Akakore Anga i te Tamaki
‘E 12 ua rai o matou mataiti. Kare e rauka ia matou i te akakeu i te au poritiki e te tamaki, inara te inangaro nei matou i te ora! Te tatari nei matou i te au. Ka kite ainei matou i te reira?’—Na tetai tamariki apii no te pupu rima
‘Te inangaro nei matou i te aere ki te apii e kia atoro i to matou au oa e te ngutuare tangata kare e mataku e ka opuia. Toku manako oki kia akarongo mai te kavamani. Te inangaro nei matou i tetai oraanga meitaki roa atu. Te inangaro nei matou i te au.’—Alhaji, e 14 mataiti
TE AKAKITE maira teia au tuatua akatukia i te manako ngakau tae o te aronga mapu tei mamae i te au mataiti tei tupu ra no te pekapeka anga tangata. To ratou anoano koia oki kia noo i roto i tetai oraanga meitaki. Inara i te taui anga i te manakonako anga ei mea tika tikai kare i te angaanga ngoie ua. Ka ora atu ainei tatou i te kite anga i tetai ao kare e tamaki?
I te au mataiti i topa, kua raveia te au tauta anga pa enua kia akatikaia etai au tamaki a te tangata na te maro anga i nga tua patoi kia taina i tetai koreromotu au. Kua oronga atu etai au enua i te au vaeau tamou no te au kia akatupu i taua au koreromotu. Inara e tokoiti ua te au enua e moni tetai me kare te anoano ra kia akono i te au enua mamao te vaira te makitakita oonu tikai e te tarotokaka i te maani anga i tetai ua atu koreromotu i rotopu i nga pupu tamaki ra ei mea paruparu. Kare teia e tupu putuputu ana, kua tupu akaou mai te akamura anga o te kaitamaki i te au epetoma ua akenei me kare i te au marama i muri ake i te taina angaia tetai akakore anga tamaki. Mei ta te Stockholm International Peace Research Institute e tou maira, “e mea ngata kia akatupuia te au me e anoano e te rauka ra i te aronga tamaki i te rave ua atu i te ta.”
I taua taime rai, ko teia au kaitamaki manamanata te akakino ra i te au tuanga e manganui o te enua te akamaaraara ra i te au Kerititiano no tetai totou Pipiria. Te karanga ra te puka o Apokalupo no tetai tuatau ngata i roto i te tuatua enua i te tuatau ka rave ei tetai tangata i runga i te oroenua akatutuia maira i te “apai ke i te au i te ao nei.” (Apokalupo 6:4) Ko teia tutu no te tamaki anga tei totouia mai e tuangaia no tetai akairo taokotaiia te akakite maira e te noo nei tatou i roto i tetai tuatau tei akatakaia mai i roto i te Pipiria e ko te “tuatau openga.”a (2 Timoteo 3:1) Inara, kua akapapu mai a te Atua Tuatua kia tatou, e ko teia au tuatau openga nei e akamataanga ia i te au.
Te akataka maira te Pipiria ia Salamo 46:9 e te anoanoia ra te au tika tikai e kia akakoreia te tamaki, kare e okotai ua ngai i te koropu, mari ra i roto i te enua katoa. Pera katoa, te taiku taka meitaki maira teia tata taramo i te takoreia anga te au apinga tamaki i te au tuatau Pipiria—te ana e te korare. Te au apinga tamaki te maata ua atura i teia tuatau nei e mea tau kia takore katoaia atu me ka noo au ua te au tangata.
Inara, i te openga ra, na te makitakita e te noinoi kare na te au katiriti e te au pupui i akamata i te akamura anga i te tamaki. Te morimori apinga, me kare te tu noinoi, koia tei akatupu maata i te tamaki, e ko te makitakita te taki putuputu atura ki te ta ua. Kia uritumuia teia au manako akapou anga, te umuumuia ra te au tangata kia tauiia te tu ta ratou e manako ra. Te umuumuia ra ratou kia apiiia i roto i te au tu no te au. No reira, te akakite tika maira te peroveta ko Isaia e ka ope ua te tamaki me ‘kare te tangata e apii akaou i te tamaki.’—Isaia 2:4.
Inara, i teianei te noo nei tatou i roto i tetai ao te apiiia ra te aronga mamaata e te tamariki, kare i te puapinga o te au, mari ra i te kaka o te tamaki. Ma te mii, kua tereniia rai te au tamariki kia ta.
Kua Apiiia Ratou kia Ta
I te mataiti 14, kua riro mai a Alhaji ei tamaiti vaeau kare e taangaanga akaouia. E tai ngauru ua rai ona mataiti i te opuia anga aia e te pupu meameaau e kua tereniia aia kia ta ma tetai pupui AK-47. Ei tamaiti ou tei maroia, kua keia aia i te kai e kua tutungiia te au are. Kua ta katoa aia e kua tipupuia te au tangata. I teia ra, e mea ngata na Alhaji i te akangaropoina i te tamaki e kia akatano atu ki te oraanga tangata noa ua. Ko Abraham, tetai tamaiti vaeau, kua apii katoaia kia ta e kare e inangaro ana i te akaoki atu i tana apinga tamaki. Kua karanga aia e: “Me akakite mai ratou kiaku e kia aere ke atu au e kare aku pupui, kare au e kite e eaa taku ka rave, akapeea e rauka ai taku kai.”
Kua tere atu i te 300,000 te au vaeau tamariki—te tamariki tamaroa e te tamaine—te tamaki ua nei rai e te mate ra i roto i te au kaitamaki tangata ope kore te akakino ra i to tatou paraneta. Kua akataka mai e tai arataki meameaau e: “Ka akarongo ratou i te au akauenga; kare o ratou manako i te oki atu ki ta ratou vaine me kare ki te ngutuare; e kare ratou e mataku.” Inara, te inangaro ra e te tau ra teia au tamariki nei i tetai oraanga meitaki roa atu.
I roto i te au enua tutupu ra, penei e mea ngata i te tamanako anga i te turanga o te vaeau tamariki. Noatu rai, te apiiia nei te au tamariki i te tua Itinga e manganui kia rave i te tamaki i roto rai i to ratou au kainga. Na roto i teea mataara?
E akamanako ana ei akaraanga ia José no te apatonga itinga ia Paniora. E tamaiti mapu aia tei rekareka i te apiipii anga i te ravenga tamaki. Ko tana apinga akaperepere ra ko tetai koke samurai ta tona metua tane i oko mai nana ra no te Kiritimiti. E e mea reka nana te au vitio tarekareka, e au mea kino tikai. I roto ia Aperira 1, 2000, kua aru akatutu aia i roto i te oraanga tika tikai i te tu riririri o tana aronga toa i roto i te teata. I roto i tetai ta anga navenave, kua taia ia e ia tona metua tane, tona metua vaine, e tona tuaine ki taua koke tikai ta tona metua tane i oake mai kiaia. “Inangaro au e ko au ua i roto i te ao; kare au e inangaro i toku nga metua kia kimi iaku,” tana ia i akamarama mai ki te akava.
I te tuatua anga no runga i te au tupuanga no te tarekareka anga kino, kua tata te tangata tata opita vaeau ko Dave Grossman e: “Te itaeia nei e tatou taua turanga akangaro anga i te manako e kua riro mai te akatupu anga i te mamae e te tamamae anga ei tumu anga no te tamataoraanga: te navenave o tetai ki tetai kare ei mea rikarika. Te apiiia nei tatou kia ta, e te apiiia nei tatou kia reka i te reira.”
Ko Alhaji raua ko José kua apiiia kia ta. Kare ei nga tangata akakoroia no te ta, inara te tereniia anga e tai ua tu me kare ki tetai ua atu ra kua akakinoia to raua manako. Ko taua tereni anga—noatu me na te tamariki me kore na te aronga mamaata—te ruru ra i te au ua no te ta ua e te tamaki.
Apii Anga i te Au Kare i te Tamaki
Kare rava te au mutu kore e akatumuia me te apiiia ra rai te au tangata i te ta. I te au anere mataiti e manganui i topa akenei, kua tata te peroveta ko Isaia e: “Angairi koe i akarongo mai ki te au akauenga [a te Atua]! kua riro ïa toou au mei te vai taʼe ra.” (Isaia 48:17, 18) Me rauka i te au tangata te kite tika tikai no runga i te Tuatua a te Atua e kua apiiia kia inangaro i te ture a te Atua, ka riro mai te ta ua e te tamaki ei mea rikarika kia ratou. I teia tuatau nei, ka rauka i te au metua i te akapapu e ko te au tarekareka ta anga te kangakanga ra ta ratou au tamariki auraka oki e akamaroiroi atu i te ta ua. Ka rauka katoa i te aronga mamaata i te apiiia kia autu i te makitakita e te noinoi. Kua kiteaia e te Au Kite o Iehova i te au taime ravarai e e mana to te Tuatua a te Atua i te taui i te au tu.—Ebera 4:12.
E akamanako ana i te akaraanga o Hortêncio. E tamaiti mapu aia i te maroia anga aia kia riro mai ei vaeau. Kua akapapaia te tereni anga vaeau kia “apii tamou ki roto ia matou i te anoano kia ta i tetai ua atu au tangata e eiaa e mataku ua atu i te ta anga,” tana ia i akataka mai. Kua tamaki aia i roto i tetai tamaki anga a te tangata kua roa te tuatau i Aperika. “Kua taui te tamaki i toku tu tangata,” tana ia i akatika mai. “I teia tuatau te maaraara ua nei rai iaku te au mea pouroa taku i rave ana. E manako ngakau kino tikai toku no tei maroia au kia rave i te reira.”
Te tuatua anga tetai oa vaeau kia Hortêncio no runga i te Pipiria, kua akakeuia tona ngakau. Te taputou a te Atua i roto ia Salamo 46:9 e ka ope te au tu katoatoa o te tamaki ko tana ia i umere. Te maata atu i tana apii anga i te Pipiria, kua meangiti mai tona inangaro i te ta. Kare i roa ana, kua akaateaia mai ratou ko tona nga oa e rua mei te vaeau, e kua akatapu ratou i to ratou oraanga ki te Atua ko Iehova. “Kua tauturu te tuatua mou Pipiria kia aroa au i toku enemi,” ta Hortêncio ia i akataka mai. “Kua kite au e te ta anga i roto i te tamaki, kua ara tikai au ia Iehova, no te mea te karanga ra te Atua e auraka tatou e ta i to tatou tangata tupu. Kia akaari i teia aroa nei, kua taui au i toku tu manako e auraka e akara i te au tangata ei enemi noku.”
Te akatutu maira taua au tupuanga oraanga tika tikai e te akamaata ra te apiianga Pipiria i te au. Kare teia i te mea poitirere. Kua akakite mai te peroveta ko Isaia e te vaira te pirianga tika i rotopu i te apiianga tu-Atua e te au. Kua totou mai aia e: “E te au tamariki katoa naau ra e apiiia e Iehova; e ei au nuingangare to te au tamariki naau ra.” (Isaia 54:13) Kua kite mamao taua peroveta ra i tetai tuatau me aere mai te au tangata o te au enua katoatoa ki te akamori anga ma te Atua ra ko Iehova kia apiiia i tona au aerenga. Eaa te tupu anga? “E tupaki oki ratou i ta ratou au koke ei auri arote, e ta ratou au korare ra, ei tipi tope ïa: kare tetai enua e tamaki mai ki tetai enua i te koke, kare oki ratou e apii akaou i te tamaki.”—Isaia 2:2-4.
Kia rotai ma taua totou, te piri nei te Au Kite o Iehova ki roto i tetai angaanga apiianga i te ao katoa tei tauturu takere ana i te au mirioni ua atu kia autu i te makitakita ko te tumuia no te au tamaki a te tangata.
Tetai Akapapu Anga no te Au i te Ao
I te pae i te oronga anga i te apiianga, kua akanoo te Atua i tetai kavamani, me kore e “basileia,” te rauka ra i te oronga mai i te au i te ao katoa nei. Ma te puapinga, te akataka maira te Pipiria i te Tutara ikiia a te Atua, ko Iesu Karaiti, ei “Ariki no te au.” Te akapapu katoa maira te reira kia tatou e “kare e mutu te tupu anga o tona ra basileia, e tona au.”—Isaia 9:5, 6.
Eaa te akapapu anga tei ia tatou e ka autu i te tutara a Karaiti i te takore katoa atu i te au tu o te tamaki ra? Te kapiti maira te peroveta ko Isaia e: “Na te maroiroi o Iehova Sabaota e rave i te reira.” (Isaia 9:6) Tei te Atua te anoano e te ravenga kia akatupu i te au mutu kore. Kua papu katoa ia Iesu teia taputou. No reira aia i apii ei i tana au pipi kia pure no te Patireia o te Atua kia tae mai e kia raveia te anoano o te Atua ra i runga i te enua nei. (Mataio 6:9, 10) Me paunaia mai taua pati anga ngakau tae i te openga, kare rava te tamaki e akakino akaou i runga i te enua nei.
[Tataanga Rikiriki i Raro]
a No tetai akara makitoro anga no te akapapu anga e te noo nei tatou i roto i te au tuatau openga, e akara i te pene 11 o te puka Te Kite te ka Arataki ki te Ora Mutu Kore, tei neneiia e te Au Kite o Iehova.
[Tutu i te kapi 7]
Te akamaata nei te apiianga Pipiria i te au tikai