Chapitre Bale Use Na Ndo Ni Mbasambala

Ngonzo ti Jéhovah Asungba na Ndo Amara

Esaïe 34:1-17

1, 2. (a) Na ndo tene ti futango kula ti Jéhovah, ye nyen e lingbi ti hinga na bê kue? (b) Ye nyen Nzapa ayeke gi ti sala tongana lo yeke futa kula?

JÉHOVAH NZAPA aduti na be-nze-pepe gi na awakua be-ta-zo ti lo. Me tongana ye so lo leke ti sala ahunda tongaso, lo duti nga na be-nze-pepe na awato ti lo. (1 Pierre 3:19, 20; 2 Pierre 3:15) Awato ti Jéhovah agbu nda ni nzoni pepe na ala lingbi ti ba be-nze-pepe ti lo tongana mbeni fä so lo yeke na ngangu pepe wala lo ye pepe ti sala ye. Ye oko, chapitre 34 ti Esaïe afa so, na nda ni Jéhovah ayeke hunda lakue tene na awato ti lo. (Sophonie 3:8) Teti mbeni ngoi, Jéhovah Nzapa amu lege polele na Édom nga na ambeni mara ti ke mara ti lo. Me lo diko ngoi ti futa kula. (Deutéronome 32:35) Legeoko nga, na ngoi so lo soro ni, fade Jéhovah ayeke futa kula ti lo na ndo ambage kue ti sioni sese ti laso so adë kite na kota yanga-ti-komande ti lo.

² Kozo nda ni so Nzapa ayeke futa kula ayeke ti fa kota yanga-ti-komande ti lo na ti mu gloire na iri ti lo. (Psaume 83:14-19 [83:13-18, NW]) Futango kula ti lo afa nga so awakua ti lo ayeke biani alembe ti lo na lo yeke zi ala na yâ aye ti sioni. Zia e fa so futango kula ti Jéhovah atambela lakue na mbilimbili ti lo.​—Psaume 58:11, 12 (58:10, 11, NW).

I Mä Nzoni, I Amara

3. Tisango ndo wa Jéhovah amu na amara na lege ti Isaïe?

³ Kozo ti sala tene ti futango kula na tele ti Édom, Jéhovah amu tisango ndo polele na amara kue na lege ti Isaïe: “I amara, i ga ndulu si i mä ye; i mä nzoni, i azo; zia sese na ye kue so ayeke na yâ ni amä; même sese ni, na ye kue so asigigi dä.” (Esaïe 34:1) Prophète ni afâ ngbanga fani mingi na ndo mara so akpe mbito ti tâ Nzapa pepe. Fadeso lo kiri lo diko na lege ti andulu tene afango ngbanga ti Nzapa na tele ti ala. Agbotongo mê so andu nga ngoi ti e?

4. (a) Na lege ti Esaïe 34:1, atisa amara ti sala nyen? (b) A lingbi ti ba Jéhovah tongana mbeni sioni Nzapa ngbanga ti so lo fâ ngbanga na ndo amara? (Ba encadré na lembeti 363.)

⁴ Biani. Kota Gbia ti ndagigi ayeke na tene na ambage kue ti bungbi ti aye ti fadeso so ake tâ Nzapa. Ni la, a tisa “amara” na “sese” ti mä tokua so aluti na ndo ti Bible so Jéhovah asala si afa na ndo sese kue. Na lege ti atene so adabe na Psaume 24:1, Isaïe atene fade sese kue ayeke mä tokua so; na prophétie ti lo ayeke ga tâ tene laso na ngoi ti e, teti aTémoin ti Jéhovah ayeke fa tene “juska na nda ti sese kue.” (Kusala 1:8) Ye oko, amara amä pepe. Ala ba na nene ni pepe gbotongo mê na ndo futingo ti ala so aga ndulu. Biani, so ayeke kanga ande lege pepe na Jéhovah ti sala ye alingbi na tene ti lo.

5, 6. (a) Ndali ti aye wa Nzapa ahunda tene na amara? (b) Na lege wa fade “mênë ti ala awoko sese ti hoto”?

⁵ Fadeso prophétie ni asala tene ti ye ti sioni so ayeke ku amara so ake tene ti tâ Nzapa, so ayeke nde mingi na pendere beku ti awakua ti Nzapa so asala tene ti ala na pekoni. (Esaïe 35:1-10) Prophète ni atene: “Teti ngonzo ti L’Eternel ayeke na ndo amara kue, ngonzo ti Lo ti wâ ayeke na ndo aturugu mingi mingi ti ala. Lo diko ngbanga ti kui na li ti ala si a fâ ala fango. Fade a bi kuâ ti ala na gigi, na sio fion ti akuâ ti ala alondo; na mênë ti ala awoko sese ti hoto.”​—Esaïe 34:2, 3.

⁶ Atene so agboto lê na ndo ngbanga ti mênë so ayeke na li ti amara. Laso amara ti Chrétienté ayeke na ngbanga mingi na li ti ala ahon atanga ni. Na ngoi ti abira use so amu ndo lê sese kue nga na ambeni kete bira mingi, ala tuku mênë ti azo mingi na sese. Zo wa alingbi ti hunda fango ngbanga ti mbilimbili teti mênë kue so atuku? Mbeni zo nde pepe, gi Wasalango ye, Lo so amu fini. (Psaume 36:10 [36:9, NW]) Ndia ti Jéhovah afa kpengba tene so: “Fade mo mu fini teti fini.” (Exode 21:23-25; Genèse 9:4-6) A lingbi na ndia so, fade lo yeke sala si mênë ti amara ayuru juska na kui ti ala. Sioni fion ti akuâ so ayeke lu ala ande pepe ayeke mu ndo kue: so tâ kuâ ti kamela! (Jérémie 25:33) Mênë so ayeke hunda teti futa kula alingbi ande ti sala si ahoto aga ngu. (Sophonie 1:17) Na futingo angangu ti aturugu kue, fade amara ti sese ayeke ba tingo ti angorogbia ti ala, so ngoi na ngoi a haka ala na yâ aprophétie ti Bible na ahoto.​—Daniel 2:35, 44, 45; Apocalypse 17:9.

7. “Yayu” ayeke nyen, na “ye kue ti yayu” ayeke nyen?

⁷ Na pekoni Isaïe asala kusala na mbeni fini tapande; lo tene: “Fade ye kue ti yayu amu wâ, a ga tongana ngu, na A ngongbi ayayu tongana zo angongbi mbeti; na ye kue ti yayu ahule legeoko tongana kugbe ti vigne ahule atï, na tongana kugbe ti keke ti figue ahule atï.” (Esaïe 34:4) Tene “ye kue ti yayu” andu biani pepe atongoro na aye so ayeke na nduzu. Tâ tene, na yâ aversê 5 na 6 adiko so épée so amu ti fâ na ngbanga asi singo na mênë na “yayu” so. Tongaso, a lingbi ti duti fä ti mbeni ye ti sese ti azo. (1 aCorinthien 15:50) Teti ala yeke na nduzu tongana azo ti komande ti kota ahon, a haka angorogbia ti azo na ayayu so ayeke fa lege na bungbi ti azo ti sese. (aRomain 13:1-4) Tongaso “ye kue ti yayu” ayeke fä ti bungbi ti aturugu kue ti angorogbia ti azo so.

8. Na lege wa yayu ti fä ayeke tongana ‘mbeti so angbongbi,’ na ye nyen asi na ‘aturugu’ ti ala?

⁸ Fade “ye kue” so aga ngu, a futi, tongana mbeni ye so alingbi ti buba. (Psaume 102:27 [102:26, NW]; Esaïe 51:6) Na bango ni, yayu so ayeke na ndo ti e akpa ye so angongbi yâ ni, tongana angbele mbeti so ayeke sû ye na mbage ti yâ ni. Na pekoni so zo adiko mbeti so asû na mbage ti yâ ni, a yeke ngongbi ni na a zia na mbeni ndo. Legeoko nga, fade “A ngongbi ayayu tongana zo angongbi mbeti,” na lege so angorogbia ti azo ayeke gue na futingo ti ala. Na Har–Maguédôn teti ala si na nda ni ti mbaï ti ala, a yeke futi ala. ‘Aturugu’ ti ala so adö bê ayeke tï tongana ahulengo kugbe so atï na yâ keke ti vigne, wala tongana mbeni ‘hulengo lê ti figue’ so atï na yâ keke ti figue. Ngoi ti ala ahon awe.​—Ba Apocalypse 6:12-14.

Lâ ti Futa Kula

9. (a) Édom ayeke hale ti zo wa, na asongo wa aduti na popo ti Israël na Édom? (b) Jéhovah ato mbela wa na ndo Édom?

⁹ Fadeso prophétie ni abi lê na ndo mbeni mara so ayeke giriri na ngoi ti Isaïe: Édom. Azo ti Édom ayeke ahale ti Ésaü (Édom), so akä kozo ndo ti lo na Jacob, mbage ti ngbo ti lo, teti mapa na bengba kobe. (Genèse 25:24-34) So Jacob awara deba nzoni teti kozo ndo na place ti lo, bê ti Ésaü ake ita ti lo mingi. Na pekoni mara ti Édom na mara ti Israël aga awato, atä so ala yeke hale ti aita use so. Teti kengo mara ti Nzapa so, Édom atï na gbe ti ngonzo ti Jéhovah, so atene fadeso: “Teti na yayu, épée ti Mbi aga tongana zo so samba asala lo. Ba, fade épée ni azu na ndo azo ti Edom so Mbi zonga awe si ngbanga aga na ndo ala. Épée ti L’Eternel asi singo na mênë, a kono tene ti mafuta, na tene ti mênë ti amolenge ti angasangbaga na angasa, na tene ti mafuta ti lenge ti akoli ngasangbaga; teti ye ti sadaka ti L’Eternel ayeke na Botsra, na kota fango azo ayeke na sese ti Edom.”​—Esaïe 34:5, 6.

10. (a) Jéhovah asala si zo wa atï tongana lo yä épée ti lo “na yayu”? (b) Bibe wa Édom afa na gigi tongana Babylone asala bira na Juda?

¹⁰ Sese ti Édom ayeke mbeni ndo so ayongoro hoto ayeke dä. (Jérémie 49:16; Abdias 8, 9, 19, 21) Ye oko, atä aye so alingbi ti duti ndo ti bata tele, fade ala mu maboko oko pepe tongana Jéhovah ayeke yä épée ti ngbanga ti lo “na yayu,” tongana lo lungula amokonzi ti Édom na kota ndo ti ala. Édom ayeke na aye ti bira mingi, na aturugu ti lo ayeke tambela na yâ ahoto ti lo so ayo na nduzu ti bata kodoro ni. Ye oko, Édom aye tïtî ti lo kete pepe tongana aturugu ti Babylone asala bira na Juda. Nde na so, bê ti Édom asi na ngia ti ba tingo ti royaume ti Juda na lo pika sako na ndo azo so amu kodoro ni. (Psaume 137:7) Édom ague même ti tomba aJuif so akpe ti sö fini ti ala na lo mu ala na azo ti Babylone. (Abdias 11-14) Azo ti Édom aye ti kamata sese ti azo ti Israël so ala zia ni, na ala sala sioni tene ti Jéhovah na baba.​—Ezéchiel 35:10-15.

11. Tongana nyen Jéhovah ayeke futa ande kula ti azo ti Édom teti ye ti sioni mingi so ala sala?

¹¹ Jéhovah akanga lê na ndo salango ye ti azo ti Édom so akpa pepe ti aita? Oko pepe. Nde na so, lo fa tene so na ndo Édom: “Fade angba atï nga, na akoli-bagara na akoli-bagara ti ngangu kue atï; fade sese ti ala anyon mênë si a sala sese ni tongana samba, na pupu-sese ti ala akono na mafuta.” (Esaïe 34:7) Jéhovah ahaka akota zo na akete zo ti mara ni na akoli-bagara ti ngonda nga na akoli-bagara ti ngangu, na akoli-ngasangbaga nga na akoli-ngasa ti ngangu. A lingbi sese ti mara so ngbanga ti mênë ayeke na li ti lo anyon tâ mênë mveni ti mara so aduti na ndo ni, na lege ti “épée” ti fango ngbanga ti Jéhovah.

12. (a) Jéhovah asala kusala na zo wa ti se Édom? (b) Prophète Obadia afa nyen na ndo Édom?

¹² Nzapa aleke ti se Édom teti sioni so lo sala na bungbi ti Lo ti sese so a hiri ni Sion. Prophétie ni atene: “Lâ ti futango kula ti L’Eternel ayeke, même ngu ti futango kula teti Sion.” (Esaïe 34:8) Ngoi kete na peko ti futingo ti Jérusalem na ngu 607 K.N.E., Jéhovah ato nda ti futa kula ti lo ti mbilimbili na ndo azo ti Édom na lege ti Neboukadnetsar, gbia ti Babylone. (Jérémie 25:15-17, 21) Na ngoi so aturugu ti Babylone alondo na tele ti Édom, ye oko alingbi ti sö azo ti Édom pepe! A yeke “lâ ti futango kula” na ndo sese ti ahoto so. Jéhovah atene na lege ti prophète Obadia: “Fade kamela agbu mo teti ye ti ngangu so mo sala na ita ti mo Jacob, na fade a lungula mo teti lakue. . . . Legeoko tongana mo sala giriri, fade a sala ye so na mo; fade futa ti mo akiri na ndo li ti mo mveni.”​—Abdias 10, 15; Ezéchiel 25:12-14.

Ye ti Sioni so Aku Chrétienté

13. Zo wa na ngoi ti e akpa Édom, na ngbanga ti nyen?

¹³ Na ngoi ti laso, mbeni bungbi ayeke dä so salango ye ti lo akpa ti Édom. A yeke bungbi wa? Ba kete: zo wa, na ngoi ti e, amu li ni ti zonga na ti sala ngangu na awakua ti Jéhovah? A yeke pepe Chrétienté, na lege ti bungbi ti amokonzi ti lo? Biani! Chrétienté alï na yâ atene ti sese na mbeni ndo so ayo na nduzu tongana ahoto. Lo hunda ti wara mbeni kota ndo na yâ bungbi ti aye ti azo, na alege ti vorongo ti lo ayeke kota mbage ti Babylone ti Kota. Ye oko, Jéhovah adiko mbeni “lâ ti futango kula” teti Édom ti ngoi ti e ngbanga ti sioni salango ye ti lo na mbage ti awakua ti Lo, aTémoin ti Lo.

14, 15. (a) Fade ye nyen ayeke si ande na sese ti Édom nga na Chrétienté? (b) Tene ti nda so amu wâ na guru-wa so angbâ lakue lakue andu nyen, na a ye ti fa nyen pepe?

¹⁴ Tongaso, na bango tanga ti mbage ti prophétie ti Isaïe so, e yeke bi bê pepe gi na Édom ti giriri me nga na Chrétienté: “Fade A gbian angu ti Edom si a ga nda, na pupu-sese ni si a ga soufre, na fade sese ni aga tongana nda so ayeke gbi. Fade wâ ni amingo na bï wala na lâ pepe, na guru-wa ni alondo lakue lakue.” (Esaïe 34:9, 10a) Sese ti Édom ayeke hule na tongaso pupu-sese ni akpa soufre na apopo-hoto ti ngu asi na ngu pepe, me na nda. Na pekoni a bi wâ na ndo aye so ayeke mu wâ fade fade!​—Ba Apocalypse 17:16.

¹⁵ Ambeni zo aba so salango tene ti wâ, ti nda, na ti soufre ayeke mbeni tene so ayeda na enfer ti wâ. Ye oko, a bi Édom pepe na yâ mbeni wâ ti enfer ti pande so lo gbi dä teti lakue lakue. Nde na so, a futi lo, lo glisa na ndo lê sese, mo ba mo tene wâ na soufre agbi lo kue. Tongaso, tongana ti so prophétie afa na pekoni, a sala sana na lo teti lakue lakue pepe, me fade lo ‘ngbâ senge, lo ga yangbato, ye oko ayeke dä pepe.’ (Esaïe 34:11, 12) Guru-wa so “alondo lakue lakue” ayeke tâ fä ni. Tongana wâ agbi mbeni da, guru angbâ ti sigigi na yâ ambiwa ni na pekoni so wâ ni amingo; a fa na azo so ayeke ba ni so mbeni wâ agbi fade na ndo so. Teti aChrétien ti laso amanda ye na lege ti futingo ti Édom, a lingbi ti tene so guru so asigigi na wâ so agbi Édom angbâ ti londo.

16, 17. Fade Édom aga nyen, na lo yeke ngbâ tongaso teti ngoi oke?

¹⁶ Prophétie ti Isaïe afa na pekoni so fade anyama ti ngonda ayeke mu place ti azo ti kodoro ti Édom; ye so afa mbeni dutingo yangbato: “A to nda ni na awagame ti lâ ni kâ juska na awagame kue, fade sese ni angbâ yangbato; fade zo oko ahon na yâ ni pepe, même teti lakue lakue. Me fade apélican na abelu amu sese ni, na akota sukuru na apakpo aduti dä; fade L’Eternel aha sese ni na kamba ti futingo ye, na A ha na niveau so asala si ye aga senge. Fade amokonzi ayeke pepe ti hiri gbia, teti amokonzi ti sese ni ayeke pepe. Fade ki alondo na yâ da ti gbia, na ki na gbenge alondo na yâ gbada ti bira; na fade a ga ndo ti anzagua, na ndo ti anaamo. Na fade anyama ti yando na aïkai abungbi na ndo oko, na angasa ti yando atoto na afon ala; biani, fade andeke ti bï aduti dä, na ala wara ndo ti wo tele ti ala; fade angbo asala da ti ala dä, ala dü para ti ala, ala lungula amolenge.”​—Esaïe 34:10b-15.a

¹⁷ Tongaso, Édom ayeke ga mbeni sese so angbâ senge. Lo yeke ga yangbato so gi anyama ti ngonda, andeke na angbo si alango dä. Hulengo ti kodoro ni ayeke ninga, “teti lakue lakue” tongana ti so versê 10 atene. Fade a kiri a leke ni pepe.​—Abdias 18.

Gango Tâ Tene Biani ti Tene ti Jéhovah

18, 19. ‘Mbeti ti Jéhovah’ ayeke nyen, na ye wa “mbeti” so abata teti Chrétienté?

¹⁸ Ye so afa mbeni kekereke so ayeke nzoni oko pepe teti Chrétienté, Édom ti laso! Lo fa so lo yeke kota wato ti Jéhovah Nzapa, so lo yeke sala sana mingi na aTémoin ti lo. Kite oko ayeke dä pepe so fade Jéhovah asala ye alingbi na tene ti lo. Tongana zo ahaka ande prophétie ni na gango tâ tene ti lo, fade lo ba so ala use kue alingbi tele, gi tongana ti so anyama so alango na sese ti Édom so aga yangbato ayeke na ‘mbeni fon ala.’ Isaïe asala tene na ala so ayeke manda ande aprophétie ti Bible na lege tongaso: “I gi na mbeti ti L’Eternel, na i diko dä; oko ti ala so alingbi tia pepe, mbeni fon ala atia pepe; teti yanga ti L’Eternel akomande ye so, na Yingo ti Lo abungbi ala. Lo sala ye ti mu iri ti ala, na tïtî Lo akangbi sese ni na ala na lege ti kamba; fade a ga ye ti ala teti lakue lakue; fade ala duti dä, a to nda ni na awagame ti lâ ni kâ juska na awagame kue.”​—Esaïe 34:16, 17.

¹⁹ A sala tene ti futingo ti Chrétienté so aga ndulu na yâ ‘mbeti ti Jéhovah.’ ‘Mbeti ti Jéhovah’ so afa anzene nzene mbage ti tene so Jéhovah ayeke leke ande na asioni wato ti lo na ala so ayeke sala lakue ngangu na mara ti lo na mbana. Ye so asû na ndo Édom ti giriri aga tâ tene, na a kpengba mabe ti e so, na yâ gango tâ tene ti lo na ndo Chrétienté, Édom ti laso, fade prophétie ayeke ga nga tâ tene. “Kamba” ti haka na ye, kpengba-ndia ti nzoni tambela ti Jéhovah, amu beku so bungbi so akui kuingo na lege ti yingo ayeke ga ande yangbato.

20. Legeoko tongana Édom ti giriri, fade ye nyen asi na Chrétienté?

²⁰ Chrétienté ayeke sala ngangu ti lo kue ti duti na siriri na andeko ti lo ti poroso, me so kue ayeke senge! Na lege ti Apocalypse achapitre 17 na 18, Nzapa ti Ngangu Ahon Kue, Jéhovah ayeke zia ande na bê ti ala ti sala bira ngangu na bungbi ti Babylone ti Kota, so andu nga Chrétienté. Tongaso fade a lungula na ndo sese kue Lege ti vorongo ti aChrétien ti wataka. Fade Chrétienté ayeke duti na yâ sioni ye so asala tene ni na Esaïe chapitre 34. Lo yeke duti ande même dä pepe na ngoi ti “bira ti kota lâ ti Nzapa, Lo ti Ngangu Ahon Kue”! (Apocalypse 16:14, NW) Legeoko tongana Édom ti giriri, fade Chrétienté aglisa biaku na ndo lê sese, teti “lakue lakue.”

[Kete tene na gbe ni]

[Encadré na lembeti 363]

Nzapa so Asala Ngonzo?

Amara ti tene so a wara na Esaïe 34:2-7 apusu azo mingi ti bi bê so Jéhovah, tongana ti so mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Hébreu asala tene ti lo, ayeke mbeni sioni Nzapa so aye ti sala ngonzo mingi. A yeke tâ tene?

Pepe. Tongana ye asi so ngoi na ngoi Nzapa afa ngonzo ti lo na gigi, na yâ aye kue ngonzo so ayeke na lege ni. A luti lakue na ndo akpengba-ndia, na pepe na ndo abibe so zo alingbi ti kanga lege na ni pepe. Na ndo ni, a ga lakue na lege so a lingbi Nzapa awara vorongo so amu gi na lo oko nga na lege so lakue lo mu mbage ti tâ tene. Ye so ayeke na gunda ti ngonzo ti Nzapa ayeke ndoye ti lo teti mbilimbili nga teti ala so amu lege ni. Jéhovah aba ambage kue ti mbeni tene so alondo, na lo yeke na tâ hingango ndo ti ye so asi. (aHébreu 4:13) Lo diko ye so ayeke na bê ti zo; lo yeke ba hingango ndo so atia zo, bingo bê pepe, wala salango siokpari na mbana; na lo yeke sala ye na yekiango mbeni zo pepe.​—Deutéronome 10:17, 18; 1 Samuel 16:7; Kusala 10:34, 35.

Ye oko, Jéhovah Nzapa asala ‘ngonzo fade fade pepe na nzobe ti lo awu mingi.’ (Exode 34:6, NW) Ala so akpe mbito ti lo na abi bê ti ala ti sala mbilimbili ayeke wara ande nzobe ti lo, teti Lo ti Ngangu Ahon Kue ahinga so adü zo mbilimbili-kue pepe, na lo yeke sala nzobe na lo teti ye so. Laso Nzapa ayeke sala nzobe na ndo sadaka ti Jésus. (Psaume 103:13, 14) Na ngoi so alingbi, Jéhovah alungula ngonzo ti lo na tele ti ala so ahinga siokpari ti ala, agbian bê ti ala, na asala na lo biani. (Esaïe 12:1) Ti tâ tene ni, Jéhovah ayeke pepe mbeni Nzapa so aye ti sala ngonzo, me mbeni Nzapa so ayeke na ngia, a yeke ngangu pepe ti ga ndulu na lo teti lo sala ye na nzobe, lo ye siriri, na lo yamba na dengo bê ala so aga na mbage ti lo na lege ni. (1 Timothée 1:11) Ye so ayeke biani nde mingi na sio bibe so amu na anzapa ti wataka ti a-païen na so aba ni na lege ti ayanda ti anzapa so.

[Carte na lembeti 362]

(Ti ba tene ni mbilimbili, ba buku ni)

Kota Ngu-ingo

Damas

Sidon

Tyr

ISRAËL

Dân

Kota Ngu-ingo ti Galilée

Jourdain

Meguiddo

Ramoth-Guiléad

Samarie

PHILISTIE

JUDA

Jérusalem

Libna

Lakish

Béer-Shéba

Qadesh-Barnéa

Kota Ngu-ingo Mingi

AMMÔN

Rabba

MOAB

Qir-Haréseth

ÉDOM

Botsra

Témân

[Afoto na lembeti 359]

Chrétienté asala si sese asi singo na mênë

[Foto na lembeti 360]

Fade “A ngongbi ayayu tongana zo angongbi mbeti”