E Tupu ua Atu i te Kite

“Kapiti katoa to kotou akarongo ki te . . . kite.”​—2 PETERO 1:5.

1, 2. (a) Eaa taau ka kite na te akaraanga i te au rangi ra? (Roma 1:20) (e) Eaa tikai te maata te tupu anga o to te tangata nei kite?

EAA taau ka kite na te aereanga ki vao i tetai po manea e te poiri, e ka akaraʼi i te marama kaka e te au etu kare e rauka kia tatauia? Ka rauka ia koe kia kite i etai apinga no Tei anga mai i teia au mea ravarai.​—Salamo 19:1-6; 69:34.

² Me te anoano ra koe kia tupu toou kite i te reira, ka kake ainei koe ki runga i te tapoki o toou are e ka akarakaraʼi mei reira mai? Kare paa. Kua taangaanga a Albert Einstein i te reira akatutuanga i tetai tuatau ei akakite i te tika e kare i tupu tikai te kite o te au taineti i te ao katoa e pini ua ake e e meangiti ua to ratou kite i Tei anga maira i te reira.a Kua tata te Taote ko Lewis Thomas e: “Ko te rave anga okotai tei maata roa a te taineti i teianei anere mataiti maata te tupuanga o te taineti ko te kitea anga e e kamakura tikai tatou; e meangiti ua ta tatou i kite no te au mea natura e e iti roa atu oki to tatou marama no te reira.”

3. I teea tu e kapiti, ei te aue i te akamaata anga i te pakari?

³ Noatu rai me ka akapou koe i te toenga atu o toou oraanga noa ua nei i te kimianga i te reira kite, penei ka maata ua atu toou kite i te poto o te oraanga e ka kite meitaki katoa oki e ko ta te tangata taangaanga i te kite kua kotingaia i te tu apa ua e te ‘tu mingi’ o teianei ao. Kua akataka maira Solomona i te reira tumu, i te tataanga: “Te maata ra oki te pakari, te maata katoa ra te manamanata, e ko tei akamaata i tona kite ra, kua akamaata ïa i te aue.” (Koheleta 1:15, 18) Ae, ko te akamaata anga i te pakari kare ra i kapitiia atu ki te au akakoroanga a te Atua ra te kapiti ra i te aue e te manamanata.​—Koheleta 1:13, 14; 12:12; 1 Timoteo 6:20.

4. Eaa te kite tau no tatou kia anoano kia rauka ia tatou?

⁴ Te akaue maira ainei te Puka Tapu e kia kore tatou e manako kia akamaata i to tatou kite? Kua tata maira te apotetoro ko Petero e: “Kia tupu ra te aroa ua ia kotou, e te kite i to tatou Atu ra, i te Ora, ia Iesu Mesia. Ei iaia te kakā i teianei e e tuatatau ua atu.” (2 Petero 3:18) Ka rauka ia tatou e ka tau katoa oki kia ariki i taua akamaroiroi anga e te piri maira kia tatou, te raurau maira kia tupu to tatou kite. Inara eaa taua tu kite ra? Akapeea tatou me akamaata i te reira? Te rave tika ra ainei tatou i te reira?

5, 6. Akapeea ta Petero akaketaketa anga e ka umuumuia kia rauka ia tatou te kite?

⁵ Ko te manako tikai i te rua o te reta a Petero ra ko te akamaataanga i te kite i Tei Anga maira i te ao katoa e pini ua ake e ia Iesu oki. I te akamataanga kua tata aia: “Kia akamaataia mai te aroa ua e te au ia kotou i te kite i te Atua, e to tatou Atu ia Iesu ra. Na te mana Atua nona i oronga mai i te au mea katoa ia tatou, i te tau, i te ora, e te akono i te Atua, no te kite iaia ko tei kapiki mai ia tatou no te kakā e te [tu tika-meitaki, NW].” (2 Petero 1:2, 3) E no reira te kapiti ra aia i te aroa ua e te au ma to tatou kiteanga i te Atua e tana Tamaiti. E mea tau te reira, i te mea ko Tei Anga mai, koia a Iehova ra, ko te tumu maata ia no te kite tikai. Ka rauka i tei mataku i te Atua ra te kite i te au tumu i te marama tika e te rave i te au manako anga tau tikai.​—Maseli 1:7.

⁶ I reira a Petero i raurau ei: “Ka akamaroiroi ua i te kapiti katoa to kotou akarongo ki te [tu tika-meitaki]; e te [tu tika-meitaki] oki, ki te kite; te kite oki, ki te [akatere-uaorai]; te [akatere-uaorai], ki te akakoromaki; te akakoromaki oki, ki te akono i te Atua; Te akono i te Atua oki, ki te aroa taeake; te aroa taeake oki, ki te aroa i te tangata katoa. E tei ia kotou te reira au mea, e te maata ra, na te reira e akakite e, kare kotou i te akatau e te uua kore i te kite i to tatou Atu ia Iesu Mesia ra.” (2 Petero 1:5-8, akaaite NW.)b I te pene i muri maira, ka tatau tatou e na te akonoanga i te kite e tauturu i te au tangata kia ora i te akaviivii anga o teianei ao. (2 Petero 2:20) Kua akataka meitaki maira Petero e ko te aronga e riro maira ei Kerititiano ka anoano i te kite, mei te aronga katoa oki te tavini ra ia Iehova. Ko koe ainei tetai tei roto i tetai o eia nga turanga?

E Apii, e Akamanako Akaou, e Taangaanga

7. Na teea mataara i raukai i te aronga e manganui te kite tikai i te au tuatua mou akatumu anga no te Puka Tapu?

⁷ Penei te apii ra koe i te Puka Tapu ma te Au Kite o Iehova no te mea te kite ra koe i te tangitangi o te tuatua mou i ta ratou tuatua. E okotai taime i te epetoma, no tetai ora, ka uriuri manako koe i tetai tumu no te Puka Tapu ma te rave anga i tetai tauturu mei te puka Ka Rauka ia Koe te Ora Mutukore i Paradaiso i te Enua Nei. E meitaki maata ia! Kua rauka te kite tikai i te aronga e manganui tei apii ra ma te Au Kite o Iehova. Inara, eaa te ka rauka ia koe i te rave kia akamaata atu i toou kite i taau uaorai e apii ra? Teia etai au manako.c

8. I te teateamamao anga no te apii, eaa ta tetai te apiiia ra ka tau kia rave e maata atu ei tona kite?

⁸ I mua ake ana, ia koe e teateamamao ra no taau apii, e akara matatio i te au tumu te ka uriuri manakoia. Tera te tu ka akaraia te tumu tuatua o te pene, nga tumu rikiriki, e te au tutu katoa tei akonoia ei akatutu anga i te reira tumu. Ei reira, ia koe e tatau ana i tetai parakarapa me kare tuanga o taua puka ra, e kimi i te au manako akamarama e te au tuatua tapu ei turu, ma te akairo anga i raro ake me kare akakite anga i te reira. Ei akara anga me kua kite koe i te au tuatua mou tei taikuia, e tamata i te pau i te au uianga o te au parakarapa ke ke ra. I te raveanga i teia, e tauta i te akapapa i te au pauanga na roto i taau uaorai au tuatua. I te openga ra, e akamanako akaou i tei apiiia ra, ma te tautaanga kia maaraia te au tumu maata e te au taumaro anga ei turu.

9. Akapeea te akonoanga i te au manako uriuriia no te apii i te tauturu anga i tetai kia kite?

⁹ Ka rauka ia koe kia manakonako i te akamaata i to kite me ka akono koe i teia au manakoanga. No teaa ra? Ko tetai tumu no te mea te rave ra koe i teia ma te anoano tikai kia kite koe, mei te teateamamao anga rai i te one. Na te rauka anga te manako katoa e te kimi anga i te au tumu maata e te au tu manako anga ke ke, ka kite koe i reira e akapeea te pirianga o te au tumu rikiriki ki te tumu maata me kare te manako tikai. Na te akamanako akaou anga e tauturu ia koe kia maara i taau i apii ana. Eaa te ka tauturu ia koe i muri maira, i te taime te apii ra koe i te Puka Tapu?

10. (a) Eaa i kotingaiaʼi te puapinga o te tuatua taokioki anga i te au tumu me kare akakite anga ou ra? (e) Eaa te o atura ki te “taporoporo anga tuatau no te akamaara anga”? (ng) Akapeea te au tamariki Iseraela i puapingaiaʼi i te akamanako taokioki anga?

¹⁰ Kua kite te aronga karape i te pae o te apii i te puapinga o te akamanako akaou anga ma te akakoro anga tikai. Kare teia i te tuatua ua anga, mei taau i tamata ana i te ngai apii ra ia koe i apii ra i tetai ingoa, i tetai tumu, me kare manako na te taiku ua anga. Inara, i kite ainei koe e, kare i roa kua ngaropoina ia koe taau i tuatua ana, e kua ngaro ke i toou manako? No teaa ra? Ko te tuatua ua anga i tetai tuatua ou me kare tetai tumu ka riro ei uianga, e ka riro te tupuanga ei mea poto ua. Na teaa e taui i te reira? Na toou anoano tikai kia kite koe e tauturu mai. Ko tetai taviri na te akamanako akaou anga ma te akakoro anga tikai. I etai miniti i muri ake i toou kite anga i tetai tumu manako, i mua ake ka ngaro ei te manako, e tamata i te taoki akaou mai mei roto ia koe uaorai i taau i kite ra. Kua tapaia teia e e “taporoporo anga tuatau no te akamaara anga.” Na taau akamaroiroi anga i toou manako i mua ake ka ngaro ke atu ei, ka akatere atu koe i te roa o te mou anga. I Iseraela, e mea anoanoia kia apii marie akaou te au metua i te au akauenga a te Atua ki ta ratou au tamariki. (Deuteronomi 6:6, 7) Te aite anga o te “apii marie akaou” kia apii na te taokioki akaou anga. Penei, e manganui o taua au metua ra kua akakite atu i te au ture ki ta ratou tamariki na mua; i muri akera kua taiku akaou atura i taua akakite anga ra; e i muri mai kua ui atura i ta ratou tamariki e eaa ta ratou i kite.

11. Eaa te ka rauka kia raveia i te tuatau apiianga Puka Tapu ei akamaata atu i te kite anga?

¹¹ Me te rave ra tetai Kite i te apiianga Puka Tapu kia koe, penei ka tauturu aia ia koe kia kite na te tamanako anga i etai tuatau akatakaia i te apiianga ra. Kare teia i te peu tamariki ua. E apiianga karape ia te ka akatupu i te kiteanga, e no reira e rave mataora marie i te au tuatau akatakaia no te akamanako akaou anga. E, kia tae ki te openga o te apii, e rave i te akamanako akaou anga openga e pau ei koe mei toou manako maira. Penei ka akataka mai koe na taau uaorai au tuatua, i te au tumu mei taau ka rave i te apiianga i tetai atu tangata ke ra. (1 Petero 3:15) Na teia e tauturu kia riro taau i apii ana ei tuanga no toou maara anga no te tuatau roa.​—Akaaite Salamo 119:1, 2, 125; 2 Petero 3:1.

12. Eaa ta tetai te apiiia ra ka tau kia rave ei akameitaki atu i tona maara anga?

¹² Ko tetai atu takainga ei tauturu ia koe, i roto i te ra okotai me kare e rua, e tuatua atu koe i taau i kite ki tetai ke ra, penei ki toou oa i te apii, te oa angaanga, me kare tetai i te ngutuare i te pae mai ia koe ra. E taiku koe i te tumu tuatua ka karangaʼi e te anoano ua ra koe kia kite me te maaraara ra koe i te au tumu manakoanga me kare te au irava turuanga no te Puka Tapu maira. Penei ka akakeu te reira i te manako o tetai ke ra. Noatu rai e kare e pera, ko te rave anga i te tuatua akaou anga i te apinga ou taau i kite i muri ake i te ra okotai me kare nga ra e rua ka akanoo te reira i toou maaraara anga. Na reira ka kite tikai koe i te reira, na te raveanga i ta 2 Petero 3:18 i raurau maira.

Apiianga Tika Tikai

13, 14. Eaa tatou ka tau ei kia anoano i te rave kia maata atu i to te rauka ua anga te kite e te maara ua anga i te au tumu akakiteia maira?

¹³ E tere atu te apiianga, i to te tauru ua anga i etai au tumu tika ki roto i te manako me kare te akamaaraara anga i etai akakiteanga. Kua rave te au tangata akonoanga i to Iesu tuatau i te reira i ta ratou au pure taokioki ua ra. (Mataio 6:5-7) Inara eaa te akatupu anga kia ratou a te akakiteanga? I akatupu mai ainei ratou i te au ua tuatua tika? Kare rava ia. (Mataio 7:15-17; Luka 3:7, 8) Ko tetai tuanga o te manamanata no te kore te kite i tomo ki roto i to ratou ngakau ei akatupu i te meitaki kia puapinga.

¹⁴ Kia tau ki ta Petero, e mea tika kia tuke te au Kerititiano, i reira ra e i teianei katoa oki. Kua raurau maira aia kia tatou kia kapiti ki to tatou akarongo i te kite ra ei tauturu ia tatou kia kore e rave kore i te angaanga me kare kia akatau e te uua kore. (2 Petero 1:5, 8) E tikai teia i te tuanga ia tatou nei, ka tau tatou kia anoano kia tupu kia maata taua kite ra e kia anoano kia tupu oonu te reira ki roto ia tatou, kia tukia a roto rava ia tatou nei. Penei kare te reira e tupu ana i te au taime ravarai.

15. Eaa te manamanata tei tupu ki tetai papaki o te au Kerititiano Epera ra?

¹⁵ I to Paulo tuatau ra e manamanata to te au Kerititiano Epera no te reira tu. I te mea e ngati Iuda, e manga kite to ratou i te Au Tuatua Tapu. Kua kite ratou ia Iehova e etai o tana au umuumu anga. I muri maira kua kapiti katoa ratou i te kite i te Mesia, kua akono i te akarongo, e kua papetitoia ei Kerititiano. (Angaanga 2:22, 37-41; 8:26-36) I te au marama e te au mataiti i muri mai, kua aere ratou ki te au uipaanga Kerititiano, i reira kua rave i te tatauanga tuatua tapu e te paupau anga. Inara, kare tetai papaki i tupu te kite. Kua tata a Paulo e: “Naringa oki mei teianei kua riro kotou ei orometua, kua tika ïa i te roa; e tenana kia apii akaouia rai kotou i te apiianga mua o te tuatua a te Atua e tikaʼi; e kua riro io nei kotou mei te aronga e tau ia ratou te u, eiaa te kai pakari.” (Ebera 5:12) Akapeea te reira i tupu ei? Penei katoa oki ka tupu te reira kia tatou?

16. Eaa te pemaporota, e eaa tana akatupu anga ki te au ngangaere ra?

¹⁶ Ei akatutu anga, e akamanako i te pemaporota (permafrost), koia te enua tamou ra te anu i te Aratika e i etai atu ngai tei raro iora tona vaito anga avereti i te vai anu tokaia. Kua anuia te ngai one, te au toka, e te vai o te enua e kua riro mai ei papa ketaketa okotai ua, i etai tuatau e tae roa te oonu ki te 900 mita. I te tuatau akau, penei ka tavai ko te one enua anake o runga ra (tei tapaia ko te papa tauiia). Inara, ko te mea matauia no teia one angiangi ua no te one tei paruparu maira kua riro mai ei vari no te kore te vai e tae ki roto i te pemaporota i raro iora. Ko te au ngangaere e tupu ra i runga roa i te ngai angiangi e putuputu te meangiti ua e te ­akaaka; kare to ratou aka e tomo ki roto i te pemaporota ra. Penei ka manako ua koe, ‘eaa te pirianga o te pemaporota ki te tupuanga o toku kite i te tuatua mou o te Puka Tapu ra?’

17, 18. Akapeea te pemaporota e tona papa one enua angiangi i te akatutu anga i tei tupu ki tetai papaki o te au Kerititiano Epera ra?

¹⁷ E akatutu anga tau tikai te pemaporota i te turanga o tetai kare ra tona mana kite i rava te tauruanga te maaraanga, e te taangaanga i te kite tika tikai. (Akaaite Mataio 13:5, 20, 21.) Penei e kite to te reira peretana i te apii i etai au tumu tuke tuke, kapiti katoa te tuatua mou o te Puka Tapu. Kua apii aia “i te apiianga mua o te tuatua a te Atua” e penei kua tau kia papetitoia, mei taua aronga Kerititiano Epera ra. Inara, penei kare aia i akono kia “aere [aia] ki mua i te pakari mou ra,” kia mamao atu “te tuatua mua o te Mesia.”​—Ebera 5:12; 6:1.

¹⁸ E akamanako ana i tetai papaki o taua aronga Kerititiano ra i te au uipaanga o te anere mataiti mua ra. I reira ratou e te ara katoa ra oki, inara i o atu ainei to ratou manako ki roto i te apiianga? I tupu tikai ainei to ratou kite ma te anoano maata? Kare paa. Ko te aronga kite kore, ko tetai ua atu pirianga ki roto i te au uipaanga kua raveia na roto ua i te tu o te one enua angiangi ra, ko raro iora e tu vai toka anu oonu ra. Kare e tomo te aka o te au tuatua mou pakari e te ngata, ki roto i teia ngai pemaporota o te manako ra.​—Akaaite Isaia 40:24.

19. Penei na teea tu te au Kerititiano kua roa i teia tuatau te riro anga mei to te au Kerititiano Epera ra?

¹⁹ E aiteite katoa te tu ki to tetai Kerititiano i teia tuatau nei. Iaia i te au uipaanga ra penei kare aia e akono i taua au atianga ra ei akamaata i tona kite. Ka peea te rave kapitianga i te reira? No tetai te ou ra me kare te mapu ra kia inangaro i te tatau i tetai irava tuatua tapu me kare kia tuatua i tetai pauanga i roto i te au tuatua o te parakarapa ra penei ka riro te reira ei tauta anga maata, ei akaata anga i tetai akono anga meitaki i te ka rauka iaia. Inara kua akakite maira Paulo e ko etai ke atura, i te manako anga i te tuatau e au Kerititiano ratou, kua tau ratou kia tupu kia maata atu i te tuanga mua o te rave anga i te pauanga me te anoano ra ratou kia akamaata atu i to ratou kite.​—Ebera 5:14.

20. Eaa te akara matatio anga ia tatou uaorai te ka tau tatou tataki tai kia rave?

²⁰ Me kare i tupu kia maata atu ta te Kerititiano kua roa, i te tatau ua anga i te irava Puka Tapu me kare pauanga mei roto tika mai i te parakarapa, penei no ko mai tana tuatua anga i te “one enua angiangi” o runga i tona manako ra. E uipaanga i muri ake i te uipaanga te ka raveia ma te oonu o tona tu manako i te vai ua anga i roto i tetai turanga anu mei te vai toka rai, ei rave ua atu anga i ta tatou akatutu anga i te pemaporota. Ka tau tatou kia ui ia tatou uaorai: ‘Mei te reira ainei toku tu? Kua tuku ainei au i tetai tu manako pemaporota kia tupu mai? Akapeea toku matakite e te manako anoano i te apii anga?’ Noatu rai me kare tatou e pumaana i ta tatou uaorai pauanga tiratiratu, ka rauka ia tatou i te akamata i teianei i te au takainga kia akatupu i te kite.

21. Eaa te au takainga tei uriuri manakoia i mua akenei te ka rauka ia koe i te rave no te teateamamao anga e te aere anga ki te au uipaanga?

²¹ Ka rauka ia tatou tataki tai te akono i te au manako i akakiteia maira i te parakarapa 8. Kare e no te roa to tatou kapiti anga ma te putuputuanga, ka rauka ia tatou i te tuku i te tika kia tauta ua atu kia pakari e kia maata atu te kite. No tetai papaki ka anoanoia kia tere atu te teateamamao anga maroiroi no te au uipaanga, penei na te rave akaouanga i te au ravenga tei aruia ana i te au mataiti i topa e kua kore marie atura. Ia koe e teateamamao ra, e tamata i te akataka e eaa nga tumu maata e kia kite i nga irava tuatua tapu tei taikuia ra ei akatupu i te au tu manako. E kimi i etai akara anga ou me kare etai aiteanga i roto i te tumu tuatua apiiia ra. Mei te reira katoa oki, i te uipaanga ra, e tauta i te akono i roto ia koe uaorai te au manako i taikuia ra i nga parakarapa 10 e te 11. E tamata kia matakite te manako, mei te mea rai e kia veravera te vaito o toou ra manako. Na te reira e kopae ke atu i tetai ua atu tu no te “pemaporota” kia kore e o mai ki roto; na teia manako anga pakari oki e tavai atu i te au tu “vai toka anu” tei tupu mai i mua akera.​—Maseli 8:12, 32-34.

Te Kite, e Tauturu Kia Uua Mai

22. Akapeea tatou ka puapingaiaʼi me ka rave tatou i te akamaataanga i to tatou kite?

²² Akapeea tatou tataki tai e puapingaiaʼi me ka akono tatou i teia tumu kia tupu ua atu i te aroa ua e te kite o to tatou Atu e to tatou Ora ia Iesu Karaiti? Na to tatou tauta anga pakari kia vai matakite ua to tatou au mana no te manako, kia papa no te tauru anga i te kite, ta te au ua ou o te au tuatua mou ngata o te Puka Tapu ra te ka tuku atu i te au aka oonu ki raro, e ka tupu to tatou kite kia maata e ka riro ei mea tamouia. Ka aite ia ki ta Iesu i tuatua ra i nga akatutuanga tuke tuke no te ngakau ra. (Luka 8:5-12) Ko te au ua tei topa ki runga i te ngai one meitaki ra ka tupu maroiroi to ratou au aka ei turu kia tupu tei ruruia ra e ka uua mai e ka maata oki te ua.​—Mataio 13:8, 23.

23. Eaa te au tupu anga te ka rauka mai me ka tuku tatou ia 2 Petero 3:18 ki roto i to tatou ngakau? (Kolosa 1:9-12)

²³ E manga tuke ua ta Iesu ra akatutuanga, inara e aiteite te au tupuanga memeitaki ki ta Petero i taputou maira: “E kia tupu te reira, ka akamaroiroi ua i te kapiti katoa to kotou akarongo ki te [tu tika-meitaki]; e te [tu tika-meitaki] oki, ki te kite . . . E tei ia kotou te reira au mea, e te maata ra, na te reira e akakite e, kare kotou i te akatau e te uua kore i te kite i to tatou Atu ia Iesu Mesia ra.” (2 Petero 1:5-8, akaaite NW.) Ae, ka tauturu to tatou tupu anga i te kite kia uua mai tatou. Ka kite tatou e ka maata roa atu te mareka anga i te akono anga kia maata ua atu te kite. (Maseli 2:2-5) Ko taau ka apii ka maaraia e koe e ka riro ei mea puapinga ia koe e apii ra ia etai atu kia riro mai ei pipi. Na teia mataara katoa oki, ka maata atu taau ka uua mai e ka akakaka mai i te Atua e tana Tamaiti katoa oki. Kua akaoti maira a Petero i te rua o tana reta: “Kia tupu ra te aroa ua ia kotou, e te kite i to tatou Atu ra, i te Ora, ia Iesu Mesia. Ei iaia te kakā i teianei e e tuatatau ua atu.”​—2 Petero 3:18.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei Ia Koe?

◻ Eaa koe i tau ei kia manako i te akamaata anga i toou kite?

◻ Akapeea e raukai i tetai tangata te apii ouia ra i te Puka Tapu, kia maata atu te puapinga i tana apii anga?

◻ Eaa te tu kino te ka anoano koe kia kopae ke, mei tei akatutuia maira e te pemaporota?

◻ Eaa koe i tau ei kia tuku i te tika kia akamaata atu i toou kite?

[Tutu i te kapi 15]

E manamanata ainei toku i te manako pemaporota?