Akatupuanga i “te au Tu Meitaki Ravarai”
“Te au ua o te marama ko te au tu meitaki ravarai ia.”—EPHESIA 5:9, NW.
1, 2. Eaa nga pupu e rua tei vai mai mei muatangana ra, e eaa te tuke anga to ratou turanga i teia tuatau nei?
I MURI ake i te meameaau i Edene ra, i etai ono tauatini mataiti i topa, e i muri ake oki i te Vaipuke i te tuatau ia Noa ra, kua akatakaia te au tangata ki roto i nga pupu e rua, me kare nga akaaerenga e rua, ko tetai no te aronga tei anoano kia tavini ia Iehova, e ko tetai ko te aronga tei aru ia Satani. Te vai nei ainei teia nga akaaerenga? E papu te vai nei raua! Kua taiku maira te peroveta ko Isaia i teia nga pupu e rua e kua totou katoa mai oki i to raua tu i to tatou tuatau nei: “I na oki, e tapokiia oki te enua nei e te poiri, e te au tangata i te poiri tangotango ra: e iti mairā Iehova ki runga ia koe, e kitea ua ïa mai oki tona kakā ki runga ia koe ra.”—Isaia 60:1, 2.
2 Ae, te aite ra te tuke anga maata i rotopu i teia nga akaaerenga e rua ki te tuke i rotopu i te poiri e te marama. E mei tetai iti anga mai te marama te ka kitea ra e tetai tangata tei ngaro ra i roto i te poiri, mei te reira katoa oki te marama mei ko mai ia Iehova ra i te kakaanga i roto i teianei ao poiri te akaariu maira i te manako o te aronga ngakau tika e mirioni ua atu ki ta te Atua ra akaarenga. Mei ta Isaia i tuatua ua atura: “Ka aere mai oki to te pa enua [mamoe ke atu] ki toou marama, e te au ariki oki [tei akatainuia ei tuanga no te Patireia] ki te kaka o toou marama mai anga ra.”—Isaia 60:3, NW.
3. Na teea au mataara ta te au Kerititiano akakite anga i te kaka o Iehova ra?
3 Akapeea ta te au tangata o Iehova akakite anga i te kaka o Iehova ra? Ko tetai ravenga, te tutu ra ratou i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua kua akanooia ki te rangi ra. (Mareko 13:10) Inara e maata atu i te reira, te aru ra ratou ia Iehova, koia ra te akatauanga maata no te meitaki, e no reira na to ratou tu akono ka arataki atu i te aronga maru ki te marama. (Ephesia 5:1) Kua na ko maira Paulo: “I poiri ana kotou i muatangana, i teianei ra kua marama kotou i te kapiti anga ma te Atu. Kia aere tamou ra ei tamariki no te marama.” Kua tuatua ua atu aia: “Ko te au ua o te marama ko te au tu meitaki ravarai ia e te tuatua tika e te tuatua mou. E akapapu i te mea e marekaia e te Atu ra; e auraka e kapiti atu kia ratou i te au angaanga puapinga kore a te poiri ra.” (Ephesia 5:8-11, NW) Eaa te aite anga o ta Paulo tuatua “te au tu meitaki ravarai”?
4. Eaa te tu meitaki, e akapeea te kitea angaia i te Kerititiano ra?
4 Mei tei akaariia maira i ta tatou tumu tuatua i mua akenei, ko te meitaki ko te tu ia me kare ko te turanga akono meitaki rava, e ma. Kua karanga a Iesu e ko Iehova anake ra te meitaki i tona aite anga tika tikai. (Mareko 10:18) Inara, ka rauka i te Kerititiano i te aru ia Iehova na te tatanuanga i te meitaki ei tetai o nga ua o te vaerua ra. (Galatia 5:22) E te tuatuaanga no te a·ga·thosʹ, koia te tuatua Ereni no te “meitaki,” te karanga ra te Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, “Te akataka maira [te reira] e ko tei meitaki i tona tu me kare akapapa anga, e puapinga tana ka akatupu mai.” No reira ko te Kerititiano te tatanu ra i te meitaki ka meitaki e ka rave i te meitaki. (Akaaiteia atu kia Deuteronomi 12:28) Ka kopae katoa oki aia i te au apinga te patoi ra i te meitaki, koia “te au angaanga puapinga kore a te poiri ra.” Ko te au mataara tuke tuke ta Paulo i taiku maira e raukai i te Kerititiano i te akakite i te meitaki i tona tu akono ko te ‘au tu meitaki’ ia. Eaa ra etai o ratou ra?
‘E Rave Tamou i te Meitaki’
5. Eaa tetai tu meitaki, e eaa i tau ei te Kerititiano kia tatanu i te reira?
5 Kua taiku a Paulo i tetai o teia tu meitaki i tana puka ki to Roma ra. I te tuatuaanga no te kauraro anga ki “te aronga mana taoonga ra,” kua karanga aia: “Kare ainei oki koe e mataku i taua taoonga ra? ka rave i te . . . meitaki, e ka akameitakiia koe i taua taoonga na.” Ko te “meitaki” tana i taiku ra ko te akarongo i te au ture e te au akanoonoo anga a te aronga mana taoonga. Eaa te Kerititiano ka tau ei kia kauraro i te reira au mea? Kia kore ei e tupu te pekapeka puapinga kore ua ma te aronga mana taoonga, e penei ka akautungaia, e pera katoa oki—e maata atu te puapinga—kia akatinamou i te akava ngakau ma ki mua i te aroaro o te Atua. (Roma 13:1-7) I te akatinamouanga i te akarongo kia Iehova ra ei mea mua, ka ‘akangateitei katoa te Kerititiano i te ariki,’ kare e akatupu meameaau ki te aronga mana ta te Atua ko Iehova i akatika ra kia vai mai. (1 Petero 2:13-17) Na teia mataara, e au tangata tupu meitaki anake te au Kerititiano, e au tangata meitaki, e e akatauanga meitaki oki.
Manako ia Etai Ke Ra
6. (a) Eaa tetai atu tuanga o te meitaki? (e) Koai ma te taikuia maira i te Puka Tapu te tau ra tatou kia akamanako ia ratou?
6 Te akaariia maira to Iehova tu meitaki i tana orongaanga i te “ua no runga i te rangi, e te tuatau mou,” no te aronga katoatoa i te enua nei. Kua akatupu teia i ‘te akaki anga i te kai e te rekareka’ e te akaari anga iaia ei Atua manako meitaki tikai. (Angaanga 14:17) Ka rauka ia tatou i te aru iaia i teia tu na te akaarianga i te manako meitaki no etai ke ra i te au mea rikiriki e te au mea mamaata katoa oki. Kiaai ma, te maataanga? Kua taiku maata maira Paulo e, ki te aronga pakari, “te aronga te rave maroiroi ra i te angaanga ra i rotopu ia kotou na e te akaaere ra i rungao ia kotou i te Atu ra e te akamaroiroi ra ia kotou.” Kua raurau aia i te au Kerititiano kia oronga atu ki teia aronga “kia maata te akamanako anga na roto i te aroa no ta ratou angaanga.” (1 Tesalonia 5:12, 13, NW) Akapeea e raukai ia tatou i te rave i te reira? Na te rave kapitianga tikai ma ratou katoa—ei akatauanga, na te raveanga i te au angaanga tau i roto i te Are Uipaanga Patireia. Ia tatou e ngoie ua ra te tuatua atu anga ki te aronga pakari ra no te tauturu tei anoanoia, auraka ra tatou kia pati manako kore ua. Mari ra, i te au mataara te ka rauka ia tatou, e tauta i te akamama mai i te apainga a teia au tiaki e rave pakari nei i te angaanga, ko te manganui i o ratou e apainga ta ratou i te ngutuare tangata tei kapitiia atu ki ta ratou au angaanga i te putuputuanga.
7. Na teea au mataara e raukai ia tatou te akaari i te akamanako anga i te aronga kua ruaine?
7 Te aronga kua ruaine te kopapa ka tau katoa tatou kia akamanako atu. Ko tetai akauenga taka meitaki no te Ture a Mose ra: “E tu koe ki runga ki mua i te aroaro o te upoko inaina, e akangateitei koe i te tangata metua; E e mataku oki koe i toou Atua: ko au ko Iehova.” (Levitiku 19:32) Akapeea te akaari anga i teia akamanako anga? Penei ka anoano te aronga ou i te tauturu ia ratou i te tiki apinga i te toa me kare i etai atu au angaanga. E akara meitaki atu te aronga pakari kia kite me te anoano ra etai o te aronga ruaine kia tauturuia ratou kia tae ki te au putuputuanga. I te au uipaanga, auraka te aronga ou maroiroi ra e opara aere i te aronga ruaine marie ra te aere anga no to ratou inangaro kia tae ratou ki mua, e ka akakoromaki katoa ratou me e marie tetai kua ruaine ra i te noo anga ki raro me kare te tiki anga i te manga.
8. Akapeea tatou i te akaari anga i te akamanako anga no tetai atu pupu tau tei akatakaia maira i te Puka Tapu?
8 Kua tuatua katoa te tata taramo i tetai atu pupu te tau ra kia akamanakoia atu: “E ao to tei akono mai i te tangata putaua ra.” (Salamo 41:1) Penei te ngoie ua ra te akamanako atu i te tangata kiteia ra me kare e apinganui, inara akapeea te tangata rikiriki me kare putaua? Kua akakite maira te tata Puka Tapu koia a Iakobo e ko te akaarianga kia aiteite te akamanako anga no teia aronga e timata anga ia i to tatou tu tuatua tika e te aroa Kerititiano oki. E meitaki no tatou kia autu tatou i teia timata anga na te manako anga i te katoatoa noatu rai e eaa to ratou turanga.—Philipi 2:3, 4; Iakobo 2:2-4, 8, 9.
“E Tamou i te Aroa Ua”
9, 10. Eaa i tau ei kia aroa te Kerititiano, e akapeea te akaari anga i te reira tu meitaki?
9 Te kitea nei tetai atu tu o te meitaki i etai parapore a Iesu ra. I tetai parapore, kua tuatua maira Iesu no tetai tangata Samaria tei aravei atura i tetai tangata tei keiaia ra tana apinga, e kua papa kino ravaia, e kua akarukeia te takoto ra i te mataara. Kua aere atura tetai ngati Levi e tetai taunga e kua na te pae atu i taua tangata i takinoia ra, kare i tauturu atu iaia. Inara kua tapu atura tetai tangata Samaria e kua akono iaia, ma te rave anga kia maata atu i tei manakoia. E putuputu teia tua i te karangaia e ko te parapore no te Tangata Samaria Meitaki ra. Eaa te tu meitaki ta te tangata Samaria ra i akakite? E Aroa. I ta Iesu uianga i tei akarongo ra kiaia kia akataka mai e koai tei akapapu iaia ei tangata tupu no taua tangata i kino ra te kopapa, kua orongaia mai te pauanga tika: “Ko tei aroa atu iaia ra.”—Luka 10:37.
10 Te au Kerititiano aroa te aru ra ia Iehova, koia ta Mose i tuatua atura ki to Iseraela e: “Kare aia e akaruke ia koe, kare koe e mate, kare oki aia e akangaropoina i te koreromotu tana i akatinamou ma te taputou ki toou ra ai metua; e Atua aroa ua oki toou ra Atua ko Iehova.” (Deuteronomi 4:31) Kua akakite mai a Iesu e eaa te tupu anga tau no to te Atua ra aroa kia tatou: “E aroa oki to kotou, mei to kotou Metua e aroa maira.” (Luka 6:36) Akapeea tatou me akaari i te aroa? Mei ta Iesu i akakite maira i tana parapore, ko tetai mataara na te papa kia tauturu atu i to tatou taeake, noatu me e rave anga ngata me kare e tu manamanata. Kare te tangata meitaki e manako kore i te tu taitaia o tona taeake me tei iaia te apinga no te rave i te tauturu anga i te reira.—Iakobo 2:15, 16.
11, 12. Kia tau ki ta Iesu parapore no te nga tavini ra, eaa te kapitiia atu ki te aroa, e akapeea tatou i te akakite anga i te reira i teia tuatau nei?
11 Kua akakite katoa mai tetai parapore a Iesu e te kapiti ra te aroa meitaki i te viviki i te akakore i te ara a etai ke ra. Kua tuatua mai aia no tetai tavini tei kaiou ra e tai ngauru tauatini tareni ki tona pu. I te kore anga e rauka iaia i te tutaki, kua pati taua tavini ra kia aroaia mai aia, e kua takinga meitaki tona pu kiaia kua akakore i tana kaiou maata e 60,000,000 tenari. Inara kua aere ke atu tana tavini ra e kua aravei atu i tetai tavini ke kua kaiou atura ra kiaia e tai anere ua tenari. Kua akono aroa kore ua taua tavini tei akakoreia ra tana kaiou e kua titiri atu i tei kaiou ra kiaia ki roto i te are tapekaanga kia oti roa te tutaki mai iaia ra. Te taka meitaki ra, ko taua tavini aroa kore ra kare ia i te tangata meitaki, e i te rongo anga te pu i taua mea i tupu ra, kua pati atu iaia kia tutaki i tana kaiou katoa ra.—Mataio 18:23-35.
12 Tei roto tatou i te turanga aiteite ki to te tavini tei akakoreia ra tana kaiou. Na runga i te tumu anga o to Iesu ra atinga, kua akakoreia mai e Iehova te kaiou maata no te ara no tatou. E mea tika, i reira, no tatou kia papa no te akakore i ta etai ke atu ara ra. Kua tuatua maira a Iesu e ka tau tatou kia papa no te akakore i te ara “kia itu ra ngauru i te taki itu anga” kare e kotinga. (Mataio 5:7; 6:12, 14, 15; 18:21, 22) E no reira, ko te Kerititiano aroa kare e akamoupuku. Kare aia e mou i te riri me kare e akakore i te tuatua atu ki tetai taeake Kerititiano no tona manako kino kiaia ra. Kare te reira ngere i te aroa i te akairo no te meitaki o te Kerititiano ra.
Te Oronga Ua e te Maoraora
13. Eaa te kapitiia atura ki te tu meitaki?
13 Te kitea katoa ra te meitaki na te tu oronga ua e te maoraora. I tetai atianga kua aere mai tetai tangata ou kia ako atu a Iesu iaia. Kua na ko atura aia: “E te orometua meitaki e, eaa taku ravenga meitaki e raukaʼi iaku te ora mutu kore?” Kua karanga atura a Iesu kiaia e ka tau aia kia akono tamou i te au akauenga a te Atua. Ae, ko te akarongo i te au akauenga a Iehova ko tetai tuanga ia no te meitaki. Kua manako taua tangata ou ra e te rave ra aia i te reira ma te meitaki katoa tei rauka iaia. E mea papu e, kua manako tona au tangata tupu e i te akara anga e tangata meitaki aia, inara i tona manako ngakau te ngere ra aia i tetai apinga. No reira kua karanga atura Iesu: “Kia inangaro koe e kia apa kore, ka aere ka oko i taau apinga, ka apai atu ei na te putaua; e apinga taau i reira i te rangi; ka aere mai ei ka aru mai iaku.” (Mataio 19:16-22) Kua aere ke atura ma te aue. E apinga maata oki tona. Naringa aia i aru i ta Iesu i ako atura, kua akaari aia i reira e kare aia i noinoi apinga. Kua rave aia i te angaanga meitaki no te oronga ua tikai na tetai ke atu.
14. Eaa te ako meitaki ta Iehova raua ko Iesu i oronga maira no runga i te oronga ua?
14 Kua raurau katoa oki a Iehova i to Iseraela kia oronga ua. Ei akatauanga, ka tatau tatou e: “E oronga tikai koe i te apinga [na toou tangata tupu putaua ra], e auraka to ngakau e noinoi kia oronga koe i te apinga nana: no reira oki e akameitaki ei to Atua ra ko Iehova ia koe i taau au angaanga katoa ra, e te au mea katoa taau e rave ra.” (Deuteronomi 15:10; Maseli 11:25) Kua raurau katoa oki a Iesu Karaiti uaorai kia oronga ua: “Ka oronga, e ka rauka ta kotou; e ki te aite, e taomiia, e ruruia, e maringi ua atu, na te tangata e riringi mai ki roto i to kotou kakau.” (Luka 6:38) Pera katoa oki, e oronga ua a Iesu uaorai. I tetai atianga, kua akataka aia i te tuatau no te akaangaroi poto anga. Kua kite te aronga tini ra i te ngai i reira aia e kua aere atura kiaia. I to Iesu tu oronga ua kua ngaropoina iaia te akaangaroianga e kua akono atura aia i taua aronga tini ra. I muri akera, kua akaari aia i te tu maoraora meitaki tikai i te orongaanga i te manga na taua aronga tini ra.—Mareko 6:30-44.
15. Akapeea ta te au pipi a Iesu akanoo mai anga i te akatauanga meitaki no te akaarianga i te oronga ua anga?
15 No te tiratiratu ki te ako a Iehova raua ko Iesu ra, e manganui te au pipi a Iesu i matauia no te oronga ua e te maoraora oki. I te tuatau akamata anga o te putuputuanga Kerititiano ra, e maata te aronga tei aere maira e akono i te Penetekote o te 33 T.N. kua akarongo atu i te tutuanga a te au apotetoro e kua riro ei aronga akarongo. I te nooanga i muri ake i taua oroa ra kia maata atu to ratou kite, kua meangiti roa ta ratou manga. E no reira, kua oko atura te aronga akarongo o reira ra i to ratou kainga e kua oronga i te moni ei angai i to ratou au taeake ou kia maroiroi mai ei ratou i roto i te akarongo ra. Mei teaa ra te oronga ua anga!—Angaanga 4:32-35; akara katoa ia Angaanga 16:15; Roma 15:26.
16. E akakite mai i etai mataara no tatou i teia tuatau nei e akono ei i te tu maoraora e te oronga ua.
16 I teia tuatau nei, te kitea ra te reira tu mei to te Karaiti rai i te oronga anga te au Kerititiano i te tuatau e te moni ki to ratou au putuputuanga e pera katoa oki ki te tutuanga i te ao katoa nei. Te kitea ra te reira tu kia rave ratou i te tauturu i to ratou au taeake tei mamae i te tumatetenga me kare te tamaki. Te kitea ra te reira, kia akonoia te akaaere tutaka kotinga i tana tutaka anga putuputu ra. Me kare kia patiia te “tamaroa matiroeroe” (e te tamaine matiroeroe) e kia kapiti atu i te tamataora anga e te apii Puka Tapu i te ngutuare ma etai atu au ngutuare tangata Kerititiano, e tu maoraora katoa te reira, e akakite anga i te tu meitaki Kerititiano ra.—Salamo 68:5, NW.
Tuatuaanga i te Tuatua Mou
17. Eaa i riro ei te tuatua mou ei akaaoanga i teia tuatau nei?
17 I ta Paulo akataka anga i te au ua o te marama ra, kua kapiti aia i te meitaki ma te tuatua tika e te tuatua mou, e ka tika oki kia tuatuaia e ko te tuatua mou tetai atu tu ia no te meitaki. Kare te au tangata meitaki e tuatua pikikaa. Inara, e akaaoanga taka ke te tuatuaanga i te tuatua mou i teia tuatau nei i te mea ko te pikikaa te mea matauia. E manganui te aronga te pikikaa ra i ta ratou akaki anga i ta ratou pepa no te tero. Te pikikaa ra te aronga angaanga i ta ratou angaanga e rave ra. Te pikikaa ra te aronga apiiia i ta ratou apiianga e te tarere anga. Te pikikaa ra te aronga pitiniti i te akapapaanga i te apinga no te oko. Te pikikaa ra te tamariki kia kore e akautungaia. Te akakinoia ra te ingoa o etai ke ra e te aronga urutoe pikikaa ra.
18. Eaa to Iehova manako ua i te aronga pikikaa?
18 E mea rikarika na Iehova te pikikaa. I roto i nga ‘mea e itu’ tana e rikarika ra ko “te arero pikikaa” e “te kite pikikaa, e tuatua i te tuatua pikikaa ra.” (Maseli 6:16-19) “Te aronga pikikaa katoatoa ra” kua papaia ki roto i te aronga mataku ua ra, te aronga ta tangata e te aronga akaturi katoa, kare o ratou ngai i roto i te ao ou o te Atua ra. (Apokalupo 21:8) Pera katoa, te akakite maira te materi kia tatou: “Ko tei aere ma te tiratiratu ra, te mataku ra ïa ia Iehova: ko tei akamingi ra i tona aerenga, kua akavaavaa ïa iaia.” (Maseli 14:2) E mingi tikai to te pikikaa au aerenga. E no reira, te akakite ra te pikikaa i te akavaavaa anga ia Iehova. E manako kino tikai ia! E tuatua tamou tatou i te tuatua mou, noatu me ka taki atu te reira ia tatou kia papaia me kare kia ngere i te moni. (Maseli 16:6; Ephesia 4:25) Ko te aronga tuatua i te tuatua mou te aru ra ia Iehova, “te Atua tuatua-mou.”—Salamo 31:5.
E Tatanu i te Meitaki
19. Eaa te kiteia ra i teianei ao i etai tuatau, te akaari maira i te meitaki no Tei Anga maira?
19 E tokoiti ua teia no te au ‘tu’ o te meitaki ta te Kerititiano ka tau kia tatanu. E tika te akakite maira te au tangata o te ao nei i tetai tuanga o te meitaki ra. Ko tetai papaki e maoraora, ei akatauanga, e ko tetai papaki e aroa ua. Inara, ko tei akariro i te parapore no te Tangata Samaria Meitaki ra kia meitaki rava no te mea kua tuatua a Iesu no tetai tangata kare i te ngati Iuda tei akaari ra i te tu aroa e ko te aronga pakari o te putuputuanga ngati Iuda ra kare i pera. E apinga tau tikai no Tei Anga mai i te tangata kia kiteia te reira tu natura i etai au tangata noatu rai e ka ono tauatini mataiti te tu apa ua anga.
20, 21. (a) Eaa i tuke ei te tu meitaki o te Kerititiano i to etai katoa tu meitaki ta tatou e kite nei i te au tangata o teianei ao? (e) Akapeea ka raukai i te Kerititiano te tatanu i te tu meitaki, e eaa tatou ka tau ei kia akamaroiroi i te rave i te reira?
20 Inara, no te au Kerititiano ko te meitaki e tere atu i te tu ua penei tei ia ratou e penei kare ua. E tu ia te ka tau ratou kia tatanu i tona au tuanga ravarai, i te mea ka aru ratou i te Atua ra. Akapeea te reira e raukai? Te akakite maira te Puka Tapu kia tatou e ka rauka ia tatou i te apii i te meitaki. “E akakite mai koe kiaku i te akono meitaki” ta te tata taramo ia i pure ki te Atua ra. Akapeea ra? Kua tuatua ua atu aia: “Te irinaki nei oki au i taau ra au akauenga.” Kua kapiti katoa maira aia: “E meitaki toou, e te takinga-meitaki; e apii mai iaku i taau ra au akonoanga.”—Salamo 119:66, 68.
21 Ae, me ka apii tatou i ta Iehova ra au akauenga e ka akarongo i te reira, ka tatanu tatou i te meitaki. E manako tamou e ko te meitaki ko tetai ua ia o te vaerua ra. Me ka kimi tatou i te vaerua o Iehova na roto i te pure, te kapiti anga ma to tatou au taeake Kerititiano, e te apii i te Puka Tapu, ka tauturuia mai tatou kia tatanu i te reira tu. Pera katoa oki, e mana ririnui to te meitaki. Ka rauka iaia te autu ki rungao i te kino. (Roma 12:21) Mei teaa ra te puapinga maata o te reira, kia rave tatou i te meitaki ki te katoatoa, e kia maata atu oki ki to tatou au taeake Kerititiano. (Galatia 6:10) Me ka rave tatou i te reira, ka riro ko tatou etai te ka rekareka i te “kakā ra e te ngateitei, e te au” tei taputouia maira no “te tangata katoa i rave i te meitaki ra.”—Roma 2:6-11.
Ka Rauka Ainei ia Koe te Pau?
◻ Akapeea tatou i te rave tamou anga i te meitaki ma te aronga mana taoonga ra?
◻ Koai ma etai atu, te tau ra tatou kia akamanako atu?
◻ Na teea au mataara te akakite anga a te aroa iaia uaorai?
◻ Eaa te au angaanga oronga ua e te maoraora te akairo maira i te au Kerititiano i teia tuatau nei?
◻ Akapeea e raukai te tatanu i te tu meitaki?
[Tutu i te kapi 20]
Te akamanako anga no etai ke ra e tuanga ia no te meitaki
[Tutu i te kapi 23]
Ei te Orometua Maata ra, kua oronga ua a Iesu iaia uaorai