Ta Tatou Apinga Nei i Roto i te Au Ariki Karakaraea

“Te āriki nei ra matou i taua apinga nei i te āriki karakaraea nei, kia riro te mana maata meitaki nei ki te Atua, auraka ia matou.”​—2 KORINETIA 4:7.

1. Akapeea i tau ei ta Iesu akatauanga kia akamaroiroi ia tatou?

I TE akapapa angaia e Iehova i konei i te enua nei, kua kite a Iesu uaorai i te au tu paruparu o te au tangata nei. Mei teaa ra te tau tana akatauanga i te tamou marie anga i te tiratiratu kia akamaroiroi mai ia tatou! Te akakite maira te apotetoro kia tatou: “I kapikiiaʼi oki kotou; i mate katoa oki te Mesia uaorai no kotou; e kua vaoo oki i te akaraanga na kotou, kia aru kotou i tona takainga vaevae.” (1 Petero 2:21) Na te kauraroanga ki taua akapapaanga ra, kua autu a Iesu ra ki rungao i teianei ao. Kua akamaroiroi katoa oki aia i tana au apotetoro kia riro ei mataku kore. (Angaanga 4:13, 31; 9:27, 28; 14:3; 19:8) E mei teaa ra te akamaroiroi anga meitaki tana i oronga i te akaoti anga i tana tuatua openga kia ratou ra! Kua tuatua aia: “I akakite atura au kia kotou i teianei au tuatua, kia rauka to kotou au iaku nei. E tumatetenga to kotou i teianei ao: ka akamaroiroi ra, kua riro te re o teianei ao iaku.”​—Ioane 16:33.

2. Ei tuke anga ma te tu poiri o teianei ao, eaa te marama tei ia tatou nei?

² Mei te reira katoa oki, i muri ake i te akatukeanga i te tu poiri tei apaiia mai “e te atua o teianei ao ra” ma te “marama o te evangelia kakā o te Mesia,” kua tuatua te apotetoro ko Paulo no ta tatou angaanga orometua meitaki: “Te āriki nei ra matou i taua apinga nei i te āriki karakaraea nei, kia riro te mana maata meitaki nei ki te Atua, auraka ia matou. Kua kako matou i te mate, kare ra i apiapi: kua pekapeka matou, kare ra i ope te manakoanga: Kua takinga-kinoia, kare ra i akarukeia: kua uriia ki raro, kare ra i mate rava.” (2 Korinetia 4:4, 7-9) Noatu rai e e “au āriki karakaraea” paruparu tatou, kua akapapaia tatou e te Atua ra na tona vaerua e ka rauka kia riro tatou kia autu takiri ki rungao i te ao o Satani.​—Roma 8:35-39; 1 Korinetia 15:57.

Akapapaanga i te Iseraela Taito Ra

3. Akapeea ta Isaia akataka anga i te akapapaanga i te iti tangata ngati Iuda ra?

³ Kare a Iehova e akapapa anake i te aronga tataki tai mari ra i te iti tangata katoa oki. Ei akaraanga, i te kauraro anga to Iseraela i taito ra ki ta Iehova akapapaanga, kua puapingaia ia. Inara i te openga ra kua akamarokiakia iaia uaorai ki roto i tetai aerenga no te akarongo kore. Ei tetai tupu anga, kua apai mai Tei Akapapa ia Iseraela ra i te “aue” ki runga iaia. (Isaia 45:9) I te varu anere mataiti M.T.N., kua tuatua atura Isaia kia Iehova no te tu ara takiri o to Iseraela, i te nakoanga: “E Iehova e, ko koe rai to matou Metua; e karakaraea matou, e ko koe tei anga ia matou; e angaanga anake matou na to rima. . . . te au mea katoa ta matou i inangaro ra, kua pou rava ia.” (Isaia 64:8-11) Kua maaniia a Iseraela ei tetai ariki tei tau anake ra no te akapou angaia.

4. Eaa te akatutu anga tei raveia maira e Ieremia?

⁴ E anere mataiti i muri iora, i te vaitata anga mai te ra akatapuanga, kua tuatua atura Iehova kia Ieremia kia raveia tetai ariki karakaraea e ka aere kapiti atu ei ma tetai papaki o te aronga pakari o Ierusalema ra ki te O o Hinoma, ma te ikuikuanga iaia: “Ei reira koe ka akangaaʼi i taua āriki ra ki mua i te aroaro o te aronga i aere ma koe katoa ra; Ka karanga atu ei koe kia ratou, Te na ko mairā Iehova Sabaota: ka pera rai au te akangaangaa anga i teianei iti-tangata, e teianei oire, mei tana i akangaangaa i te āriki a te potera ra, ko tei kore rava e tika kia anga akaou ra.”​—Ieremia 19:10, 11.

5. Akapeea te totoa anga ta Iehova akavaanga ia Iseraela?

⁵ I te 607 M.T.N., kua akataneaia e Nebukanesa a Ierusalema ma tona iero katoa e kua apaiia atu te au ngati Iuda tei ora mai ei tuikaa ki Babulonia. Inara i muri ake i te 70 mataiti te tuikaaanga, kua rauka i te au ngati Iuda tei tataraara ra kia oki e patu akaou ia Ierusalema e tona iero. (Ieremia 25:11) Inara, kia tae mai ki te anere mataiti mua T.N., kua akaruke akaou te iti tangata ra i te Potera Maata, e i te openga kua tupou atu ia ki te rave kino i te ta anga i te Tamaiti a te Atua uaorai. I te 70 T.N., kua taangaanga te Atua ia Roma koia te Mana o teianei Ao ei rave i te takore anga i te akatere anga o te au mea ngati Iuda, e te akapouanga ia Ierusalema e tona iero. Kare rava te iti tangata o Iseraela e akapapa akaouia e te rima o Iehova ra ei tetai apinga ma “te tapu e te manea.”a

Akapapaanga i Tetai Iti Tangata Vaerua

6, 7. (a) Akapeea ta Paulo akataka anga i te akapapaanga o te Iseraela vaerua ra? (e) Eaa te numero katoa o te “au āriki o te aroa,” e i akapeea te maani anga mai i te reira katoa?

⁶ Kua akapapaia te au ngati Iuda tei ariki ra ia Iesu, ei au mema tango no tetai iti tangata ou ra, koia te “Iseraela [vaerua] o te Atua.” (Galatia 6:16) E tau, i reira, ta Paulo au tuatua: “Kare aina e tau i te potera kia anga i tetai āriki no te mea meitaki, e tetai no te mea kino, i te putunga karakaraea okotai nei? Eaa oki te Atua, kia anoano i te akakite i tona riri, e kia kitea tona mana, i te akakoromaki anga roa i te au āriki no te riri i akatauia no te mate ra; E kia anoano oki aia i te akakite i te maata anga o tona meitaki, i te au āriki o te aroa i akatau takereia e ia no te ao.”​—Roma 9:21-23.

⁷ I muri akera kua akakite maira Iesu tei akatuakaouia ra e ko teianei “au āriki o te aroa” e 144,000 ratou katoa. (Apokalupo 7:4; 14:1) I te mea kare i rava to te Iseraela kopapa ra no taua numero ra, kua akatotoa atura Iehova i tona aroa ki te au tangata o te au pa enua ra. (Roma 11:25, 26) Kua tupu viviki taua putuputuanga Kerititiano ou ra. I roto i te 30 mataiti kua oti te tuatua meitaki i te akakiteia “ki te tangata ravarai i raro ake i teianei rangi.” (Kolosa 1:23) Kua anoanoia i teianei kia apaiia mai te au putuputuanga i te reira ngai e manganui tei totoa aere ra ki raro ake i te akaaere anga tika.

8. Koai ma te pupu akaaere mua ra, e i akapeea te akatupu anga kia maata atu teianei pupu?

⁸ Kua teateamamaoia e Iesu e 12 apotetoro kia riro ei tuanga mua no te pupu akaaere, ma te terenianga ia ratou pera katoa oki etai atu no te angaanga orometua. (Luka 8:1; 9:1, 2; 10:1, 2) Ia Penetekote 33 T.N., kua akanooia te putuputuanga Kerititiano, e i muri akera kua akatotoaia tona pupu akaaere kia kapiti i “te au aposetolo e te aronga orometua i Ierusalema.” No tetai tuatau i muri akera, i te akara anga, ko to Iesu teina ko Iakobo, noatu rai e kare i te apotetoro kua tavini aia ei tiamana. (Angaanga 12:17; 15:2, 6, 13; 21:18) Kia tau ki ta te tata tuatua enua ko Eusebius, kua riro te au apotetoro ei takete no te takinga kinoanga e kua akatotoaia ki etai atu au ngai. Kua akatikatikaia te akapapa anga o te pupu akaaere ra kia tau ki te reira.

9. Eaa te tupu anga mii ta Iesu i totou te ka rokoia mai?

⁹ I te vaitata anga ki te openga o te anere mataiti mua ra, kua akamata ‘te enemi, koia te Diabolo ra’ i te ‘ruru i te zizania’ ki roto i te aronga mei te titona rai tei akatuangaia no “te basileia o te au rangi ra.” Kua totou a Iesu e ka tukuia teianei tupu anga kia tae roa ki te tuatau kokotianga i “te openga o teianei ao.” E reira, ‘te aronga tuatua-tika e kakā mai ei mei te rā i te basileia o to ratou Metua ra.’ (Mataio 13:24, 25, 37-43) Aea te reira e tupu ei?

Akapapaanga i te Iseraela o te Atua i Teia Tuatau

10, 11. (a) I akapeea te akatupu anga o te akapapaanga o te Iseraela o te Atua i teia tuatau nei? (e) Eaa te kitea anga te au apiianga tuke i roto ia Kerititome e i roto oki i te Aronga Apiipii Pipiria maroiroi ra?

¹⁰ I te 1870, kua akapapaia e Charles Taze Russell tetai pupu apii Pipiria i Pittsburg, i Pennsylvania, U.S.A. I te 1879 kua akamata aia i te nenei i tetai makatini okotai i te marama tei matauia ra i teianei ko The Watchtower. Ko te reira au Aronga Apiipii Pipiria tei tapaia ra ratou i reira, kare i roaia kua kite ratou e kua akono a Kerititome i te au apiianga peikani tei tau kore i te tuatua tapu ra, mei te mate kore ra te meta, te ai i era, te purukatorio, tetai atua Toru Tai, e te papetito anga pepe oki.

¹¹ Inara, e maata atu te puapinga, kua akaora mai teia aronga inangaro i tuatua mou o te Pipiria na te au apii anga tumu o te Pipiria ra, mei te oko anga na roto i te atinga oko o Iesu ra e te tuakaouanga ki te ora mutu kore ki roto i tetai enua parataito ponuiaau i raro ake i te Patireia o te Atua ra. I runga ravao, kua akanooia te akaketaketa anga ki runga i te akakite anga mou e ko te Atua ko Iehova te Atu Ngateitei o te ao katoa e pini uake. Kua irinaki te Aronga Apiipii Pipiria e kua vaitata te pauia mai te Pure a te Atu ra: “E to matou Metua i te ao ra, kia tapu toou ingoa. Kia tae toou basileia. Kia akonoia toou anoano i te enua nei, mei tei ao katoa na.” (Mataio 6:9, 10) Kua akapapaia ratou e te vaerua tapu o te Atua ra ki roto i tetai taiate i te ao katoa nei ei au Kerititiano inangaro i te au.

12. I akapeea te Aronga Apiipii Pipiria ra i kite ei i tetai tuatau puapinga maata ra?

¹² Na te apii anga oonu ia Daniela pene 4 e etai atu au totou kua irinaki te Aronga Apiipii Pipiria e kua vaitata te parutia o Iesu ei te Ariki Mesia ra. Kua kite ratou e ko te 1914 te tuatau no te “au etene” kia akaopeia. (Luka 21:24; Ezekiela 21:26, 27) Kua akatotoa viviki atura te Aronga Apiipii Pipiria i ta ratou angaanga, i te akapapaanga te au pupu Pipiria (tei tapaia e au putuputuanga i muri iora) takapini ia Marike. I te akamataanga mai te anere mataiti ou ra, kua akatotoaia atu ta ratou angaanga apiianga Pipiria ki roto ia Europa e te Australasia. Kua umuumuia te akaaerenga meitaki i reira.

13. Eaa te turanga tau i te ture tei rauka mai i te Aronga Apiipii Pipiria, e eaa te angaanga meitaki maata tei raveia e te peretiteni mua o te Taiate ra?

¹³ Kia oronga i te turanga tau i te ture no te Aronga Apiipii Pipiria, kua taokotaiia te Taiate Punanga Tiaki o Ziona i te 1884 i te Marike, ma te opati maata i Pittsburg, i Pennsylvania. Kua tavini tona au akaaere ei tetai Pupu Akaaere maata, i te akaaereanga i te tutuanga i te Patireia o te Atua i te ao katoa. Kua tata te peretiteni mua o te Taiate, ko Charles T. Russell, e ono voriumu o te Studies in the Scriptures e kua rave i te au tutaka anga tutu aereanga mamao. Kua oronga katoa aia i te tauturu i te angaanga Patireia i te ao katoa na te moni tana i akaputu i mua ake i tona akamata anga i tana au apii Pipiria. I te 1916, i te tuatau te raveia ra te Tamaki Maata i Europa, kua takake atu taua Taeake ko Russell tei roiroi maata ra i te tuatau o tana tutaka tutu aereanga. Kua oronga aia i tana au apinga katoa ki te akatotoaanga i te akakitekite anga i te Patireia o te Atua ra.

14. Akapeea ta J. F. Rutherford ra ‘kukumianga i te kukumi meitaki’? (2 Timoteo 4:7)

¹⁴ Ko Joseph F. Rutherford, koia tetai akava no tetai tuatau i Missouri, kua riro ei peretiteni i muri mai. Ei tetai tupu anga no tona mataku kore i te akakitekite anga i te tuatua mou Pipiria, kua kapiti atu te au orometua o Kerititome ma te aronga poritiki te “takinga-kino na runga i te ture.” Ia Tiunu 21, 1918, ko te Taeake ko Rutherford ratou ko etai atu e itu o te aronga arataki o te Aronga Apiipii Pipiria kua tapekaia, ma te au akautunga maata e 10 me kare e 20 mataiti. Kua patoi atura te Aronga Apiipii Pipiria. (Salamo 94:20; Philipi 1:7) Na runga i te pira anga, kua tukua mai ratou kia matara ia Mati 26, 1919, e i muri iora kua akakore takiriia taua akaapa anga no te tu tau kore.b Na teianei tupu anga i rave kia akapapa ia ratou kia riro ei aronga akakitekite maroiroi i te tuatua mou ra. Ma te tauturu a Iehova ra, kua kore ratou e akaruke i tetai toka kare ra i akauriia kia autu ei i taua tamaki anga i te pae vaerua ra kia akakitekite aere i te tuatua meitaki noatu rai te au patoi anga a Babulonia Maata. Te raveia nei rai taua tamaki tae roa mai ki teianei mataiti o te 1999.​—Akaaite ia Mataio, pene 23; Ioane 8:38-47.

15. Eaa ra i puapinga maatai te tuatua enua no te mataiti 1931?

¹⁵ I te tuatau o te 1920 e te 1930 ra, kua rave tamou marie te Iseraela akatainuia a te Atua ra i te akapapa angaia i raro ake i te arataki anga a te Potera Maata ra. Kua kaka maira te marama totou anga o te au Tuatua Tapu, i te orongaanga ngateitei kia Iehova e te akaraanga ki runga i te Patireia Mesia o Iesu. I te 1931 kua rekareka te Aronga Apiipii Pipiria kia ariki i te ingoa ou, te Au Kite o Iehova.​—Isaia 43:10-12; Mataio 6:9, 10; 24:14.

16. e te pia i te kapi 19. I naea i ki takiri ei te numero 144,000 ra, e eaa te akapapu anga te vaira no teia?

¹⁶ I te au mataiti o te 1930 te numero o te “aronga kapikiia ïa, e te ikiia, e te tuatua-mou,” koia te aronga 144000 ra, i te akara anga kua ki ia. (Apokalupo 17:14; akara i te pia i te kapi 19.) Kare tatou i kite e ia o te aronga akatainuia tei akaputuia mai i te anere mataiti mua ra e te aronga oki mei roto mai i te “zizania” ra i te au anere mataiti poiri o te apoteiti maata o Kerititome ra. Inara i te 1935 e 52,465 au papuritia i te ao katoa no roto mai i te take e 56,153, tei akakite maira i to ratou manakonako anga no te rangi na te kaianga i te oroa Akamaara Anga ra. Eaa te manakonako anga no te aronga e manganui te ka akaputuia mai i muri iora?

“I na, e Aronga Maata Rava”

17. Eaa te tupu anga tuatua enua tei rokoia i te 1935?

¹⁷ I tetai uruoaanga tei raveia mei ia Me 30 kia Tiunu 3, 1935, i Washington, D.C., U.S.A., kua oronga te Taeake ko Rutherford i tetai tuatua maara meitakiia, ko te tumu tuatua “Te Aronga Maata Rava.” Ko teianei pupu, “kare nei e rauka i tetai kia tatau,” ka mama mai i te vaitata anga te openga o te akairoangaia te 144,000 o te Iseraela vaerua ra. Ka akono katoa oki teianei aronga i te akarongo i te mana oko o “te toto o te punua-mamoe,” o Iesu, e te tavini ra i te akanoonoo anga a Iehova no te akamori anga. Ei tetai pupu, ko te aronga teia te ka “aere mai mei roto i te mate maata” kare e mate, kia akatuangaia i te parataito i te enua nei ki te ngai “e kore rava te mate.” No etai mataiti i mua ake i taua uruoaanga ra, kua tuatuaia teianei pupu e ei au Ionadaba.​—Apokalupo 7:9-17; 21:4; Ieremia 35:10.

18. Na roto i teea au tu i riro ei te mataiti 1938 ei tuatau puapinga maata?

¹⁸ Kua riro te 1938 ei tuatau puapinga i te akatakaanga marama i nga pupu e rua ra. I nga itiu o The Watchtower ia Mati 15 e to Aperira 1, 1938, kua orongaia mai te apii anga e rua tuanga no “Tana Anana” e kua akataka mai i te ngai o te toenga o tei akatainuia e to ratou au oa oki, koia te aronga maata rava. I reira i nga itiu o Tiunu 1 e te Tiunu 15 kua apai mai i nga atikara apii anga no runga i te “Akaaerenga,” tei akatumuia ki runga ia Isaia 60:17. Kua akaueia te au putuputuanga katoatoa kia pati i te Pupu Akaaere kia akataoonga i te au tavini o te ngai ke ke ra, na te reira e apai mai kia meitaki atu, tei akataoongaia e te Atua, te akanoonoo anga teokaratiki. Kua rave te au putuputuanga i te reira tikai.

19. e te tataanga i raro ake. Eaa te au tika te akapapu maira e ko te kapiki anga i “te au mamoe ke” atura kua tere atu i te 60 mataiti te tupuanga i teianei?

¹⁹ Kua tuatua te ripoti i te 1939 Yearbook of Jehovah’s Witnesses e: “Kua tokoiti mai te numero o te au pipi akatainuia a Iesu Karaiti i te enua nei i teianei, e kare rava e tupu akaou kia maata to ratou numero. Te akatakaia nei teia aronga i te au Tuatua Tapu ei ‘te toenga’ o te uanga o Ziona, koia te akaaerenga a te Atua ra. (Apo. 12:17) Te akaputu mai nei te Atu i tana ‘au mamoe ke atu’ kiaia uaorai, ka riro ko ratou te ‘aronga maata rava.’ (Ioane 10:16) Te aronga te akaputuia mai nei i teianei ko te au oa ratou o te toenga ra, te rave angaanga kapipiti ra ma te toenga. Mei teia tuatau aere atu ki mua ka tupu mai te numero o te ‘au mamoe ke atu’ tae roa kia oti te akaputuia te ‘aronga maata rava’ ra.” Kua akapapaia te toenga o tei akatainuia ra kia akono i te akaputuanga mai i te urupu maata ra. Ka tika katoa oki teianei aronga kia akapapaia.c

20. Eaa te au tauianga tei akatupuia ki te akaaerenga mei te 1942 mairai?

²⁰ Ia Tianuare 1942, i te taeanga te Tamaki II o te Ao ki tona take, kua taka ke atu a Joseph Rutherford e kua monoia e Nathan Knorr ei peretiteni. Kua maaraara meitakiia taua toru peretiteni ra o te Taiate ra no te akanooanga i te au apii teokaratiki i te au putuputuanga e te Apii Gileada oki no te terenianga au mitinari. I te uipaanga mataiti a te Taiate i te 1944, kua akakite aia e ko te papa anga a te Taiate te akaouia ra kia akatumuia te au mema, kare i te orongaanga apinga, mari ra ki runga i te tuanga pae vaerua. I te 30 mataiti i muri maira, kua tupu te numero o te aronga angaanga tutu aere mei te 156,299 ki te 2,179,256 i te enua katoa. I te tuatau o te 1971-75 kua umuumuia etai atu taui anga i te akaaerenga ra. Kare ko te tangata okotai ua te tavini ra ei peretiteni te ka rave takiri i te akaaere anga i te angaanga Patireia i te ao katoa nei. Te Pupu Akaaere, ma tetai tiamana taui aereia ra, kua akatereia atu kia 18 au mema akatainuia, e vaitata e apa o ratou kua akaoti i ta ratou angaanga i te enua nei i teianei.

21. Na teaa i tau ei i te au mema o te anana iti ra no te Patireia?

²¹ Ko te toenga atu o te au mema o te anana iti ra kua akapapaia na roto i te au timataanga no te au raungauru ua atu mataiti. Te maroiroi meitaki ra ratou, i te rauka anga ‘te kite a te vaerua.’ Kua tuatua a Iesu kia ratou: “Ko kotou ko te aronga e noo i vaitata iaku i toku au timataanga nei: Mei toku metua i akono i tetai basileia noku ra, kua akono katoa au ia kotou; Kia kai katoa kotou e kia inu oki i taku kaingakai i toku basileia ra, e kia noo ki rungao i te au terono i te akava anga i nga kopu tino ngauru ma rua o Iseraela ra.”​—Roma 8:16, 17; Luka 12:32; 22:28-30.

22, 23. Akapeea te akapapa anga i te anana iti e te au mamoe ke atura?

²² I te topa anga te numero o te toenga o tei akatainuia ki te vaerua i runga i te enua nei, kua orongaia ki te au taeake pakari o te urupu maata te akaaere anga i te pae vaerua no te vaitata te katoatoa o te au putuputuanga i te ao katoa nei. A te oti anga te angaanga a te au kite akatainuia i te enua nei, i reira kua papa meitaki te tereni anga i te ui ariki sa·rimʹ o te au mamoe ke atu ra kia rave i te au angaanga akaaere anga ei ariki i runga i te enua nei.​—Ezekiela 44:3; Isaia 32:1.

²³ Aiteite te anana iti e te au mamoe ke atu ra ka akapapa tamou marieia ei au ariki no te angaanga meitaki. (Ioane 10:14-16) Me te mou ra to tatou manakonako anga ki roto i te “rangi ou” me kare i tetai “enua ou,” kia akarongo tatou i ta Iehova pati anga ma te ngakau katoa: “E rekareka ra kotou, e e rere ua i te rekareka e tuatau ua atu, i taku e anga nei: i na oki, te anga nei au ia Ierusalema [i te rangi ra] ei akapaapaa anga, e tona ra iti-tangata ei rekareka anga.” (Isaia 65:17, 18) Kia tavini taakaaka tamou marie tatou au tangata paruparu ua nei, kia akapapaia e “te mana maata meitaki nei”​—koia te mana o te vaerua tapu!​—2 Korinetia 4:7; Ioane 16:13.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

◻ I te kauraroanga ki te akapapaanga a tona Metua, i akapeea a Iesu i riro ei ei Akaraanga na tatou?

◻ Eaa te akapapaanga tei raveia i Iseraela i taito ra?

◻ I akapeea te akapapa angaia “te Iseraela o te Atua ra” tae roa mai ki teianei?

◻ No teea akakoro anga i akapapaiai te au “mamoe ke atu” ra?

[Pia i te kapi 18]

Etai Atu Akapapaanga ia Kerititome

Kua ripoti mai tetai Associated Press no Athens mai, i Ereni i tei tataia i raro akenei i te akataoonga anga i te upoko o te Akonoanga Otototi Ereni: “Kua manakoia aia ei tetai karere no te au. Mari ra ko taua arataki no te Akonoanga Otototi Ereni ra te aite ra te tangianga reo o tetai rangatira vaeau te teateamamao ra no te tamaki.

“‘Kua papa tatou, me ka umuumuia, kia akamaringi i te toto e kia oronga i te au atinga. Ko tatou ei tetai ekaretia, te pure nei no te au . . . Inara te akameitaki nei tatou i te au apinga tamaki tapu me ka patiia mai te reira e te atianga,’ kua tuatua te Epitikopo ko Christodoulos i mua akenei i te ra tapu o te Apainaanga o te Paretenia tei taki ruaia ra ei ra no te au nuku vaeau o Ereni.”

[Pia i te kapi 19]

“Kare Atu e Au Kapiti Anga Mai!”

I tetai karatuati anga Gileada i te 1970, ko Frederick Franz, te peretiteni tauturu o te Taiate Punanga Tiaki i reira, kua akakite atu aia ki te aronga tei apiipiiia ra e, penei ko ratou katoatoa no te au mamoe ke ra ma te manakonako anga no te enua nei, ka papetito atu i tetai tei manako ra e no te toenga o tei akatainuia ra aia. Ka rauka ainei kia tupu teia? Inara, kua akataka aia e ko Ioane Papetito no te au mamoe ke, ra aia e nana i papetito ia Iesu e etai o te au apotetoro ra. I reira kua ui atura aia me te vaira tetai kapiki anga no te akaputuanga i etai atu no te toenga ra. “Kare, kare atu e au kapiti anga mai!” kua tuatua aia. “Kua ope te kapiki anga i reira roa i te 1931-1935 ra! Kare atu e au kapiti anga e vai maira. Koai ma, i reira, te aronga ou tokoiti ua tei taokotaiia mai te kai ra i te oroa Akamaara Anga? Me no te toenga ratou, e aronga mono ratou! Kare ratou, i te aronga kapitiia mai ki te pupu o tei akatainuia ra, mari ra e au mono no te aronga penei kua topa ke atu i te akarongo.”

[Tutu i te kapi 15]

Akapeea to tatou manako anga no ta tatou apinga maata no te tavini anga!

[Tutu i te kapi 16]

Kua riro a Iseraela i taito ra ei ariki tau anake no te akapou anga