Tei Anga Mai ia Koe​—E Apii Eaa Tona Tu

“Ka tuku rai au i te meitaki katoa noku ra na mua ia koe, e e tutu au i te ingoa o Iehova na mua ia koe.”​—EXODO 33:19.

1. Eaa ra i tau ei kia akangateiteiia Tei Anga maira?

KUA tata te apotetoro ko Paulo, nana ra i tata te puka openga o te Pipiria, i teianei akakite anga oonu no Tei Anga maira: “E tau te kakā ia koe, e te Atu, e te akangateitei, e te mana: naau oki i anga i te au mea ravarai nei, e no toou inangaro i mou ei e i angaiaʼi ratou.” (Apokalupo 4:11) Mei ta te atikara i mua akenei i akanoo maira, te au mea kiteaia e te taineti o teia tuatau nei e putuputu te kapiti atu ki te au tumu no te irinakianga i Tei Anga mai i te au mea katoatoa ra.

2, 3. (a) Eaa ra ta te au tangata ka tau kia apii no Tei Anga maira? (e) Eaa ra i tau kore ei kia aravei atu i Tei Anga maira?

² Mei te puapinga rai o te ariki anga e te vaira Tei Anga mai, e aiteite te puapinga kia kite eaa tona tu​—e ko tetai peretana tikai aia, ma tetai tu Atua e te au aerenga tei akavaitata atura i te au tangata kiaia. I te tu maata taau i rave i te reira, kare ainei e puapinga kia meitaki atu te kite anga iaia ra? Kare e umuumuia kia aravei tikai iaia, mei te tu ta tatou e aravei nei i etai atu au tangata.

³ Ko Iehova ra te Tumu o te au etu ra, to tatou ra ko tetai etu ua ia kare ra i maata rava. Ka manako ainei koe kia tauta i tetai pirianga vaitata atu ma te ra? Kare rava ia! Te matakite ra te maata anga o te au tangata i te akara ua anga atu i te reira, me kare i te iti anga ririnui mai ki to ratou pakiri e te ra no tetai tuatau roa. Ko tona vera i rotopu e vaitata i te 15,000,000 tikiri Celsius (27,000,000°F.). I te tekene takitai, ka taui mai teianei umu thermonuclear i etai a mirioni tane o te katoaanga ei ririnui. E meangiti ua to te reira te itae maira ki te enua ei vera e ei marama oki, inara te rauka ra i te reira te akatinamou i te ora anga katoa ki konei. Ka tau taua au tika tumuanga ra kia akamanako maata ia tatou i te mana ririnui o Tei Anga maira. E tau tikai ta Isaia tata anga no te “ririnui, e te mana maata [o Tei Anga maira].”​—Isaia 40:26.

4. Eaa ta Mose i pati ra, e eaa ta Iehova i pau atura?

⁴ Inara, i kite ainei koe e i etai marama i muri ake i to Iseraela akaruke anga ia Aiphiti i te 1513 M.T.N. ra, kua pati a Mose i Tei Anga maira: “E akakite mai koe kiaku nei i toou kakā.” (Exodo 33:18) I te maaraanga e ko te Atua te Tumu o te ra katoa oki, ka kite koe eaa aia i tuatuai kia Mose: “Kare koe e tika kia akara i toku mata; kare rava oki tetai tangata e ora kia akara mai iaku.” Kua akatika Tei Anga maira ia Mose kia pipini i tetai ngai i Maunga Sinai ra Iaia i aere “na vaitatao ra.” I reira, mei te mea rai e kua kite atura Mose i te “tua” o te Atua ra, ki tetai tu marama anga o te kaka o Tei Anga maira, me kare o tona parutia.​—Exodo 33:20-23; Ioane 1:18.

5. Na teea tu ta Tei Anga maira akamerengo anga i ta Mose ra pati anga, te akapapu ra i teaa?

⁵ Kare to Mose inangaro kia kite meitaki atu i Tei Anga maira i akamerengo koreia. I te akara anga i te tuatua anga na roto i tetai angera, kua aere atu te Atua na te pae ia Mose e kua tuatua: “Ko Iehova, Ko Iehova, e Atua takinga-meitaki, e te aroa ua, e te akakoromaki maata, e te meitaki maata, e te tuatua-mou, E te vaoo marie i te aroa e tausani ua atu, e te akakore i te tuatua-tika kore, e te ara, e te kino; e kare e tuatua ki te tangata kino e, e tangata kino kore.” (Exodo 34:6, 7) Te akaari maira teianei e ko te kite meitaki anga i Tei Anga maira ia tatou, kare i te kiteanga i tetai tu kopapa, mari ra na te kiteanga ki katoa i tona tu, tona tu ei Atua e tona au manako oki.

6. Eaa ra to tatou ravenga paruru i riro ei ei mea umere?

⁶ Ko tetai mataara e raukai ia tatou te reira na te kiteanga oonu i to te Atua ra au tu mei tana au mea i anga maira. E akamanako i toou ravenga paruru. I roto i tetai itiu no runga i te ravenga paruru, kua tuatua te Scientific American: “Mei mua mai i te anau anga tae roa ki te matenga, tei roto te ravenga paruru i tetai tu no te matakite tamou marie. Tetai tu manea tuke tuke o te au molecule e te au teera . . . ka paruru ia tatou i te au parasite e te au pathogen. Me ka kore taua au paruru ra, kare rava te au tangata e ora.” Eaa te tumu o taua ravenga ra? Kua tuatua tetai atikara i taua makatini ra: “Te au papaanga umere no taua au teera rave ngoie ua ra i te paruru i te kopapa i te au mea akakino ra ka tupu mai mei etai au teera tokoiti tei aere maira na mua te mama maira e vaitata i te iva epetoma i muri ake i te toanga.” Te oronga atura tetai vaine kua nui i etai paruru anga ki tana pepe te tupu ra i tona kopu. I muri iora, na roto atu i tona u ka, oronga katoa aia i etai au teera paruru e te puapinga oki no tana pepe ra.

7. Penei eaa ta tatou ka akamanako no to tatou ravenga paruru, te taki atura ki teea manako taopenga?

⁷ E tumu meitaki toou kia manako taopenga e e meitaki ua atu to ravenga paruru i ta tetai ua atu vairakau ou te ka oronga mai. No reira, e ui ia koe uaorai, ‘Eaa ta teianei e akakite maira no Tei Akamata i te reira e Tei Oronga maira oki?’ Ko teianei ravenga, ‘te mama mua maira e vaitata i te iva epetoma i muri ake i te toanga’ e tei papa ra kia paruru i tetai pepe anau ouia, te akaata tika maira i te pakari e te manako momua anga oki. Inara ka rauka ainei kia kite oonu tatou kia tere atu no Tei Anga maira mei teianei ravenga nei? Eaa ta te maata anga o tatou nei te ka manako ia Albert Schweitzer e etai oki tei tuku ra i to ratou au ora anga kia oronga i te utuutu anga vairakau no te aronga kare a ratou apinga? E mea matauia ka oronga tatou i te au tu meitaki ki taua aronga tangata aroa ra. Kia aiteite katoa oki, eaa ta tatou ka manako no Tei Anga maira ia tatou nei, tei oronga maira i tetai ravenga paruru ki te aronga apinganui e te putaua oki? Te taka meitaki ra, e aroa aia, kare e akara i te tu, e inangaro, e te tika oki. Kare ainei teianei i tau tikai ma te akataka anga no Tei Anga mai ta Mose i akarongo atura?

Te Akakite Maira Aia Eaa Tona Tu

8. Eaa te tu takake ta Iehova e akakite maira iaia uaorai kia tatou?

⁸ Inara, te vaira tetai atu tu, e riro ei kia kite meitaki atu i Tei Anga mai ia tatou​—na roto i te Pipiria. E puapinga maata tikai teianei no te mea te vaira te au apinga no runga iaia kare ra e rauka i te taineti e te ao katoa oki e pini ua ake kia akakite e etai atu apinga te taka meitaki maata ra mei roto mai i te Pipiria. Ko tetai akatauanga no te reira ko te ingoa tikai o Tei Anga maira. Ko te Pipiria anake te akakite maira i te ingoa o Tei Anga maira e tona puapinga oki. I roto i te au tataanga Epera o te Pipiria, te mama maira tona ingoa no etai 7,000 taime ei nga reta koniteniti e a te ka rauka kia akatakaia e YHWH me kare e JHVH, te tuatua anga matauia ko Jehovah i te reo Papaa.​—Exodo 3:15; 6:3.

9. Eaa tikai te aiteanga o te ingoa o Tei Anga maira, e eaa ta tatou ka manako taopenga mai i te reira?

⁹ No tatou kia kite meitaki atu i Tei Anga maira, ka tau tatou kia ariki e kare aia i tetai “Tumu Mua” ngata te kiteaia me kore tetai “Ko Au” kare ra i kite tikaia. Te akaari maira tona ingoa tikai i te reira. E tu ia no tetai verepa Epera te aiteanga “kia riro” me kore “ka akariro kia tupu.”a (Akaaite ia Genese 27:29; Koheleta 11:3.) Te akataka maira te ingoa o te Atua e “Ka Akariro Aia kia Tupu” e te akaketaketa maira e te akakoro ra aia e te rave ra oki kia tupu. Na to tatou kiteanga e te taangaanga oki i tona ingoa, ka meitaki atu to tatou ariki anga e ka akatupu aia i tana au taputou e ka apai tika mai i tana akakoroanga kia kiteaia.

10. Eaa te kite oonu puapinga maata te ka rauka ia tatou mei te tataanga mai ia Genese ra?

¹⁰ Ko te Pipiria te tumuanga no te kite i te au akakoroanga e te tu oki o te Atua ra. Te akakite maira te tataanga ia Genese e i tetai tuatau te vaira te au o te tangata ma te Atua e ia raua te manakonakoanga no tetai ora anga roa e te aiteanga tau oki. (Genese 1:28; 2:7-9) Aiteite katoa oki ma te puapinga o tona ingoa ra, ka papu ia tatou e ka akaope a Iehova i te mamaeanga e te pekapeka ta te au tangata i aro atu no te tuatau roa ra. Ka tatau tatou i te akatupuanga o tana akakoroanga: “Kua akariroia oki te ao kopapa nei ei ngai pekapeka, kare ra no tona uaorai anoano, mari ra na te anoano o Tei Anga maira, ko tei akariro ra kia pera, kua oronga atu i tetai manakonako anga e penei a tetai tuatau ka . . . akariroia kia o atu ki te tu rangatira kaka o te tamariki a te Atua ra.”​—Roma 8:20, 21, The New Testament Letters, na J. W. C. Wand.

11. Penei eaa tatou ka akamanako ei i te au tataanga Pipiria ra, e eaa te au tumu o tetai o taua tataanga ra?

¹¹ Ka rauka katoa i te Pipiria te tauturu ia tatou kia meitaki atu te kite i Tei Anga maira ia tatou i ta te reira akakite anga i tana au rave anga e te au manakoanga i te akonoanga ma to Iseraela i taito ra. E akamanako ana i tetai akatauanga tei kapiti ra ia Elisaia raua ko Naamana te rangatira vaeau o te ngati Arama riri ra. Ia koe ka tatau i teianei tataanga ia 2 Ariki pene 5, ka kite koe e ko tetai tamaine Iseraela tuikaa kua raurau e kia rapakauia te maki repera o Naamana ra ma te tauturu mei ko mai ia Elisaia i Iseraela ra. Kua aere atu a Naamana ki reira ma te manakoanga e ka tairiiri ua a Elisaia i tona nga rima na roto i tetai rapakau anga tu ngaro ra. Kareka ra, kua akaue atura Elisaia i taua tangata Arama ra kia pai ki roto i te Kauvai i Ioridana ra. Noatu ra e na te aronga i raro ake ia Naamana i akairinaki iaia kia rave, i tana rave anga, kua ora mai aia. Kua oronga atu a Naamana i te au apinga okomaata, inara kare a Elisaia i rave atu. I muri akera kua aere pipini atu tetai oa kia Naamana e na te pikikaa anga kua riro mai iaia etai au apinga. Na tona tiratiratu kore kua taki atu iaia kia maki reperaia. E tataanga, marekaia no te tangata nei​—ko tetai te ka rauka ia tatou te kite.

12. Eaa te au manako taopenga te ka rauka ia tatou no Tei Anga maira mei te tataanga no Elisaia raua ko Naamana ra?

¹² Na roto i tetai tu akamarekaanga, te akaari maira Tei Anga Mekameka ra i te ao katoa e pini ua ake e kare aia i te teitei rava kia akara ma te akaperepere i tetai tamaine meangiti, e tuke anga ia ki te tu matauia i te au peu e manganui i teia tuatau nei. Te akapapu katoa maira ia e kare Tei Anga mai e akara ma te akaperepere i tetai kopu tangata anake me kare iti tangata. (Angaanga 10:34, 35) E mea meitaki kia manakoia, kare ia i tapapa atu i te au tangata kia rave i te au pikikaa ua tei matauia​—ma etai “aronga rapakau” o te tuatau kua topa e teianei oki—​kua akakite Tei Anga maira i te pakari umere. Kua kite aia e akapeea te rapakau anga repera. Kua akakite katoa aia i te kite oonu e te tuatua tau i te kore anga e akatika kia autu te pikikaa anga. I reira akaou, kare ainei te reira i tamou marie i to Iehova tu ta Mose i akarongo ra nona? Noatu rai e e poto ua taua tataanga i te Pipiria ra, mei teaa ra te maata ta tatou i kite mei te reira mai no runga i te tu o Tei Anga maira ia tatou nei!​—Salamo 33:5; 37:28.

13. E akatutu mai e akapeea ka raukai ia tatou i etai au apiianga no te au tataanga Pipiria ra.

¹³ Etai atu tataanga no runga i ta Iseraela ra au rave anga akameitaki kore e ta te Atua oki i rave te akapapu ra e te akamanako tika pu maira Iehova. Te tuatua ra te Pipiria e e putuputu to Iseraela i te akaongoongo atu iaia na rungao na rungao, te akariroanga iaia kia mamae ngakau. (Salamo 78:40, 41) No reira e au manako ngakau to Tei Anga maira, e te akamanako maira aia i ta te au tangata e rave ra. E maata katoa oki te ka kiteia, mei te au tataanga no te aronga tataki tai tei matauia ra. I to Davida iki angaia ei ariki no Iseraela, kua tuatua te Atua kia Samuela: “E akara oki te tangata ki te tu i vao ake, karekā Iehova e akara ïa i te ngakau.” (1 Samuela 16:7) Ae, te akara ra Tei Anga i to tatou tu i roto, kare i te akara anga i vao ua. Mei teaa ra te merengo anga!

14. Ia tatou e tatau ra i te au Tuatua Tapu Epera, eaa ta tatou ka rauka kia rave ei mea puapinga?

¹⁴ E toru ngauru ma iva o te au puka Pipiria ra tei tataia i mua ake i te tuatau o Iesu ra, e ka tau tatou kia tatau ia ratou. Kare teianei e tau e kia apii ua kia kite i te au tataanga Pipiria me kare tuatua enua. Me ka anoano tikai tatou kia kite eaa te tu o Tei Anga mai ia tatou nei, ka tau kia tamanako oonu ki runga i taua au tataanga ra penei kia tamanako, e ‘Eaa ta teianei tupu anga te ka apai mai kia marama no tona ra tu? Ko teea o tona au tu te kaka maira i konei?’b Na te raveanga i teia penei ka tauturu noatu i te aronga ekoko kia kite e e tika e tu Atua te akamata anga mai o te Pipiria, na te reira e akanoo i tetai tumu anga no ratou kia kite meitaki atu i Tei Tata mai i te reira ra.

Tauturu Tetai Orometua Maata ia Tatou kia Kite i Tei Anga Maira

15. Eaa ra i tau ei ta Iesu au angaanga e te au apiianga kia riro ei akakite apii anga?

¹⁵ E tika ra, te au tangata tei ekoko ra e te vai nei Tei Anga mai me kare e manako marama kore to ratou no te Atua penei e meangiti ua te kite i te Pipiria. Penei kua aravei koe i etai tei kore ra i kite me ko Mose tei ora ana i mua ake me kare i muri ake ia Mataio e kare ra i kite i ta Iesu au angaanga me kare au apiianga. E mea mii tikai te reira no te mea e maata ta tetai ka kite no Tei Anga mai mei te Orometua Maata maira, koia Iesu. I te mea e pirianga vaitata tona ma te Atua, ka rauka iaia te akakite e eaa te tu o Tei Anga mai ia tatou. (Ioane 1:18; 2 Korinetia 4:6; Ebera 1:3) E kua rave aia i te reira. Ko te tika, i tuatua aia: “Ko te akara mai iaku nei, kua akara ia i te Metua.”​—Ioane 14:9.

16. Eaa te akatutuia maira e ta Iesu tuatua anga ma tetai vaine Samaria ra?

¹⁶ E akamanako i teia akaraanga. I tetai atianga kua roiroi a Iesu i te aaereanga, kua tuatua atu aia ma tetai vaine Samaria i vaitata i Sikara. Kua oronga aia i te au tuatua mou e manganui, no runga i te umuumu anga kia ‘akamori i te Metua ma te vaerua e te tuatua-mou.’ Kua kopae ke te au ngati Iuda o tera tuatau i to Samaria. E tuke anga, kua akaata maira Iesu i to Iehova ra mareka anga kia ariki i te au tangata e te au vaine ngakau tae no te au pa enua ravarai, mei ta tatou i kite mei te atianga ia Elisaia raua ko Naamana ra. Ka tau te reira kia akapapu mai kia tatou e tei runga ake a Iehova i te aronga akonoanga manako o iti riririri ua te takapini nei i te ao i teia tuatau. Ka kite katoa oki tatou i te tika e kua mareka ua a Iesu kia apii atu i tetai vaine, e i teianei tu ko tetai vaine tei noo kapiti ra ma tetai tangata kare i tana tane. Kare a Iesu i akaapa atu iaia, kua akono atura iaia ma te tapunui, na tetai tu tei tauturu tikai iaia. I muri iora, kua akarongo atu etai atu au Samaria kia Iesu e kua tuatua oki: “Kua kite atura matou e, ko te ora mou teia o to te ao, ko te Mesia.”​—Ioane 4:2-30, 39-42; 1 Ariki 8:41-43; Mataio 9:10-13.

17. Eaa te manako taopenga ta te tataanga no te tuakaouanga o Lazaro e tou maira?

¹⁷ E akamanako tatou i tetai atu akatutu anga e akapeea ka raukai ia tatou te kite i Tei Anga maira na te akamatauanga ia tatou uaorai ma te au angaanga e te au apii anga a Iesu ra. E akaata ki runga i te atianga i te mate anga te oa o Iesu koia Lazaro. Kua akakite a Iesu i mua akera i tona mana kia akaora mai i tei mate ra. (Luka 7:11-17; 8:40-56) Inara, eaa tana i rave i tona kiteanga i te tuaine o Lazaro ia Maria i te aue anga? “Ngunguru iora [Iesu] i roto iaia, e taitaia atura.” Kare aia i akatuke me kare i akateitei; kua “aue iorā Iesu.” (Ioane 11:33-35) E kare teianei i tetai akakite anga manako ua. Kua akakeuia a Iesu kia rave tikai​—kua akatuakaou mai aia ia Lazaro. Ka rauka ia koe te tamanako i akapeea te tauturu anga a teianei i te au apotetoro ra kia ariki i te au manakoanga e te au angaanga oki a Tei Anga maira. Ka tau katoa ia kia tauturu ia tatou e etai katoa ra kia kite i te tu o Tei Anga maira e tona au aerenga oki.

18. Eaa te manako ngakau tau no te au tangata no runga i te apiianga i te Pipiria ra?

¹⁸ Kare e tumu kia akama no te apiianga i te Pipiria e te apiianga kia tere atu no Tei Anga maira ia tatou. Kare te Pipiria i tetai puka tei takere roa ra. Ko tetai tei apii ra i te reira e kua riro ei oa piri vaitata no Iesu ko Ioane ia. Kua tata aia i muri iora: “Kua kite ra tatou e, kua tae mai te Tamaiti a te Atua, e kua oronga mai i te kite no tatou, kia kite tatou iaia i te Atua mou ra, e tei roto tatou iaia i te tuatua-mou ra, tei roto i tana Tamaiti ra ia Iesu. Koia te Atua mou, e te ora mutu kore.” (1 Ioane 5:20) E akara i taua “kite no tatou” tei orongaia maira kia kite “iaia i te Atua mou ra,” i Tei Anga maira, ka taki atu ki “te ora mutu kore.”

Akapeea Koe me Tauturu i Etai ke kia Kite Iaia?

19. Eaa te takainga kua raveia ei tauturu i te au tangata manako ekoko ra?

¹⁹ E maata te umuumuia ra no etai au tangata kia irinaki e tera tetai Tei Anga aroa mai te manako maira ia tatou e kia ariki oki eaa tona tu. E au mirioni tei rungao i te au mirioni ua atu te vai ekoko ra no Tei Anga maira me kare te vai aite kore ra to ratou manako iaia ki tei kitea ra i te Pipiria. Akapeea tatou me tauturu ia ratou? I te au uruoaanga tapere e to te pa enua a te Au Kite o Iehova ra i te 1998/99 kua orongaia mai tetai puka i roto i te au reo e manganui​—taua puka ra Is There a Creator Who Cares About You?

20, 21. (a) Akapeea me taangaanga puapinga i te puka Creator ra? (e) E akakite mai i te au tupuanga e akapeea te puka Creator ra i kiteai e e puapinga maata ia.

²⁰ Ko tetai puka ia te ka akatere atu i toou uaorai akarongo i Tei Anga mai ia tatou e to ariki anga no tona tu e tona au aerenga oki. Eaa teianei i tikai? No te mea kua akapapa meitakiia te puka Is There a Creator Who Cares About You? ma taua au akakoroanga ra i te manako anga. Tetai tumu te aere ra na roto katoa i taua puka ra koia oki “Eaa te ka akamaata te aiteanga ki toou oraanga?” Te orongaia maira te au tumu tuatua i roto i tetai tu e noatu ko te aronga e kite apiianga maata to ratou ka kite i te mareka anga. Inara, te piri atura ia ki te au inangaro tei ia tatou katoatoa ra. Te vaira te au apinga mareka anga e te inangaroia oki no te aronga tatau te ekoko ra i te vai maianga Tei Anga ra. Kare taua puka ra e akakite manako ana e te irinaki ra tei tatau i tetai Tei Anga maira. Ka riro te aronga te ekoko ra kia inangaro atu na te akonoanga o teia tuatau nei i te au mea kiteaia e te au manako oki o te tu taineti ra. Ka riro taua au tika ra kia akamaroiroi i te akarongo o te aronga tei irinaki ra i te Atua

²¹ I te apiianga i teianei puka ou, ka kiteia e ko etai tuanga o te reira te oronga maira i tetai manako no te tuatua enua o te Pipiria na roto i te tu te akakite maata ra i te au turanga o to te Atua ra tu, ma te tauturu anga i te aronga tatau kia meitaki atu te kite anga i te Atua ra. E manganui te aronga kua tatau i te reira kua tuatua e ko te tika ia i ta ratou i kite. (E akara i te atikara te aru maira, kapi 25-6.) Kia riro ra te reira ei tika kia koe katoa ia koe e akamatau ra ia koe uaorai ma taua puka ra e ka taangaanga katoa i te reira kia tauturu i etai atu kia kite meitaki atu i Tei Anga maira ia ratou.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Kite Ainei Koe?

◻ I akapeea a Mose i riro ei kia meitaki atu te kite ia Iehova i runga ia Maunga Sinai ra?

◻ Eaa te apiianga i te Pipiria i riro ei ei tauturu i te kiteanga e eaa to te Atua ra tu?

◻ Ia tatou e tatau ra i te Pipiria, eaa ta tatou ka rave kia akavaitata atu ki Tei Anga mai ia tatou ra?

◻ No roto i teea tu taau parani anga kia taangaanga i te puka Creator ra?

[Tutu i te kapi 20]

Eaa ta to tatou ravenga paruru i akakite no Tei Anga mai ia tatou?

[Tutu i te kapi 21]

Tetai tuanga o te au Pokaikai Tuatua Tai Mate, ma te Tetragrammaton (to te Atua ingoa i te reo Epera) te akakite maataia maira

[Akameitakianga]

Courtesy of the Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem

[Tutu i te kapi 23]

Eaa ta tatou ka kite mei ta Iesu i rave ra i to Maria mamae ngakau?