, 17 párrs. 16-18
Qankunaqa “amigoykunan kankichis”
16 Diospa reinon kamachimuqtin kay allpapi kausananchispaq suyakuqkuna, ¿imaynatan rikuchisunman Jesuspa wayqenkunaq amigon kasqanchista? Ñaupaqkaqpi, tukuy sonqowan allin willakuykunata predicaspa. Jesusmi wayqenkunata kamachiran pachantinpi chay llank’ayta aparinankupaq (Mat. 24:14). Jesuspa wayqenkunan ichaqa pisillaña kay allpapi kashanku, paykunallaqa mana chay llank’ayta junt’ayta atinkumanchu waj ovejamanta kaq cristianokunaq mana yanapayninwanqa. Chayrayku, chay cristianokuna predicaq lloqsispankuqa, ajllasqa cristianokunata yanapashanku ruwanankuta junt’anankupaq. Junt’aq kamachipas, Cristopas ancha allinpaqmi chay ruwasqanchistaqa qhawarinku.
17 Iskaykaqpi, predicación aparikunanpaq donacionkunata churaspanchis. Jesusmi qatikuqninkunata niran ‘qhapaq kaykunawan amigokunata tarinankupaq’ (Luc. 16:9, Edición 1988). Ichaqa manan chaywanqa nisharanchu paypa, otaq Diospa amistadninta rantinamanta. Reinomanta willakuykuna mast’arikunanpaq donacionkuna churasqanchiswanqa munakuyninchistan, allin amigo kasqanchistawanmi rikuchinchis. Biblian nin: “Ama simillawanchu rimayllawanchu munanakusun, aswanpas [...] ruwasqanchiswan”, nispa (1 Juan 3:16-18). Donacionkunataqa churanchis pachantinpi predicación aparikunanpaq, juñunakunanchis wasikunata sayarichikunanpaq, allichakunanpaq ima. Allin willakuykunata predicananchispaqpas gastanchismi. Askhaña, pisiña donación churasqanchis kanqa chaypas, anchatan Jehová Dioswan Jesuswanqa chaymanta agradecekunku (2 Cor. 9:7).
18 Kinsakaqpi, Jesuspa amigonkuna kasqanchistan rikuchisunman umalliqkunata sonqomanta kasukuspa. Paykunaqa Jesuspa umallisqanmi santo espirituwan nombrasqa kanku (Efes. 5:23). Apóstol Pablon niran: “Umalliykichiskunata uyariychis, paykunata kasuychis”, nispa (Heb. 13:17). Ichaqa mayninpin ñoqanchispaq sasa kanman Bibliaq nisqanman jina niwasqanchista kasukuy. Rikunchistaq imakunapi pantasqankuta chayqa, yaqapaschá mana allinpaq yuyaychawasqanchista qhawarisunman. Pantaqña kanku chaypas, Umalliqninchis Cristoqa kusikunmi paykunawan pusawaspanchis. Chayrayku, paykunata kasukuspaqa Jesuspa amigonkuna kasqanchista rikuchishanchis. Sichus entiendesun umalliqkuna pantaq kasqankuta sonqomantataq paykunata kasukusun chayqa, Jesusta munakusqanchistan rikuchisun.
Bibliata leenapaq
(Mateo 25:1-23) “Chaymantapas janaq pacha gobiernoqa kaymanmi rijch’akun: Chunka sipaskunan mecherontinkama novioman taripaq lloqsiranku. 2 Paykunamanta pisqan karan mana allin yuyayniyoq, pisqataq allin yuyayniyoq. 3 Mana allin yuyayniyoqkunaqa aparankuña mecheronkuta chaypas, manan aparankuchu yapanankupaq aceiteta. 4 Allin yuyayniyoqkunan ichaqa mecheronkuta apasqankumantapas apallarankutaq yapanankupaq aceitetapas. 5 Novio tardamuqtinmi puñuy aysaqtin llapanku puñupuranku. 6 Kuska tutatataq juj wajakuy uyarikuran: ‘¡Kaypiñan novioqa kashan, taripamuychis payman!’, nispa. 7 Jinan chay sipaskunaqa jatarispa mecheronkuta alistaranku. 8 Mana allin yuyayniyoq sipaskunataq allin yuyayniyoqkunata niranku: ‘Juj chikan aceiteykichista qoykuwayku, mecheroykun wañurapushanña’, nispa. 9 Jinan allin yuyayniyoq sipaskunaqa niranku: ‘Manapaschá llapanchismanqa aypawasunmanchu. Aswanpas phawaychis vendeqkunamanta rantirakamuychis’, nispa. 10 Paykuna rantiq rishanankukamataq novioqa chayamuran, jinan listo kashaq sipaskunaqa noviowan kuska casarakuy fiestaman jaykuranku, punkutataq wisq’ampuranku. 11 Chay qhepatataq wakin sipaskunapas jamuspa niranku: ‘¡Señor, Señor, kichamuwayku!’, nispa. 12 Noviotaq paykunata niran: ‘Cheqaqtan niykichis: Manan reqsiykichischu’, nispa. 13 “Makilla kashaychis, manan yachankichischu ima p’unchaychus ima horachus chay kananta. 14 “Janaq pacha gobiernoqa kaymanmi rijch’akullantaq: Juj runan karu llaqtaman ripunanpaqña kashaqtin kamachinkunata wajachimuran, jinaspa paykunaman saqeran kaqninkunata. 15 Jujninmanmi qoran pisqa bolsa qolqeta, jujninmantaq iskay bolsata, jujkaqmantaq juj bolsata; sapankamanmi qoran maychus ruway atisqankuman jina. Jinaspan karu llaqtaman ripuran. 16 Pisqa bolsa qolqeta chaskiqmi chaskispa jina riran chaywan negocio ruwaq, jinaspa pisqa bolsa qolqetawan ganaran. 17 Iskay bolsa qolqeta chaskiqpas iskay bolsa qolqetawanmi ganaran. 18 Juj bolsa qolqellata chaskiqmi ichaqa rispa pampata t’oqospa patronninpa qolqenta chaypi pakaran. 19 “Unay tiempomantataq chay kamachikunaq patronninqa kutimuran, jinaspa paykunamanta cuentata mañaran. 20 Jinan pisqa bolsa qolqeta chaskiqqa pisqa bolsa qolqetawan apamuspa niran: ‘Patronníy, pisqa bolsa qolqetan saqewaranki; qhawariy, pisqa bolsa qolqetawan ganaruni’, nispa. 21 Patronnintaq niran: ‘¡Kusapuni, allin kamachi! Qanqa junt’aqmi kanki. Pisi kaqniykunata qhawaspan allinta junt’aranki. Chaymi askha kaqniykunata qhawanaykipaq churasayki. Kunanqa patronniykiwan kuska kusikuy’, nispa. 22 Chayllamanmi jamullarantaq iskay bolsa qolqeta chaskiq kamachi, jinaspa niran: ‘Patronníy, iskay bolsa qolqetan saqewaranki; qhawariy, iskay bolsa qolqetawan ganaruni’, nispa. 23 Jinan patronninqa niran: ‘¡Kusapuni, allin kamachi! Qanqa junt’aqmi kanki. Pisi kaqniykunata qhawaspan allinta junt’aranki. Chaymi askha kaqniykunata qhawanaykipaq churasayki. Kunanqa patronniykiwan kuska kusikuy’, nispa.