Chapitre Bale Oko na Use

Lungulango Vundu Teti Azo ti Nzapa

Esaïe 51:1-23

1. Asioni ye wa ayeke ku Jérusalem na awakodoro ti lo, me beku wa ayeke dä?

ANGU bale mbasambala, mbilimbili yongo ti fini ti mbeni zo, ayeke ngoi so fade mara ti Juda ayeke duti na ngba na Babylone. (Psaume 90:10; Jérémie 25:11; 29:10) Mingi ti azo ti Israël so a mu ala na ngba ayeke ga ande mbakoro na akui na Babylone. Bi bê kete na kamela so ayeke duti ande teti ala na lege ti gingo tene na hengo ndo ti awato ti ala. Bi bê nga na ndo zonga mingi so fade ayeke ga na ndo iri ti Nzapa ti ala, Jéhovah, tongana gbata so lo zia iri ti lo na ndo ni aga yangbato teti ngu mingi. (Néhémie 1:9; Psaume 132:13; 137:1-3) Temple so ala ye ni mingi, so asi singo na gloire ti Nzapa na lâ ni so Salomon amu ni na Lo, ayeke duti dä mbeni pepe. (2 aChronique 7:1-3) So asioni ye si ayeke ku ala! Me Jéhovah, na lege ti Isaïe, asala tene ti prophétie ti kiringo ye na place ni. (Esaïe 43:14; 44:26-28) Na yâ chapitre 51 ti buku ti Esaïe, e wara ambeni prophétie nde na ndo kota li ti tene ti lungulango vundu nga na dengo bê.

2. (a) Na lege ti Isaïe, Jéhovah amu tokua ti lungulango vundu na azo wa? (b) Tongana nyen aJuif be-ta-zo “atambela na peko ti mbilimbili”?

² Na azo so adengi bê ti ala na mbage ti lo, Jéhovah atene: “I mä mbi, i so i yeke tomba peko ti mbilimbili, i so i yeke gi ti wara Jéhovah.” (Isaïe 51:1a, NW) Ti “tomba peko ti mbilimbili” ahunda kusala. Fade azo so ‘ayeke tomba peko ti mbilimbili’ ayeke tene gi pepe so ala yeke azo ti Nzapa. Fade ala yeke sala ngangu na wâ ti duti azo ti mbilimbili na ti duti na fini alingbi na ye so bê ti Nzapa aye. (Psaume 34:16 [34:15, NW]; aProverbe 21:21) Ala yeke bi lê ande na mbage ti Jéhovah tongana oko Lingu ti mbilimbili, na fade ala “gi ti wara Jéhovah.” (Psaume 11:7; 145:17) A ye pepe ti tene so ala de ti hinga pepe Jéhovah ayeke zo wa wala tongana nyen ti ga ndulu na lo na yâ sambela. Nde na so, ala yeke sala ande ngangu ti ga ndulu na lo mingi ahon, na vorongo lo, sambelango lo, nga na gingo fango lege ti lo na yâ aye kue so ala sala.

3, 4. (a) Zo wa ayeke “tênë” so a dë aJuif na tele ni, na zo wa ayeke “yâ ti dû” ni so a gboto ala dä? (b) Ngbanga ti nyen dango bê ti aJuif na akotara ti ala ayeke dë bê ti ala?

³ Ye oko, azo so atambela biani na peko ti mbilimbili ayeke mingi pepe tongana a haka ala na tanga ti azo ti Juda, na ye so alingbi ti sala si ala nze. Tongaso, na salango kusala na tapande ti mbeni kota dû so a zi tênë dä, Jéhovah awa ala: “I bi lê na mbage ti tênë so adë i na tele ni, na mbage ti yâ ti dû so a gboto i dä. I bi lê na mbage ti Abraham babâ ti i nga na Sara, lo so adü i yeke yeke na lege ti asongo ti dungo molenge. Teti lo yeke lo so mbi hiri lo, na mbi to nda ti deba lo nzoni na ti sala si lo ga mingi.” (Isaïe 51:1b, 2, NW) “Tênë” so adë Juif na tele ni ayeke Abraham, mbeni kota zo ti mbaï so mara ti Israël apika kate na ndo lo mingi. (Matthieu 3:9; Jean 8:33, 39) Lo yeke zo so adü mara ni, lingu ni. “Yâ ti dû” ni ayeke Sara, so Isaac, kotara ti Israël, alondo na yâ ti lo.

⁴ Abraham na Sara ahon la ni awe ngu ti dungo na ala yeke na molenge pepe. Ye oko, Jéhovah amu zendo ti hiri deba nzoni na ndo Abraham na ti “sala si lo ga mingi.” (Genèse 17:1-6, 15-17) Teti Nzapa asala si angangu ti ala ti dungo akiri asala kusala, Abraham na Sara adü mbeni molenge-koli na lâ ti mbakoro ti ala, nga a yeke na yâ lo si mara so Nzapa ate mbele na ni asigigi. Tongaso, Jéhovah asala si koli oko so aga babâ ti mbeni kota mara so na nda ni, legeoko tongana atongoro na yayu, a lingbi pepe ti diko wungo ti lo. (Genèse 15:5; Kusala 7:5) Tongana Jéhovah alingbi tongaso ti mu Abraham na kodoro so ayo na ti sala si lo ga mbeni mara so ayeke ngangu, lo yeke biani na ngangu ti sala ye alingbi na zendo ti lo ti zi mbeni tanga ni, so aduti be-ta-zo, na gbe ti ngba ti Babylone, ti kiri ala na kodoro ti ala, nga ti sala si ala kiri aga mbeni kota mara. Zendo ti Nzapa na Abraham aga la ni tâ tene; fade zendo ti lo na aJuif so ayeke ngba ayeke ga nga tâ tene.

5. (a) Abraham na Sara aduti fä ti azo wa? Fa nda ni. (b) Na yâ ndangba gango tâ tene ni, azo wa alondo na “tênë” ni?

⁵ Dû ti tênë na lege ti fä, ti Esaïe 51:1, 2, ayeke peut-être na mbeni gango tâ tene nde. Deutéronome 32:18 (NW) ahiri Jéhovah “Tênë” so aga babâ ti Israël nga “Lo so adü [Israël] na lege ti asongo ti dungo molenge.” Na yâ ndangba tene ni, a sala kusala na oko tene ti Hébreu tongana ti so a wara ni na Esaïe 51:2 na ndo Sara so adü Israël. Tongaso, na lege ti prophétie Abraham aduti gbede ti Jéhovah, Abraham ti Kota Ahon. Wali ti Abraham, Sara, aduti mbilimbili fä ti bungbi ti Jéhovah ti acréature ti yingo so ayeke na yayu. A fa lo na yâ Mbeti ti Nzoni-kue tongana wali ti Nzapa, wala mbeni wali. (Genèse 3:15; Apocalypse 12:1, 5) Na yâ ndangba gango tâ tene ti atene ti prophétie ti Isaïe, mara so asigigi na lege ti “tênë” ni ayeke “Israël ti Nzapa,” kongrégation ti aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala, so a dü ni na Pentecôte ti ngu 33 N.E. Tongana ti so a sala lisoro na ndo ni na yâ achapitre so ahon ti buku so, mara so aduti la ni na gbe ti ngba ti Babylone. Me na ngu 1919 a kiri lo na yâ mbeni nzoni dutingo ti yingo.​—aGalate 3:26-29; 4:28; 6:16.

6. (a) Ye wa ayeke ku kodoro ti Juda, na a yeke hunda ti kiri na ye wa? (b) Esaïe 51:3 adabe e na kiringo ti leke ye wa na ngoi ti e?

⁶ Dengo bê so Jéhovah amu na Sion, wala Jérusalem, andu ye mingi ahon gi zendo ti dü mbeni mara so ayeke wara azo mingi. E diko: “Teti L’Eternel alungula vundu ti Sion; Lo lungula vundu na ndo ti lo kue so aga yangbato; Lo sala si désert ti lo aga tongana Éden, na yando ti lo aga tongana yaka ti L’Eternel; na yâ Sion, zo awara ngia na tâ ngia, tene ti singila na salango bia.” (Esaïe 51:3) Na yâ angu 70 ti dutingo yangbato, fade kodoro ti Juda ayeke ga mbeni yando, so akaïgna, akeki, na ambeni pele ti ngonda ayeke hon ndo ni kue. (Esaïe 64:10; Jérémie 4:26; 9:10-12) Tongaso, na ndo ti so azo ayeke kiri ti duti na Juda, fade a yeke kiri nga ti leke kodoro ni, so a yeke gbian ni ande ti kpa paradis ti Éden. Lo yeke duti na ayaka na ayaka ti le-keke so alë mingi ndali ti angu so a tuku dä so alingbi na ni. Fade a ba a tene sese ni ayeke duti na ngia. Tongana a haka ni na dutingo ti lo ti yangbato na ngoi so azo ayeke na ngba, fade kodoro ni ayeke ga mbeni paradis. Tanga ti aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala ti Israël ti Nzapa alï nga na yâ mbeni mara ti paradis tongaso na lege ti yingo na ngu 1919.​—Esaïe 11:6-9; 35:1-7.

Anda ti Ziango Bê na Jéhovah

7, 8. (a) Hiringo ndo ti Jéhovah ti dengi mê na lo aye ti tene nyen? (b) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene Juda adengi mê na Jéhovah?

⁷ Na tisango azo ti kiri ti bi bê na lo, Jéhovah atene: “I mä Mbi, O azo ti Mbi; i zia mê ti i ti mä, O mara ti Mbi; fade Mbi lu ndia, na Mbi yä fango ngbanga ti Mbi ti mbilimbili si a ga lumière teti azo. Mbilimbili ti Mbi aga ndulu awe, salut ti Mbi ayeke ga, na fade tïtî Mbi afâ ngbanga ti azo; fade azoa aku Mbi, na ala zia bê ti ala na ngangu ti tïtî Mbi.”​—Esaïe 51:4, 5.

⁸ Hiringo ndo ti Jéhovah ti dengi mê na lo aye ti tene ye mingi ahon gi mango tokua ti lo. A ye ti tene ti dengi mê nga na pekoni ti sala ye alingbi na ye so zo amä. (Psaume 49:2 [49:1, NW]; 78:1) A lingbi mara ni ahinga biani so Jéhovah ayeke Lingu ti fango ye, ti mbilimbili, na ti salut. Gi lo oko ayeke Lingu ti zango ti lumière ti yingo. (2 aCorinthien 4:6) Lo yeke ndangba Juge ti azo kue. Andia na afango ngbanga so alondo na Jéhovah ayeke lumière teti azo so azia si aye so afa lege na ala.​—Psaume 43:3; 119:105; aProverbe 6:23.

9. Nde na azo so Nzapa ate mbele na ala, azo wa ayeke wara ande nzoni na lege ti akusala ti songo zo ti Jéhovah?

⁹ Aye so kue ayeke duti tâ tene pepe gi na ndo azo so Nzapa ate mbele na ala me nga azo ti bê ti mbilimbili na ndo kue, même na ndo ayongoro zoa ti ngu-ingo. Ziango bê ti ala na Nzapa nga na ngangu ti lo ti sala ye teti awakua be-ta-zo ti lo na ti sö ala ayeke ga ande ye senge pepe. Ngangu ti lo, so maboko ti lo aduti fä ni, ayeke tâ ye; zo oko ti kanga lege na ni ayeke dä pepe. (Esaïe 40:10; Luc 1:51, 52) Legeoko nga laso, kusala ti fango tene na wâ ti tanga ti azo ti Israël ti Nzapa ague na azo kutu mingi, so ala mingi alondo na ayongoro zoa ti ngu-ingo, ti bi lê na mbage ti Jéhovah na ti duti na mabe na lo.

10. (a) Fade a yeke ga na Gbia Neboukadnetsar ti hinga tâ tene wa? (b) “Ayayu” na “sese” wa ayeke wara ande futingo?

¹⁰ Na pekoni Jéhovah afa mbeni tâ tene so a lingbi Gbia Neboukadnetsar ti Babylone amanda ni ande. Ye oko na yayu wala na ndo sese alingbi pepe ti kanga lege na Jéhovah na yâ salango ye so bê ti lo aye. (Daniel 4:34, 35) E diko: “I yä lê ti i na ayayu, na i ba sese so ayeke na gbe ni; teti fade ayayu amiro tongana guru-wa, na fade sese afuti tongana gbagba bongo; fade azo so aduti na sese ni akui tongana avuma; me fade salut ti Mbi angbâ teti lakue lakue, na fade a lungula mbilimbili ti Mbi lâ oko pepe.” (Esaïe 51:6) Atä so a yeke pepe na yâ ngobo ti salango ye ti agbia ti Babylone ti mu lege na angba ti ala ti kiri na kodoro, fade a yeke kanga lege pepe na Jéhovah ti zi azo ti lo. (Esaïe 14:16, 17) Fade a yeke hon na ngangu “ayayu” ti Babylone, wala azo ti komande. Fade yeke yeke “sese” ti Babylone, ala so ayeke na gbe ti azo ti komande, ayeke wara futingo. Biani, atä ngangu ti kota ahon ti ngoi ni alingbi pepe ti luti na gbele ngangu ti Jéhovah wala ti kanga lege na akusala ti lo ti songo zo.

11. Ngbanga ti nyen gango tâ tene kue ti prophétie ti “ayayu” na “sese” ti Babylone, so ayeke wara futingo, amu ngangu na aChrétien laso?

¹¹ So tâ ye ti mungo ngangu na aChrétien laso ti hinga so atene ti prophétie so aga tâ tene kue awe! Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so bazengele Pierre asala kusala na a-oko tene so na ndo aye so ayeke si na ngoi ti kekereke. Lo sala tene ti gango na loro ti lâ ti Jéhovah, so “na lâ ni so, fade ayayu agbi na afuti, na fade asungoye aga tongana ngu ngbanga ti wâ so ayeke ngangu mingi.” Na pekoni lo tene: “Na lege ti zendo ti Lo, e yeke ku ayayu ti fini na sese ti fini so mbilimbili aduti na yâ ni.” (2 Pierre 3:12, 13; Esaïe 34:4; Apocalypse 6:12-14) Atä so angangu mara na akota gbia ti ala so ayeke tongana atongoro alingbi ti ga na tene na Jéhovah, fade na ngoi ti lo so alingbi ala yeke ga ye oko pepe, a yeke neka ala hio tongana mbeni senge vuma. (Psaume 2:1-9) Gi ngorogbia ti mbilimbili ti Nzapa si ayeke komande ande teti lakue lakue, na ndo mbeni bungbi ti azo ti mbilimbili.​—Daniel 2:44; Apocalypse 21:1-4.

12. Ngbanga ti nyen a lingbi awakua ti Nzapa asala mbito pepe tongana awato ayeke sala sioni tene na ndo ala?

¹² Na salango tene na ‘azo so ayeke tomba peko ti mbilimbili,’ Jéhovah atene fadeso: “I mä Mbi, i so i hinga tene ti mbilimbili, i azo so ndia ti Mbi ayeke na yâ bê ti i; zia mbito agbu i pepe tongana azo azonga i, na zia ye ahon ndo ti i pepe tongana azo azonga i sioni. Fade papalapo ate ala legeoko tongana lo te bongo, na ngusu ate ala legeoko tongana lo te bongo ti kuä ti ngasangbaga; me fade mbilimbili ti Mbi angbâ lakue lakue, na salut ti Mbi angbâ juska na awagame kue.” (Esaïe 51:7, 8) Fade a yeke sala sioni tene na ndo azo so azia bê na Jéhovah nga a yeke zonga ala teti salango ye ti ala na mbito pepe, me so ayeke pepe ye ti sala mbito ni. Awazonga so ayeke gi asenge zo so alingbi ti kui, so a yeke ‘te ala’ ande, legeoko tongana mbeni papalapo ate bongo ti kuä ti ngasangbaga.a Legeoko tongana aJuif be-ta-zo ti giriri, atâ Chrétien laso ayeke na nda ti ye oko pepe ti sala mbito ti azo kue so ake ala. Jéhovah, Nzapa ti lakue lakue, ayeke salut ti ala. (Psaume 37:1, 2) Zonga so alondo na awato ti Nzapa afa polele so azo ti Jéhovah ayeke na yingo ti lo.​—Matthieu 5:11, 12; 10:24-31.

13, 14. Atene “Rahab” na “kota ngbo” andu nyen, na tongana nyen ‘a fâ lo ndulu ndulu’ na a “kpo” lo?

¹³ Mo ba mo tene lo yeke hiri Jéhovah ti sala ye ndali ti azo ti Lo so ayeke angba, Isaïe atene: “Zingo, Mo zingo, Mo yü ngangu, O tïtî L’Eternel; Mo zingo legeoko tongana Mo zingo na lâ ti giriri, na lâ ti awagame ti giriri. A yeke Mo so Mo fâ Rahab (so atene Égypte) ndulu ndulu pepe? Mo kpo kota ngbo pepe? A yeke Mo so Mo sala si kota ngu ahule pepe? angu so alï mingi. A yeke Mo so Mo sala si sese so ayeke na gbe ti ngu aga lege si azo so a ton ala ahon dä.”​—Esaïe 51:9, 10.

¹⁴ Isaïe asoro nzoni atapande ti mbaï so lo sala tene ni. Azo ti Israël kue ahinga tene ti zingo mara ni na gbe ti Égypte nga hongo ti lo na yâ Ngu Bengba. (Exode 12:24-27; 14:26-31) Atene “Rahab” na “kota ngbo” andu Égypte na gbe ti Pharaon ti lo so ake ti tene Israël alondo na Égypte. (Psaume 74:13; 87:4; Esaïe 30:7) Teti li ti lo ayeke na Popo-ngu ti Nil na yâ ti lo agboto akilomètre ngbangbo mingi ti si na Popo-hoto ti Nil, Égypte ti giriri akpa mbeni kota ngbo. (Ezéchiel 29:3) Me a fâ yâ ti kota ngbo so kete kete tongana Jéhovah atuku aKä Bale Oko na ndo lo. A kpo lo, lo wara sioni mingi, nga lo woko na ngoi so a futi aturugu ti lo na yâ angu ti Ngu Bengba. Biani, Jéhovah afa ngangu ti maboko ti lo na yâ asalango ye ti lo na Égypte. Fade lo yeke duti ande ndulu tongaso pepe ti tiri teti azo ti lo so a gue na ala na ngba na Babylone?

15. (a) Lawa na tongana nyen fade vundu na bimango ti Sion ayeke hon? (b) Lawa vundu na bimango akpe na tele ti Israël ti Nzapa na ngoi ti laso?

¹⁵ Fadeso na bango kozoni zingo Israël na ngba na Babylone, prophétie ni angbâ ti tene: “Azo so L’Eternel aton ala, fade ala kiri, ala si na Sion na bia na yanga ti ala; na fade tâ ngia ti lakue lakue aga couronne na li ti ala; fade ala wara ngia na tâ ngia, na fade vundu na bimango ahon.” (Esaïe 51:11) Atä so dutingo ti ala na Babylone alingbi ti duti ye ti vundu, azo so agi mbilimbili ti Jéhovah ayeke na apendere beku. Fade ngoi ayeke ga so vundu na bimango ayeke duti mbeni pepe. Fade a yeke mä mbeni dekongo ti ngia, salango ngia na yanga ti azo so a ton ala. Na yâ gango tâ tene ti laso ti atene ti prophétie so, a zi Israël ti Nzapa na gbe ti ngba ti Babylone na ngu 1919. Ala kiri na dutingo ti ala na lege ti yingo na kota ngia, ngia so angbâ juska laso.

16. Ngele wa a futa ti ton aJuif?

¹⁶ Fade ngele wa a yeke futa teti tongo aJuif? Prophétie ti Isaïe afa na gigi awe so Jéhovah amu ‘Égypte ti ga ye ti ton mo, na Lo tungbi Ethiopie na Saba teti mo.’ (Esaïe 43:1-4) Ye so ayeke si ande. Na pekoni so lo hon Babylone na ngangu nga so lo zi aJuif so a gue na ala na ngba, Kodoro-togbia ti Perse ayeke hon ande Égypte, Ethiopie, na Saba na ngangu. Fade a yeke mu azo so na place ti a-âme ti azo ti Israël. Ye so ague legeoko na kpengba-ndia so a sala tene ni na aProverbe 21:18: “Zo ti sioni ayeke ye ti ton na zo ti mbilimbili, na zo ti handa teti zo ti mbilimbili.”

Mbeni Dengo Bê Nde

17. Ngbanga ti nyen a lingbi aJuif asala pepe mbito ti ngonzo ti wâ ti Babylone?

¹⁷ Jéhovah akiri adë bê ti azo ti lo: “Mbi, Mbi yeke Lo so alungula vundu ti i; mo yeke zo nyen? si mo kpe mbito ti zo so fade lo kui, na mo kpe mbito ti molenge ti zo so fade lo ga tongana pele. Mo glisa L’Eternel, Lo so asala mo, Lo so agbala ayayu, na A leke gere ti sese. Mo yeke na mbito lakue tene ti ngonzo ti zo so asala ngangu na mo tongana lo leke tele ti lo ti futi mo. Ngonzo ti zo so asala ngangu na mo ayeke na ndo wa?” (Esaïe 51:12, 13) Angu mingi ti dutingo ngba ayeke ku ala. Ye oko, mbeni nda ti ye oko ayeke dä pepe ti sala mbito ti ngonzo ti wâ ti Babylone. Atä so mara ni, ngangu ti komande sese kue ti ota ni so Bible asala tene ni, ayeke hon ande azo ti Nzapa na ngangu na ayeke gi ti ‘kanga lege na ala,’ wala ti zia pepe si ala kpe, aJuif be-ta-zo ahinga so Jéhovah afa kozoni awe tingo ti Babylone na tïtî Cyrus. (Esaïe 44:8, 24-28) Nde na Wasalango ye, Nzapa ti lakue lakue, Jéhovah, awakodoro ti Babylone ayeke wara ande futingo legeoko tongana pele so ahule na gbe ti angangu gere ti lâ na ngoi ti buru. Na pekoni, fade ambito so ala yeke zia na bê ti zo nga na ngonzo ti ala ti wâ ayeke duti na ndo wa? A yeke lege ti ndara oko pepe ti sala mbito ti zo na ti glisa Jéhovah, lo so asala yayu na sese!

18. Atä so azo ti lo ayeke duti ande awakanga teti mbeni ngoi, Jéhovah adë bê ti ala tongana nyen?

¹⁸ Atä so azo ti Jéhovah ayeke duti ande na ngba teti mbeni ngoi, mo ba mo tene “a kanga” ala na yâ zingiri, fade zingo ala ayeke si fade fade. Fade a yeke futi ala pepe na Babylone wala ala kui nzala pepe tongana azo ti kanga, na fini oko pepe na yâ Schéol, wala dû. (Psaume 30:4 [30:3, NW]; 88:4-6 [88:3-5, NW]) Jéhovah adë bê ti ala: “Ngba so a kanga lo, fade A zi lo fade fade; fade lo kui pepe, na lo zu na yâ dû ni pepe, na kobe ti lo amanke lo pepe.”​—Esaïe 51:14.

19. Ngbanga ti nyen aJuif be-ta-zo alingbi ti zia bê kue na yâ atene ti Jéhovah?

¹⁹ Na ngbango lakue ti dë bê ti Sion, Jéhovah atene: “Teti Mbi yeke L’Eternel Nzapa ti mo, so asala si kota ngu ti ingo alondo si mapo atoto; iri ti Lo ayeke L’Eternel Ti Sabaoth. Mbi zia tene ti Mbi na yanga ti mo, na Mbi honde mo na gbede ti tïtî Mbi, si Mbi lingbi gbala ayayu, na Mbi lingbi leke gere ti sese, na Mbi lingbi tene na Sion, I yeke azo ti Mbi.” (Esaïe 51:15, 16) Fani mingi Bible asala tene ti ngangu so Nzapa ayeke na ni ti kono ngangu ti lo na ndo ngu-ingo na ti fa lege na ni. (Job 26:12; Psaume 89:10 [89:9, NW]; Jérémie 31:35) Lo yeke na kota ngangu na ndo aye ti ndagigi, tongana ti so lo fa ni na gigi na ngoi so lo zi azo ti lo na Égypte. A lingbi ti haka zo wa, atä na yâ kete ye, na “Jéhovah ti aturugu.”​—Psaume 24:10, NW.

20. Fade “ayayu” na “sese” wa ayeke ba gigi tongana Jéhovah akiri aleke Sion, na lo yeke tene ande atene wa ti lungulango vundu?

²⁰ A-Juif angbâ la ni azo so Nzapa ate mbele na ala, na Jéhovah adë bê ti ala so fade ala yeke kiri na kodoro ti ala, ti kiri ti duti na fini na gbe ti Ndia ti lo. Kâ, fade ala yeke kiri ti leke Jérusalem na temple ti lo na ti kiri ti yö akungba ti ala na gbe ti mbele so lo te na ala na lege ti Moïse. Tongana azo ti Israël, so akiri legeoko na anyama ti ala, ato nda ti duti na yâ kodoro ni, fade “sese ti fini” ayeke ba gigi. Na ndo ni fade a yeke zia “ayayu ti fini,” mbeni fini ngorogbia. (Esaïe 65:17-19; Aggée 1:1, 14) Fade Jéhovah akiri ande ti tene na Sion: “I yeke azo ti Mbi.”

Hiringo Ndo ti Sala Ye

21. Jéhovah ato hiringo ndo wa ti sala ye?

²¹ Teti lo dë bê ti Sion awe, Jéhovah ahiri ndo ti sala ye. Na salango tene mo ba mo tene Sion asi awe na nda ti apasi ti lo, lo tene: “Zingo, mo zingo, mo luti, O Jérusalem, mo so mo nyon kopo ti ngonzo ti L’Eternel na tïtî Lo; mo nyon kopo so asala zo tongana vin, mo nyon kue awe.” (Esaïe 51:17) Biani, a lingbi Jérusalem alondo na yâ dutingo ti lo ti vundu na lo wara ngbele dutingo nga na pendere ti lo. Ngoi ayeke si ande so fade lo nyon awe ye na yâ kopo na lege ti fä ti futa ti Nzapa. Fade ngonzo ti wâ ti Nzapa ayeke tuku kue na ndo lo.

22, 23. Fade ye wa ayeke si na Jérusalem tongana lo nyon kopo ti ngonzo ti Jéhovah?

²² Ye oko, na ngoi so a yeke se Jérusalem, fade zo oko pepe ti awakodoro ni, “amolenge” ti lo, alingbi ti kanga lege na ye so ayeke si. (Esaïe 43:5-7; Jérémie 3:14) Prophétie atene: “Na popo ti amolenge ti lo kue so lo dü ala, molenge oko ayeke pepe ti fa lege na lo; na popo ti amolenge kue so lo bata ala, molenge oko ayeke pepe so agbu maboko ti lo.” (Esaïe 51:18) So pasi si lo yeke ba ande na tïtî azo ti Babylone! “Ye use so atï na ndo mo, fade zo nyen atoto teti mo? yangbato na futingo ye, boma na épée; na lege nyen Mbi lingbi lungula vundu ti mo? Amolenge ti mo atï na nzeti, ala lango na yanga ti lege kue tongana tagba so a gbu lo na gbanda; ngonzo ti L’Eternel, na zingongo ti Nzapa ti mo ayeke mingi na ndo ala.”​—Esaïe 51:19, 20.

²³ Mawa na Jérusalem! Fade lo yeke hon na yâ “ yangbato na futingo ye” nga na “boma na épée.” Teti ala lingbi pepe ti bata lo na fini nga na ngangu, fade maboko ti “amolenge” ti lo ayeke kanga, na ngangu oko pepe ti tomba aturugu ti Babylone so aga ti mu kodoro ni. Na lê ti azo kue, fade ala duti na ngangu oko pepe na yanga ti lege kue, wala ndangoro ti lege, ala woko, na ala nze kue. (Toto ti Jérémie 2:19; 4:1, 2) Fade ala nyon awe kopo ti ngonzo ti wâ ti Nzapa na ala lingbi ti sala ye oko pepe tongana anyama so atï na yâ gbanda.

24, 25. (a) Fade a yeke kiri pepe ti sala ye wa na tele ti Jérusalem? (b) Na peko ti Jérusalem, fade zo wa ayeke nyon ande kopo ti ngonzo ti Jéhovah?

²⁴ Me fade sioni dutingo so ayeke hunzi. Na dengo bê, Isaïe atene: “Tongaso mo mä tene so, mo so ye ti vundu asala mo, na ye asala mo tongana vin, me a yeke vin pepe; Seigneur, L’Eternel, Nzapa ti mo so atiri teti azo ti Lo, Lo tene tongaso, Ba, Mbi lungula na maboko ti mo kopo so asala zo tongana vin, même kopo ti ngonzo ti Mbi; fade mo kiri mo nyon kopo so mbeni pepe. Fade Mbi zia kopo ni na maboko ti azo so asala ngangu na mo, azo so atene na âme ti mo, Mo zuku si e hon na ndo mo. Na mo sala si peko ti mo aga tongana kpangbala sese awe, tongana lege ti kodoro teti ala so ahon na ndo ni.” (Esaïe 51:21-23) Na pekoni so lo se Jérusalem, Jéhovah ayeke ndulu ti sala ye na mawa na ti fa bibe ti mu pardon na mbage ti lo.

²⁵ Fadeso Jéhovah ayeke hon ande na ngonzo ti lo yongoro na tele ti Jérusalem na lo gue na ni na mbage ti Babylone. Fade Babylone afuti na azia kamela awe na lê ti Jérusalem. (Psaume 137:7-9) Me a lingbi Jérusalem akiri anyon ye pepe na yâ mara ti kopo tongaso na tïtî Babylone na awamungo maboko na lo. Nde na so, fade a yeke zi kopo ni na tïtî Jérusalem na a mu ni na azo so awara ngia na yâ kamela ti lo. (Toto ti Jérémie 4:21, 22) Fade Babylone ayeke kiri na gbe ni, samba asala lo ngangu. (Jérémie 51:6-8) Na oko ngoi ni, fade Sion ayeke londo! So kota gbiango ti ye! Tâ tene, beku so alingbi ti lungula vundu ti Sion. Nga bê ti awakua ti Jéhovah alingbi ti dë so fade a yeke sala si iri ti lo aga nzoni-kue na lege ti akusala ti lo ti songo zo.

[Kete tene na gbe ni]

[Foto na lembeti 167]

Jéhovah, Abraham ti Kota Ahon, ayeke “tênë” so a “dë” azo ti Nzapa na tele ni

[Foto na lembeti 170]

Awato ti azo ti Nzapa ayeke glisa ande, legeoko tongana mbeni bongo so apapalapo ate ni

[Foto na lembeti 176, 177]

Jéhovah afa awe ngangu ti lo ahon ndo ti aye ti ndagigi

[Foto na lembeti 178]

Fade a yeke mu kopo so Jérusalem anyon ye dä na Babylone nga na awamungo maboko na lo