Kare Rava a Iehova i Akaruke Ana ia Matou

AKAKITEIA E NASHO DORI

E vira maunga meangiti a Mbreshtan i Arapania apatonga, kare e mamao ana mei ia Ereni. Kua anauia au i reira i te 1907. I toku rima mataiti anga, kua akamata au te aere atu ki te apii Ereni, inara kua tamanamanataia taku apiianga i te tomo anga te au vaeau Itale ia Arapania i te tuatau o te Tamaki I o Teianei Ao. I muri mai i te tamaki, kua oki akaou au ki te apii inara i roto i te reo Arapania.

NOATU kare toku nga metua i te nga tangata akonoanga, kua akono ra raua i te au peu a te Akonoanga Otototi Arapania. E orometua toku angakara ruau i Mbreshtan, no reira kua angaanga au ki roto i te are pure e kua kite au e eaa tei tupu ana i reira. Kua akara anga puapinga kore te au rave anga matauia, e kua tamanata te tu pikikaa iaku.

Te aruanga i te peu matauia o te reira ngai, kua iki toku nga metua i tetai vaine ou naku kia akaipoipo. No ko mai a Argjiro i tetai vira i te pae mai o Grabova, e kua akaipoipo maua i te 1928, i tona 18 mataiti.

Apiianga i te Tuatua Mou Puka Tapu

Vaitata rai i te reira tuatau kua kopekope au no runga i te Akonoanga Otototi ki tetai katini tei atoro ra mei te Unaite Teite. “I Marike, vaitata mai i toku kainga,” i pau mai ei aia, “te vaira tetai pupu tangata kare o ratou are pure, inara te apii ra ratou i te Puka Tapu.” Te manako no te apiianga i te Puka Tapu ma te kore e are pure kua rekaia e au. No reira kua pati au me ka rauka iaia te tuku mai i etai au puka Puka Tapu naku.

Kua ngaropoina tikai iaku ta maua i pukapuka ana tae roa i tetai mataiti i muri mai te rauka anga iaku i tetai apinga mei Milwaukee mai, Wisconsin. I roto i reira tetai puka The Harp of God i te reo Arapania e Te Punanga Tiaki i te reo Ereni. Kua akara au i roto i te puka e kua kite atu i tetai taikuanga ki te ekaretia. Kua riri au i te reira. ‘Kare au e inangaro kia piri atu ma tetai akonoanga,’ i tuatuaʼi au kiaku uaorai. No reira kare au i tatau meitaki ana i te puka.

I te 1929, kua tomo au ki roto i te nuku vaeau e kua tonoia ki te oire o Tiranë, te kapitara o Arapania. I reira kua aravei au ia Stathi Muçi, te tatau ra i te Puka Tapu Ereni. “E aere ana koe ki te pure?” kua ui atu au. “Kare,” i pau mai ei aia. “Kua akaruke au i te are pure. Ko au tetai o te Aronga Apiipii Puka Tapu.” Kua aere atu maua ko tetai tangata vaeau ki te uipaanga e Stathi i te Tapati. I reira kua apii au e kare te ekaretia mou e e are me kore e akonoanga, mari ra kua akatupuia te reira e te au tavini akatainuia o Karaiti. I teianei kua marama au e eaa ta The Harp of God e tuatua ra.

Kua oki atu a Nasho Idrizi e Spiro Vruho ki Arapania mei te Unaite Teite i rotopu i te au mataiti 1920 e kua akatotoa atu i te au tuatua mou Puka Tapu ta raua i apii ra i reira. Kua akamata au i te aere atu ki te au uipaanga i Tiranë, e pera katoa ma tetai Aronga Apiipii Puka Tapu. Kare i roa ana kua kitea puia e au e kua kitea e au ta Iehova akaaerenga. No reira ia Aukute 4, 1930, kua papetitoia au i roto i tetai kauvai i te pae mai.

I muri ake kua oki atu au ki Mbreshtan no te aruaru i taku angaanga maani anga tamaka. Inara te mea puapinga atu, kua akamata katoa au i te tua aere ma tetai atu i te au tuatua mou Puka Tapu taku i apii. Ka akakite atu au kia ratou: “Kare a Iesu Karaiti e mei te au tutu i roto i te are pure. Te ora nei aia!”

Tutu Aereanga Noatu te Patoi Anga

Kua mou a Ahmed Bey Zogu i te mana akaaere i te 1925, kua akariro aia iaia uaorai e ko te Ariki ko Zog I i te 1928, e kua tutara tae ua atu i te 1939. Kua oronga tona minita o te au tika anga tangata i te tika no ta matou angaanga Kerititiano. Noatu rai, kua tupu rai te au manamanata kia matou. Kua tupu teia no te mea e pirianga vaitata ra to Musa Juka, te minita o te au mea o roto, ma te pope i Roma. Kua akaue a Juka e kia akamanaia e toru ua au akonoanga​—te Mutiremi, Otototi, e te Katorika Roma. Kua tauta te akava i te rave i ta matou au puka e te tapu i ta matou angaanga tutu aereanga, inara kare ratou i manuia ana.

I te tuatau o te 1930 ra, e atoro putuputu ana au ia Berat, e oire mamaata i Arapania mei reira i akaaere ei a Mihal Sveci i ta matou angaanga tutu aereanga. Kua akapapa matou i te au tere tutu aereanga i roto i te au enua. E tai taime kua tonoia au ki te taoni o Shkodër no nga epetoma e rua, e kua rauka iaku i te akaruke ma te maata te au puka. I te 1935 kua tutaki matou e ei pupu i tetai pati kia tutu aere i roto i te taoni o Këlcyrë. I reira kua akapapaia tetai tere tutu aereanga o Arapania no te au taoni o Përmet, Leskovik, Ersekë, Korçë, Pogradec, e Elbasan. Kua oti ia matou te tutaka i Tiranë i mua ua ake no te akono i te Akamaaraanga i to Karaiti matenga.

Na te au putunga kai i te pae vaerua i tauturu ia matou kia maroiroi i te pae vaerua, no reira kare rava matou i manako e kua akarukeia matou. Mei te 1930 ki te 1939, kua rauka putuputu iaku te Punanga Tiaki i te reo Ereni. Ko taku akakoroanga katoa kia tatau i te Puka Tapu e tai ora i te ra tataki tai, taku i rave no etai 60 mataiti i mua ake ka kinokino ei toku nga mata. I ou ua akenei ka raukaʼi te Puka Tapu katoa i roto i te reo Arapania, no reira te rekareka nei au e kua apii au i te reo Ereni i toku tamariki anga. Kua apii katoa tetai Au Kite Arapania i taua au tuatau ra i te tatau i te reo Ereni e raukaʼi ia ratou te tatau i te katoa anga o te Puka Tapu.

I te 1938, kua papetitoia a Argjiro. I te 1939 e itu o ta maua tamariki e tai ngauru i anauia mai. Ma te maromaroa, e toru o ta maua tamariki e itu i mate i to ratou ou anga.

Au Tu Ngata i te Tamaki II o Teianei Ao

Ia Aperira 1939, i mua ua ake i te akamataanga o te Tamaki II o Teianei Ao, kua tamaki atu te au pupu Vatiti Itale ia Arapania. Kare i roa ana i muri ake kua araiia te angaanga a te Au Kite o Iehova, inara kua tamou ua atu tetai pupu meangiti vaitata e 50 aronga tutu aere i te Patireia i te tutu ua atu. Kua raveia etai 15,000 o ta matou au puka e te au puka rikiriki e kua takoreia i te tuatau o te Tamaki II o Teianei Ao.

E pia vairanga maatamaata ta Jani Komino no te au puka tei tapiriia atu ki tona kainga. Te kite anga te au pupu Itale e neneiia ana te au puka i te Unaite Teite, kua riri tikai ratou. “E aronga akakite anga tamaki kotou! E patoi ana te Unaite Teite ia Itale!” i na ratou ei. Kua tapekaia te au taeake ou e te maroiroi ko Thomai e Vasili Cama, e i te kiteaia anga no ko mai te au puka ta raua e tua ra ia Komino, kua tapeka katoaia aia. Kare i roa ana kua patiia au e te akava no tetai uiui anga.

“Kua kite ainei koe i teia au tangata?” i ui mai ei ratou.

“Ae,” kua pau atu au.

“E angaanga ana koe ma ratou?”

“Ae,” kua pau atu au. “E Au Kite o Iehova matou. Kare matou e patoi i te au kavamani. E turanga neutara to matou.”

“E tua aere ana koe i teia au puka?”

Te pau anga au e ae, kua tapekaia toku rima e ratou, e kua tukunaia au ki roto i te are auri ia Tiurai 6, 1940. I reira kua piri atu au ki tetai atu e rima mei toku vira​—ko Josef Kaci, Llukan Barko, Jani Komino, e te au tungane Cama. Iaku i roto i te are auri kua aravei atu matou e toru Au Kite​—ko Gori Naçi, Nikodhim Shyti, e Leonidas Pope. Kua kononinoni te katoatoa ia matou e iva i roto i tetai pia 1.8 e te 3.7 mita!

I muri ake i etai ra tokoiti ua, kua tavivi kapipitiia matou e kua apainaia atu ki te oire o Përmet. E toru marama i muri mai kua tukuia atu matou ki te are auri i Tiranë e kua mouria atu no tetai varu marama ma te kore e akarongoanga.

I te openga ra, kua tu matou ki mua i tetai akava anga vaeau. Kua akautungaia te Taeake ko Shyti e au e 27 marama, te Taeake ko Komino e 24 marama, e tetai atu kua akarangatiraia i muri ake i te 10 marama. Kua tukunaia atu matou ki te are auri Gjirokastër, i reira kua tauturu te Taeake ko Gole Flloko no to matou tukuna angaia i te 1943. I muri ake kua noo atu to matou ngutuare tangata i roto i te oire o Përmet, i reira kua riro mai au ei akaaere no tetai putuputuanga meangiti.

Noatu rai kua araiia ta matou angaanga e te tupu ua atura te Tamaki II o Teianei Ao i roto i te au enua takapini ia matou, kua tamou ua atu matou no te rave i te ka rauka ia matou no te rave te akatupuanga i ta matou angaanga no te tutu aere i te tuatua o te Patireia. (Mataio 24:14) I te 1944 e 15 Au Kite te katoa anga tei tukunaia i roto i te are auri. Inara, i teia au tuatau ngata, kare rava matou i manako ana e kua akarukeia e Iehova.

Timataia no Runga i te Maro Anga o te Tu Neutara

Noatu kua akamutu te tamaki i te 1945, kua tamou ua atu to matou au tu ngata e kua kino rava atu. Kua maroia te voti anga kia raveia i te tuatau o te iki anga ia Titema 2, 1946. I tetai ua atu tei akaao no te patoi kua tamanakoia ei enemi no te reira Teite. Kua akamata te aronga i roto i ta matou putuputuanga i Përmet te ui e, “Eaa ta tatou ka rave?”

“Me irinaki koe kia Iehova,” i pau atu ei au, “kare koe e ui mai kiaku e eaa te ka raveia. Kua kite takere koe e au tangata neutara to Iehova iti tangata. Kare ratou e no teianei ao.”​—Ioane 17:16.

Kua tae mai te tuatau no te iki anga, e kua aere mai te au komono kavamani ki to matou kainga. Kua akamata ratou ma te maru, “E ka inu kapu kaope tatou e oti ka pukapuka ei. Kua kite ainei koe e eaa teia ra?”

“Ae, i teia ra te raveia nei te iki anga,” i pau atu ei au.

“Kia taviviki koe, te openga ka tureti koe,” i na tetai tangata opita ei.

“Kare, kare au e te parani nei no te aere atu. Ta matou voti anga no Iehova ua,” i pau atu ei au.

“Me ko tena ia, e aere mai e voti no tei patoi.”

Kua akamarama atu au e turanga neutara tikai to te Au Kite o Iehova. I te kite meitakiia anga to matou turanga, kua tukuia te taomi anga maata ki runga ia matou. Kua akaueia matou auraka e rave i ta matou au uipaanga, no reira kua akamata matou i te aravei muna.

Oki Anga ki to Matou Vira Kainga

I te 1947 kua oki atu toku ngutuare tangata e au ki Mbreshtan. I muri poto ua ake, i tetai aiai anu tikai o Titema, kua patiia au ki te opati o te Sigurimi (akava muna). “Kua kite ainei koe eaa ra au i pati atu ei ia koe?” i ui mai ei te tangata opita.

“Te tamanako nei au e penei kua rongo ana koe i tetai au akaapa anga iaku,” i pau atu ei au. “Inara te karanga ra te Puka Tapu e ka riri te ao ia matou, no reira kare te au akaapa anga e tapoitirere ana iaku.”​—Ioane 15:18, 19.

“Eaa koe e tuatua mai i te Puka Tapu kiaku,” i pau riri mai ei aia. “Ka motoia atu e au toou katu.”

Kua akaruke te tangata opita e tona au tangata inara kua karanga mai kiaku kia tu ki vao i roto i te anu. I muri maira kua kapiki mai aia iaku kia aere mai ki roto i tona opati e kua akaue mai iaku e auraka e akono i te au uipaanga i roto i to matou kainga. “E ia aronga e noo ra i roto i toou vira?” i ui mai ei aia.

“E tai anere e rua ngauru,” i pau atu ei au.

“Eaa ta ratou akonoanga?”

“E Otototi Arapania.”

“E koe ainei?”

“E Au Kite o Iehova au.”

“E tai anere e rua ngauru tangata te aere ra i tetai mataara e ko koe ki tetai?” I reira kua akaue mai aia iaku kia tutungi i te au kanara i roto i te are pure. I te karanga anga au e kare au e rave i te reira, kua akamata aia i te papa iaku i te rakau. Vaitata rai i te ora tai i te popongi i toku tukunaia anga i te openga ra.

Tipuia te Tukuanga i te Au Puka

I muri ake i te ope anga te Tamaki II o Teianei Ao, kua rauka akaou ia matou Te Punanga Tiaki na roto i te mere, inara i te openga ra kare te au makatini i tuku akaouia mai. E oti, i te ngauru i te po, kua patiia au e te akava muna kia aere mai ki tona opati. “Kua tae mai tetai makatini i te reo Ereni,” kua akakiteia mai kiaku, “e te inangaro nei matou ia koe kia akamarama mai i te reira.”

“Kare au e kite meitaki roa ana i te reo Ereni,” i tuatua atu ei au. “E kite meitaki atu toku tangata tupu i te reira. Penei ka rauka iaia te tauturu ia koe.”

“Kare, te inangaro nei matou ia koe kia akamarama mai i teia,” i tuatuaʼi tetai tangata opita iaia e tuku maira i etai au kopi o Te Punanga Tiaki i te reo Ereni.

“A, naku tena au mea!” i pau atu ei au. “Ae, ka rauka iaku te akamarama atu i teia. Kite koe, no ko mai teia au makatini i Brooklyn, New York. Tei reira e kiteaʼi te opati maata o te Au Kite o Iehova. Ko au tetai o te Au Kite o Iehova. Inara i te akara anga kua tarevake ratou i te tuku anga no te ngai nooanga. Tika anga tikai kia tukuia mai teia au makatini kiaku, kare e kia kotou.”

Kare ratou e oronga mai i te au makatini kiaku, e mei tei reira tuatau tae mai i te 1991, tere atu i te 40 mataiti i topa, kare i rauka ana ia matou tetai au puka Puka Tapu i Arapania. I taua au mataiti, kua tamou ua atu matou no te tutu aere, i te taangaanga ua i ta matou au Puka Tapu. Vaitata e 20 Au Kite tei tukuia i roto i te are auri i te 1949; etai kua akautungaia e rima mataiti.

Kua Akamaataia te Au Tu Ngata

I te tuatau o te 1950 ra, kua akaueia te au tangata kia apai i te au pepa akakite anga i te akaarianga e te turu ra ratou i te nuku vaeau. Inara kua patoi te Au Kite o Iehova no te apai i taua au pepa akakite anga. No teianei, kua pou i te Taeake ko Komino e au i tetai rua marama i roto i te are auri.

I taua tuatau ra kua akatika te Teite i te vai anga o te akonoanga, no reira kua rauka ia matou tetai tu rangatira. Inara, i te 1967 kua arai pouroaia te au akonoanga, te akariro tikai ia Arapania e ei enua tikai irinaki kare e Atua. Kua tamou ua atu te Au Kite i te tauta no te akono i ta ratou au uipaanga, inara kua ngata mai te reira. Kua tui etai ia matou i tetai poketi i roto i to matou auvaro pereue e raukaʼi ia matou te uuna i tetai Puka Tapu meangiti. I reira ka aere matou i te ngai koro no te tatau i te reira.

Kua mou te Au Kite i Tiranë, e kua akautungaia e toru e rima mataiti i roto i te au puakapa angaanga i te ngai mamao. Tei tupu mai, kua mamae to ratou au ngutuare tangata. Ko tera ia matou mei tetai au vira mamao meangiti kare i tukuia atu no te mea kare matou i manakoia ei tamataku anga maata. Inara kua taki atu to matou tu neutara ki te akaatea anga i to matou au ingoa mei te au akapapaanga kai. No reira, kua ngata tikai te oraanga. Pera katoa, kua mate akaou e rua o ta maua tamariki. Inara kare rava maua i manako e kua akarukeia e Iehova.

Kua maata te mataku i Arapania. Kua akaraia te katoatoa, e kua tata te au akava muna i te au ripoti no runga i tetai te akaao ra no te akakite i tetai manako tuke atu mei tera o te pupu te tutara ra. No reira kua matakite tikai matou no te tataanga i tetai au ripoti no runga i ta matou angaanga. Kare e rauka ia matou no te aravei i te akamaroiroi anga i te pae vaerua i roto i te au pupu i maata atu e rua me kore e toru. Noatu rai, kare rava matou i akamutu ana no te tutu aere.

I tetai tauta anga no te akatupu i te oripu anga i rotopu i te au taeake, kua akatotoa te akava muna i tetai tuatua pikikaa e e tangata aroro tetai Kite rongonui i Tiranë. Kua akatupu teia i etai kia ngere te irinaki anga e kua tamanamanata i to matou tu taokotai. No te mea kare e au puka Puka Tapu ou akenei e kare e aravei anga ma to Iehova akaaerenga kitea uaia, kua tuku ua atu tetai ki te mataku.

Kapiti atu, kua akatotoa te au mana taoonga te tuatua pikikaa e ko Spiro Vruho, e tangata pakari Kerititiano akangateiteiia i Arapania, kua tamate iaia uaorai. “Kite koe,” i na ratou ei, “kua tuku ua atu rai a Vruho.” I muri mai kua kiteaia e kua taiaia te Taeake ko Vruho.

I te 1975, kua noo maua ko Argjiro ki ta maua tamaiti i Tiranë no tetai marama tokoiti ua. I te tuatau o te iki anga, kua maro te au mana taoonga i roto i te oire ia maua na te tamatakuanga: “Me kare koe e voti, ka apai ke matou i te angaanga a taau tamaiti.”

“I roa ana taku tamaiti i tana angaanga vaitata e 25 mataiti,” i pau atu au. “E au rekoti uaorai ta kotou no runga iaia e tona ngutuare tangata. Kare au i voti ana tere atu i te 40 mataiti. Tei roto teia au akakite anga i te au rekoti o te aronga angaanga. Me kare te reira, kare ta kotou au rekoti i akapapaia. Me tei roto te reira i ta kotou au rekoti, kua tiratiratu kore kotou i reira ki te pati na te akatikaanga iaia kia angaanga no te au mataiti e manganui.” I te akarongoanga i teia, kua tuatua te mana taoonga e me oki matou ki Mbreshtan, kare ratou e taomi i te maro anga.

Au Taui Anga Umere Tikai

I te 1983 kua neke atu maua mei Mbreshtan ki te oire o Laç. I muri poto ua ake, i te 1985, kua mate te tangata akaaere. I tutara ana aia mei te au iki anga mua tei anoanoia i te 1946. Kare i roa ana, kua tukunaia tona tiki, tei tutara i te ngai maata i Tiranë, e tera o Stalin ki raro.

I te au tuatau o te arai anga ki runga i ta matou angaanga, e manganui te Au Kite tei takinokinoia, e kua taiaia etai. Kua akakite tetai tangata i etai Au Kite i runga i te mataara: “I te tuatau o te au Komuniti, kua akaruke matou pouroa i te Atua. Ko te Au Kite o Iehova ua tei tamou tiratiratu kiaia noatu te au timataanga e te au manamanata.”

I te tu rangatira e oronga maataia maira, e iva tei ripoti no runga i te angaanga i roto i te angaanga orometua Kerititiano i roto ia Tiunu 1991. Ia Tiunu 1992, e tai marama i muri mai i te taakiia anga te arai anga, e 56 tei piri atu ki roto i te angaanga tutu aereanga. I te akamata anga o te reira mataiti kua rekareka tikai matou te tae anga mai e 325 ki te Akamaaraanga i to Karaiti matenga. Mei reira mai kua tupu ua atu te numero o te aronga tutu aereanga tere atu i te 600, e te katoa anga e 3,491 tei tae mai ki te Akamaaraanga ia Aperira 14, 1995! I te au mataiti ou ua akenei kua riro mai ei rekarekaanga kare e rauka i te akatakaia noku ra i te kite e manganui i te au mapu ou te kapipiti mai nei i roto i ta matou au putuputuanga.

Kua tamou tiratiratu a Argjiro kia Iehova e te tiratiratu nei rai kiaku i teia au mataiti e manganui. Iaku i roto i te are auri me kore te teretere ra i roto i te angaanga tutu aereanga, kua akono marie aia i te anoano o to maua ngutuare tangata ma te kore e kopekope. Kua papetitoia tetai o ta maua tamaiti e tana vaine i te 1993. Kua akarekareka tikai te reira ia maua.

No to te Atua Patireia Ua

Te rekareka nei au i te kite i te akaaerenga a Iehova i Arapania e taokotai nei e te rekareka nei i te tu puapinga i te pae vaerua. Te manako nei au mei ia Simeona pakari rai i Ierusalema tei i mua ake ka mate ei aia kua akatikaia te akameitaki anga akaperepere no te kiteanga i te Mesia tei taputouia i mua ana. (Luka 2:30, 31) I teianei me ui ia mai kiaku ko teea tu kavamani taku ka inangaro, ka tuatua atu au e: “Kare au e inangaro i te akatere anga Komuniti e te kapitara. I te mea tei te tangata ra me kore tei te Teite te enua kare ia i te mea puapinga. Te akatu ra te au kavamani i te au mataara, ka apai mai i te uira ki te au vira mamao, e te oronga ra i tetai akapapa anga tau. Inara, ko to Iehova kavamani, tona Patireia i te rangi ra, ko te ravenga uaia ki te au manamanata ngata te aro atu nei ia Arapania e pera te katoa anga o teianei ao.”

I ta te au tavini o te Atua e rave nei takapini i te ao katoa te tutu aereanga no runga i to te Atua Patireia kare ia i te angaanga na tetai ua tangata. Na te Atua teia angaanga. E au tavini tatou nona ra. Noatu e manganui to matou au tu ngata i Arapania e kare e komunikeiti anga ma to Iehova akaaerenga kitea uaia, kare rava matou i akarukeia ana e ia. Tei konei ua tona vaerua. Kua arataki aia ia matou i te au mataara katoa. Kua kite ana au i teia i toku nei oraanga.