Dungo molenge so a lingbi a girisa ni pëpe

“A dü Sauveur na i laso na kodoro ti David, Lo so ayeke Christ Seigneur.”​—Luc 2:11.

ASALA laso ndulu na ngu 2 000 awe so mbeni wali adü mbeni molenge-koli na kodoro ti Bethléhem. Na kodoro ni, a yeke azo mingi pëpe si ahinga lani tâ nda ti dungo molenge so. Me, ambeni berger so na bï ni ayeke bata anyama ti ala na gigi na yâ ti ayaka, abâ na amä go ti a-ange mingi mingi so ayeke he bia atene: “Gloire na Nzapa na nduzu ahon kue, na siriri na ndo sese na popo ti azo so amû ngia na Lo.”​—Luc 2:8-14.

Na pekoni, gi tongana ti so a-ange ni atene na ala, aberger ni awara Marie na koli ti lo Joseph na mbeni da ti batango anyama. Marie azia iri ti molenge ni Jésus,na lo zia lo na yâ ti sanduku ti tengo kobe ti abagara so ayeke na yâ da ti batango anyama ni (Luc 1:31; 2:12). Ngu 2 000 ahon awe na peko ti ye so, na tongana a mû azo ota, zo oko na popo ni atene so ni mû peko ti Jésus Christ. Tënë ti dungo Jésus nga na aye so angoro ni, ayeke na gunda ti mbeni pande so a yeke tene ni mingi ahon atanga ti apande kue na yâ mbaï ti azo.

Espagne ayeke mbeni kodoro so agbu ngobo ti salango ye ti aCatholique ngangu mingi. Nga ala ye mingi amatanga nde nde so a yeke sala ngu oko oko. Ni la si azo ti kodoro ni amaï alege nde nde ti salango matanga ti dungo Jésus na Bethléhem.

Salango matanga ti Noël na Espagne

Ngbele ye na ngu 1200, a-image so afa tënë ti ndo nga ti azo so a tene ala yeke lani dä tongana a dü Jésus aga mbeni ye so azo ti kodoro ti Espagne ayeke yôro ni lakue na yâ ti amatanga ti ala. Asewa mingi ayeke sala mbeni kete image ti sanduku ti abagara so a zia Jésus lani na yâ ni. A yeke sala na potopoto astatue so akpa aberger, aMage (wala “agbia ota”), Joseph, Marie nga na Jésus. Na ngoi ti matanga ti Noël, mingi ni a yeke leke na tele ti ada ti Mairie akota ndo so akpa da ti batango anyama na a zia na yâ ni astatue so akono alingbi na zo. Na Italie, a bâ so a yeke François d’Assise si azia na sese ngobo ti salango ye so ti tene a gboto lê ti azo na ndo ti tënë ti dungo Jésus so a sala tënë ni na yâ Évangile. A yeke abua so amû peko ti François d’Assise la asala si bibe so amû ndo kue na Espagne nga na ambeni kodoro nde.

A-Mage ayeke na kota place mingi na yâ ti matanga ti Noël so a yeke sala na Espagne legeoko tongana ti so Papa Noël ayeke na ni na yâ ti ambeni kodoro. Azo atene so legeoko tongana ti so aMage amû lani amatabisi na Jésus na ngoi so a dü lo fini fini, na lango 6 ti janvier (so a hiri ni Lango ti Agbia), aMage ayeke mû amatabisi na akete molenge ti kodoro ti Espagne. Ye oko, azo mingi ahinga pëpe so Bible afa pëpe wungo ti aMage so ague lani ti bâ Jésus. Ala yeke lani agbia pëpe, nde na so, a fa ala mbilimbili tongana azo ti gingo nda ti atongoro.a Na ndo ni, na peko ti so aMage ni ague abâ Jésus na ala kiri awe, Hérode afâ akete molenge-koli kue so ayeke na Bethléhem “ala so asi na ngu use, na ala so ade asi na ngu use pëpe,” teti lo yeke gi lani lege ti fâ Jésus. So aye ti fa so, na ngoi so aMage ague ti bâ Jésus andâ a dü lo a ninga awe.​—Matthieu 2:11, 16.

A sala fadeso ndulu na ngu saki oko, ambeni gbata ti Espagne ato nda ti sala ambeni théâtre so afa peko ti dungo Jésus; na yâ ni afa aberger ti Bethléhem so ague ti bâ Jésus. Tongana ngoi ayeke hon a zia na yâ ni nga vizite ti aMage. Laso, na lango 5 ti janvier ti ngu oko oko, na yâ ti mingi ti agbata ti Espagne a yeke sala mbeni kpongo molongo so na ngoi ni a yeke sala pendere na tele ti ambeni kota oto so a yô na ndo ni ambeni zo so a tene ala yeke “agbia ota” na a yeke tambela na ala na yâ ti gbata ni kue nga ala yeke kangbi bonbon na azo so ayeke luti ti bâ ala. Aye ti pendere so ala zia na ndo kue nga na abia ti Noël, a sala ni ti tene matanga ni aduti mbeni ngoi so anzere mingi.

Mingi ti asewa na Espagne ayeke te mbeni kobe so ayeke nde na bï ti lango 24 ti décembre. Mingi ti akobe ni ayeke aye tongana bonbon so ala sala ni na alê ti amende nga na mafuta ti wotoro, alê ti keke so ahule, nyama ti molenge ti taba so a yôro ni nga na akobe so alondo na yâ ti kota ngu ti ingo. Même ambeni membre ti sewa so alango na ayongoro ndo ayeke sala ngangu kue ti ga ti bungbi na sewa ni ti tene ala sala matanga ni legeoko. Na ngoi ti mbeni kobe ni nde so ala yeke tö ni lakue na ngoi ni so, mbilimbili na lango 6 ti janvier, sewa ni ayeke te mbeni gâteau so a di iri ni gato ti “agbia” (roscón de reyes), na a honde mbeni kete statue ti zo na yâ ti gâteau ni. Na ngoi ti aRomain ala yeke na mbeni ngobo ti salango ye so aye ti gue oko na ni so atene ngbâa so ayeke wara statue so a honde ni na yâ ti gâteau ti lo, aga “gbia” na lango ni so.

“Na yâ ngu ni kue ngoi so aga na ngia na kusala mingi”

Atâa ngobo ti salango ye ti ndo ni ayeke tongana nyen, matanga ti Noël aga fadeso tâ kota matanga ti ndo sese kue. Mbeni kota bakari (The World Book Encyclopedia) afa so “na yâ ngu ni kue ngoi so aga na ngia na kusala mingi na aChrétien kutu mingi nga na ala so ayeke aChrétien pëpe,” ayeke ngoi ti matanga ti Noël. Salango matanga so ayeke ga na zo ye ti nzoni?

Biani, dungo Jésus ayeke mbeni kota ye so asi na yâ ti mbaï. So a-ange ayamba ni tongana ye so ayeke ga “na siriri na ndo sese na popo ti azo so amû ngia na Lo [Nzapa ]” afa polele so nda ni ayeke kota mingi.

Ye oko, Juan Arias so ayeke mbeni wagosinga ti kodoro ti Espagne atene so, “na tongo nda ti vorongo ti aChrétien, a yeke sala pëpe matanga ti dungo Jésus.” Tongana ye ni ayeke tongaso, salango matanga ti Noël alondo na ndo wa? Tâ nzoni lege ti dabe na dungo Jésus nga na fini ti lo ayeke so wa? Na yâ ti article ti peko, fade e yeke wara kiringo tënë na ahundango tënë so.

[Kete tënë na gbe ni]