Asadaka so Anzere na Nzapa

“A lingbi akota prêtre kue amu matabisi na sadaka.”​—AHÉBREU 8:3.

1. Ngbanga ti nyen azo aba nene ti bi lê na Nzapa?

WASUNGO-MBAÏ ti Bible, Alfred Edersheim atene: “Mungo sadaka ayeke tongana ‘ye so ayeke na yâ salango ye’ ti zo legeoko tongana sambela; mungo sadaka afa na gigi bibe ti zo na ndo lo mveni, sambela afa bibe ti lo na ndo Nzapa.” Ngbele ye na ngoi so lo ba gigi, siokpari aga na vundu so asala zo teti tene ayeke na li ti lo, dutingo yongoro na Nzapa, na a sala si zo alï na yâ mbeni dutingo so a lingbi sala ye teti lo pepe. A hunda ti zi zo na gbe ti abibe so. A yeke ngangu pepe ti hinga so tongana azo ayeke na yâ ti mara ti dutingo ti vundu tongaso, ala ba nene ti bi lê na Nzapa ti wara maboko.​—aRomain 5:12.

2. Akozo offrande wa a sala tene ni na yâ ti Bible?

² Kozo tene ti a-offrande so amu na Nzapa, so Bible asala tene ni, andu Caïn na Abel. E diko: “Nda ni lâ mingi, tene asi tongaso, Caïn aga na offrande ti le-kobe ti yaka na L’Eternel. Na Abel nga aga na ambeni ti akozo ti kundu ti lo, na mafuta ti ala.” (Genèse 4:3, 4) Na pekoni, e ba so teti so Nzapa abata Noé na yâ kota Moa so afuti wagame ti sioni ti ngoi ti lo, bê ti lo apusu lo ti “mu offrande so a-zo-na-wa na ndo balaga” na Jéhovah. (Genèse 8:20) Fani mingi, azendo na adeba nzoni ti Nzapa apusu Abraham, wakua be-ta-zo na ndeko ti Nzapa, ti ‘leke balaga na ti di iri ti Jéhovah.’ (Genèse 12:8; 13:3, 4, 18) Na pekoni, Abraham awara tara ti kota ahon ti mabe tongana Jéhovah atene na lo ti mu molenge ti lo ti koli Isaac tongana sadaka so azö na wâ. (Genèse 22:1-14) Atondo so, atä a yeke ndulu, azia lumière na ndo tene ti sadaka, tongana ti so e yeke ba ande.

3. Asadaka asala kusala wa na yâ vorongo?

³ Na lege ti atondo ti Bible so nga na ambeni nde, a yeke polele so mungo mbeni mara ti sadaka ayeke kota mbage ti vorongo, ngoi mingi kozoni si Jéhovah amu ambilimbili ndia na ndo ni. Ti gue legeoko na ye so, mbeni buku afa nda ti “sadaka” tongana “mbeni salango ye ti vorongo so na yâ ni zo amu mbeni ye na mbeni nzapa ti leke gere ti mbeni nzoni songo, ti bata ni, wala ti kiri ti leke ni, na popo ti lo na ye so a ba ni tongana nzoni-kue.” Me ye so asigigi na ambeni kpengba hundango tene, so a lingbi e ba ni nzoni, tongana: Ngbanga ti nyen a hunda sadaka na yâ vorongo? Mara ti asadaka wa anzere na Nzapa? Na asadaka ti giriri aye ti tene nyen teti e laso?

Ngbanga ti Nyen A Hunda Sadaka?

4. Ye wa asi na Adam na Ève na pekoni so ala sala siokpari?

⁴ Tongana Adam asala giriri siokpari, lo sala ni na mbana. Mungo na tengo lê ti keke ti hinga nzoni na sioni ayeke mbeni kusala ti kengo yanga so lo sala na bê ti lo. Ngbanga so afâ na ndo kengo yanga so ayeke la ni kui, tongana ti so Nzapa atene ni polele: “Na lâ ni so mo te lê ni so, fade mo kui biani.” (Genèse 2:17) Na nda ni Adam na Ève ako futa ti siokpari, ala kui.​—Genèse 3:19; 5:3-5.

5. Ngbanga ti nyen Jéhovah amu li ni kozo ti sala mbeni ye teti ahale ti Adam, na Lo sala nyen teti ala?

⁵ Ye oko, ti ahale ti Adam ayeke tongana nyen? Teti ala wara siokpari na dutingo mbilimbili-kue pepe na lege ti Adam, ala yeke nga na gbe ti dutingo yongoro na Nzapa, na dutingo na beku oko pepe, nga na kui so kozo koli na kozo wali awara. (aRomain 5:14) Ye oko, Jéhovah ayeke Nzapa, pepe gi ti mbilimbili na ti ngangu, me nga kozoni kue ti ndoye. (1 Jean 4:8, 16) Tongaso, lo mu li ni ti kanga kota dû ni. Na peko ti so lo tene “futa ti siokpari ayeke kui,” Bible akiri atene, “matabisi ti Nzapa ayeke fini ti lakue lakue na yâ Christ Jésus Seigneur ti e.”​—aRomain 6:23.

6. Ye wa bê ti Jéhovah aye na ndo sioni so siokpari ti Adam asala?

⁶ Ye so Jéhovah Nzapa asala na nda ni si matabisi so aga tâ ye ayeke ti mu mbeni ye so ayeke kanga ndo ti glisango ye so siokpari ti Adam aga na ni. Na Hébreu, tene ka·pharʹ aye kozoni kue ti tene “kanga ndo” wala peut-être “mbô,” na akiri nga pekoni na “ye ti sala songo.”a Ti tene ni na mbeni lege nde, Jéhovah amu mbeni ye so alingbi ti kanga ndo ti siokpari so alondo na Adam, na lo mbô sioni so aga na pekoni si a wara lege ti zi azo, so alingbi na matabisi ni, na gbe ti ngbanga ti siokpari na kui.​—aRomain 8:21.

7. (a) Beku wa amu na lege ti ngbanga so afâ na ndo Satan? (b) A lingbi afuta ngele wa ti zi azo na gbe ti siokpari na kui?

⁷ A sala tene ti beku ti zi zo na gbe ti ngba ti siokpari na kui gi fade fade na peko ti siokpari ti kozo koli na kozo wali. Na fango ngbanga ti lo na ndo Satan, so ngbo aduti fä ti lo, Jéhovah atene: “Fade Mbi zia tene ti ke na popo ti mo na wali so, na popo ti hale ti mo na hale ti lo; fade lo mboko li ti mo, na fade mo mboko ndagere ti lo.” (Genèse 3:15) Na lege ti tene ti prophétie so, mbeni kete beku asigigi teti azo kue so ayeke na mabe na yâ zendo so. Ye oko, a lingbi a futa mbeni ngele teti zingo zo so. Hale ti zendo ni ayeke ga gi tongaso na afuti Satan pepe; a lingbi a mboko ndagere ti Hale ni, so ti tene, a lingbi lo kui, atä so a yeke pepe teti lakue.

8. (a) Tongana nyen na nda ni Caïn azia vundu na bê? (b) Ngbanga ti nyen sadaka ti Abel anzere na lê ti Nzapa?

⁸ Adam na Ève abi bê biani mingi na ndo hingango Hale ti zendo ni. Tongana Ève adü Caïn kozo molenge ti lo ti koli, lo tene: “Mbi wara zo teti L’Eternel asala na mbi.” (Genèse 4:1) Lo yeke bi bê la ni so peut-être molenge ti lo ti koli ayeke ga ande Hale ni? Atä a yeke tongaso wala pepe, Caïn, nga na ahale ti lo, aga na suingo bê. Na mbeni mbage, ita ti lo Abel afa na gigi mabe na yâ zendo ti Nzapa na bê ti lo apusu lo ti mu akozo nyama ti kundu ti lo na sadaka na Jéhovah. E diko: “Na lege ti mabe Abel amu na Nzapa sadaka ti nzoni ahon sadaka ti Caïn; na lege ti ye so lo wara tene ti témoin so atene, lo yeke mbilimbili.”​—aHébreu 11:4.

9. (a) Abel azia bê na ndo nyen, na tongana nyen lo fa ni na gigi? (b) Offrande ti Abel asala nyen?

⁹ Mabe ti Abel ayeke giriri pepe gi mango na bê so Nzapa ayeke dä, ye so Caïn nga ayeke na ni biani. Abel ayeke na mabe na zendo ti Nzapa ti mbeni Hale so ayeke ga na salut na abe-ta-zo. A fa na lo pepe tongana nyen ye so ayeke ga tâ tene, me zendo ti Nzapa asala si Abel ahinga so a lingbi a mboko ndagere ti mbeni zo. Tâ tene, a ba so lo tene na nda ni a lingbi asa mênë, tâ bibe ti sadaka. Abel amu na Lingu ti fini mbeni matabisi so andu fini na mênë, peut-être tongana mbeni fä ti kota nzala ti lo kozoni na gango tâ tene ti zendo ti Jéhovah. Fango mabe na gigi so ayeke ye so asala si sadaka ti Abel anzere na Jéhovah, nga na mbeni lege ti fä, a fa na gigi tâ gunda ti sadaka, mbeni ye so na lege ni azo ti siokpari alingbi ti ga ndulu na Nzapa ti wara nzobe ti lo.​—Genèse 4:4; aHébreu 11:1, 6.

10. Tongana nyen nda ti sadaka asigigi polele na lege so Jéhovah ahunda Abraham ti mu Isaac na offrande?

¹⁰ Kota nda ti sadaka asigigi polele tongana Jéhovah amu yanga na Abraham ti mu molenge ti lo Isaac tongana offrande so azö na wâ. Atä so a mu biani sadaka ni pepe, a duti mbeni tapande ti ye so Jéhovah mveni ayeke sala na nda ni, ti mu Molenge ti lo ngengele oko tongana sadaka so ahon tanga ni kue ti sala ye so bê ti lo aye na mbage ti azo. (Jean 3:16) Na lege ti asadaka na a-offrande ti Ndia ti Moïse, Jéhovah azia na sese tapande ti prophétie ti fa na azo ti lo, so lo soro, ye so a lingbi ala sala ti wara pardon ti siokpari ti ala na ti sala si beku ti ala teti salut akpengba. E lingbi ti manda nyen na lege ti aye so?

Asadaka so Anzere na Jéhovah

11. Amara ti offrande use wa kota prêtre ti Israël amu giriri, na nda ni ayeke nyen?

¹¹ Bazengele Paul atene: “A lingbi akota prêtre kue amu matabisi na sadaka.” (aHébreu 8:3) Ba so Paul akangbi use yâ ti a-offrande so kota prêtre ti Israël ti giriri ayeke sala, mbilimbili, “matabisi” na “sadaka,” wala “sadaka teti siokpari.” (aHébreu 5:1) Mingi ni, azo amu amatabisi ti fa na gigi be-ti-ndoye na bango ye na nene ni, nga ti lë songo ti kamarade, ti wara be-nzoni, wala ti nzere na lê ti mbeni zo nde. (Genèse 32:20; aProverbe 18:16) Legeoko nga, a lingbi ti ba mingi ti a-offrande so Ndia afa tongana “amatabisi” na Nzapa ti nzere na lê ti lo.b Akengo Ndia ahunda ti kiri ye na place ni, nga ti futa amende, a mu “sadaka teti siokpari.” Pentateuque, mbilimbili abuku ti Exode, Lévitique, na Nombre, amu agbâ ti ye na ndo amara nde nde ti asadaka na a-offrande. Atä so alingbi ti duti kpale teti e ti gbu nda ti anzene nzene ye kue na ti dabe na ni, a lingbi e bi lê na ndo ambeni kota tene na ndo amara nde nde ti asadaka ni.

12. Na ndo wa e lingbi ti wara angbongboro tene na ndo asadaka, wala a-offrande, na yâ Ndia?

¹² E lingbi ti ba so na Lévitique achapitre 1 ti si na 7, afa oko na oko akota mara ti a-offrande, atä so biani a mu ambeni legeoko: Offrande so azö na wâ, offrande ti fuku, sadaka ti offrande ti siriri, offrande teti siokpari, na offrande ti kengo ndia. E ba nga so a fa a-offrande so fani use na yâ achapitre so, na anda ni ayeke nde nde: kozoni ni, na Lévitique 1:2 ti si 6:7, a fa ye so a lingbi amu na ndo balaga, nga ti fani use ni, na Lévitique 6:8 ti si na 7:36, a fa ambage so a zia nde teti aprêtre nga so a zia teti zo so amu sadaka ni. Na pekoni, na Nombre achapitre 28 na 29, e wara ye so a lingbi aba ni tongana molongo ti salango anzene nzene ye, na fango asadaka wa a lingbi amu ni lâ na lâ, yenga na yenga, nga na amatanga ti ngu oko oko.

13. Fa peko ti a-offrande so a mu ni na bê kue tongana matabisi na Nzapa.

¹³ Na popo ti a-offrande so azo amu na bê ti ala mveni tongana amatabisi wala tongana mbeni lege ti wara be-nzoni ti lo, a wara a-offrande so azö na wâ, a-offrande ti fuku, na asadaka ti offrande ti siriri. Ambeni wandara atene so tene ti Hébreu teti “offrande so azö na wâ” aye ti tene “mbeni offrande so ama na nduzu.” Ye so alingbi biani teti so na yâ offrande so azö na wâ, a zö nyama so a fâ go ti lo na ndo balaga nga mbeni fion so ayeke nzoni, wala adë bê, ama na yayu na mbage ti Nzapa. Mbeni ye so ayeke nde na yâ ti offrande so azö na wâ, ayeke ti so na pekoni so aki mênë ti lo na tele ti balaga ni, amu nyama ni na ngbongboro ni kue na Nzapa. Aprêtre “azö ye so kue na ndo balaga; a yeke offrande so a-zo-na-wa, offrande so a mu na lege ti zö na wâ, ti ga fion ti fungo nzoni teti L’Eternel.”​—Lévitique 1:3, 4, 9; Genèse 8:21.

14. Tongana nyen a yeke mu offrande ti fuku?

¹⁴ A fa offrande ti fuku na Lévitique chapitre 2. A yeke la ni mbeni offrande so zo amu na bê ti lo, so a yeke ti pendere farine, mingi ni a tuku kete mafuta dä, na a zia yambo ti libano dä. “Prêtre akamata fuku na maboko ti lo, a si, fuku ti nzoni mingi so mafuta ayeke dä, legeoko na yambo ti libano kue. Na prêtre azö fuku so na ndo balaga tongana ye ti dabe, offrande so amu na lege ti zö na wâ, ti ga fion ti fungo nzoni teti L’Eternel.” (Lévitique 2:2) Yambo ti libano ayeke mbeni oko ti ayambo ti nzoni kue so azö na ndo balaga ti zö yambo na yâ tabernacle na temple. (Exode 30:34-36) Gbia David ayeke biani na ye so na li tongana lo tene: “Zia mbi leke sambela ti mbi tongana yambo na gbele mo, Na yango maboko ti mbi tongana offrande ti le-kobe ti lakui.”​—Psaume 141:2, NW.

15. Nda ti sadaka ti offrande ti siriri ayeke nyen?

¹⁵ Mbeni offrande so zo mveni amu ayeke sadaka ti offrande ti siriri, so a fa pekoni na Lévitique chapitre 3. Na Hébreu, tene “siriri” aye ti tene ye mingi ahon gi senge dutingo pepe na bira nga na kpale. Mbeni buku (Studies in the Mosaic Institutions) atene: “Na yâ ti Bible, a ye ti tene ye so, nga dutingo wala songo ti siriri na Nzapa, mosoro, ngia, na kota ngia.” Tongaso, a mu sadaka ti offrande ti siriri, pepe ti sala si siriri na Nzapa angbâ lakue, mo ba mo tene a ye ti dë bê ti lo, me ti fa na gigi bê ti kiri singila wala ti sala matanga ti dutingo na siriri na Nzapa so azo so lo yeda na ala ayeke na ni. Aprêtre na zo so amu sadaka ni akangbi ni na pekoni so a mu mênë na mafuta ni na Jéhovah. (Lévitique 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Na mbeni lege so ayeke pendere nga ayeke na lege ti fä, zo so amu ye ni, aprêtre, na Jéhovah Nzapa ayeke kangbi mbeni kobe, fä ti songo ti siriri so ayeke na popo ti ala.

16. (a) Nda ti offrande teti siokpari na offrande ti kengo ndia ayeke nyen? (b) Tongana nyen ala yeke nde na offrande so azö na wâ?

¹⁶ Asadaka so a mu ti gi pardon teti siokpari wala ti sala songo teti akengo Ndia, andu la ni offrande teti siokpari nga offrande ti kengo ndia. Atä so asadaka so andu nga zongo ye na ndo balaga, ala yeke nde na offrande so azö na wâ teti a mu pepe nyama ni na ngbongboro ni kue na Nzapa, gi mafuta na ambeni mbage ni. A zia tanga ti nyama ni na gigi ti kando ni wala, na ambeni ngoi, a kangbi ni na popo ti aprêtre. Kangbi so ayeke kota ye mingi. A mu offrande so azö na wâ tongana mbeni matabisi na Nzapa si zo alingbi ti ga ndulu na lo, tongaso a mu ni kue gi na Nzapa. A yeke nzoni ti ba so, fani mingi offrande teti siokpari wala offrande ti kengo ndia aga kozoni na offrande so azö na wâ, na a fa so ti sala si matabisi ti zo so asala siokpari anzere na Nzapa, a yeke nzoni a mu pardon na siokpari ti lo kozoni.​—Lévitique 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5.

17, 18. A mu offrande teti siokpari teti nyen, na nda ti a-offrande ti kengo ndia ayeke nyen?

¹⁷ A yeda na offrande teti siokpari gi teti kengo Ndia so a sala na mbana pepe, siokpari so a sala ndali ti wokongo ti mitele. “Tongana mbeni zo asala siokpari so lo hinga pepe, na lo sala mbeni ye so L’Eternel akomande azo ti sala pepe,” tongaso a lingbi wasiokpari ni amu offrande teti siokpari alingbi na kamba ti lo, wala dutingo ti lo na yâ kodoro ni. (Lévitique 4:2, 3, 22, 27) Na mbeni mbage, a lingbi afuti awasiokpari so agbian bê ti ala pepe, sadaka oko ayeke dä pepe teti ala.​—Exode 21:12-15; Lévitique 17:10; 20:2, 6, 10; Nombre 15:30; aHébreu 2:2.

¹⁸ Nda ti offrande ti kengo ndia asigigi polele na Lévitique achapitre 5 na 6. Mbeni zo alingbi ti sala siokpari na mbana pepe. Ye oko, kengo ndia ti lo andu peut-être sioni na mbage ti a-droit ti fon lo wala Jéhovah Nzapa, na a lingbi aleke sioni so. A sala tene ti amara ti siokpari nde nde. Ambeni ayeke asiokpari so a sala na lê ti azo pepe (5:2-6), wala asiokpari so ake “ye ti nzoni-kue ti L’Eternel [“Jéhovah,” NW]” (5:14-16), na ambeni nde, atä so zo ahinga ni kue pepe, ayeke asiokpari so aga na lege ti asioni nzala wala wokongo ti mitele (6:1-3). Nde na fango na gigi mara ti asiokpari tongaso, a hunda na zo so asala sioni ti mu mbilimbili ye na place ti mbeni nde, tongana a hunda, nga na pekoni ti mu mbeni offrande ti kengo ndia na Jéhovah.​—Lévitique 6:4-7.

Mbeni Ye ti Nzoni Ahon Ayeke Ga

19. Atä so lo yeke na Ndia nga na asadaka ti lo, ngbangba ti nyen Israël awara nzobe ti Nzapa pepe?

¹⁹ A mu Ndia ti Moïse, na gbâ ti asadaka na offrande ti lo, na amolenge ti Israël ti zi lege na ala ti ga ndulu na Nzapa ti wara nzobe na deba nzoni ti lo, ti bata ni juska na gango ti Hale ti zendo. Bazengele Paul, so a dü lo Juif, atene: “Ndia ayeke tongana sinziri ti amolenge ti fa lege na e ti si na Christ, si e lingbi ga mbilimbili na lege ti mabe.” (aGalate 3:24) Ye ti vundu ni ayeke so, mara ti Israël ayeda pepe na kusala ti sinziri so me lo sala kusala nzoni pepe na matabisi so. Tongaso, gbâ ti asadaka ti ala aga ye ti sioni na lê ti Jéhovah, lo so atene: “Bê ti Mbi asi awe na offrande so a-zo-na-wa ti akoli-ngasangbaga na ti mafuta ti anyama so a bata ala na kobe; Mbi wara ngia na mênë ti akoli bagara pepe, wala ti amolenge ti ngasangbaga pepe, wala ti akoli-ngasa pepe.”​—Esaïe 1:11.

20. Na ndo Ndia na asadaka ti lo, ye wa asi na ngu 70 N.E.?

²⁰ Na ngu 70 N.E., bungbi ti aye ti aJuif, na temple nga aprêtre ti lo, ahunzi. Na pekoni, asadaka na lege ti so Ndia ahunda ayeke mbeni pepe. So aye ti tene nda ti asadaka, tongana mbeni kota mbage ti Ndia, ayeke dä pepe teti azo so avoro Nzapa laso? Fade e ba ye so na yâ article ti peko.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Mo Lingbi ti Fa Nda Ni?

• Ye wa apusu abe-ta-zo ti giriri ti mu asadaka na Jéhovah?

• Ngbanga ti nyen a hunda ti mu asadaka?

• Akota mara nde nde ti sadaka wa a mu na gbe ti Ndia, na nda ni ayeke nyen?

• Na lege ti tene ti Paul, kota kusala ti Ndia na asadaka ti lo ayeke nyen?

[Foto na lembeti 8]

Sadaka ti Abel ayeke nzoni teti so a fa na gigi mabe ti lo na yâ zendo ti Jéhovah

[Foto na lembeti 9]

Mo ba na nene ni nda ti ye so?