Te Akatere Ainei te Irinaki Anga o Tei Tuatuaia i Toou Oraanga?

IA TEPETEMA 1988 kua tupu te tumatetenga. Kua kake te vaito o te au vai ririnui i roto i te aerenga vai maata e toru o te nga kauvai ko Ganges e Brahma­pu­tra ki te 9 mita e kua tapoki e toru koata ngai o Pangaratete. E tauatini ua atu tei maremoia. E 37,000,000 kare e kainga. Kua tere atu i te 6 kiro mita o te au mataara tei ngaro.

Mei te mea e kua akapoitirereia a Pangaratete mei tetai taime ki tetai, kua kapiki tetai nutipepa i teia enua e ko “Delta of Doom” (“Nga Vai Toru Tamateanga”). Te akaata ra teia tamanako anga i ta te tangata e tuatua ra i tei akatupu i teia tumatetenga kino: na te mate, me kore na tei tuatuaia.

Noatu e te manako ra tetai pae e kare a tei tuatuaia akatereanga i te oraanga, kua takapini i te ao katoa te au manako o tei tuatuaia. Eaa ra te manganui e irinaki ei ki roto i tei tuatuaia, e eaa teia irinaki anga o tei tuatuaia?

Angaanga a te Akonoanga

No ko mai te tuatua “fate” i te tuatua Ratini fatum, te aiteanga “tei tuatuaia ra.”a Irinaki te aronga irinaki i tei tuatuaia e kua raveia te au angaanga i mua atu e e puapinga kore te au tangata i te taui i te au mea. Kua totoaia teia manako e te au akonoanga tukeke e kua koromiromi i te akaraanga a tetai mirioni ua atu aronga tei irinaki. Te akara anga ki te au akonoanga maata rava atu e toru o teianei ao te akaari maira e te aoao ra tei tuatuaia ra i te au tutu akara anga tukeke​—mei te au iero tukeke o te Initu, te au are pure Itirama, te au ekaretia Kerititome.

Ei akaraanga, te irinaki ra etai 900 mirioni Mutiremi i teianei ao e ko tei tuatuaia (Kismet) kua akatupuia e to te Atua anoano.b Kua akakite te Qur’ān: “Kare e mea kino e tupu ki runga i te enua . . . , inara tei roto i te puka i mua ake ka akatupu ei matou i te reira kia ora.” “Kare tetai meta e mate inara na te akatika roa a Allah; ka akatupuia te reira.”​—Surah 57:22; 3:145.

E ture a Karma no te akatupu e te tuke​—tetai akara anga o tei tuatuaia—​te ka akatuke i te au oraanga e vaitata i te 700 mirioni Initu o teianei ao. Kua tuatuaia teia au angaanga te ka tupu i roto i te oraanga o tetai Initu i teianei kua tuku te reira e tana angaanga na roto i tetai ora anga anau anga i mua akera. Kua tuatua te Garuda Purana, tetai tataanga Initu taito: “Ko te au angaanga ia a teia au tangata i roto i tetai oraanga i mua atu ana tei tamanako i te tu natura o te reira mea ora ki roto i tetai te ka aru mai, pera katoa te akara anga o te au tu maki, i te pae kopapa me kore i te pae o te manako, te ka riro ei puereere . . . Ka rauka i tetai tangata i te tomo ki roto i te oraanga i tei tuatuaia e ka rauka.”

Akapeea te 1,700 mirioni mema o Kerititome? Ae e tika, penei ka karanga tetai pae i roto ia Kerititome e kua komono i tei tuatuaia ki te Atua, e tei tuatuaia ki tei kite i mua ake ka tupu. Inara te akatika ra te Encyclopœdia of Religion and Ethics (Papaanga Aiteanga Tuatua o te Akonoanga e te au Kaveinga Tau): “Kare e rauka kia tuatuaia e ko te akonoanga Kerititiano . . . te matara katoa ra mei te irinaki i Tei Tuatuaia.” Te tuatua ra rai te au pupu akonoanga i te irinaki a te tangata porotetani i te 16 anere mataiti ko Martin Luther, tei tuatua e ko te tangata “mei tetai potonga rakau rai, tetai toka, tetai puku karaea, me kore tetai poupou miti rai kare e matara ana.”

Uri Urianga Moni Kapa e te Tatauanga Etu

Noatu e kua topa teia au manako tuke ki roto i te au vai i muri i te au irinaki o te kauvai maata o Kerititome, kua akatika tetai tangata apiipii akonoanga e e manganui ona au mema te ariki ra rai i te irinaki anga “ki roto i tetai tu noa nei.” Na roto i te reira tu, penei ka aao tei tuatuaia i tetai kata anga manea e kia aka Kerititianoia ei apinga maata. Penei kua kite ana koe i te maata anga tei titiri i tetai moni te manako anga no tetai apinga maata, me kore no tei tuatuaia. Noatu e ka tauta ratou i te tuatua i teia ei peu ua nei, te rave ua atu ra ratou i te reira, i tetai au taime, te akaraanga e kia angaanga ratou. Ei akaraanga, kua ripoti The New York Times i tetai tangata e noo ra i te au Tuanga Enua Taokotaiia kua kite i tetai moni kapa tei runga tona katu (pene kapa) i muri ua ake i tona oko anga mai i tetai au tiketi roteri. Kua tuatua aia: “Me kite ua rai au i tetai pene kapa kua tu tona katu ki runga i te au taime pouroa, ka tupu ua rai tetai apinga meitaki ki aku.” I teia atianga, kua re aia e 25.7 mirioni tara. Toou manako e kua meangiti mai ainei tona irinaki ki roto i tetai apinga maata, me kore tei tuatuaia?

Ka kata aviri ra etai au tangata no te takauriuri anga i te au moni pene kapa. Inara, penei ka irinaki e kua tamanakoia to ratou tuatau ki mua e te au akanooanga o te au etu​—tetai atu akaraanga o tei tuatuaia. I te tua Tokerau o Marike ua, te tata ra etai 1,200 nutipepa i te au tataanga no te akarakara etu. Kua akaari mai tetai tareanga e e 55 patene o te au mapu i te au Tuanga Enua Taokotaiia te irinaki ra e te angaanga ra te akarakara etu.

Ae, noatu e ka kapikiia e ko te Kismet, Karma, te Atua, apinga maata, me kore te au etu, te raveia ra te irinaki i tei tuatuaia i te ao katoa e kua raveia ana te reira mei mua mai. Ei akaraanga, kua kite ainei koe e pouroa te au peretana i tuatuaia i konei, e tai rai tei kare i irinaki ki roto i tei tuatuaia? Koai tei kare i irinaki? E akapeea tona manako i te akamana anga i toou manako no runga i tei tuatuaia?

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Pia i te kapi 4]

KOAI TEI IRINAKI I TE PEU O TEI TUATUAIA?