NSOLO WA PFUNDZIRO 22
NYIMBO 127 Ndisafunika Kukhala Munthu wa Ntundu Wanji?
Munabanyirana Tani Munjira Inapasa Mbiri Yahova?
‘Uunthu wakubisika wa muntima ndi wa ntengo ukulu kakamwe.’—1 PED. 3:4.
PINAFUNA IFE KUPFUNDZA
Tinaona kuti abale na alongo anabanyirana asafunika kucitanji toera akwanise kucita cisankhulo cadidi, pontho anango mu mpingo anaaphedza tani.
1-2. Anango asalonganji thangwi ya kubanyirana?
NDZIDZI wa kubanyirana unakwanisa kukhala ndzidzi wakutsandzayisa kakamwe. Khala muli kubanyirana, mwakukhonda penula musadikhira kuti pyonsene pifambe mwadidi. Ndi pyenepi pinacitika na mabanja mazinji. Mulongo Teresaa wa ku Etiopya, alonga: “Ubodzi mwa midzidzi yakutsandzayisa kakamwe mu umaso wathu ndi ndzidzi ukhabanyirana ine na mamunanga. Ife tikhacedza pinthu pyakufunika, pontho tikakhala na ndzidzi wakuseka. Ine ndatsandzaya kakamwe thangwi yakudziwa kuti ndagumana munthu akhafuna ine, pontho iye akhandifunambo.”
2 M’bale Alessio wa ku Países Baixos alonga: “Pyakhala pyakutsandzayisa kakamwe kudziwa mwadidi nkazanga mu ndzidzi ukhabanyirana ife, mbwenye ndzidzi unoyu ukhalimbo na pinentso.” Mu nsolo uno, tinaona pinentso pingasi pinaoneka mu ndzidzi wa kubanyirana, pontho tinaona midida ya Bhibhlya yakuti inakwanisa kuphedza ale anabanyirana toera kubanyirana mwadidi. Tinaonambo kuti anango mu mpingo anaphedza tani abale na alongo anewa.
CIFUNIRO CA KUBANYIRANA
3. Ndi cipi cifuniro ca kubanyirana? (Misangani 20:25)
3 Ndzidzi wa kubanyirana unakwanisa kukhala wakutsandzayisa kakamwe, pontho ndi thanyo yakufunika kakamwe toera kumanga banja. Pa ntsiku yakumanga banja, mamuna na nkazi asapikira pamaso pa Yahova kuti iwo anafunana na kulemedzana mu umaso wawo onsene. Mbatidzati kucita pikiro, tisafunika kunyerezera mwadidi. (Lerini Misangani 20:25.) Pyenepi pisaphatanizambo pikiro yakumanga banja. Cifuniro ca kubanyirana ndi toera mamuna na nkazi adziwane mwadidi mbacita cisankhulo cadidi. Kazinji kene cisankhulo cisakhala ca kumanga banja. Mbwenye midzidzi inango cisankhulo cisakhala ca kusiya kubanyirana. Khala m’bale na mulongo anabanyirana asankhula kusiya kubanyirana, pyenepi nee pisabveka kuti kubanyirana kwawo nee kwafamba mwadidi. Thangwi cifuniro ca kubanyirana ndi toera ale anabanyirana akwanise kucita cisankhulo cadidi.
4. Thangwi yanji tonsene tisafunika kukhala na maonero akulinganira thangwi ya kubanyirana?
4 Thangwi yanji ndi pyakufunika kudziwa mwadidi cifuniro ca kubanyirana? Munthu wakukhonda manga banja angakhala na maonero akulinganira, nee anatoma kubanyirana na munthu khala nee ali na cifuno cakumanga banja. Mbwenye nee ndi anthu akukhonda manga banja basi asafunika kukhala na maonero akulinganira. Tonsene tisafunika kukumbuka cifuniro ca kubanyirana. Mwacitsandzo, anango panango ananyerezera kuti khala m’bale na mulongo ali kubanyirana iwo asafunika kumanga banja. Kodi pyenepi pisakhuya tani abale na alongo akukhonda manga banja? Melissa, mulongo wakukhonda manga banja wa ku Estados Unidos, alonga: “M’bale na mulongo angabanyirana, abale na alongo anango asadikhira kuti iwo amange banja. Na thangwi ineyi, ale anabanyirana asacalira kumalisa kubanyirana maseze pinthu nee piri mwadidi. Natenepa abale na alongo anango akukhonda manga banja asacalira kubanyirana. Pyenepi pinakwanisa kutsukwalisa kakamwe.”
KUDZIWANA MWADIDI
5-6. M’bale na mulongo asafunika kucedzanji mu ndzidzi unabanyirana iwo? (1 Pedhru 3:4)
5 Khala imwe muli kubanyirana, ninji cinafuna kukuphedzani kusankhula kumanga banja peno nkhabe? Ndi kudziwana mwadidi. Panango imwe musadziwa pinthu pinango thangwi ya munthu mbamudzati toma kubanyirana naye. Mbwenye mu ndzidzi wa kubanyirana, imwe muli na mwai wakudziwa “uunthu wakubisika wa muntima.” (Lerini 1 Pedhru 3:4.) Mu ndzidzi unoyu, imwe munakwanisa kudziwa mwadidi uxamwali uli na munthu unoyu na Yahova, makhaliro ace na njira yace yakunyerezera. Mukupita kwa ndzidzi, imwe munakwanisa kutawira mibvundzo iyi: ‘Kodi munthu unoyu anakhala mamuna wadidi peno nkazi wadidi kuna ine?’ (Mis. 31:26, 27, 30; Aef. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Kodi tinakwanisa kufunana na kutsalakanana? Kodi tinakwanisa kupirirana madodo a unango na ndzace?’b (Aroma 3:23) Mu ndzidzi unadziwana imwe mwadidi, onani kuti cinthu cakufunika kakamwe nee ndi pinthu pinacita imwe munjira ibodzi ene, mbwenye ndi kukhala dzololo toera kudzolowera pinthu pinacita imwe mwakusiyana.
6 Ndi pinthu pipi pinango pisafunika imwe kuona mwadidi mu ndzidzi wa kubanyirana? Mbamudzati kubanyirana mu ndzidzi uzinji panango pinakhala mwadidi kucedza pinthu pyakufunika kakamwe, ninga pinanyerezera ndzanu toera kucita ntsogolo. Mphapo ndiye tani pinthu pinango ninga nyatwa za ungumi, kusowa kobiri na pinthu pidacitikirwa na munthu nduli? Nee musafunika kucedza pinthu pyonsene mu ndzidzi unatoma imwe kubanyirana. (Onani Juwau 16:12.) Mungaona kuti pinthu pinango nee musafunika kupicedza mu ndzidzi unatoma imwe kubanyirana, dziwisani munthu anabanyirana na imwe. Mbwenye mukupita kwa ndzidzi, iye asafunika kudziwa pinthu pyenepi toera akwanise kucita cisankhulo cadidi. Natenepa unadzafika ndzidzi wakuti imwe munafunika kulonga pinthu pyenepi.
7. M’bale na mulongo anabanyirana anacitanji toera adziwane mwadidi? (Onanimbo bokosi ya nsolo wakuti “Kubanyirana na Munthu Anakhala Kutali Kakamwe.”) (Onanimbo mafoto.)
7 Mphapo munadziwa tani mwadidi ndzanu anabanyirana na imwe? Munakwanisa kuncita mibvundzo na kumbvesera mwadidi mu ndzidzi unalonga iye. (Mis. 20:5; Tiya. 1:19) Toera kucita pyenepi, panango musafunika kucita pinthu pinango pabodzi toera mukhale na mwai wakucedza. Mwacitsandzo, midzidzi inango munakwanisa kudya pabodzi, kupaseari pabodzi m’mbuto zakuti munakwanisa kuoniwa na anthu anango, peno kubuluka pabodzi mu utumiki. Imwe munakwanisambo kudziwana mwadidi mungacedza pabodzi na axamwali anu na acibale anu. Yeserani kucita pinthu pinango pyakuti pinapasa mwai ule anabanyirana na imwe toera kupangiza makhaliro ace kuna anthu akusiyana-siyana. Onani pidacita m’bale Aschwin wa ku Países Baixos mu ndzidzi ukhabanyirana iye na mulongo Alicia. Iye alonga: “Ife tasankhula kucita mabasa anango pabodzi toera tikwanise kudziwana mwadidi. Midzidzi inango, pinthu pyenepi pikhali pyakucepa kakamwe ninga kuphika pabodzi na kucita mabasa anango a panyumba. Kucita pyenepi kwatiphedza toera kuona makhaliro adidi na madodo a unango na ndzace.”
Toera kudziwana mwadidi, citani pabodzi pinthu pyakuti pinakuphedzani toera kucedza (Onani ndima 7-8)
8. Thangwi yanji kupfundza Bhibhlya pabodzi mu ndzidzi wa kubanyirana ndi pyadidi?
8 Imwe munadziwanambo mwadidi mungapfundza Bhibhlya pabodzi. Thangwi mungamanga banja, munafunika kucita kulambira kwa banja, toera kupangiza kuti Mulungu ndi wakufunika kakamwe m’banja mwanu. (Ekle. 4:12) Na thangwi ineyi, ndi pyakufunika kakamwe kupfundza pabodzi Bhibhlya mu ndzidzi unabanyirana imwe. Ndimomwene kuti m’bale na mulongo anabanyirana nee ndi banja, pontho m’bale nee ndi nsolo wa mulongo anabanyirana na iye. Ngakhale tenepo, kupfundza pabodzi kunakuphedzani toera kudziwa pinanyerezera unango thangwi ya Yahova. Max na Laysa, banja ya ku Estados Unidos, yaona cinthu cinango cadidi cinacitika thangwi ya kupfundza pabodzi. Max alonga: “Kutomera mu ndzidzi udatoma ife kubanyirana, tikhapfundza mabukhu athu analonga pya kubanyirana, kumanga banja na umaso wa m’banja. Kupfundza mabukhu anewa kwatiphedza toera kucedza pinthu pyakufunika kakamwe pyakuti panango mbapidakhala pyakunentsa toera kupicedza.”
PINTHU PINANGO PINAFUNIKA IMWE KUCEDZA
9. Ndi pinthu pipi pyakuti ale anabanyirana anakwanisa kupicedza pakusankhula kupanga anango kuti akubanyirana?
9 Mbani anafunika imwe kupanga kuti muli kubanyirana? Ceneci ndi cisankhulo canu. Mu ndzidzi unatoma imwe kubanyirana panango munasankhula kupanga anthu akucepa. (Mis. 17:27) Mungacita pyenepi, munacalira kucitwa mibvundzo mizinji thangwi ya kubanyirana kwanu, pontho munacalira kukakamizika toera kucita cisankhulo. Mungakhonda kupanga munthu, panango munasankhula kukhala panu mwekha toera anango akhonde kudziwa pyenepi, mbwenye pyenepi ndi pyakugopswa. Natenepa, ndi pyakufunika kudziwisa ale akuti anakwanisa kukuphedzani na kukupasani uphungu wadidi. (Mis. 15:22) Mwacitsandzo, imwe munakwanisa kupanga anthu a pabanja panu, axamwali anu akukola mwauzimu peno akulu a mpingo.
10. Ale anabanyirana asafunika kucitanji toera atsandzayise Yahova? (Misangani 22:3)
10 Munacitanji toera kutsandzayisa Yahova? Mukupita kwa ndzidzi, mabvero anu kuna unango na ndzace asakhala akuwanga kakamwe. Mphapo munacalira tani kucita pinthu pyakuti pinatsukwalisa Yahova? (1 Akor. 6:18) Lekani kucedza makani aulukwali, kukhala panu mwekhene na kumwa kakamwe. (Aef. 5:3) Thangwi mungacita pyenepi, pifuno pyakupita m’mabonde pinathimizirika kakamwe, pontho pinakhala pyakunentsa kucita pinthu pinakomeresa Yahova. Natenepa, ndi pyakufunika kucedza mwakubwereza-bwereza pinthu pinafunika imwe kucita toera kulemedzana unango na ndzace na kulemedza midida ya Yahova. (Lerini Misangani 22:3.) Onani pidaphedza Dawit na Almaz a ku Etiopya. Iwo alonga: “Ife tikhacedza pabodzi m’mbuto zikhagumanika anthu azinji peno pabodzi na axamwali athu. Nee tikhakhala tekhene nkaru peno n’nyumba. Thangwi yakucita pyenepi, ife tikhacalira kucita pinthu pyakuipa.”
11. Ale anabanyirana asafunika kunyerezeranji pakusankhula kucita pinthu pinapangiza kuti iwo asafunana?
11 Ndiye tani kucita pinthu pinango pinapangiza kuti musafunana? Mu ndzidzi unathimizirika ufuni wanu, panango munasankhula kucita pinthu munjira zinango pinapangiza kuti musafunana. Mbwenye pifuno pyakupita m’mabonde pingakhala pyakuwanga kakamwe, pinakhala pyakunentsa kuna imwe toera kunyerezera mwadidi na kucita cisankhulo cadidi. (Nyim. 1:2; 2:6) Pinthu pinacita imwe toera mupangize kuti musafunana panango pinakucitisani kucita pinthu pinatsukwalisa Yahova. (Mis. 6:27) Natenepa, mu ndzidzi unatoma imwe kubanyirana, imwe munakwanisa kukhazikisa madire a pinthu pinafuna imwe kucita mwakubverana na midida ya Bhibhlya.c (1 Ates. 4:3-7) Imwe munakwanisa kucedza thangwi ya mibvundzo iyi: ‘Mbuto inakhala ife anthu asaona tani pinthu pinacita ale anabanyirana toera kupangiza kuti asafunana? Kodi pinthu pinacita ife pinaticitisa kukhala na cifuno cakupita m’mabonde?’
12. M’bale na mulongo anabanyirana asafunika kukumbukanji khala nee asabverana?
12 Munacitanji mungakhonda bverana? Kodi mungakhonda bverana midzidzi inango, pyenepi pisabveka kuti nee mwathema kumanga banja na ndzanu anabanyirana na imwe? Nkhabe. Anyakumanga banja onsene midzidzi inango nee asabverana. Banja isakhala yakuwanga nkazi na mamuna angalemedzana mbakhala dzololo toera kudzolowera pinthu pinakomerwa na unango na ndzace. Njira inamalisa imwe kukhonda bverana kwanu inapangiza khala banja yanu inafamba mwadidi peno nkhabe. Bvundzikani: ‘Kodi tisakwanisa kucedza pinthu pyakusiyana-siyana mwacilemedzo na mwakukhurudzika? Tisatawira madodo athu mbaticita pyonsene pinakwanisa ife toera kucita pinthu mwadidi? Tiri dzololo toera kuphemba kulekererwa na kulekerera?’ (Aef. 4:31, 32) Mbwenye khala ndzidzi onsene nee musabverana, peno musalongezana mu ndzidzi unabanyirana imwe, panango mungamanga banja pinthu nee pinacinja. Na thangwi ineyi, m’bodzi wa imwe angaona kuti ndzace nee athema kumanga naye banja, cinthu cadidi kakamwe kuna imwe uwiri wanu ndi kusiya kubanyirana.d
13. Ninji pinafuna kuphedza m’bale na mulongo anabanyirana toera asankhule kuti anabanyirana mu ndzidzi ungasi?
13 Musafunika kubanyirana mu ndzidzi ungasi? Mungakhonda khala na ndzidzi wakukwana toera kucita cisankhulo, pinthu nee pinafamba mwadidi. (Mis. 21:5) Natenepa, musafunika kubanyirana mu ndzidzi wakukwana toera mudziwe mwadidi ndzanu. Mbwenye kubanyirana kwanu nee kusafunika kukwata ndzidzi uzinji kakamwe kupiringana ndzidzi unafunika toera kudziwana mwadidi. Bhibhlya isalonga: “Cinthu cinadikhira munthu cingakhonda kucitika pa ndzidzi unacidikhira iye, ntima usapha.” (Mis. 13:12) Kusiyapo pyenepi, mungabanyirana mu ndzidzi uzinji kakamwe, pisakhala pyakunentsa toera kupirira cifuno cakupita m’mabonde. (1 Akor. 7:9) M’mbuto mwakunyerezera kuti muli kubanyirana mu ndzidzi ungasi, pinakhala pyadidi kubvundzika: ‘Ndi pinthu pipi pinango pinafunika ine kudziwa kuna munthu anabanyirana na ine toera ndicite cisankhulo cadidi?’
ANANGO MU MPINGO ANAPHEDZA TANI ALE ANABANYIRANA?
14. Anango mu mpingo anaphedza tani ale anabanyirana? (Onanimbo foto.)
14 Khala musadziwa m’bale na mulongo anabanyirana, munaaphedza tani? Imwe munakwanisa kuacemera toera kudya panyumba panu, kugumanika pa kulambira kwanu kwa banja peno kucita pinthu pinango. (Aroma 12:13) Iwo anakwanisa kuphatisira miyai ineyi toera kudziwana mwadidi. Panango tinakwanisa kukhala nawo pabodzi, kuapasa bholeya peno kuacemera panyumba pathu toera akwanise kucedza uwiri wawo, mbwenye mbakhonda kukhala okhene. (Agal. 6:10) Alicia adalongwa pa ndima yacinomwe, asakumbuka pinthu pidacita abale toera kuphedza iye na Aschwin. Iye alonga: “Ife tikhatsandzaya na kuona kuti abale na alongo anango akhali dzololo toera kutitambira m’manyumba mwawo tingafuna kucedza uwiri wathu, mbwenye mbatikhonda kukhala tekhene.” M’bale na mulongo anabanyirana angakuphembani toera mufambe nawo, munakwanisa kuona pyenepi ninga mwai toera kuaphedza. Citani mphole-mphole toera mukhonde kuasiya okhene, mbwenye asiyeni toera akwanise kucedza uwiri wawo.—Afil. 2:4.
Khala musadziwa m’bale na mulongo anabanyirana, citani pinakwanisa imwe toera kuaphedza (Onani ndima 14-15)
15. Ndi pinthu pipi pinango pinafunika ife kucita toera kuphedza m’bale na mulongo anabanyirana? (Misangani 12:18)
15 Ife tinakwanisa kuphedza m’bale na mulongo anabanyirana na pinthu pinalonga ife peno na pinthu pinakhonda ife kulonga. Midzidzi inango panango pinakhala pyakunentsa toera kukhala akudzitonga tingafuna kulonga cinthu. (Lerini Misangani 12:18.) Mwacitsandzo, panango tinafuna kakamwe kupanga anango kuti m’bale na mulongo atoma kubanyirana. Panango m’bale na mulongo unoyu asafuna kulonga okhene mphangwa zenezi. Ife nee tisafunika kulonga mapsweda m’bale na mulongo anabanyirana peno kulonga mwakuipa pisankhulo pinacita iwo. (Mis. 20:19; Aroma 14:10; 1 Ates. 4:11) Kusiyapo pyenepi, nee tisafunika kuacita mibvundzo ndzidzi onsene peno kulonga pinthu pyakuti pinakakamiza ale anabanyirana toera amange banja mwakucimbiza. Mulongo Elise na mamunace alonga: “Ife tikakhala na manyadzo anango angatibvundza pya masasanyiro athu akumanga banja, thangwi ife tikhadzati kucedza pyenepi.”
16. Tisafunika kucitanji m’bale na mulongo angasiya kubanyirana?
16 Mphapo ndiye tani khala m’bale na mulongo asankhula kusiya kubanyirana? Ife nee tisafunika kuacita mibvundzo peno kupasa mulando m’bodzi wa iwo thangwi yakusiya kubanyirana. (1 Ped. 4:15) Mulongo anacemerwa Lea alonga: “Pidadziwa ine kuti anthu anango akhayesera kusaka mathangwi adacitisa ine na m’bale kusiya kubanyirana, ndatsukwala kakamwe.” Ninga pidalonga ife pakutoma, khala ale anabanyirana asankhula kusiya kubanyirana, pyenepi nee pisabveka kuti kubanyirana kwawo nee kwafamba mwadidi. Thangwi cifuniro ca kubanyirana ndi toera kuphedza ale anabanyirana kuti akwanise kucita cisankhulo cadidi. Ngakhale tenepo, kucita cisankhulo ceneci ndi kwakunentsa kakamwe. Panango ale anacita cisankhulo ceneci anatsukwala, pontho anapibva kuti ali okhene. Na thangwi ineyi, ndzidzi onsene tisafunika kuaphedza.—Mis. 17:17.
17. Ale anabanyirana asafunika kupitiriza kucitanji?
17 Ninga pidaona ife, kubanyirana kuli na pinentso pyace. Mbwenye kunakwanisambo kukhala kwakutsandzayisa kakamwe. Jessica alonga: “Kulonga undimomwene, kubanyirana kusaphataniza pinthu pizinji. Mbwenye pyakhala mwadidi kuphatisira ndzidzi unoyu na mphambvu toera kudziwana mwadidi.” Khala imwe muli kubanyirana, pitirizani kuwangisira toera mudziwane mwadidi. Mungacita pyenepi, munabanyirana munjira yakuti inakuphedzani toera kucita cisankhulo cadidi.
NYIMBO 49 Tikomerese Ntima wa Yahova
a Madzina anango acinjwa.
b Toera kugumana mibvundzo inango, onani bukhu Os Jovens Perguntam—Respostas Práticas, Volume 2, tsa. 39-40.
c Kuphatana kumaso ndi njira inango yaulukwali yakuti isafunika kutsalakanwa na akulu a mpingo. Kuphatana mabere peno kucedza makani aulukwali na telefoni peno na interneti, kuphatanizambo kutumizirana mafoto a ucipezipezi, pisafunikambo kutsalakanwa na akulu a mpingo mwakubverana na njira idacitika ipyo.
d Toera kudziwa pizinji, onani “Perguntas dos Leitores”, mu A Sentinela de 15 de agosto de 1999.