BHIBHLIYOTEKA MU INTERNETI ya Torre de Vigia
Ncenjezi
ya Torre de Vigia
Cisena
  • BHIBHLYA
  • MABUKHU
  • MISONKHANO
  • w25 Agosto ya matsa. 20-25
  • Imwe Munakwanisa Kukunda Pifuno Pyakuipa

Nkhabe kugumanika vidhyu pa khundu ino.

Munatilekerera, paoneka madodo pakupangiza vidhyu.

  • Imwe Munakwanisa Kukunda Pifuno Pyakuipa
  • Ncenjezi Wakudziwisa Umambo Wa Yahova (Wa Pfundziro)—2025
  • Misolo Ming'ono
  • Mphangwa Zakulandana
  • SATHANI ASAFUNA KUTI TINYEREZERENJI?
  • KUKHALA ANTHU A MADAWO KUNATICITISA KUNYEREZERANJI?
  • MUNAKUNDA TANI PIFUNO PYAKUIPA?
  • “PITIRIZANI KUONESESA KHALA MUCIRI AKUWANGA MU CIKHULUPIRO”
  • Citani Mphole-Mphole na Mayesero
    Ncenjezi Wakudziwisa Umambo Wa Yahova (Wa Pfundziro)—2024
  • Pitirizani Kutowera Yezu Pakumala Kubatizwa
    Ncenjezi Wakudziwisa Umambo Wa Yahova (Wa Pfundziro)—2024
  • Yahova Ali Kucitanji Toera Kutipulumusa ku Madawo na Kufa?
    Ncenjezi Wakudziwisa Umambo Wa Yahova (Wa Pfundziro)—2024
  • Pisankhulo Pyathu Pinapangiza Tani Kuti Tisanyindira Yahova?
    Umaso Wathu Wacikristu na Utumiki—Programu ya Misonkhano—2023
Onani Mphangwa Zinango
Ncenjezi Wakudziwisa Umambo Wa Yahova (Wa Pfundziro)—2025
w25 Agosto ya matsa. 20-25

NSOLO WA PFUNDZIRO 35

NYIMBO 121 Tisafunika Kukhala Akudzitonga

Imwe Munakwanisa Kukunda Pifuno Pyakuipa

“Lekani kutawirisa kuti madawo apitirize kutonga ninga mambo mʼmanungo anu akuti asafa, mbakutsogolerani toera kucita pinasirira iwo.”—AROMA 6:12.

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA

Tinaona kuti nee tisafunika kukhala akutsukwala tingakhala na pifuno pyakuipa, pontho tinaonambo kuti tinacitanji toera kupikunda.

1. Tonsene tisathimbana nanji?

KODI imwe mwakhala kale na cifuno cakuwanga toera kucita cinthu cakuti Yahova nee asakomerwa naco? Khala pyenepi pyakucitikirani kale, lekani kutsukwala. Bhibhlya isalonga: “Mayesero anathimbana na imwe ndi mabodzi ene na anathimbanambo na anthu onsene.” (1 Akor. 10:13) Pyenepi pisabveka kuti nee ndimwe basi anathimbana na pifuno pyakuipa. Anango asathimbanambo napyo. Pontho na ciphedzo ca Yahova, imwe munakwanisa kupikunda.

2. Ndi pifuno pipi pinango pyakuipa pinathimbana na anyakupfundza Bhibhlya kuphatanizambo Akristu anango? (Onanimbo mafoto.)

2 Bhibhlya isalonga: “Mʼbodzi na mʼbodzi asayeserwa thangwi yakukwatika mbapeuswa na kusirira kwace.” (Tiya. 1:14) Peno m’bodzi na m’bodzi asayeserwa munjira yakusiyana. Mwacitsandzo, Akristu anango asakhala na cifuno cakucita ulukwali, anango asakhala na cifuno ca kupita m’mabonde mamuna na mamuna peno nkazi na nkazi. Anango akuti akhali na nsambo wakuona ucipezipezi panango anakhala pontho na cifuno cakucita pyenepi. Anangombo akuti akhamwa kakamwe pyakumwa peno mitombwe yakuledzeresa panango anakhalambo na cifuno cakucita pontho pibodzi pyene. Pyenepi basi ene ndi pifuno pingasi pinathimbana na anyakupfundza a Bhibhlya kuphatanizambo Akristu anango. Ndimomwene kuti tonsene, midzidzi inango, tisakhala na mabvero ninga a mpostolo Paulu. Iye alonga: “Ndingafuna kucita cinthu cadidi, ndisaona muna ine cifuno cakucita pinthu pyakuipa.”—Aroma 7:21.

Ife tinakwanisa kukhala na pifuno pyakuipa m’mbuto zakusiyana-siyana na m’midzidzi yakusiyana-siyana (Onani ndima 2)c


3. Ndi mabvero api anakhala na munthu wakuti ali kuthimbana na pifuno pyakucita pinthu pyakuipa mu ndzidzi uzinji?

3 Khala muli kuthimbana na pifuno pyakuipa mu ndzidzi uzinji, panango munafewa manungo mbamunyerezera kuti nee munakwanisabve kupikunda. Panango munatoma kunyerezera kuti nee ndimwe wakutawirika kuna Yahova peno munanyerezera kuti Yahova nee asaonabve kuti mwathema kumulambira thangwi yakukhala na pifuno pyakuipa. Mbwenye khalani na cinyindiro cakuti Yahova nee asakuonani munjira ineyi. Toera tibvesese kuti thangwi yanji Yahova nee asaona tenepo, mu nsolo uno tinatawira mibvundzo miwiri: (1) Thangwi yanji musafewa manungo mbamunyerezera kuti nee ndimwe wakutawirika kuna Yahova? (2) Munakwanisa tani kukunda pifuno pyakuipa?

SATHANI ASAFUNA KUTI TINYEREZERENJI?

4. (a) Sathani asafuna kuti tinyerezerenji? (b) Ninji pinatipasa cinyindiro cakuti tinakwanisa kukunda pifuno pyakuipa?

4 Tingakhala na pifuno pyakuipa, Sathani asafuna tinyerezere kuti nee tinakwanisa kupikunda. Yezu apangiza kuti Sathani anatiyesera mu ndzidzi udapfundzisa iye anyakupfundzace kuphembera tenepa: “Lekani kutisiya mbatigwa mʼmayesero, mbwenye tipulumuseni mʼmanja mwa Nyakuipa.” (Mat. 6:13) Sathani asapenula khala anthu anapitiriza kutumikira Yahova angathimbana na mayesero. (Yobe 2:4, 5) Mwandimomwene, ndiye ene Sathani adapeuswa na pifuno pyace mbasiya kukhala wakukhulupirika kuna Yahova. Sathani asanyerezera kuti ninga iye, tingakhala na pifuno pyakuipa tinasiya kukhala akukhulupirika kuna Yahova. Sathani anyerezerambo kuti mbadakwanisa kuyesera Mwana wa Mulungu toera kucita pinthu pyakuipa. (Mat. 4:8, 9) Kodi musanyerezera kuti nee tinakwanisadi kukunda pifuno pyakuipa? Ife tinakwanisa. Ife tisanyindirambo mafala adalemba Paulu kuti: “Mu pinthu pyonsene, ine ndisakwanisa kukhala na mphambvu thangwi ya ule anandipasa mphambvu.”—Afil. 4:13.

5. Ninji pinapangiza kuti Yahova asanyindira kuti tinakwanisa kukunda pifuno pyathu pyakuipa?

5 Yahova ndi wakusiyana kakamwe na Sathani. Yahova asanyindira kuti ife tinakwanisa kukunda pifuno pyathu pyakuipa. Tisadziwa tani pyenepi? Iye alonga kuti mwinji ukulu wa anthu akukhulupirika unadzapulumuka pa nyatwa ikulu. Pyenepi pisabvekanji? Yahova wakuti nkhabe kulonga uthambi, alonga pya mwinji ukulu, tayu nsoka ung’ono kuti ‘mbudafula nguwo zawo zakulapha, mbazicenesa mu ciropa ca mwanabira.’ Pyenepi pisabveka kuti anthu azinji anakhala akutawirika kuna Yahova mbapita n’dziko ipswa. (Apok. 7:9, 13, 14) Pyenepi pisapangiza kuti Yahova asanyindira kuti tinakwanisa kukunda pifuno pyathu pyakuipa.

6-7. Sathani asafuna tinyerezerenji pontho?

6 Sathani nee asafuna basi ene tinyerezere kuti nee tinakwanisa kukunda pifuno pyathu pyakuipa. Iye asafunambo tinyerezere kuti Yahova nee anatawira ulambiri wathu thangwi ya pifuno pyenepi pyakuipa. Mwandimomwene, ndiye pontho Sathani adacitikirwa na pyenepi. Iye akhondiwa na Yahova, pontho nee anadzatambira umaso wakukhonda mala. (Gen. 3:15; Apok. 20:10) Mwakukhonda penula, Sathani angaona cidikhiro ciri na ife cakukhala m’maso kwenda na kwenda, cakuti iye aciluza, asafuna kuti ife tinyerezere kuti nee tinakwanisa kukunda pifuno pyathu pyakuipa. Mbwenye ife tinakwanisa kupikunda. Bhibhlya isapangiza kuti Yahova nee asafuna kutifudza, mbwenye asafuna kutiphedza. Iyo isalonga kuti iye “nkhabe funa kuti munthu afudzwe, mbwenye asafuna kuti anthu onsene atcunyuke.”—2 Ped. 3:9.

7 Natenepa, tingakhala na pifuno pyakuipa mbatinyerezera kuti nee tinakwanisa kupikunda, tiri kunyerezera pinafuna Sathani. Pyenepi pinatifewesa mbaticimwana kukunda mayesero a Sathani.—1 Ped. 5:8, 9.

KUKHALA ANTHU A MADAWO KUNATICITISA KUNYEREZERANJI?

8. Kusiyapo pinthu pyakuipa pinacita ife, fala yakuti “madawo” isabvekanji pontho? (Masalmo 51:5) (Onani bokosi ya nsolo wakuti “Mabvekero a Mafala Anango.”)

8 Kusiyapo Sathani, ndi cinthu cipi cinango cinaticitisa kunyerezera kuti nee tinakwanisa kukunda manyerezero akuipa? Madawo adathapula ife na Adhamu na Eva.a—Yobe 14:4; Lerini Masalmu 51:5.

9-10. (a) Ninji pidacitikira Adhamu na Eva pidakhonda iwo kubvera Yahova? (Onanimbo foto.) (b) Ndi mabvero api anakhala na ife thangwi ya madawo?

9 Nyerezerani pinthu pidacitikira Adhamu na Eva pidamala iwo kudawa. Iwo aenda kabisala mbayesera kuphimbira manungo awo. Thangwi ya pinthu pidacita iwo, bukhu yakuti Estudo Perspicaz das Escrituras isalonga tenepa: “Pinthu pyakuipa pidacita iwo pyaacitisa kupasika mulando, kudzudzumika, kusowa citsidzikizo, na kukhala na manyadzo. Pyenepi pikhali ninga Adhamu na Eva akhadafungirwa n’nyumba ya makwartu manai peno m’mabvero anewa manai. Adhamu na Eva mbadakwanisa kuenda m’makwartu onsene a nyumba ineyi, mbwenye nee mbadakwanisa kubuluka kunja. Munjira ibodzi ene, iwo nee mbadakwanisa kucinja madawo adacita iwo.

10 Pinthu pinaticitikira ndi pyakusiyana na pidacitikira Adhamu na Eva. Ciomboli nee cinaphedza Adhamu na Eva. Mbwenye thangwi ya ciomboli ceneci, ife tinakwanisa kulekererwa madawo athu mbatikhala na cikumbuntima cakucena. (1 Akor. 6:11) Ngakhale tenepo, ife tathapulambo madawo. Na thangwi ineyi, tingacita madawo tisapasika mulando, tisakhala akudzudzumika, akusowa citsidzikizo, pontho tisakhala na manyadzo. Natenepa Bhibhlya isalonga kuti anthu asapitiriza kucita madawo “maseze iwo nee acitambo madawo ninga adacita Adhamu.” (Aroma 5:14) Ndimomwene kuti pyenepi panango pinatitsukwalisa. Mbwenye nee tisafunika kunyerezera kuti nee tinakwanisa kukunda pifuno pyakuipa. Ife tinakwanisa kukunda pifuno pyenepi. Munjira ipi?

Adhamu na Eva ali kubuluka m’munda wa Edheni na manyadzo, pontho abvala nguwo za nthembe.

Madawo acitisa Adhamu na Eva kukhala na mabvero akupasika mulando, kudzudzumika, kusowa citsidzikizo na manyadzo (Onani ndima 9)


11. Tinganyerezera kuti nee tinakwanisa kukunda pifuno pyakuipa, tisafunika kucaliranji, pontho thangwi yanji? (Aroma 6:12)

11 Thangwi yakukhala anthu a madawo midzidzi inango tinanyerezera kuti nee tinakwanisa kukunda pifuno pyakuipa. Pyenepi pisakhala ninga ntimathu ukutipanga kuti nee tinakwanisa kukunda pifuno pyakuipa. Mbwenye ife nee tisafunika kubvera pinalonga iwo. Thangwi yanji? Thangwi Bhibhlya isatipfundzisa kuti nee tisafunika kutawirisa kuti ‘madawo apitirize kutitonga ninga mambo.’ (Lerini Aroma 6:12.) Pyenepi pisabveka kuti tinakwanisa kukunda pifuno pyathu pyakuipa. (Agal. 5:16) Yahova ali na cinyindiro cakuti ife tinakwanisa kucita pyenepi. Mbadasowa cinyindiro ceneci, iye nee mbadatipanga toera kucita pyenepi. (Dheu. 30:11-14; Aroma 6:6; 1 Ates. 4:3) Natenepa, ife tinakwanisa kukunda pifuno pyakuipa.

12. Tinganyerezera kuti Yahova nee anatawira ulambiri wathu, tisafunika kucaliranji, pontho thangwi yanji?

12 Munjira ibodzi ene, tingakhala na pifuno pyakuipa peno tinganyerezera kuti Yahova nee anatawira ulambiri wathu, pisakhala ninga ntimathu ukutipanga pyenepi. Ife nee tisafunika kubvera pinalonga iwo. Thangwi yanji? Thangwi Bhibhlya isatipfundzisa kuti Yahova asadziwa kuti ndife akudawa. (Mas. 103:13, 14) Iye “asadziwa pinthu pyonsene” thangwi ya ife, kuphatanizambo pinthu pinacita ife thangwi yakukhala anthu akudawa. (1 Juw. 3:19, 20) Tingawangisira kukunda pifuno pyakuipa, tinakhala akutawirika kuna Yahova. Thangwi yanji tinakwanisa kunyindira pyenepi?

13-14. Thangwi yanji kukhala na pifuno pyakuipa nee pisabveka kuti nee ndife akutawirika kuna Yahova? Fokotozani.

13 Bhibhlya isapangiza kuti kukhala na pifuno pyakuipa na kucita pinthu mwakubverana na pifuno pyenepi ndi pyakusiyana kakamwe. Thangwi ife nee tinakwanisa kusiya kukhala na pifuno pyakuipa, mbwenye tinakwanisa kukhonda kucita pinthu mwakubverana na pifuno pyenepi. Mwacitsandzo, Akristu anango a mu ndzidzi wa apostolo ku Korinto, akhali na nsambo wakupita m’mabonde mamuna na mamuna peno nkazi na nkazi mbadzati kukhala Akristu. Na thangwi ineyi, mpostolo Paulu alemba: “Kale anango a imwe akhacitambo pinthu pyenepi.” Kodi mafala anewa asabveka kuti iwo nee akhalabve na cifuno cakucita pyenepi? Panango nkhabe, thangwi kazinji kene pisakhala pyakunentsa kakamwe kusiya pifuno pyenepi. Mbwenye Akristu adakhala akudzitonga mbakhonda kucita pinthu mwakubverana na pifuno pyakuipa akhala akutawirika kuna Yahova. Kuna Yahova, Akristu anewa akhadamala “kutsukwa.” (1 Akor. 6:9-11) Pyenepi pinakwanisa kucitikambo kuna imwe.

14 Mwakukhonda tsalakana pifuno pyakuipa pinakhala na imwe, munakwanisa kupikunda. Maseze mukhonde kwanisa kumalisa pifuno pyenepi, imwe munakwanisa kukhala akudzitonga mbamukhonda ‘kucita pinthu pinafuna manungo anu na manyerezero anu.’ (Aef. 2:3) Tendeni tione kuti munacita tani pyenepi.

MUNAKUNDA TANI PIFUNO PYAKUIPA?

15. Thangwi yanji tisafunika kudzindikira kuti pinacita ife ndi pyakuipa toera tikwanise kupikunda?

15 Toera kukunda pifuno pyakuipa, imwe musafunika kudzindikira kuti pinacita imwe ndi pyakuipa. Citani mphole-mphole toera mukhonde nyengezeka na “manyerezero apezi.” (Tiya. 1:22) Mwacitsandzo, munthu wakuti asamwa kakamwe, panango ananyerezera kuti pinacita iye nee ndi pyakuipa kakamwe mbalonga: ‘Pali na anthu anamwa kakamwe kupiringana ine.’ Mamuna wakuti ali na nsambo wakuona ucipezipezi panango anapasa mulando nkazace mbalonga: ‘Nkazanga mbadanditsalakana mwaufuni, ine nee mbidacita pyenepi.’ Manyerezero anewa anakucitisani kucimwana kukunda pifuno pyakuipa mbamucita madawo. Natenepa lekani kusaka mathangwi toera kucita pinthu pyakuipa, ngakhale m’manyerezero. Lekani kupasa mulando anthu anango thangwi ya pinthu pinacita imwe.—Agal. 6:7.

16. Musafunika kucitanji toera kuwangisa cifuno canu cakucita pinthu pyadidi?

16 Kusiyapo kudzindikira pinthu pyakuipa pinacita imwe, musafunikambo kuwangisa cifuno cakucita pinthu pyadidi. (1 Akor. 9:26, 27; 1 Ates. 4:4; 1 Ped. 1:15, 16) Nyerezerani pinthu pyakuti pisakuyeserani kakamwe, pontho nyerezerani ndzidzi unacitika pinthu pyenepi. Panango musayeserwa na cinthu cibodzi cene peno mayesero anewa asacitika pa ndzidzi ubodzi ene. Kodi kuna imwe pisakhala pyakunentsa kakamwe kupirira mayesero khala muli wakuneta peno khala mayesero anewa asacitika namasiku kakamwe? Khunganyikani toera mudziwe pinafunika imwe kucita mungayeserwa. Ndi pyadidi kakamwe kucita pyenepi mbamudzati kuyeserwa.—Mis. 22:3.

17. Tisapfundzanji na pinthu pidacita Zuze? (Genesi 39:7-9) (Onanimbo mafoto.)

17 Nyerezerani pidacita Zuze. Nkazi wa Putifare pidayesera iye Zuze, iye akhonda mwakucimbiza. (Lerini Genesi 39:7-9.) Tisapfundzanji na pyenepi? Zuze mbadzati kuyeserwa, iye akhadacita kale cisankhulo cakuti nee mbadagona na nkazi wakuti nee ndi wace. Munjira ibodzi ene, imwe munakwanisa kuwangisa cifuno canu cakucita pinthu pyadidi mbamudzati kuyeserwa. Mungacita pyenepi, mu ndzidzi unafuna imwe kuyeserwa pinakhala pyakukhonda nentsa kucita pinthu mwakubverana na cisankhulo cidacita imwe.

Mafoto: 1. Nkazi wa Putifare ali kuphata nguwo ya Zuze, pontho Zuze ali kuthawa. 2. M’phale ali kuxikola, pontho ali kukhonda ntsikana.

Ninga Zuze, khondani mayesero mwakucimbiza (Onani ndima 17)


“PITIRIZANI KUONESESA KHALA MUCIRI AKUWANGA MU CIKHULUPIRO”

18. Musafunika kucitanji toera mukunde pifuno pyakuipa? (2 Akorinto 13:5)

18 Toera kukunda pifuno pyakuipa musafunikambo “kuonesesa khala muciri akuwanga mu cikhulupiro” peno kuonesesa pinthu pinacita imwe toera mukunde pifuno pyakuipa. (Lerini 2 Akorinto 13:5.) Ungapita ndzidzi ungasi, dingani pinthu pinanyerezera imwe na pinacita imwe, pontho citani macinjo pingafunika. Mwacitsandzo, maseze mukwanise kukunda mayesero, musafunika kubvundzika: ‘Kodi ine ndakhonda mayesero mwakucimbiza?’ Mungaona kuti mwadembuka, lekani kupasika mulando, mbwenye citani pinthu toera mukhonde mayesero mwakucimbiza pa ulendo unango. Bvundzikani: ‘Kodi ine ndinakwanisa kusiya kunyerezera pinthu pyakuipa mwakucimbiza? Pinthu pinaona ine, pinaleri ine na pinabvesera ine pisandicitisa kukhala na pifuno pyakuipa? Ndingaona foto ya ulukwali, ndisayang’ana kukhundu mwakucimbiza? Maseze pinentse kukhala wakudzitonga, kodi ine ndisabvesesa kuti kubvera Yahova kunandiphedza kakamwe?’—Mas. 101:3.

19. Pisankhulo pyakuipa mu pinthu ping’ono pinaticitisa tani kudawa?

19 Mungadzindikira kuti muli kucita pinthu pyakuipa, lekani kusaka mathangwi toera kupitiriza kucita pinthu pyenepi. Bhibhlya isalonga: “Ntima ndi wakunyengeza kakamwe kupiringana pinthu pinango pyonsene, pontho ndi wakusowa cidikhiro.” (Yer. 17:9) Yezu alonga kuti: “Muntima ndimo munabuluka manyerezero akuipa.” (Mat. 15:19) Mwacitsandzo, munthu wakuti asiya kuona ucipezipezi, mukupita kwa ndzidzi panango ananyerezera kuti nee ndi pyakuipa kuona mafoto anacitisa munthu kukhala na cifuno cakupita m’mabonde, khala mafoto anewa nee ali kupangiza pya ucipezipezi. Panango iye ananyerezera tenepa: ‘Nee ndi pyakuipa kunyerezera kucita pinthu pyakuipa, basi ene nee ndisafunika kucita pinthu pyenepi. Munthu anacita pyenepi ali “kucita masasanyiro mwanyapantsi toera kucita pinthu pinafuna manungo.” (Aroma 13:14) Munacalira tani pyenepi? Citani mphole-mphole na pisankhulo pinacita imwe. Pisankhulo pyakuipa mu pinthu ping’ono pisacitisa munthu kucita pisankhulo pyakuipa mu pinthu pikulu. Cinango mwa pinthu pyenepi ndi kucita madawo.b Calirani kunyerezera pinthu pyakuipa pyakuti pinakucitisani kunyerezera kuti muli na mathangwi a kucita pinthu pyakuipa.

20. Ndi cidikhiro cipi ciri na ife, pontho mbani anatiphedza?

20 Mu nsolo uno tapfundza kuti Yahova asatipasa mphambvu toera kukunda pifuno pyakuipa. Ciomboli cinatiphedza toera kulekererwa madawo athu na kutipasa cidikhiro cakukhala na umaso wa kwenda na kwenda mu dziko ipswa. Pinakhala pyakutsandzayisa kakamwe kutumikira Yahova mbatikhonda kukhala na pifuno pyakuipa. Ndzidzi unadikhira ife pyenepi, tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti na ciphedzo ca Yahova, pontho na kuwangisira kwathu tinakunda pifuno pyakuipa.

MUNATAWIRA TANI?

  • Ninji cinafuna kutiphedza tinganyerezera kuti nee tinakwanisa kukunda pifuno pyakuipa, peno kuti ulambiri wathu nee ndi wakutawirika kuna Yahova?

  • Tisafunika kucitanji toera madawo akhonde ‘kutitonga ninga mambo’?

  • ‘Tinapitiriza tani kuonesesa khala tiri akuwanga mu cikhulupiro’?

NYIMBO 122 Tikhale Dzololo, Mbatileka Kufewa!

a MABVEKERO A MAFALA ANANGO: M’Bhibhlya, fala yakuti “madawo” kazinji kene isabveka pinthu pyakuipa ninga kuba, upombo peno kupha munthu. (Eks. 20:13-15; 1 Akor. 6:18) Mbwenye m’mavesi anango, “madawo” ndi ale adathapula ife na Adhamu na Eva, maseze mbatidzati kucita pinthu pyakuipa.

b Onani pinthu pidacitikira m’phale adalongwa pa Misangani 7:7-23 wakuti acita pisankhulo pyakuipa mu pinthu ping’ono buluka penepo mbacita ulukwali.

c MAFALA ANAFOKOTOZA FOTO: Nkono wabzwere: M’bale ali nawa mu restauranti, pontho ali kuona amuna awiri ali kupangiza kuti asafunana. Nkono wamadyo: Mulongo ali kuona anthu awiri mbakafumali.

    Mabukhu Acisena (1982-2025)
    Bulukani
    Fungulani
    • Cisena
    • Tumizirani Anango
    • Sankhulani Pinafuna Imwe
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pinafunika Imwe Kutowezera
    • Cibisobiso
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Fungulani
    Tumizirani Anango