Akete tënë
1. Babylone, Ngangu gbata ayeke nyen?
E hinga tongana nyen so “Babylone, Ngangu gbata” aye ti sara tënë ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue? (Apocalypse 17:5). Bâ ambeni ye so afa ni:
Lo yeke na yâ ti dunia kue. A tene so Babylone, Ngangu gbata aduti na ndö ti “gbâ ti azo [nga na] amara.” Lo yeke na “komandema na ndö ti agbia ti sese.”—Apocalypse 17:15, 18.
Lo peut ti duti mbeni bungbi ti poroso wala ti dengo buze ape. “Agbia ti sese” nga na “awadengo buze” asö kuâ na ngoi so a futi lo.—Apocalypse 18:9, 15.
Lo tene mvene na ndö ti Nzapa. A iri lo wali-ndumba ndali ti so lo te mbele na agouvernement ndali ti nginza wala ndali ti ambeni ye nde. (Apocalypse 17:1, 2) Lo handa azo ti amara kue. Nga ndali ti lo la gbâ ti azo akui.—Apocalypse 18:23, 24.
Kiri ti bâ ye ti manda 13 point 6
2. Lawa la Messie asi?
Bible atene kozo awe so ayenga 69 ayeke hon si Messie asi.—Diko Daniel 9:25.
Ayenga 69 ni akomanse lawa? A komanse na ngu 455 K.N.E. Na ngoi ni so, Gouverneur Néhémie asi na Jérusalem ‘ti sara si gbata ni akiri tongana ti kozo, nga ti kiri ti leke ni’.—Daniel 9:25; Néhémie 2:1, 5-8.
Ayenga 69 ni aninga ngoi oke? Na yâ ti ambeni prophétie ti Bible, lango oko aye ti sara tënë ti ngu oko (Nombre 14:34; Ézéchiel 4:6). Tongaso, yenga oko oko aye ti sara tënë ti ngu mbasambala. Na yâ ti prophétie so, ayenga 69 kue aninga ngu 483 (ayenga 69 x lango 7).
Ayenga 69 ni ahunzi lawa? Tongana e komanse ti diko angu 483 ti londo na 455 K.N.E, e yeke si na ngu 29.a A yeke tâ gï na ngu so la a batize Jésus na lo ga Messie.—Luc 3:1, 2, 21, 22.
Kiri ti bâ ye ti manda 15 point 5
3. Akode ti kaïngo kobela so a sara kua na mênë
Ambeni kode ti kaïngo na kobela ayeke dä so ayeke sara kua na mênë ti zo so terê ti lo ason. A-Chrétien ayeke yeda na ambeni kode ni so ape. Na tapande, ambeni zo ayeke mû mênë ti ala wala ala yeke bata mênë ti ala wani ti tene a sara kua na ni na ngoi so a opéré ala ambeni yenga na pekoni.—Deutéronome 15:23.
Me, ambeni kode ni ayeke dä so aChrétien apeut ti yeda na ni. A yeke aye tongana mungo mênë ti zo ti sara examen ni, hémodialyse, hémodilution wala récupération du sang épanché. A yeke na Chrétien oko oko ti mû desizion na ndö ti sarango kua na mênë ti lo wani na ngoi ti opération, na ngoi ti examen wala na ngoi ti mbeni kode ti kaïngo kobela. Docteur oko oko apeut ti sara kua na akode so na alege so ayeke nde kete. Tongaso, kozo ti tene mbeni Chrétien ayeda ti tene a opéré lo, lo yeda ti sara mbeni examen wala ti tene a sara kua na mbeni kode ti kaïngo na kobela ti lo, lo bezoin ti hinga mbilimbili tongana nyen la a yeke sara kua na mênë ti lo. Gbu li na ndö ti ahunda so:
Ka tongana a yeke sara si mbeni mbage ti mênë ti mbi asua ague na yâ ti mbeni masini nga teti mbeni ngoi peut-être mênë ti mbi ayeke hon na yâ ti terê ti mbi ape? Eskê conscience ti mbi ayeke mû lege na mbi ti bâ so mênë ni ayeke lakue mbage ti mênë ti mbi, tongaso si a hunda pëpe ti tuku ni “na sese”?—Deutéronome 12:23, 24.
Ka tongana na ngoi ti mbeni kode ti kaïngo na kobela, a mû mbage ti mênë ti mbi a changé ambeni ye na yâ ni na pekoni a kiri na ni na terê ti mbi? Eskê conscience ti mbi so Bible afa lege na ni ayeke fâ ngbanga na ndö ti mbi? Wala mbi yeke yeda na mara ti kode tongaso?
Kiri ti bâ ye ti manda 39 point 3
4. Kangbingo terê ti koli na wali
Bible ahunda pëpe na koli na wali ti kangbi terê nga afa polele so kangbingo terê amû pëpe na koli wala wali droit ti sara mariage (1 aCorinthien 7:10, 11). Ye oko, ambeni ye ayeke dä so apeut ti sara si koli na wali so ayeke aChrétien akangbi terê.
Tongana koli ni ake na mbana ti bata sewa ti lo: Mbeni koli so ake ti mû na azo ti sewa ti lo aye so ala bezoin ni ayeke sara si azo ti sewa ni ayeke pëpe na aye so ala bezoin ni ti bata na fini ti ala.—1 Timothée 5:8.
Sarango ye ti ngangu mingi na zo: Koli wala wali ti zo so asara ye ti ngangu mingi na lo ayeke sara si lo bâ so seni ti lo wala fini ti lo ayeke na yâ ti kpale.—aGalate 5:19-21.
Songo ti zo ni na Jéhovah ayeke na yâ ti ngangu kpale: Koli wala wali ni asara si mba ti lo ni apeut ti voro Jéhovah ape.—Kusala 5:29.
5. Amatanga
A-Chrétien ayeke mû mbage pëpe na amatanga so anzere na Jéhovah ape. Me a lingbi Chrétien oko oko kue azia si conscience ti lo so Bible afa lege na ni afa na lo ye so lo doit ti sara na yâ ti aye nde nde so alingbi ti si na ngoi so azo ayeke sara amatanga. Bâ ambeni tapande ni la.
Tongana mbeni zo atene na mo nzoni matanga. Mo peut ti tene gï na lo: “Merci.” Tongana lo ye ti hinga ambeni ye encore, mo peut ti fa na lo ndani so mo sara matanga ni ape.
Koli wala wali ti mo, so ayeke Témoin ti Jéhovah ape, atisa mo ti te kobe na ndo ti afami ti lo na ngoi ti mbeni matanga. Tongana conscience ti mo amû lege na mo ti gue, kozo si mo gue, mo peut ti tene na koli wala wali ti mo so, tongana na ngoi ti tengo kobe ni ala yeke sara mbeni ye so andu sarango ye ti apaïen, mo yeke mû mbage dä ape.
Patron ti mo aye ti mû na mo mbeni nginza na ndö ti so mo yeke wara ka na ngoi ti mbeni matanga. A yeke nzoni mo ke ni? A dépend. Eskê patron ti mo abâ nginza ni tongana cadeau so a mû na mo ndali ti matanga ni? Wala lo bâ ni gï tongana mbeni fason ti fa na mo so lo bâ nzoni kua ti mo na nene ni?
Mbeni zo amû na mo cadeau na ngoi ti mbeni matanga. Zo ni apeut ti tene na mo, atene: “Mbi hinga so mo yeke sara matanga ni ape, me mbi ye ti mû na mo ni.” Peut-être zo ni aye gï ti sara nzoni bê na mo. Me na mbage, eskê mbeni ye ayeke dä so afa na mo so lo ye ti tara mabe ti mo wala ti pusu mo ti sara matanga ni? Na peko ti so mo gbu li ti mo awe, a yeke na mo ti bâ wala mo yeke mû ni wala mo yeke mû ni ape. Na yâ ti adesizion ti e kue, e ye ti duti na mbeni nzoni conscience nga ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah.—Kusala 23:1.
Kiri ti bâ ye ti manda 44 point 1
6. Akobela so zo apeut ti mû na amba ti lo
So e ye azo, e yeke sara hange mingi si e mû na ala pëpe kobela so zo apeut ti mû na amba ti lo. Tongaso, tongana e hinga so e yeke na mbeni kobela wala e pensé so e yeke na mbeni kobela so apeut ti gbu azo, e yeke sara ande hange mingi. E yeke sara tongaso ndali ti so Bible amû yanga na e, atene: “Mo doit ti ndoye mba ti mo tongana mo wani.”—aRomain 13:8-10.
Tongana nyen la mbeni zo so ayeke na kobela so apeut ti gbu azo apeut ti fa so lo ye amba ti lo? A yeke nzoni mbeni zo so ayeke na mara kobela so amû li ni pëpe ti gbu amba ti lo na kate wala ti su ngbangba ti ala. A yeke nzoni lo sara ngonzo ape tongana ambeni zo atisa lo pëpe na da ti ala ndali ti so ala ye ti bata azo ti sewa ti ala. Kozo si a batize lo, a yeke nzoni lo sara tënë ti kobela ti lo ni na coordinateur ti bungbi ti a-ancien, tongaso si a batize lo na mbeni lege so asara si tanga ti azo so aye ti wara batême awara kobela ti lo ni ape. Kozo ti komanse ti bâ mbeni zo ndali ti mariage, a yeke nzoni mbeni zo so asara mbeni ye so, na lege ni, lo peut ti wara mbeni kobela so apeut ti gbu amba ti lo asara examen ti mênë ti lo si. Tongana mo sara tongaso, mo fa so mo pensé na amba ti mo na lege so mo zia “lê ti [mo] gï na ndö ti aye ti [mo] wani pëpe, me nga na ndö ti aye ti amba ti [mo].”—aPhilippien 2:4.
Kiri ti bâ ye ti manda 56 point 2
7. Dengo buze nga na sarango ye alingbi na ndia
E peut ti kpe akpale mingi tongana e sû na mbeti aye kue so e mä terê na ndö ni so andu nginza, même tongana mango terê ni ayeke na popo ti e na mbeni ita (Jérémie 32:9-12). Me na ambeni ngoi, aChrétien apeut ti wara akete kpale na popo ti ala na ndö ti tënë ti nginza wala ambeni tënë nde. Ala doit ti gi ti leke akpale so hio nga na yâ ti siriri, gï na popo ti ala.
Nyen la e peut ti sara ti leke akota tënë, tongana sarango ye na likisi wala pango zo? (Diko Matthieu 18:15-17.) Jésus afa na e aye ota ti sara:
E gi ti leke tënë ni na popo ti e.—Bâ versê 15.
Tongana e leke ni gbä, e hunda na ita oko wala use so ayeke na kpengba songo na Jéhovah ti tene e na ala e gue.—Bâ versê 16.
Tongana so kue gbä, kpale ni angbâ, ge la e yeke gue ti bâ a-ancien.—Bâ versê 17.
Na yâ ti aye mingi, a yeke nzoni e gue na aita ti e na gbele ngbanga ape, ndali ti so a peut ti ga na zonga na ndö ti iri ti Jéhovah nga na congrégation (1 aCorinthien 6:1-8). Me ambeni tënë ayeke dä so peut-être a bezoin ti gue na ni na gbele ngbanga si a leke ni: tënë ti divorce, ti droit ti bata amolenge, ti wungo ti nginza so koli wala wali adoit ti mû na mba ti lo ti bata na amolenge na peko ti divorce, ti warango assurance ti kanga na lê ti mbeni kpale, ti warango nginza na peko ti so mbeni buze atï wala gingo ti fa so testament so mbeni zo asû ayeke na lege ni. Tongana mbeni Chrétien ague na mbeni ita na gbele ngbanga ti leke mara ti atënë tongaso na yâ ti siriri, lo sara ye ague nde na wango ti Bible ape.
Tongana mbeni zo asara mbeni sioni ye so ndia ake, na tapande lo lango na zo na ngangu, lo lango na mbeni molenge wala lo sara ye ti ngangu na lo, lo sara sioni na mbeni zo, lo nzi mbeni kota ye wala lo fâ zo, si mbeni Chrétien afa tënë ni na azo ti komande, lo sara ye ague nde na wango ti Bible ape.
a Ti londo na ngu 455 K.N.E ti e ti si na ngu 1 K.N.E ayeke angu 454. Ti londo na ngu 1 K.N.E ti si na ngu 1 N.E ayeke ngu oko (ngu zéro ayeke dä ape). Nga, ti londo na ngu 1 N.E ti si na ngu 29 N.E ayeke ngu 28. Tongana a bungbi angu ni so kue aga angu 483.