Tinapitiriza Tani Kupangiza Nzimu Wakudzimana?
“Munthu angafuna kunditowera, akhondeke ekhene.”—MAT. 16:24.
MUNATAWIRA TANI?
Tinaphatisira tani Bhibhlya toera kudzindikira pipangizo pyakucenama?
Kodi citsandzo ca Mambo Sauli cisatipasa macenjezo api?
Kodi Pedhro apangiza tani kuti tinakwanisa kukunda pipendamiro pyakucenama?
1. Kodi Yezu apangiza tani citsandzo cadidi kakamwe ca nzimu wakudzimana?
PIKHAKHALA Yezu pa dziko yapantsi, apangiza citsandzo cadidi kakamwe ca nzimu wakudzimana. Iye aikha pakhundu pifuno pyace toera kucita cifuno ca Mulungu. (Jwau 5:30) Mukupitiriza kukhala wakukhulupirika mpaka kufa pamuti wakusikimiza, iye apangiza kuti nzimu wace wakudzimana nee ukhali na madire.—Afil. 2:8.
2. Tinakwanisa tani kupangiza nzimu wakudzimana, na thangwi yanji tisafunika kucita pyenepi?
2 Ninga atowereri a Yezu, tisafunikambo kupangiza nzimu wakudzimana. Pisabvekanji kukhala na nzimu wakudzimana? Mwacigwagwa, pisabveka kuti munthu ali dzololo toera kuikha pakhundu pifuno pyace toera kuphedza anango. Mwa pyonsene, ndi kwakusiyana na kucenama. (Lerini Mat. 16:24.) Nzimu wakudzimana unatiphedza kutsalakana pakutoma mabvero na pifuno pya anango, mbuto mwa pyathu. (Afil. 2:3, 4) Mwandimomwene, Yezu apfundzisa kuti nzimu wakudzimana ndi wakufunika kakamwe mu ulambiri wathu. Thangwi yanji? Ufuni Wacikristu, usatikulumiza toera kupangiza nzimu wakudzimana, ndi cidzindikiro cikulu ca anyakupfundza andimomwene a Yezu. (Jwau 13:34, 35) Pontho, nyerezerani nkhombo zinakhala na ife thangwi yakucita khundu ya ubale wathu wa dziko yonsene wakuti usapangiza nzimu wakudzimana!
3. Ninji cinafuna kuikha pangozwi nzimu wathu wakudzimana?
3 Ngakhale tenepo, ife tisathimbana na nyamalwa wakuti mwakukhonda dikhira anakwanisa kuikha pangozwi nzimu wathu wakudzimana. Nyamalwa unoyu ndi cipendamiro cathu cakukhala akucenama. Kumbukani kuti Adhamu na Eva apangiza tani kucenama. Eva atsogolerwa na cifuno cakucenama cakukhala sawasawa na Mulungu. Adhamu apangiza cifuno cakucenama toera kukomeresa nkazace. (Gen. 3:5, 6) Pakumala kupeusa Adhamu na Eva mu ulambiri wandimomwene, Dyabo asapitiriza kuyesera anthu toera kukhala akucenama. Iye aphatisira nsampha unoyu toera kuyesera Yezu. (Mat. 4:1-9) Lero, Sathani asapembera mu kupeusa anthu azinji, mu kuacitisa kupangiza nzimu wakucenama mu njira zizinji. Natenepa, tisafunika kucita mpholemphole, thangwi nzimu wakucenama unaoneka lero unakwanisa kutikhuya.—Aef. 2:2.
4. (a) Mphyakukwanisika lero kumalisiratu pipendamiro pyathu pyakucenama? Fokotozani. Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kudzadinga?
4 Kucenama kwalandana na furuju peno udzingiri unaoneka pa utale. Khala cinthu ca utale caikhwa pa mbuto yakukhonda thema, cinatoma kuphatwa na udzingiri. Ngozwi ikulu ndi kupwaza udzingiri, mbuthimizirika mpaka kubvundisa utale. Mu njira ibodzi ene, maseze lero nee tinakwanisa kumalisa kusowa kwathu ungwiro na pipendamiro pyathu pyakucenama, tisafunika kudzindikira ngozwi, mbatipitiriza kuthimbana na pipendamiro pyenepi. (1 Akor. 9:26, 27) Tinakwanisa tani kudzindikira pipangizo pyakucenama mwa ife ene? Pontho, tinakwanisa tani kucita pyonsene toera kukulisa nzimu wathu wakudzimana?
PHATISIRANI BHIBHLYA TOERA KUDZINDIKIRA KUCENAMA
5. (a) Kodi Bhibhlya yalandana tani na supeyu? (Onani cithundzithundzi cakutoma.) (b) Munadingika ife toera kudzindikira kucenama, tisafunika kucaliranji?
5 Ninga munaphatisira ife supeyu toera kuona makhaliro athu, tinakwanisambo kuphatisira Bhibhlya toera kuona uunthu wathu wankati na kusasanyira madodo onsene anagumana ife. (Lerini Tyago 1:22-25.) Mbwenye supeyu inadzatiphedza pa makhaliro athu, basi ene tingaiphatisira mwadidi. Mwacitsandzo, tingasuzumira kwene basi pa supeyu, panango nee tinaona midonthi ming’ono yakuti isafunika kubuluswa. Pontho, tingayang’ana pa supeyu na pakhundu, panango tinaona nkhope ya munthu unango. Mu njira ibodzi ene, kuphatisira Bhibhlya toera kuona madodo ninga a kucenama, tisafunika kucita pizinji kupiringana kuileri midzidzi inango, peno kuiphatisira toera kuona madodo a unango.
6. Tisapitiriza tani m’mwambo waungwiro?
6 Mwacitsandzo, ife tinakwanisa kuleri Mafala a Mulungu mwakukhonda phonya, peno ntsiku zonsene, mbatikhonda kuona pipangizo pyakucenama pyakuti pikuthimizirika mwa ife. Pinakwanisika tani? Nyerezerani ipi: Mu citsandzo ca supeyu cidaphatisira Tyago, alonga pya mamuna adayang’ana nkhope yace mwacidikhodikho. Tyago alemba kuti mamuna unoyu ‘ayang’ana.’ Tyago aphatisira fala Yacigrego yakuti isabveka kudinga mwacidikhodikho. Mphapo, ninji cidadodomeka kwa mamuna unoyu? Tyago athimiza: Iye ‘aenda pyace, mbaduwaliratu nkhope yace.’ Inde, iye abuluka pa supeyu nee kusasanyira pidaona iye. Mwakusiyana, munthu wakupembera nee ‘asayang’ana kwene basi pa mwambo wakukoma peno waungwiro,’ mbwenye ‘asapitiriza kuukoya.’ Mbuto mwakusiya mwambo wa Mafala a Mulungu, iye asapitiriza kutowezera pipfundziso pyawo. Yezu alongambo ntsonga yakulandana na ineyi mudalonga iye kuti: Mungapitiriza ‘m’mafala anga, ndimwe anyakupfundza anga andimomwene.’—Jwau 8:31.
7. Tinaphatisira tani Bhibhlya toera kudzindikira pipangizo pyakucenama?
7 Toera kupembera mu kuthimbana na pipangizo pyakucenama, pakutoma musafunika kuleri Mafala a Mulungu mwacidikhodikho. Pyenepi pinakuphedzani kuona makhundu anafunika imwe kusasanyira. Mbwenye musafunika kucita pizinji. Dingani mwakuzika mu kufufudza pinapfundza imwe. Mungabvesesa mwadidi pinalonga Bhibhlya, dingikani mwekha mu kucita mibvundzo ninga iyi: ‘Mbidacita tani m’makhaliro ninga anewa? Mbidacita pinthu mu njira yadidi? Kusiyapo pyenepi, mungamala kunyerezera mwacidikhodikho pidaleri imwe, wangisirani toera kupiphatisira. (Mat. 7:24, 25) Tendeni tione kuti tinaphatisira tani mbiri ya Mambo Sauli na ya mpostolo Pedhro toera kutiphedza kupitiriza kupangiza nzimu wakudzimana.
PFUNDZANI KUBULUKIRA KU CITSANDZO CA CENJEZO CA MAMBO SAULI
8. Kodi Sauli atoma umambo wace na maonero api, na apangiza tani maonero anewa?
8 Mambo Sauli wa Israele ndi cenjezo kwa ife inapangiza kuti kucenama kunakwanisa kufudza nzimu wathu wakudzimana. Sauli atoma umambo wace na maonero akulinganira na akucepeseka thangwi ya iye ene. (1 Sam. 9:21) Iye akhonda kuthabusa Aisraele adalonga pyakuipa umambo wace, ngakhale kuti akhali na thangwi yakucita pyenepi toera kutsidzikiza utongi udapaswa iye na Mulungu. (1 Sam. 10:27) Mambo Sauli atawira citsogolero ca nzimu wa Mulungu mu kutsogolera Aisraele mbapembera pa kumenyana na Amonita. Buluka penepo, mwakucepeseka, iye apasa mbiri Yahova thangwi yakuwina kweneku.—1 Sam. 11:6, 11-13.
9. Kodi Sauli afika tani pakupangiza manyerezero akucenama?
9 Mukupita kwa ndzidzi, Sauli atawirisa manyerezero akucenama na akudzikuza kukula mwa iye ninga utale unanyenyenwa na udzingiri. Mudakunda iye Amaleke, Sauli aikha pifuno pyace patsogolo mbuto mwakubvera Yahova. Mwaumbirimi, Sauli atapata pinthu pyakuti pikhafunika kufudzwa ninga mudalongera Mulungu. Pontho mwakudzikuza, Sauli amanga guwa ya cikumbuso cace. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Mudapangwa iye na mprofeta Samwele kuti Yahova aipirwa, Sauli ayesera kusaka mathangwi mu kulonga pya ntemo wa Mulungu udabvera iye na kupasa mulando anango thangwi ya madawo ace. (1 Sam. 15:16-21) Mwakuthimizira, kudzikuza kwacitisa Sauli kusaka kukoma pamaso pa anthu mbuto mwakukomeresa Mulungu. (1 Sam. 15:30) Tinaphatisira tani mbiri ya Sauli ninga supeyu toera kupitiriza kupangiza nzimu wakudzimana?
10, 11. (a) Kodi citsandzo ca Sauli cisatipfundzisanji thangwi yakupitiriza kupangiza nzimu wakudzimana? (b) Tinacalira tani kutowezera citsandzo cakuipa ca Sauli?
10 Cakutoma, citsandzo ca Sauli cisapangiza kuti nee tisafunika kufunya manja, mbatinyerezera kuti pidapangiza ife nzimu wakudzimana nduli, tinadzapitiriza kuupangiza. (1 Tim. 4:10) Kumbukani kuti Sauli acita pyadidi mbakhala na uxamwali na Mulungu mu ndzidzi uzinji, mbwenye acimwana kubulusa pipendamiro pyakucenama pidatoma kuoneka mwa iye. Pakumalisira, Yahova akhonda Sauli thangwi yakukhonda kubvera.
11 Caciwiri, tisafunika kucalira kuona basi ene makhundu anakwanisa ife kucita mwadidi mu umaso wathu, mbatipwaza makhundu akuti tisafunika kuasasanyira. Pyenepi mbipidakhala ninga kuphatisira supeyu toera kudzuma nguwo yathu ipswa, mu ndzidzi ubodzi ene mbatikhonda kuona matope pa nkhope yathu. Maseze nee tinapangiza nzimu wakukhonda dzudzumika ninga pidacita Sauli, tisafunika kuwangisira toera kucalira cipendamiro consene cakuti cinakwanisa kutitsogolera ku citsandzo cibodzi cene cakuipa. Tingapaswa uphungu, mbatilekeni kusaka mathangwi toera kutsidzikiza macitiro athu, kupwaza kukula kwa madodo athu, peno kupambizira anango. Mbuto mwakukhala ninga Sauli, mphyadidi kakamwe kubvera uphungu.—Lerini Masalmo 141:5.
12. Kodi nzimu wakudzimana unatiphedza tani tingacita madawo makulu?
12 Mphapo, ndiye tani khala tacita madawo makulu? Sauli akhafuna kupangiza makhaliro adidi pamaso pa anthu, pyenepi pyancitisa kukhonda kuwina pontho makhaliro ace auzimu. Mwakusiyana na iye, nzimu wakudzimana unatiphedza kucalira kukhala na manyadzo, mbatitawira ciphedzo cakufunika. (Mis. 28:13; Tgo. 5:14-16) Mwacitsandzo, m’bale unango atoma kuona ucipezipezi pikhakhala iye na pyaka 12 pyakubalwa, iye apitiriza kucita pyenepi mwacibisobiso mu pyaka pizinji. Iye alonga: “Pikhanentsa kakamwe kulonga kuna nkazanga na kuna akulu a mpingo pinthu pikhacita ine. Mbwenye cincino nakuti ndapilonga, ndisabva ninga ndatula ntolo ukulu wakuti ukhandilemera pa nsolo panga. Axamwali anga anango aipirwa pidabuluswa ine ninga ntumiki wakutumikira mbaona ninga ndaapwaza. Mbwenye ndisadziwa kuti Yahova asakomerwa kakamwe na basa yanga lero kupiringana pa ndzidzi ukhaona ine ucipezipezi, pontho maonero ace ndi akufunika kakamwe.”
PEDHRO AKUNDA KUCENAMA
13, 14. Kodi Pedhro apangiza tani pipendamiro pyakucenama?
13 Mpostolo Pedhro apangiza nzimu wakudzimana mu ndzidzi ukhapfundziswa iye na Yezu. (Luka 5:3-11) Mbwenye iye athimbana na pipendamiro pyakucenama. Mwacitsandzo, iye aipirwa pa ndzidzi udayesera mpostolo Tyago na Jwau kusaka cidzo cakukhala pakhundu ya madyo na ya bzwere ya Yezu mu Umambo wa Mulungu. Panango Pedhro anyerezera kuti ubodzi mwa mipando ineyi mbudakhala wace, thangwi Yezu akhadalonga kale kuti Pedhro mbadakhala na mwai wakupambulika. (Mat. 16:18, 19) Mu njira yonsene, Yezu acenjeza Tyago na Jwau, kuphatanizambo Pedhro na apostolo onsene kuti akhafunika kucalira manyerezero akucenama a ‘kutonga’ abale awo.—Mko. 10:35-45.
14 Maseze Yezu ayesera kusasanyira manyerezero a Pedhro, Pedhro apitiriza kuthimbana na maonero ace thangwi ya iye ene. Pidalonga Yezu kuna apostolo kuti mbadansiya ekha mu ndzidzi wakucepa, Pedhro apwaza anango mbakuzika ekhene mu kulonga kuti iye basi mbadakhala wakukhulupirika. (Mat. 26:31-33) Cinyindiro cace cikhali capezi, thangwi pa masiku anewa ene iye acimwana kupangiza nzimu wakudzimana. Mu kuwangisira toera kutsidzikiza umaso wace, Pedhro akhonda Yezu katatu.—Mat. 26:69-75.
15. Thangwi yanji citsandzo ca umaso onsene wa Pedhro ndi cakuwangisa?
15 Mwakukhonda tsalakana mikandzo ineyi na madodo ace, umaso wa Pedhro ndi citsandzo cakuwangisa. Mu kuwangisira kwace, pabodzi na ciphedzo ca nzimu wakucena wa Mulungu, Pedhro akwanisa kukunda pipendamiro pyace pyakuphonyeka, mbapangiza kudzitonga na ufuni wakudzimana. (Agal. 5:22, 23) Iye apirira mayesero akunentsa kakamwe kupiringana ale adacimwana iye pakutoma. Iye apangiza kucepeseka kubulukira mu njira idatawira iye kusandikwa pakweca kudacitwa iye na mpostolo Paulu. (Agal. 2:11-14) Pidamala iye kusandikwa, Pedhro nee akoya pinthu muntima, mbanyerezera kuti ukulu wace wapswipiswa na uphungu wa Paulu. Pedhro apitiriza kupangiza ufuni kuna Paulu. (2 Ped. 3:15) Citsandzo ca Pedhro cinakwanisa kutiphedza kukulisa nzimu wakudzimana.
16. Tinakwanisa tani kupangiza nzimu wakudzimana m’midzidzi yakunentsa?
16 Nyerezerani pinacita imwe m’midzidzi yakunentsa. Pidaikhwa Pedhro nkaidi pabodzi na apostolo anango buluka penepo mbakwapulwa thangwi yakumwaza mphangwa, iwo akomerwa mu “kuona nyatwa thangwi ya dzina ya Yezu.” (Mach. 5:41) Imwe munakwanisambo kuona kutcingwa ninga mwai wakutoweza citsandzo ca Pedhro na kutowezera mathanyo a Yezu mu kupangiza nzimu wakudzimana. (Lerini 1 Pedro 2:20, 21.) Maonero anewa anakuphedzanimbo mungapaswa uphungu wakufunika kubulukira kwa akulu a mpingo. Mbuto mwakuipirwa, towezerani citsandzo ca Pedhro.—Koel. 7:9.
17, 18. (a) Tisafunika kubvundzikanji thangwi ya pifuno pyathu pyauzimu? (b) Tisafunika kucitanji tingaona cipangizo cakucenama pang’ono muntima mwathu?
17 Munakwanisambo kuphindula na citsandzo ca Pedhro pa kukhazikisa pifuno pyauzimu. Munakwanisa kusaka pifuno pyenepi mu njira yakupangiza nzimu wakudzimana. Mbwenye onesesani kuti cifuno canu cikhonde kutsogolerwa na maonero akufuna ukulu. Natenepa bvundzikani mwekhene, ‘Kodi cifuno cakuthimizira basa yanga yakutumikira Yahova cisatsogolerwa na maonero akufuna kulemedzwa, peno ukulu, ninga pidacita Tyago na Jwau pa ndzidzi udacita iwo phembo yawo kuna Yezu?’
18 Mungaona cipangizo cakucenama pang’ono muntima mwanu, phembani Yahova toera akuphedzeni kusasanyira manyerezero na mabvero anu; buluka penepo, wangisirani toera kupasa mbiri Yahova, mbuto mwakusaka mbiri yanu. (Sal. 86:11) Munakwanisambo kusaka pifuno pyakuti nee pinakucitisani kukhala wakuonekera kakamwe. Mwacitsandzo, munakwanisa kuthimizira kupangiza makhaliro anango a nsapo wa nzimu akuti musaaona kukhala akunentsa kakamwe kuapangiza. Panango musakhunganyika nakweru makhundu anu a misonkhano, mbwenye nee muli na cipendamiro ca kucenesa Nyumba ya Umambo, imwe munakwanisa kukhazikisa cifuno cakuphatisira uphungu unagumanika pa Aroma 12:16.—Lerini.
19. Tinacitanji toera tikhonde kufewa manungo na pinaona ife pa supeyu ya Mafala a Mulungu?
19 Tingayang’ana mwacidikhodikho makhaliro athu pa supeyu ya Mafala a Mulungu mbationa madodo, ngakhale pipangizo pyakucenama, panango tinafewa manungo. Pingakucitikirani, nyerezerani mwacidikhodikho mamuna wa citsandzo ca Tyago. Tyago nee alonga kuti mamuna unoyu amalisa mwakucimbiza madodo adaona iye, peno kuti iye amalisa madodo onsene; mbuto mwace, Tyago alonga kuti iye apitiriza ‘m’mwambo waungwiro.’ (Tgo. 1:25) Mamuna unoyu akumbuka pidaona iye pa supeyu, mbapitiriza kuwangisira toera kusasanyira. Inde, pitirizani kupangiza maonero adidi thangwi ya imwe ene, na maonero akulinganira thangwi yakusowa kwanu ungwiro. (Lerini Koelete 7:20.) Pitirizani kudinga mwacidikhodikho mwambo waungwiro, mbamuwangisira kupangiza nzimu wakudzimana. Yahova ali dzololo toera kukuphedzani, ninga munaphedzera iye abale anu azinji, akuti maseze ndi akusowambo ungwiro, asakwanisa kukhala na nkhombo pabodzi na uxamwali na Mulungu.