Fandara Ague na Kamela

“Tongana fandara aga, kamela aga nga, me ndara ayeke na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge.”​—APROVERBE 11:2.

1, 2. Fandara ayeke nyen, nga na alege wa a gue na zo na kpale?

MBENI Lévite so bê asala lo apusu gbâ ti azo ti kpengba-li ti ke yanga ti azo so Jéhovah amu na ala ngangu ti komande. Mbeni molenge ti gbia, so ayeke na nzala ti wara kota ndo aleke ye na mayele ti kamata trône ti babâ ti lo. Mbeni gbia so be-nze-pepe atia lo ayekia pepe awango-tene so prophète ti Nzapa amu polele. Azo ti Israël ota so kue ayeke na mbeni ye oko so amu lege ti hinga na ala: fandara.

² Fandara ayeke mbeni mbage ti bê so ayeke ga na kota kpale na azo kue. (Psaume 19:14 [19:13, NW]) Zo ti fandara ayeke hon akatikati na mbito pepe, atä so a mu lege na lo pepe ti sala ni. Lege mingi, ye so ayeke gue na kpale. Biani, fandara abuba agbia na asala si akodoro-togbia atï. (Jérémie 50:29, 31, 32; Daniel 5:20) Lo sala si même ambeni wakua ti Jéhovah atï na yâ gbanda ti lo na ague juska na futingo ti ala.

3. Tongana nyen e lingbi ti manda ye na ndo aye ti sioni so fandara alingbi ti ga na ni?

³ A yeke na lege ni biani si Bible atene: “Tongana fandara aga, kamela aga nga, me ndara ayeke na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge.” (aProverbe 11:2) Bible amu na e atapande so ayeda na tâ tene ti proverbe so. Fade gingo nda ti ambeni ayeke mu maboko na e ti ba sioni so alingbi ti ga tongana zo ahon nde na ambilimbili katikati. Tongaso, zia e ba tongana nyen salango bê, kota nzala ti wara ye, na bê so anze apusu akoli ota so a sala tene ti ala na tongo nda ni ti sala ye na fandara, ye so aga na kamela teti ala.

Qorah: Mbeni Zo ti Kpengba-li so Bê Asala Lo

4. (a) Qorah ayeke la ni zo wa, na aye wa so asi na yâ ti mbaï lo mu mbage biani na ni? (b) Na andangba ngu ti fini ti lo, kota ye wa Qorah ahulu wâ na gbe ni?

⁴ Qorah ayeke la ni mbeni Kohathite ti mara ti Lévi, mbeni sewa ti Moïse na Aaron. Tongana a ba ni gi tongaso, lo yeke la ni be-biani na Jéhovah teti angu mingi. Qorah ayeke giriri na matabisi ti duti na popo ti ala so, na lege ti kpene, a sö ala na yâ Ngu-ingo ti Bengba, na a lingbi ti tene so lo mu mbage na yâ fango ngbanga ti Jéhovah na ndo azo ti Israël so avoro molenge ti bagara na Hoto ti Sinaï. (Exode 32:26) Ye oko, na nda ni, Qorah aga mokonzi ti mbeni bungbi ti azo so alondo ti ke Moïse na Aaron, so na popo ni a yeke wara azo ti mara ti Ruben tongana Dathân, Abiram, na On, legeoko na amokonzi 250 na popo ti azo ti Israël.a Ala tene na Moïse na Aaron: “A lingbi awe! azo oko oko kue ti bungbi ni ayeke nzoni-kue, na L’Eternel ayeke na popo ti ala. Teti nyen i yeke yä iri ti i mveni ahon bungbi ti azo ti L’Eternel?”​—Nombre 16:1-3.

5, 6. (a) Ngbanga ti nyen Qorah ake tene ti Moïse na Aaron? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so Qorah aba tongana kete ye place ti lo na yâ ye so Nzapa aleke?

⁵ Na peko ti angu mingi ti dutingo be-ta-zo, ngbanga ti nyen Qorah ake yanga? A yeke polele so mungo li ni ti Moïse na ndo Israël ayeke la ni ngangu pepe, teti lo yeke “na tâ be-ti-molenge ahon azo kue so ayeke na lê ti sese.” (Nombre 12:3) Ye oko, a ba so Qorah asala bê na mbage ti Moïse na Aaron, na tene ti kota ndo ti ala aso bê ti lo, na a gue na lo, na lege ni pepe, ti tene so ala yä tele ti ala mveni na ndo ti kongrégation na lege ti kirikiri na ti kion.​—Psaume 106:16.

⁶ A lingbi ti tene so mbeni mbage ti kpale ti Qorah ayeke la ni so lo ye pepe na bê kue amatabisi ti lo mveni na yâ ye so Nzapa aleke. Tâ tene, aKohatite ti mara ti Lévi ayeke la ni aprêtre pepe, me ala yeke awafango Ndia ti Nzapa. Ala yeke yö nga akungba na aye ti kua ti tabernacle tongana a hunda ti gue na ni na mbeni ndo. So ayeke la ni mbeni senge senge kusala pepe, teti a lingbi la ni ti duti gi azo so ayeke na saleté pepe na lege ti vorongo na ti bibe si a sala kusala na aye ti kua so ayeke nzoni-kue. (Esaïe 52:11) Tongaso, tongana Moïse atingbi na Qorah, lo yeke hunda biani, Mo yeke ba kusala ti mo tongana mbeni ye so ayeke senge si mo ye nga ti ga prêtre? (Nombre 16:9, 10) Qorah aba pepe so gonda ti kota ahon ayeke ti sala na Jéhovah na dutingo be-ta-zo na lege ti ye so lo leke, pepe warango ambeni dutingo wala ambeni ndo.​—Psaume 84:11 (84:10, NW).

7. (a) Tongana nyen Moïse asala ye na Qorah na azo ti lo? (b) Tongana nyen kpengba-li ti Qorah aga na kota kpale na nda ni?

⁷ Moïse atisa Qorah na azo ti lo ti bungbi na ndade ni na ndapelele na tente ti bungbi, na ata ti wâ nga na yambo. A mu lege pepe na Qorah na azo ti lo ti zö yambo, teti ala yeke aprêtre pepe. Tongana ala ga na ata ti wâ na yambo, a yeke fa polele so akoli so angbâ ti tene na bê ti ala so ala yeke na droit ti sala kusala tongana aprêtre, atä na peko ti so ala wara ngoi ti bï kue ti gbu li na ndo tene ni. Tongana ala ga na ndade na ndapelele ni, Jéhovah afa na gigi ngonzo ti lo na lege ni. Ti azo ti mara ti Ruben, “sese alungula yanga ti lo na amene ala.” Wâ so alondo na Nzapa agbi atanga ni, so Qorah ayeke na popo ti ala. (Deutéronome 11:6; Nombre 16:16-35; 26:10) Fandara ti Qorah ague na lo na kamela ti kota ahon kue, yengo dä pepe ti Nzapa!

Ke “Bibe ti Sala Bê”

8. Tongana nyen “bibe ti sala bê” alingbi ti ba gigi na popo ti aChrétien?

⁸ Ye so asi na Qorah ayeke mbeni gbotongo mê teti e. Teti so “bibe ti sala bê” ayeke na yâ azo so ayeke mbilimbili-kue pepe, a lingbi ti ba gigi même na yâ ti kongrégation ti aChrétien. (Jacques 4:5, NW) Na tapande, e lingbi peut-être ti bi bê mingi na ndo kamba ti azo. Tongana Qorah, e lingbi ti sala bê na mbage ti ala so ayeke na amatabisi so e ye ti wara. Wala e lingbi ti ga tongana Chrétien ti kozo siècle so a hiri lo Diotrèphe. Lo yeke kasa la ni sioni mingi ngangu ti fa lege so abazengele ayeke na ni, na a yeke polele so lo ye ti wara kungba. Biani, Jean asû na mbeti so Diotrèphe “aye ti duti na kozo ndo.”​—3 Jean 9, NW.

9. (a) Bibe wa na mbage ti akungba ti kongrégation alingbi e kpe ni? (b) Nzoni bango ndo na mbage ti place ti e na yâ ye so Nzapa aleke ayeke so wa?

⁹ Biani, a yeke sioni pepe ti tene mbeni Chrétien so ayeke koli asala nzala ti wara akungba na yâ kongrégation. Paul awa même ti mu lege tongaso. (1 Timothée 3:1) Ye oko, a lingbi e ba lâ oko pepe amatabisi ti kusala tongana mbeni ye so amu lege ti hinga na ye so mbeni zo ayeke na ngangu ti sala, mo ba mo tene na warango ni, e yeke wara mbeni galon oko. Dabe mo Jésus atene: “Zo kue so aye ti ga kota na popo ti i, a lingbi lo duti wakua ti i, na zo kue so aye ti duti na kozo ndo na popo ti i, a lingbi lo duti ngba ti i.” (Matthieu 20:26, 27, NW) Biani, a yeke duti ande sioni ti sala bê teti ala so ayeke na amatabisi ti kota ahon, mo ba mo tene a yeke gi na lege ti “kamba” ti e na yâ bungbi ti Nzapa si e duti kota ye na lê ti lo. Jésus atene: “I kue i yeke aita.” (Matthieu 23:8) Tâ tene, atä e yeke wafango tene wala pionnier, zo so awara batême ade ti ninga pepe wala so abata be-biani teti ngoi mingi, ala kue so ayeke sala na Jéhovah na âme kue ayeke na ndo ti ngele na yâ ye so lo leke. (Luc 10:27; 12:6, 7; aGalate 3:28; aHébreu 6:10) A yeke biani mbeni deba nzoni ti sala kusala maboko na maboko na azo kutu mingi so ayeke sala ngangu ti bata wango ti Bible: “I yü bibe ti sala tele kete na popo ti i.”​—1 Pierre 5:5, NW.

Absalom: Zo so Agbu Ngoi so Lege Azi, so Asala Bê ti Wara Kota Ndo

10. Absalom ayeke la ni zo wa, na tongana nyen, na lege ti mayele, lo tara ti pusu azo so aga ti ba gbia teti fango ngbanga ti mu mbage ti lo?

¹⁰ Fini ti ota molenge-koli ti Gbia David, Absalom, ayeke mbeni ye ti manda na ndo nzala ti wara kota ndo. Lo so agbu ngoi so lege azi ti leke ye na mayele atara ti pusu azo kue so aga ti ba gbia teti fango ngbanga ti mu mbage ti lo. Kozoni lo tene so David ayeke bi bê pepe na aye so atia ala. Na pekoni lo zia ti sala ye na mayele na lo fa tene ni polele na gigi. Absalom amu li ti tene ni: “O tongana mbi yeke juge na sese so! Ka azo kue so ayeke na tene wala na ngbanga, ala lingbi ti ga na mbi si mbi fâ ngbanga ti ala mbilimbili.” Lekengo ye na lege ti mayele ti Absalom ayeke na akatikati pepe. Bible atene: “Tongana mbeni zo aga ndulu ti zuku na lo, Absalom aye maboko ti lo, lo gbu lo, na lo hunu yanga ti lo. Absalom asala tongaso na azo ti Israël kue so ague na gbia na mbeni tene ti ngbanga.” Ye ti pekoni ayeke so wa? “Absalom ahanda azo ti Israël si bê ti ala kue aye lo.”​—2 Samuel 15:1-6.

11. Tongana nyen Absalom atara ti mu trône ti David na ngangu?

¹¹ Absalom aleke la ni na bê ti lo ti mu place ti babâ ti lo tongana gbia. Angu oku kozoni, lo sala si afâ Amnôn, kozo molenge ti David, peut-être ti futa kula teti so Amnôn abungbi na Tamar, ita ti Absalom ti wali, na ngangu. (2 Samuel 13:28, 29) Ye oko, atä na ngoi ni kâ, Absalom alingbi peut-être ti hara mbata ti gbia, na bango fango Amnôn tongana mbeni lege so alingbi biani ti lungula na mbeni wato.b Na yâ ye kue so asi, tongana lege azi, Absalom ayeke gue na li ni. Lo sala si ato mbela ti lo tongana gbia na yâ kodoro ni kue.​—2 Samuel 15:10.

12. Fa tongana nyen fandara ti Absalom ague na kamela.

¹² Teti mbeni kete ngoi, aye ti Absalom atambela nzoni, teti “tene ti lekengo tene na lingo ti ke gbia aga kota mingi, teti azo so abungbi na Absalom, ala wu mingi.” Na pekoni, a lingbi Gbia David akpe na ngangu teti fini ti lo. (2 Samuel 15:12-17) Ye oko, ngoi kete na pekoni, a fâ kusala ti Absalom ndulu tongana Yoab afâ lo, abi lo na yâ ti mbeni dû, na akanga ndo ti lo na atênë. Bi bê ti mo kete: na peko ti kuâ ti lo, a lu même nzoni oko pepe koli so ayeke la ni na nzala ti wara kota ndo, so aye ti duti gbia!c Fandara ague biani na Absalom ti wara kamela.​—2 Samuel 18:9-17.

Kpe Nzala ti Wara Kota Ndo na Lege ti Kion

13. Tongana nyen bibe ti wara kota ndo alingbi ti maï na yâ bê ti mbeni Chrétien?

¹³ Londongo ti Absalom ti wara ngangu nga na tingo ti lo so aga na pekoni ayeke mbeni ye ti manda teti e. Na yâ sese ti laso so ayeke sala ye ti sioni mingi, azo mingi ayeke gonda ahon ndo ni azo so ayeke na li ti ala, na tarango ti nzere na lê ti ala, gi ti gboto lê na ndo ala wala peut-être ti wara mbeni matabisi wala guengo na li ni. Na oko ngoi, a-oko zo so ayeke sala tene na baba na azo so ayeke na gbe ti ala, na gingo ti nzere na ala na ti wara mungo maboko ti ala. Tongana e yeke na donzi pepe, mara ti abibe ti wara kota ndo tongaso alingbi ti lï na ti duti na yâ bê ti e. A lingbi ti tene so, ye tongaso asi na popo ti ambeni zo na kozo siècle, so a hunda giriri na abazengele ti mu akpengba gbotongo mê ti ke azo tongaso.​—aGalate 4:17; 3 Jean 9, 10.

14. Ngbanga ti nyen a lingbi e kpe bibe ti wara kota ndo, ti yä tele ti e mveni?

¹⁴ Na yâ ti bungbi ti lo, Jéhovah ayeke na mbeni ndo pepe teti azo so aleke ye na mayele ti kono na ndo amba ti ala, so atara ti “gi nda ti gloire ti ala mveni.” (aProverbe 25:27, NW) Biani, Bible agboto mê: “Fade L’Eternel alungula azo kue so agonda zo na handa na yanga ti ala, na ala kue so asala tene ti fandara na menga ti ala.” (Psaume 12:4 [12:3, NW]) Absalom ayeke na handa na yanga ti lo. Lo sala akota tene ti baba na azo so lo gi ti tene a ndoye lo, kue gi ti wara mbeni ngangu ti komande so bê asala lo ndali ni. Nde na so, ba tongana nyen a deba nzoni na ndo e ti duti na popo ti sewa ti aita so abata wango ti Paul: “I sala ye oko pepe na lege ti gingo tene wala fango tele, me na lege ti be-kota-pepe, a lingbi azo oko oko kue aba aita ti ala tongana azo so ayeke nzoni ahon ala.”​—aPhilippien 2:3.

Saül: Mbeni Gbia so Be-nze-pepe Atia Lo

15. Na mbeni ngoi, tongana nyen Saül afa so lo yeke na be-ti-molenge?

¹⁵ Na mbeni ngoi, Saül, so na pekoni aga gbia ti Israël, ayeke la ni na be-ti-molenge. Na tapande, ba ye so asi na lâ ti pendere ti lo. Tongana Samuel prophète ti Nzapa asala nzoni tene ti lo, na be-ti-molenge, Saül akiri tene: “Mbi yeke zo ti mara ti Benjamin, mara ti kete mingi na Israël pepe? kete mara ti mbi ayeke kete na popo ti akete mara ti mara ti Benjamin pepe? teti nyen mo sala tene na mbi tongaso?”​—1 Samuel 9:21.

16. Na lege wa Saül afa na gigi so lo yeke na bê so anze?

¹⁶ Ye oko, na pekoni, be-ti-molenge so Saül ayeke na ni aglisa. Na ngoi so lo yeke na bira na aPhilistin, lo gboto tele na Guilgal, ndo so a hunda lo ti ku Samuel ti ga ti sambela na Nzapa na lege ti asadaka. Tongana Samuel aga pepe na ngoi so afa, na lege ti fandara, Saül amu lo mveni sacrifice so azö na wâ. Na ngoi so lo yeke hunzi ti sala ni, Samuel asi. Samuel ahunda: “Mo sala nyen?” Saül akiri tene: “Tongana mbi ba azo ni ayeke kangbi kirikiri, na mo ga pepe na lâ ni so mo diko . . . tongaso mbi kanga bê ti mbi, mbi mu offrande so azo-na-wa.”​—1 Samuel 13:8-12.

17. (a) Tongana a ba ni kozo, ngbanga ti nyen a lingbi ti tene so akusala ti Saül ayeke na lege ni? (b) Ngbanga ti nyen Jéhovah ase Saül teti ye so lo sala na lege ti be-nze-pepe so atia lo?

¹⁷ Tongana a ba ye ni kozo, a lingbi ti yeda na aye so Saül asala. Teti biani, azo ti Nzapa ‘ayeke na vundu,’ “ye asala ala ngangu mingi,” na tele ti ala ayeke dö ndali ti dutingo ti ala so mbeni ye ti sala dä ayeke pepe. (1 Samuel 13:6, 7) Biani, a yeke sioni pepe ti mu li ni na ngoi so aye so asi azi lege na ni.d Ye oko, dabe mo so Jéhovah alingbi ti diko ye so ayeke na yâ bê ti azo na ti ba aye so ayeke tâ na gbe ti bê ti e, so apusu e ti sala ye. (1 Samuel 16:7) Tongaso, lo lingbi la ni ti ba ambeni ye na mbage ti Saül so afa ni polele pepe na yâ mbaï ti Bible. Na tapande, peut-être Jéhovah aba so a yeke baba si ayeke na gunda ti be-nze-pepe so atia Saül. Peut-être ngonzo asala la ni Saül mingi teti a lingbi lo, gbia ti Israël kue, aku mbeni zo so na lê ti lo ayeke mbeni kangba prophète so ayeke pusu lakue na peko aye so a lingbi lo sala! Atä a yeke tongana nyen, Saül atene na bê ti lo so gango ti Samuel pepe na ngoi ni amu lege na lo ti sala ye ni lo mveni na ti gue nde na awango-tene so afa na lo polele. Ye ti pekoni ayeke so wa? Samuel agonda pepe mungo li ni ti Saül ti sala ye. Nde na so, lo se Saül, lo tene: “Fadeso royaume ti mo alingbi ngbâ lakue pepe . . . teti mo bata komandema ti L’Eternel pepe.” (1 Samuel 13:13, 14) Na ndo so nga, fandara ague na kamela.

Kpe Bê so Anze Hio

18, 19. (a) Fa tongana nyen bê so anze hio alingbi sala si mbeni wakua ti Nzapa ti laso asala ye na lege ti fandara. (b) A lingbi e dabe na nyen na ndo tambela ti kongrégation ti aChrétien?

¹⁸ Teti nzoni ti e, a sû na yâ Tene ti Nzapa tondo ti kusala so Saül asala na lege ti fandara. (1 aCorinthien 10:11) A yeke ngangu oko pepe teti e ti tene bê ti e aso ndali ti aglisango lege ti aita ti e. Legeoko tongana Saül, be-nze-pepe alingbi ti tia e, na e tene so, ti tene aye atambela na lege ni, a lingbi aduti e mveni si e sala ni. Na tapande, tara ti ba so mbeni ita ayeke na akode mingi ti leke si aye atambela nzoni. Lo yeke ga lakue na l’heure, lo hinga andangba tambela ti aye na yâ ti kongrégation, na lo yeke na pendere kode ti sala tene na ti fa ye. Na oko ngoi ni, lo tene na bê ti lo so ambeni zo alingbi pepe na anzoni lege ti sala ye ti lo, na ala si ndulu pepe na ye so lo ye ala sala. So azi lege na lo ti tene bê ti lo anze hio? A hunda lo ti kasa aita ti lo, peut-être na tenengo so tongana a yeke pepe ndali ti angangu so lo yeke sala, a lingbi ti sala ye oko pepe na kongrégation ayeke gue kirikiri? A yeke duti ande fandara!

¹⁹ Biani, ye nyen ayeke bata kongrégation ti aChrétien na ndo oko? Akode ti lekengo ye? salango ye kue nzoni? kota ti hingango ye? Tâ tene, aye so ayeke nzoni ti tene kongrégation asala kusala lakue nzoni. (1 aCorinthien 14:40; aPhilippien 3:16; 2 Pierre 3:18) Ye oko, Jésus atene so a yeke hinga kozoni kue adisciple ti lo na lege ti ndoye ti ala. (Jean 13:35) A yeke ngbanga ni la, atä so ala yeke sala kue ti tene ye atambela na lege ni, a-ancien so ayeke bi bê na zo ahinga so kongrégation ayeke pepe mbeni ndokua ti dengo buze so alingbi afa lege na ni ngangu; nde na so a yeke kundu so a hunda ti tene a bi bê na lo na nzobe si ayeke na yâ ni. (Esaïe 32:1, 2; 40:11) Mingi, hongo nde na lege ti fandara na akpengba-ndia tongaso ayeke ga na dengo gaba. Nde na so, salango ye kue mbilimbili na lege so abata tene ti Nzapa alë siriri.​—1 aCorinthien 14:33; aGalate 6:16.

20. Fade a ba nyen na yâ article ti peko?

²⁰ Mbaï ti Bible na ndo Qorah, Absalom, na Saül afa polele so fandara ayeke gue na kamela, tongana ti so afa na aProverbe 11:2. Me oko versê ti Bible so akiri atene: “Ndara ayeke na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge.” Tâ be-ti-molenge ayeke nyen? Atapande wa ti Bible alingbi ti mu maboko na e ti hinga ye mingi ahon na ndo lengo so, na tongana nyen e lingbi ti fa ni laso na gigi? Fade a bi lê na ndo ahundango tene so na yâ article ti peko.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Mo Dabe Mo?

• Fandara ayeke nyen?

• Tongana nyen salango bê apusu Qorah ti sala ye na lege ti fandara?

• E manda nyen na lege ti mbaï ti Absalom so asala nzala ti wara kota ndo?

• Tongana nyen e lingbi ti kpe bibe ti dutingo na bê so anze hio so Saül afa?

[Foto na lembeti 24]

Bê ti Saül anze hio na lo sala ye na lege ti fandara