TOWEZERANI CIKHULUPIRO CAWO | TIMOTI

‘Mwana Wanga Wakufunika Na Wakukhulupirika Mwa Mbuya’

TIMOTI akutowera njira yakubuluka panyumba, maso ace mbakayang’ana pinthu pya ntsogolo. Axamwali ace a ulendo ali patsogolo munasiya iwo maminda akuti Timoti asaadziwa mwadidi. Mwapang’ono pang’ono, iwo akusiya nduli nzinda wa Listra, wakuti uli padzulu pa phiri ing’ono. Timoti asamwetulira munaona iye mai wace na mbuyace, akun’thukulira nkono mwakudzikuza, mbawangisira toera kukhonda gwisa misozi munaona iwo Timoti akuenda. Kodi iye mbadazungunuka toera kuathukulira nkono kwakumalisa?

Cincino, mpostolo Paulu asazungunuka kuna Timoti mbamwetulira mwakumpasa cipapo. Iye apidziwa kuti Timoti akhagopa pang’ono, mbwenye akukomerwa kuona cipapo ca m’phale unoyu. Timoti ndi m’phale kakamwe, panango aciri nkati mwa pyaka khumi peno kutoma kwa pyaka makumawiri, maseze tenepo asalemedza na kufuna kakamwe Paulu. Cincino Timoti ali kutowera mamuna unoyu wamphambvu na wakukhulupirika paulendo wa madzana a makilometru kubulukira panyumba pawo. Iwo mbadacita ulendo wawo na miyendo, pontho na maxitima a m’madzi, mbathimbana na pyakugopswa pyakusiyana-siyana n’njira. Timoti nkhabe kupidziwa khala anadzaona pontho nyumba yawo.

Ndi ninji cidacitisa m’phale unoyu kusankhula umaso unoyu? Kodi kuwangisira kwace mbakudabweresa maphindu anji? Mphapo, tinatowezera tani cikhulupiro ca Timoti?

“KUTOMERA UWANA”

Tendeni tibwerere nduli pyaka piwiri peno pitatu, mbatinyerezera kuti panango Listra ndi nzinda ukhakhala Timoti. Nzinda ung’ono wakuti uli kutali na inango, pontho wa nkulo wa madzi akudzala mwadidi. Anthu panango asabva Cigerego, mbwenye asapitiriza kulonga cilongero capacisa, Cilikaonya. Ntsiku inango nzinda ukhali mu uviyaviya. Amisionaryo awiri Acikristu, mpostolo Paulu na ndzace wa paulendo, Barnabe, afika bulukira ku Ikonyo, nzinda wakuendekana. Mukhamwaza iwo mphangwa pakweca, Paulu aona mamuna wakulamala wakuti akhaoneka kukhala na cikhulupiro candimomwene. Natenepa, Paulu acita cirengo mbawangisa mamuna unoyu wakulamala!​—Machitiro 14:5-10.

Pisapangiza kuti anthu azinji ku Listra akhakhulupira mbiri zapacisa zinalonga kuti midzidzi inango alungu akubvala manungo a anthu akhabwera mu cisa cawo. Natenepa, mwakuphonyeka iwo acemera Paulu ninga Herme, Barnabe ninga Zeu! Akristu anewa awiri akucepeseka awangisira kakamwe toera kukhondesa anthu kualambira.​—Machitiro 14:11-18.

Kwa anthu akucepa a ku Listra, ulendo unoyu nee ukhali kubwera kwa alungu authambi; ukhali cakucitika candimomwene, pontho cakutsandzayisa. Mwacitsandzo, Eunike, nkazi Waciyuda adasembwa na mamuna wakukhonda khulupira Wacigerego,a pabodzi na mai wace, Loisi, mwakukhonda penula iwo abvesera Paulu na Barnabe mwakutsandzaya kakamwe. Kukhali mphangwa zakuti Ayuda onsene akukhulupira mbadakomerwa kuzibva​—Mesiya abwera mbakwanirisa maprofesiya mazinji adalembwa thangwi ya iye m’Malemba!

Nyerezerani kuti ulendo wa Paulu wakhuya tani Timoti. Iye akhadapfundziswa “kutomera uwana” toera kufuna Malemba akucena Acihebheri. (2 Timoti 3:15) Ninga mai wace na mbuyace, iye aona kuti Paulu na Barnabe akhalonga undimomwene thangwi ya Mesiya. Nyerezerani mamuna wakulamala adawangiswa na Paulu. Thangwi kutomera uwana wace, panango Timoti akhamuona mwakubwereza-bwereza n’njira za ku Listra. Cincino Timoti mbadaona mamuna unoyu akufamba paulendo wakutoma mu umaso wace! Si pyakudzumisa tayu kuti Eunike na Loisi adzakhala Akristu, ninga pidacita Timoti mbatowezera. Lero, ayavu na anyakubala anakwanisa kupfundza pizinji kubulukira kwa Loisi na Eunike. Kodi munakwanisa kukhala citsandzo cadidi kuna aphale?

‘PISAFUNIKA KUTHIMBANA NA NYATWA ZIZINJI’

Onsene adadzakhala anyakupfundza Acikristu mu Listra panango akomerwa kupfundza pya cidikhiro ca atowereri a Kristu. Mbwenye iwo akhadziwambo kuti, kukhala atowereri a Kristu mbukudakhala na nyatwa zace. Apingizi Aciyuda a ku Ikonyo na Antyokiya abwera mu nzinda, mbakulumiza anthu a mu nzinda wa Listra toera kupomokera Paulu na Barnabe. Mwakukhonda dembuka, mwinji watoma kuponyera miyala Paulu. Nakuti amenywa na miyala mizinji, iye agwa pantsi. Anyakupomokera akwata Paulu mbansiya kunja kwa nzinda mukunyerezera kuti alowa.​—Machitiro 14:19.

Natenepa, anyakupfundza a ku Listra afika pana Paulu, mbanzungulira. Iwo panango akhurudzika mudaona iwo kuti Paulu ali maso, buluka penepo abwerera mwacipapo ku Listra! Ntsiku yakutowera, iye na Barnabe aenda mu nzinda wa Derbe toera kapitiriza basa yawo ya kumwaza mphangwa. Mudamala iwo kucita anyakupfundza kweneku, mwacipapo iwo abwerera pontho ku Listra maseze pikhali pyakugopswa kakamwe. Ninji pidacitika? Mbiri isalonga: ‘Awangisa mitima ya anyakupfundza, mbaapasa cipapo toera apitirize mu cikhulupiro.’ Nyerezerani m’phale Timoti mbakabvesera, mu ndzidzi ukhapfundzisa Paulu na Barnabe Akristu anewa kuti asafunika kuthimbana na nyatwa toera kutambira cidikhiro cawo ca mbiri ca ntsogolo. Iwo alonga: ‘Pisafunika kupirira nyatwa zizinji, toera kupita mu Umambo wa Mulungu.’​—Machitiro 14:20-22.

Timoti aona Paulu mbacita mwakubverana na mafala anewa, mukuthimbana na nyatwa mwacipapo toera kumwaza mphangwa zadidi kuna anango. Natenepa, Timoti akhapidziwa kuti angatowezera citsandzo ca Paulu, anthu a mu Listra mbadantcinga; pontho babace mbadantcingambo. Mbwenye Timoti nee atawirisa manyerezero anewa kukhuya cisankhulo cace cakutumikira Mulungu. Lero, alipo aphale na atsikana azinji ninga Timoti. Mwandzeru, iwo asacita uxamwali na anthu acikhulupiro cakuwanga, akuti anaapasa cipapo na kuawangisa. Iwo nkhabe tawirisa mipingizo kuasiyisa kutumikira Mulungu wandimomwene!

‘ABALE A KU LISTRA NA A KU IKONYO ALONGA PYADIDI PYA IYE’

Ninga mudalonga ife pakutoma, Paulu acita ulendo unango panango mudapita pyaka piwiri peno pitatu. Nyerezerani kutsandzaya kudaoneka panyumba pa Timoti mudafika Paulu na Sila. Mwandimomwene, ukhalimbo ulendo wakutsandzayisa kuna Paulu. Iye mbadakwanisa kuona misapo ya mbeu za undimomwene udabzwala iye mu Listra. Loisi na Eunike, mwanace, ndi akazi Acikristu cincino, akudzala na ‘cikhulupiro candimomwene’ cakuti Paulu akhadzumatirwa naco kakamwe. (2 Timoti 1:5) Ndiye tani pya m’phale Timoti?

Paulu adziwa kuti m’phale akhadakola mwakudzumisa kakamwe bulukira paulendo wace wakutoma. ‘Abale a ku Listra na a ku Ikonyo alonga pyadidi pya iye,’ buluka Listra mpaka Ikonyo ndi nsindzo wa makilometru 32. (Machitiro 16:2) Kodi Timoti akulisa tani makhaliro anewa adidi?

‘Malemba akucena’ adapfundziswa Timoti “kutomera uwana” na mai wace pabodzi na mbuya wace, akhaphataniza uphungu wadidi kwa aphale na atsikana. (2 Timoti 3:15) Mwacitsandzo: ‘Kumbuka Mulungu mbuciri m’phale.’ (Koelete 12:1) Mafala anewa akhali akubveka kakamwe kuna Timoti mudakhala iye Nkristu. Iye aona kuti njira yadidi kakamwe toera kukumbuka Mulungu wace ikhaphataniza kumwaza mphangwa zadidi zinalonga pya Mwana wa Mulungu, Kristu. Mwapang’ono pang’ono, Timoti akunda ntundu onsene wa kugopa mbakhala wacipapo mukulonga na anango mphangwa zadidi thangwi ya Yezu Kristu.

Amuna akhatsogolera m’mpingo aona kuthambaruka kwa Timoti. Mwakukhonda penula iwo akhuyiwa kuona kuwangisa anango kukhacita iye. Kupiringana pyonsene, Yahova akhaona kuthambaruka kwa Timoti. Mulungu alembesa maprofesiya anango thangwi ya iye, panango akhalonga pya ntundu wa basa ikhafuna kucita iye m’mipingo mizinji. Mudacedzera Paulu, aona kuti Timoti mbadakhala munthu wakuthema kucita naye maulendo a umisionaryo. Abale mu Listra atawira maonero anewa. Iwo asandzikira manja Timoti, pangiza kuti asankhulwa toera kucita basa yakupambulika ya kutumikira Yahova Mulungu.​—1 Timoti 1:18; 4:14.

Tinakwanisa kunyerezera Timoti wakudzumatirwa na wakucepeseka thangwi ya kunyindirwa na kupaswa basa ineyi ikulu. Iye akhali dzololo toera kuenda.b Mphapo baba wakukhonda khulupira wa Timoti mbadacitanji thangwi ya basa ipswa idapaswa mwanace ya kukhala muyang’aniri Wacikristu? Panango iye akhanyerezera pinthu pyakusiyana thangwi ya tsogolo ya mwanace. Ndiye tani pya mai wace Timoti na mbuyace? Kodi iwo akomerwa maseze akhadzudzumika na udidi wa mwanawo? Mabvero anewa mbacibaliro.

Mwakukhonda penula, Timoti aenda. Macibese adafokotozwa kutoma kwa nsolo uno, iye atoma umaso wakucita maulendo pabodzi na mpostolo Paulu. Mukhasiya iye Listra n’nduli, miyala ming’ono yonsene ikhaponda iye, dzumbi ya maudzu akuuma ikhabva iye mbakafamba, pikhapangiza thanyo ya kuenda ku mbuto yakuti nee akhaidziwa, pontho kutali na kunyumba kwawo. Pakupita ntsiku yamumphu mbakafamba, amuna anewa atatu afika ku Ikonyo. Timoti aona pakutoma kuti Paulu na Sila apereka tani pitsogolero pipswa pya mathubo akutonga mu Yerusalemu, pontho awangisa tani cikhulupiro ca anyakukhulupira a ku Ikonyo. (Machitiro 16:4, 5) Mbwenye uku kukhali kutoma basi.

Mudamala iwo kucedzera mipingo ya ku Galasya, amisionaryo anewa asiya njira za Ciroma mbafamba madzana a makilometru n’nthunda za Frijya, tomera ku mulolo mpaka kumadokero a dzuwa. Mukutsogolerwa na nzimu wakucena wa Mulungu, iwo afika ku Troade, mbapakira xitima ya m’madzi kuenda ku Masedonya. (Machitiro 16:6-12) M’maulendo anewa Paulu aona kuti Timoti akhali wakuthema kakamwe. Paulu akwanisa kusiya Timoti na Sila ku Bereya. (Machitiro 17:14) Paulu mpaka atumiza m’phale unoyu toera kuenda ekha ku Tesalonika. Kweneku, Timoti atowezera na ntima onsene pitsandzo pidaona iye, mbawangisa cikhulupiro ca Akristu a kweneku.—1 Atesalonika 3:1-3.

Patsogolo pace Paulu alemba tenepa thangwi ya Timoti: ‘Nkhabepo munthu unango ana ntima wadidi ninga iye, wakukufunani na wakukutsalakanani.’ (Afilipi 2:20) Mbiri ineyi nee yabwera mwacidengwa. Timoti aigumana mukucita basa yakuwanga, yakucepeseka na mukupirira pinentso pizinji. Iye ndi citsandzo cadidi kakamwe kuna aphale na atsikana lero! Lekani kuduwala kuti mbiri yanu isanyindira imwe ene. Khala ndimwe m’phale peno ntsikana, muli na mwai ukulu kakamwe wa kupicitira dzina mukuikha Yahova Mulungu pa mbuto yakutoma mu umaso wanu, pontho mu kutsalakana anango mwadidi na mwacilemedzo.

“CITA PYONSENE PINAKWANISA IWE TOERA UBWERE KUNA INE”

M’pyaka pyakupiringana 14, Timoti aphatisira ndzidzi uzinji mbaphata basa na mpostolo Paulu xamwali wace. Iye aona pyakugopswa pizinji pya basa ikhacita Paulu, pontho pinthu pyakutsandzayisa pya basa ineyi. (2 Akorinto 11:24-27) Ndzidzi unango, Timoti akhadaikhwa nkaidi thangwi ya cikhulupiro cace. (Ahebere 13:23) Iye aonambo mabvero akubulukira muntima a Paulu na kudzudzumika kwace thangwi ya abale na alongo ace Acikristu. Paulu alembera Timoti: ‘Ndisakumbuka misozi yako.’ (2 Timoti 1:4) Ninga Paulu, pisaoneka kuti Timoti apfundza ‘kulira na ale analira,’ kuabvera ntsisi toera akwanise kuapasa cipapo na kuawangisa. (Aroma 12:15) Tendeni tonsene tipfundze kucita pibodzi pyene!

Mwakukhonda dzumisa, Timoti adzakhala muyang’aniri wadidi Wacikristu. Kusiyapo basa ya kufambira mipingo na kuiwangisa, Paulu apasa Timoti basa yakukhazikisa amuna akuthema toera kutumikira ninga akulu a mpingo na atumiki akutumikira.​—1 Timoti 5:22.

Paulu akhafuna kakamwe Timoti, natenepa ampasa uphungu na pitsogolero pyakuphedza kakamwe ninga nyakubala. Iye adembetera Timoti toera kukulisa nkhombo zace zauzimu mbapitiriza kukula na kuthambaruka. (1 Timoti 4:15, 16) Iye awangisa Timoti toera kukhonda kutawirisa kuti uphale wace, peno kufewa manungo kum’bweze nduli pakutsidzikiza undimomwene. (1 Timoti 1:3; 4:6, 7, 11, 12) Paulu ampasambo pitsogolero pyakuti anathimbana tani na utenda unam’phata kazinji kene, panango wa m’mimba.​—1 Timoti 5:23.

Paulu adzindikira kuti akhali cifupi toera kuphiwa. Iye atumiza tsamba yace yakupumirwa yakumalisa kuna Timoti. Mu tsamba ineyi mukhalimbo mafala awa akukhuya ntima: “Cita pyonsene pinakwanisa iwe toera ubwere kuna ine mwakucimbiza.” (2 Timoti 4:9, NM) Paulu akhafuna kakamwe Timoti; iye ancemera ‘mwana wanga wakufunika na wakukhulupirika mwa Mbuya.’ (1 Akorinto 4:17, NM) Mphyakukhonda dzumisa kuti Paulu akhafuna kakamwe kuona xamwali wace mbadzati kuphiwa! Mphyadidi kuti m’bodzi na m’bodzi wa ife abvundzike ‘Kodi anthu asandisaka toera kuabalangaza angathimbana na nyatwa?’

Kodi Timoti akwanisa kuenda kuna Paulu mwakucimbiza? Ife nkhabe kupidziwa. Pinadziwa ife mphyakuti midzidzi yonsene iye akhacita pinakwanisa iye toera kuwangisa anango na kuabalangaza. Iye akhakhala maso mwakubverana na dzina Timoti, “Nyakulemedza Mulungu.” Iye asiya citsandzo cadidi kakamwe ca cikhulupiro kuna aphale na atsikana pabodzi na akulu, toera kutowezera.

[Pidzindikiro pyapantsi]