Akamata Au te ‘Akamanako i Tei Anga Iaku’ e Iva Ngauru Mataiti i Topa

Akakiteia e Edwin Ridgwell

I TE ra 11 o Noema, mataiti 1918, te Ra Koreromotu Au, kua akaputuputu poitirereia mai te tamariki i ko i taku apii i te akamaara i te openga o te Tamaki Maata, tei kapikiia i muri mai e ko te Tamaki 1 o te Ao. E rima rai oku mataiti, e kare au i marama roa ana e eaa teia e akamaaraia nei. Noatu ra, kua kite au mei te apii a toku nga metua iaku no runga i te Atua, e kare au e inangaro kia riro ei tuanga no teia akamaaraanga. Kua pure au ki te Atua, inara kare i rauka iaku i te akakoromaki, i reira kua aue au. Tera ra, kare au i piri atu ki taua akamaaraanga ra. Ko te reira te akamata anga i toku ‘akamanako anga i Tei Anga iaku.’​—Kohe. 12:1.

I tetai au marama i mua ake i teia tupuanga i te apii, kua neke atu toku pamiri kia vaitata atu ki Glasgow, i Tekotia noo ei. Mei te reira taime rai, kua aere atu a Papa ki tetai akoanga ki te katoatoa, te ingoa “Kare te Au Mirioni Ua Atu e Ora Nei e Mate.” Kua taui te reira i tona oraanga. Kua akamata a Papa e Mama i te apii i te Pipiria e e pukapuka kapiti ua ana raua no runga i te Patireia o te Atua e te au akameitakianga ka rauka. Kua akameitaki tikai au i te Atua no te mea mei taua taime mai toku nga metua i te utuutu anga iaku kia inangaro i te Atua, e kia tuku i toku irinakianga ki roto iaia.​—Mase. 22:6.

Akamata Anga i Taku Angaanga Orometua Tamou

E 15 oku mataiti, kua tau au no te aere atu ki te apii teitei, inara, ko taku tikai i inangaro koia oki kia tavini ei orometua tamou. Kua manako a Papa e e tamariki roa au, no reira kua angaanga au ki roto i tetai opati no tetai taime. Inara, ko te inangaro kia tavini tamou ia Iehova e pakari tikai e i tetai ra kua tata atu au i tetai reta kia J. F. Rutherford, te akaaere maata o te angaanga tutu aere i te ao katoa nei, i taua taime ra. Kua ui atu au kiaia i tona manako no taku au parani. Kua tata mai te Taeake ko Rutherford e: “Me kua pakari koe i te angaanga moni, kua pakari katoa koe i te piri atu ki te angaanga a te Atu. . . . Te irinaki nei au e ka akameitakiia koe e te Atu me tauta pakari koe i te tavini Iaia ma te akarongo mou.” Kua akakeuia to matou pamiri e taua reta ra, tei tataia i te ra 10 o Mati, mataiti 1928. Kare i roa ana, kua tavini matou ko Papa, ko Mama, e toku tuaine i mua ake iaku, ei au orometua tamou.

I te mataiti 1931, i ko i tetai uruoaanga i London, kua patiia mai tetai aronga tauturu e te Taeake ko Rutherford ei tutu aere i te tuatua meitaki i te au enua ke. Kua ariki atu au, e kua tukuia maua ko Andrew Jack, ki Kaunas, te oire maata o Rituania. E 18 oku mataiti.

Tutu i te Karere o te Patireia i te Enua Ke

I taua taime ra, kare e meitaki ana te turanga tanutanu i Rituania, e e akaaoanga tikai te tutu aere i taua au ngai ra i vao ake i te oire. E ngata tikai e rauka ai te au ngai nooanga, e ko tetai au ngai i noo ana maua, kare rava e ngaropoina ia maua te reira. Ei akatauanga, i tetai po kua ara mai maua ko Andrew no te mea kare maua e varea meitakiia e te moe. I muri ake i te akaka anga i te mori inu, kua kite maua e kua ki takiri te roi i te manumanu kai toto. Kua katikatiia maua mei runga i te katu ki raro i te vaevae! I te au popongi tataki tai o te epetoma, kua tu ua au ki roto i te kauvai i te pae ua mai, kia maru mai te mamae. Noatu rai ra, kua tauta ua atu rai maua i roto i te angaanga orometua. Kare i roaia ana i muri mai, kua meitaki mai te turanga o to maua ngai nooanga i te aravei anga maua i tetai nga tokorua mapu tei ariki i te tuatua mou o te Pipiria. Kua apai atu raua ia maua ki to raua kainga meangiti ua, e ma ra oki. Kua rekareka ua maua i te moe ki runga i te taua, e e moeanga meitaki tikai!

Na te au orometua o te akonoanga Katorika Roma e te akonoanga Orthodox o Rutia e akaaere ana ia Rituania. Ko te aronga moni ua rai te ka peke ta ratou Pipiria i te oko. To maua akakoroanga maata koia oki kia maata te au ngai ka rauka ia maua i te tutu aere, e kia maata te au puka Pipiria ka akaruke atu ki te aronga e inangaro maira i te reira. Te mea mua, ka kimi maua i tetai ngai nooanga i roto i te oire. Aru mai, ka tutu aere maua ma te matakite, i te au ngai i vao mai, e i reira ka rapurapu i te tutu aere i roto i te oire tikai. Na roto i taua mataara ra, ka oti ta maua angaanga i mua ake ka akamata ai te au orometua o te reira ngai i te akatupu pekapeka kia maua.

Tupu te Manamanata, Kite ua te Katoatoa

I te mataiti 1934, kua tukuia atu a Andrew kia angaanga ki roto i te opati manga i Kaunas, e kua riro mai a John Sempey ei patana painia noku. E maata tikai te au tupuanga kare e ngaropoina ia maua. I tetai ra, kua aere atu au ki ko i te opati o tetai roia i roto i tetai oire meangiti ua. Kua riri tikai taua tangata ra, e kua uuti mai i te pitara no roto i te kaparata, e kua akaue mai iaku kia aere. Kua pure muteki ua au e kua akamaara i te ako a te Pipiria e: “Ko te tuatua maru ra tei akaanga ke i te riri.” (Mase. 15:1) No reira kua tuatua atu au e, “I aere mai au ei oa ma te karere o te tuatua meitaki, e te akameitaki atu nei au ia koe no toou tu akakoromaki.” Kua topa ua mai tona rima mei runga i te amara o te pupui, e kua paiki marie ua atu au ki vao i tona opati.

I toku aravei atu anga ia John, kua akakite katoa mai aia e kua tupu ana rai tetai manamanata kiaia. Kua apainaia aia ki ko i te ngai o te akava no te mea kua tapepe pikikaaia e kua keia aia i tetai moni maata mei tetai vaine tana i aravei ana. I ko i te ngai o te akava, kua maroia aia kia kiriti takiri i tona kakau kia kimiia te moni. Kare ra oki te moni iaia. I muri mai kua mou te tangata keikeia tikai.

Kua riro teia nga tupuanga ei akatupu i te manamanata i roto i taua oire noo au ua ra, e ko tei tupu mai, kua kite ua te katoatoa i ta maua karere e akakitekite aere ra!

Au Angaanga Muna

Ko tetai tukuanga angaanga ngata, koia oki ko te apai atu i te au puka Pipiria ki roto i te oire o Ratavia, te ngai i araiia ta matou angaanga tutu aere. Takitai taime i te marama, e aere ana maua ki Ratavia na runga i te rerue i te po. I tetai au taime, i muri ake ka akaruke ei maua i te au puka, e aere atu ana maua ki Etonia i te apai akaou mai i tetai au puka, e akaruke katoa atu ana maua ki Ratavia me oki mai maua.

I tetai atianga, kua akakiteia ki tetai opita tutaka kako no runga i ta maua e rave ra, e kua maro mai aia ia maua kia akaruke i te rerue e kia tari mai i taua au puka ra ki ko i tona pu. Kua pure maua ko John kia Iehova kia tauturu mai ia maua. I roto i tetai tu poitirere, kare te opita i akakite ana ki tona pu e eaa ta maua e apai ra inara kua karanga ua e, “E au apinga ta teia nga tangata ka akakite atu.” “Kua akakite” atu au i taku i akataka atu e, e au puka te ka tauturu i te tangata i roto i te au apii e te au koreti, kia marama i te puapinga o te au mea e tupu nei i roto i teia ao taitaia tikai. Kua tareva mai te opita tutaka kako ia maua kia aere, e kua aere meitaki ua maua i te kave aere i te au puka.

I te turanga poritiki e kino aere atura i roto i te Baltic States, kua maata atu rai te patoianga i te Au Kite e kua araiia ta tatou angaanga tutu aere i roto ia Rituania katoa. Kua akataaia a Andrew raua ko John, e i te Tamaki II o te Ao e akamata maira, kua akaueia te au tangata katoatoa o Peritane kia akaruke ia reira. Kua akaruke katoa au​—ma te maromaroa tikai.

Au Angaanga e te Au Akameitakianga i te Tua Tokerau o Airerani

I taua taime ra kua neke ke ana toku nga metua ki te Tua Tokerau o Airerani, e i te mataiti 1937, kua aere atu au ki reira ia raua. Kua arai katoaia rai ta matou au puka i te Tua Tokerau o Airerani no te mataku o te tangata i te tamaki, inara kua tutu aere atu rai matou i te tuatau tamaki. I muri ake i te Tamaki II o te Ao, kua rave akaouia ta matou angaanga ma te kore i araiia e te ture. Ko Harold King, tetai painia tukatau tei tavini i muri mai ei mitinari i Tinito, nana i akaaere i te au akoanga ki te katoatoa. “A teia Maanakai,” i tuatua ai aia, “naku e rave i te akoanga mua ki te katoatoa.” Kua akara mai aia kiaku e kua tuatua mai e, “Naau e rave i te akoanga a teia Maanakai ki mua.” Poitirere tikai au.

Te maara meitaki nei rai iaku taku akoanga mua. E au anere ua atu te tangata tei tae mai. Kua rave au i te akoanga iaku e tu ra i runga i tetai pia e kua tuatua atu ma te kore e apinga akatangi. I te openga o taua akoanga ra, kua aravei mai tetai tangata iaku, e kua akakite mai e ko Bill Smith aia. Kua karanga mai aia e kua kite mai aia i te urupu tangata e kua tapu i te akara e eaa teia e tupu nei. Kua kiteaia mai e i aravei ana toku papa ia Bill i mua atu ana, inara i te neke anga a Papa raua ko toku mama angai ki Dublin kia painia i reira, kare raua i kite akaou ana ia Bill. Kua akamata maua i tetai apii Pipiria. I te au taime i muri mai, kua riro mai e iva mema o to Bill pamiri ei au tavini no Iehova.

I muri mai, kua aere atu au ki ko i tetai au vira mamaata i vao ua ake ia Belfast, te ngai i aravei ei au i tetai vaine Rutia tei noo ana i Rituania. I toku akaari anga atu i tetai au puka kiaia, kua tou atu aia ki tetai puka okotai e kua tuatua e: “E puka taku mei tera rai. Na toku angakara, e poropeta i ko i te apii teitei i Kaunas i oake mai naku.” Kua akaari mai aia i te puka Creation, i roto i te reo Porani. Kua ki a te matamata o te puka i te au tataanga. Kua poitirere tikai aia i te kite anga e naku taua puka ra i oronga atu ki tona angakara, i toku aravei anga iaia i Kaunas!​—Kohe. 11:1.

I te akarongo anga a John Sempey e ka aere au ki te Tua Tokerau o Airerani, kua pati mai aia kia aere atu au e atoro i tona tuaine ko Nellie, no te mea kua inangaro ana aia i te kite i te tuatua mou o te Pipiria. Kua rave maua ko toku tuaine ko Connie i tetai apii Pipiria kiaia. Kua tere viviki te apii a Nellie ki mua e kua akatapu i tona oraanga kia Iehova. I tetai taime i muri mai, kua akainangaro maua ia maua, e kua akaipoipo.

Kua akapou maua ko Nellie e 56 mataiti i roto i te tavini ia Iehova, e kua akameitakiia i te tauturu e anere tuma tangata kia rauka te kite i te tuatua mou o te Pipiria. Ko to maua manakonakoanga koia oki, kia ora kapiti atu na roto ia Aramakito ki roto i te ao ou o Iehova, inara, kua peke ke atu a Nellie i te enemi kino ko te mate, i te mataiti 1998. E tupuanga tumatetenga tikai​—ko tetai timataanga pakari rava atu i roto i toku oraanga.

Oki Anga ki te Baltic States

Mei tetai mataiti i muri ake i te mate anga o Nellie, kua rauka iaku tetai akameitakianga mataora tikai. Kua patiia mai au kia atoro atu i te opati manga i Tallinn, i Etonia. Kua akamarama mai tetai reta a te au taeake i Etonia e: “I te au taeake e tai ngauru tei tukuia ana ki te Baltic States i te pae openga o te au mataiti o te 1920 e te pae mua o te au mataiti 1930, ko koe anake ua te ora nei.” Kua akakite katoa mai e te akapapa nei te opati manga i te tata i te tuatua enua no te angaanga i roto ia Etonia, Ratavia, e Rituania, e kua ui mai e: “Ka rauka ainei ia koe i te aere mai?”

E tu ngateitei tikai i te akakite atu i te au mea tei tupu kiaku e toku au patana, i taua au mataiti mua ra! Kua rauka iaku i te akakite ki te au taeake i te apatimani mua i roto ia Ratavia tei taangaangaia ei opati manga, e te pia muna i roto i te are te ngai i uuna ai matou i te au puka, tei kore rava i kitea ana e te akava. I Rituania, kua apainaia atu au ki tetai oire meangiti tei kapikiia e ko Šiauliai, te ngai i painia ana au. I ko i tetai putuputuanga i reira, kua akakite mai tetai taeake kiaku e: “I tetai au mataiti i mua atu ana, kua oko maua ko toku mama i tetai are i roto i te oire. Ia maua e tama ra i te tita mei roto i te tauu o te are, kua kite mai au i tetai au puka, ko The Divine Plan of the Ages e The Harp of God. I toku tatau anga i te reira, kua kite au e kua kitea e au te tuatua mou. Naau tikai i akaruke i taua au puka ra ki roto i taua are ra, i te au mataiti e manganui i topa akenei!”

Kua tae katoa atu au ki tetai akaputuputuanga kotinga i roto i tetai oire i painia ana au. Kua tae ana au ki tetai akaputuputuanga i reira e 65 mataiti i mua atu ana. I te reira taime, e 35 tangata i tae mai. Inara mei teaa atura te mataora i te akara atu i te 1,500 tangata i reira! Kua akameitaki tikai a Iehova i teia angaanga!

‘Kare a Iehova i Akaruke Mai Iaku’

Kare i roa akenei, kua rauka akaou mai iaku tetai akameitakianga kare rava au i manako atu ana, i te akatika mai anga tetai tuaine Kerititiano manea ko Bee tona ingoa, kia riro aia ei vaine naku. Kua akaipoipo maua i roto ia Noema i te mataiti 2006.

Ka rauka iaku i te akapapu atu ki tetai ua atu mapu, e manako ra e eaa ra tana ka rave i roto i tona oraanga, e e tu pakari tikai i te akarongo ki te tuatua akauruia e: “E akamanako i Tei anga ia koe i to ou anga ra.” Te rekareka nei au i teianei, mei te tata taramo rai o te Pipiria e: “Naau, e te Atua, i apii mai iaku mei toku ou anga mai: e kua akakite au i taau ra au angaanga i umereia e teia noaʼi. Me ruaine oki au, e me inaina toku mimiti, e te Atua e, auraka koe e akaruke mai iaku, kia akakite rai au i toou ra mana ki teianei uki; to ririnui ki te tangata ravarai te ka aere mai.”​—Sala. 71:​17, 18.

[Mapu i te kapi 25]

(No runga i teia, akara i te puka)

Te angaanga ngata ko te apai anga i te au puka ki roto ia Ratavia

ETONIA

TALLINN

Te Ava o Riga

RATAVIA

RIGA

RITUANIA

VILNIUS

Kaunas

[Tutu i te kapi 26]

Akamata au i te painia e 15 oku mataiti, i Tekotia

[Tutu i te kapi 26]

Ko maua ko Nellie i to maua akaipoipo, 1942