E Atua a Iehova Tei Tuatua Mai Kia Tatou

1-3. (a) No teaa ra ka teitei rava atu ei to te Atua au manako e te reo i to te tangata? (e) Eaa ta tatou ka apii mai i roto i teia atikara?

KUA inangaro a Iehova i te oronga i te ora e te mataora ki tetai ua atu, no reira aia i anga ai i te au angera e i muri akera te tangata. (Salamo 36:9; 1 Timoteo 1:11) Kua na mua a Iehova i te anga i tei kapikiia e te apotetoro ko Ioane e ko “te Logo.” (Ioane 1:1; Apokalupo 3:14) Kua akakite a Iehova i tona au manako e te au manako ngakau kia Iesu. (Ioane 1:14, 17; Kolosa 1:15) Karanga te apotetoro ko Paulo e e tuatua katoa ana te au angera ki tetai e tetai i to ratou uaorai reo, tei tuke tikai ki ta te tangata.—1 Korinetia 13:1.

² Kua kite a Iehova i te au mea ravarai no runga i te manotini ua atu angera e te tangata tana i anga. Te rauka ra iaia i te akarongo i taua taime rai te au pure a te mirioni ua atu tangata, e te mārama ra aia i ta ratou au pure noatu te au reo ke. Ia Iehova e akarongo ra ki ta ratou au pure katoatoa, te tuatua katoa ra aia ki te au angera e te akatere ra ia ratou. E rauka ai teia au mea ravarai kia tupu, ka anoanoia to Iehova au manako e te reo kia teitei rava atu i te au manako e te reo e tuatuaia ra e te tangata. (E tatau ia Isaia 55:8, 9.) No reira me tuatua aia ki te tangata, ka akamāmā mai aia i tana karere e rauka ai ia tatou kia mārama i te reira.

³ I teia atikara, ka apii tatou akapeea a Iehova i te tuatua anga ki te tangata na roto i tetai mataara taka meitaki. Ka kite katoa tatou e akapeea aia i te taui anga i tana akakite anga i tona manako kia tau ki te au turanga.

E TUATUA ANA TE ATUA KI TE TANGATA

4. (a) Eaa te reo ta Iehova i taangaanga kia tuatua kia Mose, Samuela e Davida? (e) Eaa tei tataia i roto i te Pipiria?

⁴ I tana tuatua anga ki te tangata mua ko Adamu i roto i te aua i Edene, papu kua taangaanga a Iehova i tetai reo Epera taito. Muri mai, kua tuatua a Iehova ki te tangata ko Mose, ko Samuela, e Davida. Noatu e kua tata ratou i ta ratou uaorai au kupu i te reo Epera e kua aru i ta ratou uaorai tataanga tuatua, te tata tikai ra ratou i te au manako o te Atua. Kua tata tika ratou i te au tuatua mei ko mai ia Iehova e kua tata katoa i te tuatua enua o te pirianga o te Atua ki tona iti tangata. Ei akaraanga, kua tata te Pipiria i to ratou akarongo e te aroa no te Atua e kua tata katoa i to ratou au tarevake e te tu tiratiratu kore. Kua tataia teia au akakite anga ei puapinga no tatou.​—Roma 15:4.

5. Ko te reo Epera anake ua ainei te reo ta te Atua i taangaanga kia tuatua ki te tangata? Akamārama mai.

⁵ Kare a Iehova i akakite ua ana i tona manako ki te tangata i te reo Epera. I te tae anga ki te tuatau i tukuia ai te ngati Iseraela mei Babulonia mai, te tuatua ra tetai pae i te reo Arama i te au rā katoa. Penei e tumu te reira i tata ei a Daniela, Ieremia, e Ezera i tetai au tuanga o te Pipiria ki roto i te reo Arama.a—Akara i te tataanga rikiriki i raro.

6. No teaa ra te au Tuatua Tapu Epera i uriia ai ki te reo Ereni?

⁶ I muri mai, te autu anga a Alexander te Tangata Rongonui i te maata anga o teianei ao, kua riro mai te reo Ereni ei reo maata tei tuatuaia i te au enua e manganui. E maata te au ngati Iuda tei akamata i te tuatua i te reo Ereni e i muri akera kua uriia te au Tuatua Tapu Epera ki roto i te reo Ereni. Kua kapikiia teia urianga ko te Septuagint. Ko te urianga mua teia o te Pipiria e ko te mea puapinga rava atu. Irinaki te aronga kite e kua oti te Septuagint i te uriia e te 72 aronga uri.b (Akara i te tataanga rikiriki i raro.) Kua uri tetai pae i te au kupu tataki tai o te au Tuatua Tapu Epera, e kare tetai pae i pera ana. Noatu ra, kua irinaki te au ngati Iuda e te au Kerititiano tei tuatua i te reo Ereni e e Tuatua na te Atua te Septuagint.

7. Eaa ta Iesu reo i taangaanga ei apii i tana au pipi?

⁷ Ia Iesu i te enua nei, penei ake kua tuatua aia i te reo Epera. (Ioane 19:20; 20:16; Angaanga 26:14) Penei kua taangaanga katoa aia i te au tuatua Arama tei matauia i te reira tuatau. Inara kua kite katoa aia i te reo Epera taito tei tuatuaia e Mose e te au peroveta, e kua tatauia taua au tataanga ra i te au epetoma tataki tai i ko i te au sunago. (Luka 4:17-19; 24:44, 45; Angaanga 15:21) Noatu e kua tuatuaia te reo Ereni e te Latini i to Iesu tuatau, kare ra te Pipiria i karanga ana me kua tuatua katoa a Iesu i taua nga reo ra.

8, 9. Eaa ra te au Kerititiano e manganui i tuatua ai i te reo Ereni, e eaa ta teia e apii mai nei ia tatou no Iehova?

⁸ Kua tuatua te au pipi mua a Iesu i te reo Epera, inara i muri ake i tona matenga, kua tuatua tana au pipi i tetai atu au reo ke. (E tatau ia Angaanga 6:1.) Te totoa anga te nuti meitaki, e maata atu te au Kerititiano tei tuatua i te reo Ereni i to te reo Epera. No te mea ko te reo Ereni te reo matauia, kua tataia te au puka a Mataio, Mareko, Luka e Ioane ki roto i te reo Ereni.c (Akara i te tataanga rikiriki i raro.) Pera katoa, kua tataia te au reta a te apotetoro ko Paulo e tetai atu au puka Pipiria ki roto i te reo Ereni.

⁹ E mea umere i te kite e i te taiku anga te aronga tata o te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano mei te au Tuatua Tapu Epera, kua taangaanga putuputu ratou i te Septuagint. I tetai au taime, e manga tuke te au taiku anga mei ta te aerenga tuatua mua i te reo Epera. No reira kua riro mai te urianga a te aronga uri apa ua ei tuanga no ta tatou Pipiria i teia rā. Te apii maira teia ia tatou e kare a Iehova i manako e e meitaki atu tetai reo e te peu i tetai.​—E tatau ia Angaanga 10:34.

10. Eaa ta tatou i apii mai mei ta Iehova tuatua anga ki te tangata?

¹⁰ Kua apii mai tatou e kua tuatua a Iehova ki te tangata kia tau i te au turanga. Kare aia e anoano mai ia tatou kia tuatua i tetai reo ke kia kite iaia e tona au akakoroanga. (E tatau ia Zekaria 8:23; Apokalupo 7:9, 10) Kua apii katoa tatou e na Iehova i akauru i te aronga tata o te Pipiria, inara kua akatika katoa aia ia ratou kia tata i tona au manako na roto i ta ratou uaorai au aerenga tuatua.

TAPOROPORO TE ATUA I TANA KARERE

11. Eaa ra ka kore ei e riro ei manamanata no Iehova me taangaanga te tangata i te au reo tukeke?

¹¹ E maata te au reo ta te tangata e taangaanga ana, inara kare teia i te manamanata kia Iehova. Akapeea tatou e kite ei? I roto i te Pipiria e manga ua te au tuatua ta Iesu i taangaanga i tona reo. (Mataio 27:46; Mareko 5:41; 7:34; 14:36) Inara kua akapapu a Iehova e kua tataia e kua uriia ta Iesu karere i roto i te reo Ereni e i muri mai i roto i tetai atu au reo ke. Pera katoa, no te mea e manganui te taime i tata akaou ei te au ngati Iuda e te au Kerititiano i te Tuatua na te Atua, kua taporoporoia te karere a te Atua. E oti akera kua uriia teia au tataanga ki roto i te au reo e manganui. Mei te 400 mataiti i muri ake ia Karaiti, karanga a John Chrysostom e kua uriia ta Iesu au apiianga ki roto i te au reo o te iti tangata Suria, Aiphiti, Initia, Peresia, Etiopia, e tetai atu au iti tangata.

12. Akapeea te Pipiria te tamakiia anga?

¹² I te tuatua enua i aereia mai, e maata te au tamaki anga i te Pipiria e te aronga tei uri e tei tuʼa aere i te reira. Mei te 300 mataiti i muri ake i to Iesu anauanga, kua akaue te Tutara Roma ko Diocletian e kia takoreia te au tataanga pouroa o te Pipiria. E 1,200 mataiti i muri mai, kua akamata a William Tyndale i te uri i te Pipiria ki roto i te reo Papaa. Karanga aia me ka akatika te Atua iaia kia ora ua, ka akapapu aia kia maata atu te kite Pipiria o tetai tamaiti tanutanu i to tetai orometua. No te takinokino anga, kua oro a Tyndale mei Peritane ki Europa e rauka ai iaia i te uri e te nenei i te Pipiria. Noatu e kua tauta te au orometua i te tutungi i te tataanga pouroa ta ratou i kite mai, kua tuʼaia te urianga a Tyndale ki te au tangata e manganui. Inara i muri mai kua tapekaia tona kaki e kua tutungiia aia ki te ai i runga i te rakau. Inara kua paruruia tana au urianga mei te tamaki anga a te au orometua, e kua taangaangaia te reira ei akapapa i tetai urianga Pipiria tei kapikiia ko te King James Version.​—E tatau ia 2 Timoteo 2:9.

13. Eaa ta te kimikimi anga tataanga taito o te Pipiria e akaari maira?

¹³ E tika i rotopu i tetai o te au tataanga taito o te Pipiria, e meangiti ua te au tarevake e te au tuke. Inara, kua kimikimi meitaki te aronga kite i te Pipiria e tauatini ua atu tataanga taito, tetai tuanga o te au tataanga taito, e te au urianga taito o te Pipiria. I muri ake i te akaaite anga ia ratou, kua kiteaia mai e e meangiti ua te au irava e iti to ratou tuke, e e mea rikiriki ua teia. Inara kare te karere a te Pipiria i taui ana. Te riro ra teia au kimikimi anga ei akapapu ki te aronga apii Pipiria e e Tuatua akauruia teia na Iehova.​—Isaia 40:8.d (Akara i te tataanga rikiriki i raro.)

14. Eaa te maata o te Pipiria i teia tuatau?

¹⁴ Noatu te maata o te au tamaki anga i te Pipiria, kua uriia te reira ki roto i te 2,800 tuma reo. E maata atu ïa i tetai ua atu puka i teia rā. Noatu e manganui te tangata kare o ratou akarongo i te Atua, kua riro rai tana Tuatua ei puka tuʼa maata ravaia atu i roto i te tuatua enua. Koi vai ei tetai au urianga Pipiria kare e māmā ana i te tatau e kare e tano ana, tera ra vaitata rai te akakite maira te maata anga i te karere no te manakonakoanga e te ora mutu kore.

ANOANOIA TETAI URIANGA PIPIRIA OU

15. (a) Akapeea ta tatou au puka Pipiria i te taui anga mei te 1919 mai? (e) No teaa ra ta tatou puka i tataia ai na mua i te reo Papaa?

¹⁵ I te 1919, kua akanooia tetai pupu meangiti o te aronga apii Pipiria ko “te tavini akono meitaki e te pakari.” I te reira tuatau, te maata anga o te taime kua tuatua te tavini akono meitaki ki te iti tangata o te Atua na roto i te reo Papaa. (Mataio 24:45) Inara i teia tuatau, te vaira te au puka Pipiria i roto i te 700 tuma reo. Mei te reo Ereni i mua ana, kua riro mai te reo Papaa ei reo matauia i roto i te angaanga pitiniti e te apii. No reira ka tataia ta tatou au puka na mua i te reo Papaa e oti ka uriia ki roto i tetai atu au reo ke.

16, 17 (a) Eaa tei anoanoia e te iti tangata o te Atua? (e) Akapeea te reira anoano i te akonoia anga? (ng) Eaa te anoano o te Taeake ko Knorr?

¹⁶ Akatumuia ta tatou au puka pouroa ki runga i te Pipiria. I te akamata anga, kua taangaanga te iti tangata o te Atua i te King James Version, tei uriia i te 1611. Inara, e taito roa te reo e e ngata i te mārama. E iti ua te au ngai i taangaangaia te ingoa o te Atua, noatu e kua taangaangaia te reira i roto i te au tataanga taito tikai e tauatini ua atu taime. Kua o katoa te au urianga tarevake ki roto i te reira tataanga e te au irava ke kare i kiteaia i roto i te au tataanga taito. E aiteite katoa te au manamanata i roto i tetai atu au urianga Pipiria i te reo Papaa.

¹⁷ Taka meitaki ua, te anoano ra te iti tangata o te Atua i tetai urianga Pipiria tika tikai e te māmā i te mārama. No reira kua akanooia te New World Bible Translation Committee, e kua tuku mai te au taeake o teia kumiti i tetai au tuanga o te Pipiria mei te 1950 ki te 1960. Kua tukuia te mea mua o te au voriumu e ono i ko i tetai uruoaanga i roto ia Aukute 2, 1950. I te reira uruoaanga, karanga te Taeake ko Knorr e ka anoano te iti tangata o te Atua i tetai urianga Pipiria ou ma te tika tikai e te māmā ei tauturu ia ratou kia apii i te tuatua mou ma te taka meitaki. Kua anoano ratou i tetai urianga māmā ua i te tatau e kia mārama mei te au tataanga mua a te au pipi a Karaiti. Te anoano o te Taeake ko Knorr koia oki kia riro te New World Translation ei tauturu i te mirioni ua atu tangata kia kite ia Iehova.

18. Eaa tei tauturu i te urianga Pipiria?

¹⁸ Te tae anga ki te 1963, kua tupu te anoano o te Taeake ko Knorr. Kua uriia te New World Translation of the Christian Greek Scriptures i roto i te reo Orani, Varani, Tiamani, Itaria, Portugal, e te Paniora. I te 1989, kua akanoo te Pupu Akaaere o te Au Kite o Iehova i tetai tipatimani ou i ko i te opati maata o teianei ao ei tauturu i te aronga uri i te Pipiria. E oti i te 2005, kua orongaia te tikaanga kia uri i te Pipiria ki roto i te au reo tei uri takereia Te Punanga Tiaki. Tei tupu mai, kua uriia te New World Translation i teianei, te katoa anga me kore tetai tuanga, i roto i te 130 tuma reo.

19. Eaa te angaanga puapinga tei tupu i te 2013, e eaa ta tatou ka apii i te atikara ka aru mai?

¹⁹ Kua taui te reo Papaa mei te taime mai o te tataanga mua o te New World Translation, no reira kua anoanoia kia tataia te au aerenga tuatua o teia rā. I te openga epetoma o Okotopa rā 5 e te 6, 2013, e 1,413,676 tangata mei te 31 enua tei tae mai e tei akarongorongo ki te 129 uipaanga mataiti a te Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Kua tuku tetai mema o te Pupu Akaaere i te urianga ou o te New World Translation i te reo Papaa. Kua rekareka te au taeake, e e manganui tei aue te rauka anga ta ratou kopi o te urianga Pipiria ou. I te au vaa tuatua e tatau ra i te urianga ou, te taka ua ra ki te katoatoa e e māmā ake te tataanga urianga ou i te tatau e kia mārama. I te atikara ka aru mai, e maata atu ta tatou ka apii no runga i teia urianga ou, pera katoa akapeea te reira i te uriia anga ki roto i tetai au reo ke.