A-Chrétien ayeke na bezoin ti amba ti ala

“E oko oko kue ayeke amembre ti ambeni.”​—AEPHÉSIEN 4:25.

TELE ti zo ayeke mbeni pendere ye so Nzapa aleke! Mbeni bakari (The World Book Encyclopedia) atene: “Ngoi na ngoi, azo ayeke hiri tele ti zo mbeni masini, masini so a leke ni tâ pendere mingi mara ni use pëpe. Biani, tele ti zo ayeke mbeni masini pëpe. Me a lingbi ti haka ni na mbeni oko na alege nde nde. Legeoko tongana mbeni masini, ambage ti tele mingi abungbi aga tele oko. Mbage ti tele oko oko, legeoko tongana ambage ti masini oko oko, ayeke sala akusala so ayeke nde nde mingi. Me ala kue asala kusala maboko na maboko na a sala si tele ni wala masini ni atambela nzoni.”

² Biani, tele ti zo ayeke na ambage, wala amembre mingi, na ala oko oko ayeke sala mbeni kota ye. Na tapande, mbeni kamba ti mênë, mbeni kasa ti tele, wala mbeni mbage ti tele ayeke duti gi senge tongaso pëpe, ala kue ayeke na ye ti salango ni. Legeoko nga, zo oko oko ti kongregation ti aChrétien alingbi ti sala mbeni ye teti nzoni ti azo ti yâ ni na lege ti yingo (1 aCorinthien 12:14-26). Atâa so a lingbi mbeni zo ti kongregation atene pëpe so lo yeke kota ahon atanga ni, a lingbi mbeni oko atene nga pëpe so ni yeke ye oko pëpe na yâ ti kongregation ni.​—aRomain 12:3.

³ Legeoko tongana ti so amembre ti tele ti zo ayeke na bezoin ti amba ti ala, aChrétien ayeke nga na bezoin ti amba ti ala. Bazengele Paul atene lani na afon lo awamabe so a sa yingo na ndo ti ala: “I zia mvene, i kue i sala tene-biani na azo so ayeke ndulu na i; teti e oko oko kue ayeke amembre ti ambeni.” (aEphésien 4:25). Teti ala yeke “amembre ti ambeni”, azo ti Israël ti yingo so ayeke “Tele ti Christ” ayeke tene tâ tënë na popo ti ala nga ayeke sala kusala maboko na maboko na bê kue. Biani, ala oko oko kue ayeke ti atanga ni (aEphésien 4:11-13). Azo so abungbi oko na ala na ngia ayeke aChrétien so beku ti ala ayeke ti ngbâ na sese, so ayeke tene tâ tënë nga ayeke sala kusala maboko na maboko.

⁴ Ngu oko oko, azo saki mingi so ayeke na beku ti duti na fini na yâ paradis na sese ayeke wara batême. Ambeni zo ti kongregation ayeke mû maboko na ala na ngia ti ‘hon ti ga abiazo’. (aHébreu 6:1-3). Maboko so alingbi ti ndu kiringo tënë na ahundango tënë na ndo Bible wala mungo maboko nzoni na yâ fango tënë. E lingbi ti mû maboko na afini zo na ziango mbeni pendere tapande na ala na mungo mbage lakue na abungbi. Tongana kpale asi, e lingbi nga ti tene atënë ti kpengba azo wala peut-être ti dë bê ti ala (1 aThessalonicien 5:14, 15). A yeke nzoni e gi alege ti mû maboko na ambeni ti ngbâ ti “tambela na lege ti tene-biani”. (3 Jean 4). Atâa e yeke maseka wala mbakoro, e ga na yâ tâ tënë gi fade fadeso wala e ninga na yâ ni awe, e lingbi ti sala si afon e awamabe aduti nzoni na lege ti yingo ahon ti kozo, teti biani ala yeke na bezoin ti e.

Ala mû maboko na azo so ye atia ala

⁵ A-Chrétien so amû koli wala wali ayeke na popo ti azo so awara ngia ti mû maboko na afon ala awamabe. Na tapande, Aquilas na wali ti lo Priscille (Prisca), amû lani maboko na Paul. Ala yamba lo na da ti ala, ala sala kua na tele ti lo tongana azo ti lekengo atente, na ala mû maboko na lo ti kpengba fini kongregation na Corinthe (Kusala 18:1-4). Na lege so a fa ni pëpe, a ngbâ même kete ala kui ndali ti nzoni ti Paul. Ala yeke lani na Rome na ngoi so Paul atene na aChrétien kâ: “I balao Prisca na Aquilas, afon mbi na kusala na yâ Christ Jésus, teti a ngbâ kete, ala wara kui teti mbi; a yeke gi mbi oko pëpe so amû merci na ala, me [“akongregation”, NW] kue ti aGentil amû merci na ala nga.” (aRomain 16:3, 4). Legeoko tongana Aquilas na Priscille, ambeni Chrétien ti laso ayeke kpengba akongregation na ayeke mû maboko na afon ala awavorongo Nzapa na alege nde nde. Ngoi na ngoi, a ngbâ kete ala kui ngbanga ti so ala ke ti tene awasalango ngangu asala sioni na ambeni wakua ti Nzapa wala afâ ala.

⁶ Aquilas na Priscille amû nga lani maboko na Apollos, mbeni Chrétien so ahinga ti sala tënë nzoni. Lo yeke fa lani tënë na azo ti Ephèse na ndo Jésus Christ. Na ngoi ni kâ, Apollos ahinga ye gi na ndo batême ti Jean, so aduti fä ti gbiango bê ndali ti siokpari so azo asala lani na tele ti mbele ti Ndia. Tongana ala bâ so a lingbi a mû maboko na Apollos, Aquilas na Priscille ‘afa nda ti lege ti Nzapa na lo si lo hinga ye nzoni ahon ti kozoni.’ Peut-être, ala fa na lo so batême ti aChrétien ahunda ti tene a yôro zo ni kue na yâ ti ngu nga si lo wara yingo vulu ti Nzapa. Apollos asala lani ye alingbi na ye so lo manda. Na pekoni, tongana lo yeke na Achaïe, “lo sala ye mingi teti ala so amä na bê na lege ti grâce; teti lo ngoro aJuif na tënë ti ngangu mingi na lê ti azo kue; na lege ti Mbeti ti Nzapa, lo fa na ala Jésus ayeke Christ.” (Kusala 18:24-28). Atënë so afon e awamabe ayeke tene na abungbi alingbi ti mû maboko na e mingi ti kono hingango ye ti e na ndo Mbeti ti Nzapa. Ge nga, e yeke na bezoin ti amba ti e.

Ala mû maboko na lege ti mitele

⁷ A-Chrétien ti kongregation ti Philippes aye lani tënë ti Paul mingi na ala tokua na lo aye ti mitele so atia lo na ngoi so lo ngbâ na Thessalonique (aPhilippien 4:15, 16). Tongana aye ti mitele atia lani aChrétien ti Jérusalem, aita ti Philippes aduti ndulu ti mû ye, même ahon ti so ala lingbi ti mû. Paul akiri singila mingi ndali ti nzoni bibe so aita-koli na aita-wali ti Philippes afa na mbage ti aita ti ala, na tongaso lo tene so ala yeke mbeni tapande teti tanga ti awamabe.​—2 aCorinthien 8:1-6.

⁸ Tongana Paul ayeke lani na kanga, azo ti Philippes atokua gi pëpe aye ti mitele na lo, me ala tokua na lo nga Epaphrodite na iri ti ala. Paul atene: ‘[Epaphrodite] aga ndulu ti kui ngbanga ti kusala ti Christ, na lo bâ fini ti lo tongana ye pëpe si lo lingbi sala teti mbi ye so i lingbi sala pëpe.’ (aPhilippien 2:25-30; 4:18). A tene na e pëpe wala Epaphrodite ayeke lani mbeni ancien wala serviteur ti mungo maboko. Ye oko, lo yeke mbeni Chrétien so agbanzi ye na tele ti lo na so ayeke ndulu ti mû maboko na zo, nga Paul ayeke biani na bezoin ti lo lani. Mbeni zo na yâ ti kongregation ti mo ayeke dä so ayeke tongana Epaphrodite?

Ala ‘lungula vundu na bê’ ti azo

⁹ Na yâ ti akongregation kue, a yekia mingi aita-koli na aita-wali tongana Aquilas, Priscille, na Epaphrodite. Ambeni fon e awavorongo Nzapa alingbi ti kpa Aristarque, mbeni Chrétien ti kozo siècle. Lo na ambeni Chrétien ayeke lani “azo so alungula vundu na bê”; peut-être ala dë bê ti azo wala ala mû maboko na ala na yâ ti akpale so ayeke si lakue (aColossien 4:10, 11). Na mungo maboko na Paul, Aristarque aduti tâ kamarade na ngoi ti kpale. Lo duti mara ti zo so a sala tënë ti lo na aProverbe 17:17: “Tâ ndeko andoye lakue; na lâ ti ye ti vundu, lo yeke tongana tâ ita.” E kue e lingbi ti sala ngangu ti ‘lungula vundu na bê’ ti afon e aChrétien pëpe? A yeke nzoni e mû mbilimbili maboko na ala so ayeke na yâ ti kpale.

¹⁰ A hunda mingi ni na a-ancien ti lungula vundu na bê ti aita ti ala ti koli na ti wali na lege ti yingo. Christ atene lani na bazengele Pierre: “Mo sala si aita ti mo akpengba.” (Luc 22:32). Pierre alingbi lani ti sala ni ngbanga ti so lo yeke na alengo so akpengba tongana tênë, mbilimbili na peko ti so Jésus azingo na kuâ. I, a-ancien, i sala kue ti sala ye legeoko tongaso na bê kue nga na nzobe, teti so afon i ayeke na bezoin ti i.​—Kusala 20:28-30; 1 Pierre 5:2, 3.

¹¹ Timothée, fon Paul na yâ tambela ti lo, ayeke lani mbeni ancien so agi bê ti lo mingi ndali ti tanga ti aChrétien. Atâa so lo yeke na akpale ti seni, mabe ti Timothée ayengi pëpe na lo ‘sala na Paul na yâ kusala ti Tene-nzoni’. Ni la, Paul alingbi lani ti tene na aita ti Philippes: “Mbi yeke na mbeni zo nde pëpe, so bibe ti lo ayeke tongana ti mbi, so nzara ti lo ayeke ti bata i biani.” (aPhilippien 2:20, 22; 1 Timothée 5:23; 2 Timothée 1:5). Tongana e yeke fa mara ti bibe ti Timothée, e lingbi ti duti deba nzoni teti afon e awavorongo Jéhovah. Biani, a lingbi e gbu ngangu na gbele awokongo ti e mveni nga na atara nde nde so alingbi ti si. Me e nga kue e lingbi ti fa kpengba mabe nga na ndoye teti aita ti e ti koli na ti wali na lege ti yingo, na a yeke ngbanga ti e ti sala tongaso. A yeke nzoni e dabe e lakue so ala yeke na bezoin ti e.

Awali so abi bê na amba ti ala

¹² Dorcas ayeke lani mbeni oko ti awali so asala na Nzapa na so abi bê na amba ti lo. Tongana lo kui, adisciple ahunda lani Pierre na ngangu ti ga, na ala gue na lo na da-nduzu. Kâ, ‘awomua kue abungbi na tele ti Pierre, ala yeke toto, na ala fa na lo bongo nde nde ti gbe ni na ti ndo ni so Dorcas asala tongana lo yeke na popo ti ala.’ Pierre azingo Dorcas na kuâ, nga kite ayeke pëpe so nzoni wali so angbâ lakue ti ‘si na nzo kusala, na ti mû matabisi na azo.’ Na yâ kongregation ti aChrétien ti laso, ambeni wali tongana Dorcas ayeke dä so alingbi ti fü bongo wala ti sala ambeni pendere ye nde teti ala so ye atia ala. A yeke polele so kozoni kue a lingbi ala maï aye ti Royaume na ala mû mbage ti ala na yâ kusala ti salango adisciple.​—Kusala 9:36-42; Matthieu 6:33; 28:19, 20.

¹³ Lydie ayeke ândö mbeni wali so asala na Nzapa na so abi bê na amba ti lo. A dü lo na Thyatire. Lo yeke lani na kodoro ti Philippes tongana Paul afa tënë kâ ndulu na ngu 50 N.E. Peut-être Lydie ayeke lani mbeni zo ti mbeni mara nde so asala nzapa ti aJuif. Ye oko, na Philippes, aJuif ayeke peut-être lani kâ mingi pëpe nga synagogue ayeke dä pëpe. Na ngoi so Paul afa nzo tënë na ala, Lydie na ambeni wali so asala na Nzapa ayeke bungbi lani na yanga ti mbeni bale ti voro Nzapa. Toli ni atene: “Nzapa alungula bê ti [Lydie] ti mä tënë so Paul ayeke tene. Tongana a batize lo awe, na azo ti da ti lo nga, lo tene na e, Tongana i bâ mbi mä na bê na Seigneur biani, i ga na da ti mbi, na i duti kâ. Na lo ngbâ ti sala tënë juska e gue na lo.” (Kusala 16:12-15). Teti so Lydie aye lani ti sala aye ti nzoni na azo, lo hunda Paul nga na afon lo na ngangu ti ngbâ na da ti lo. E gonda mingi tongana aChrétien ti laso, so ayeke na nzobe nga na ndoye, afa mara ti yambango azo tongaso!​—aRomain 12:13; 1 Pierre 4:9.

I amaseka, e yeke nga na bezoin ti i

¹⁴ Kongregation ti aChrétien abâ gigi na lege ti Jésus Christ, Molenge ti Nzapa, so bê ti lo asi na ndoye. Teti so lo yeke na nzobe, bê ti azo anzere mingi ti duti na tele ti lo. Mbeni lâ, tongana ambeni zo ato nda ti ga na amolenge ti ala na Jésus, adisciple ti lo agi lani lege ti tomba ala. Me Jésus atene: “I zia akete molenge aga na Mbi, i gbanzi ala pëpe, teti royaume ti Nzapa ayeke ti azo so ayeke tongana amolenge so. Biani, Mbi tene na i, zo so akamata royaume ti Nzapa tongana kete molenge pëpe, fade lo gue na yâ ni kete pëpe.” (Marc 10:13-15). Tongana e ye ti wara adeba nzoni ti Royaume, a lingbi e duti na tâ be-ti-molenge na e zia si a fa ye na e tongana akete molenge. Jésus afa so lo ye akete molenge na mungo ala na tïtî lo nga na ziango maboko ti lo na ndo ala (Marc 10:16). Me i amaseka, ti i ayeke tongana nyen laso? Zia i hinga biani so e ye ala na e yeke na bezoin ti ala na yâ ti kongregation.

¹⁵ So Jésus ade maseka, lo fa so lo ye Nzapa nga na Mbeti ti Lo. Tongana lo yeke lani na ngu 12, Jésus nga na babâ na mama ti lo, Joseph na Marie, alondo na Nazareth ala gue na Jérusalem ti sala matanga ti Pâque. Na lege ti kiringo ti ala, babâ na mama ti Jésus abâ so lo yeke na popo ti azo so ayeke kiri legeoko na ala pëpe. Na nda ni, ala wara lo na yâ mbeni oko ti ada ti temple ni, lo yeke duti na lo yeke mä awafango-ye ti aJuif na lo yeke hunda tënë na ala. So Joseph na Marie ahinga pëpe ndo so ala lingbi ti wara lo dä, na dongo bê Jésus ahunda: “I hinga pëpe a yeke ngbanga ti Mbi ti sala kusala ti Babâ ti Mbi?” Lo nga na babâ na mama ti lo, ala kiri na kodoro, lo mä yanga ti ala na lo ngbâ ti maï na ndara nga na mitele (Luc 2:40-52). So tâ pendere tapande si Jésus azia teti amaseka ti e! Biani, a lingbi ala mä yanga ti ababâ na mama ti ala na ala gi ti manda ye na ndo aye ti yingo.​—Deutéronome 5:16; aEphésien 6:1-3.

¹⁶ Mo so mo yeke maseka, peut-être mo yeke fa ye na ndo Jéhovah na ekole nga da na da na tele ti babâ na mama ti mo (Esaïe 43:10-12; Kusala 20:20, 21). Na ndembe so Jésus ayeke fa lani tënë na lo yeke zi kobela na tele ti azo na yâ temple ngoi kete kozoni na kuâ ti lo, ambeni molenge ti koli adë kongo: “Hosanna na Molenge Ti David!” Na mango ye so, bê ti aprêtre nga na ti ascribe aso mingi, ala tene: “Mo mä tënë so ala yeke tene?” Jésus akiri tënë na ala: “Biani; i diko na Mbeti lâ oko pëpe? Na lege ti tënë so asigigi na yanga ti amolenge na ti ala so ade ti nyon me, Mo sala si tënë ti merci aga ye so alingbi kue.” (Matthieu 21:15-17). Legeoko tongana amolenge so, i amaseka na yâ ti kongregation, i yeke na kota matabisi ti sepela Nzapa nga na Molenge ti lo. E yeke na bezoin ti i na tele ti e tongana awafango tënë ti Royaume.

Tongana aye ti ngangu asi

¹⁷ Atâa dutingo ti e ayeke so wa, ndoye ayeke pusu e ti mû maboko na afon e aChrétien so ye atia ala (Jean 13:34, 35; Jacques 2:14-17). Ndoye so lo yeke lani na ni teti aita ti lo ti koli na ti wali so ayeke na Judée apusu Paul ti leke aye si a ro nginza ndali ti ala na popo ti akongregation so ayeke na Achaïe, Galatie, Macédoine, nga na sese ti Asie. Aye ti ngangu so a sala na adisciple ti Jérusalem, awusuwusu na yâ ti kodoro ni, nga na nzara alingbi ti duti ye so Paul ahiri ni “pono,” “ye ti vundu,” na ‘futingo ti ye ti [ala]’. (aHébreu 10:32-34; Kusala 11:27–12:1). Tongaso, lo bâ lege ti nginza so a ro ndali ti aChrétien ti Judée so ayeke na nzinga.​—1 aCorinthien 16:1-3; 2 aCorinthien 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.

¹⁸ Mungo ye so azo amû na bê ti ala kue teti azo ti bê vulu ti Judée afa so mbeni songo ti ita atingbi awakua ti Jéhovah so ayeke aJuif nga ala so ayeke azo ti ambeni mara nde. Kangbingo anginza so azi nga lege na aChrétien so ayeke azo ti amara nde ti fa na afon ala awavorongo Nzapa na Judée, bê ti kiri singila ti ala teti gbâ ti aye ti yingo so ala wara na mbage ti ala. Tongaso, a kangbi aye na lege ti mitele nga na ti yingo (aRomain 15:26, 27). Legeoko nga, a yeke na bê kue nga na ndoye si a mû a-offrande laso teti afon wavorongo Nzapa so ye atia ala (Marc 12:28-31). E yeke na bezoin ti amba ti e na yâ ye so nga, si a kangbi aye ti tene “zo so ayeke na ye mingi pëpe, ye atia lo ahon ndo ni pëpe.”​—2 aCorinthien 8:15, NW.

¹⁹ Teti so e hinga so aChrétien ayeke na bezoin ti amba ti ala, e yeke ndulu ti mû maboko hio na aita ti e ti koli na ti wali na yâ mabe. Na tapande, bâ ye so asi lani na kodoro ti Salvador, na tongo nda ti ngu 2001, tongana sese ayengi ngangu nga tongana asese so ayeke na tele ti ahoto atuku. Mbeni tondo atene: “Aita alondo na ambage kue ti Salvador ti mû maboko. Aita ti Guatemala, ti Amerika, na ti Canada aga ti mû maboko na e. . . . A yô hio na nduzu ada ahon 500 nga na apendere Da ti Royaume 3. Ngangu kua so aita ni asala maboko na maboko asala kota tënë ti témoin na yâ kodoro ni so.”

²⁰ Mbeni tondo alondo na Afrika ti Mbongo atene: “Akota moa so abuba kota mbage ti Mozambique andu nga aita ti e aChrétien mingi. Filiale ti Mozambique aleke lani ti bâ lege ti mingi ti aye so atia ala. Me ala hunda ti tene e tokua anzoni bongo so a yü awe na aita so ye atia ala so. E bungbi gbâ ti abongo, na e zia ni na yâ ti ambeni kota kutukutu so yâ ni ayo mètre 12 ti tokua ni na aita ti e ti Mozambique.” Biani, na yâ alege so nga, e yeke na bezoin ti amba ti e.

²¹ Tongana ti so e tene kozoni awe, ambage kue ti tele ti zo ayeke kota ye mingi. A yeke nga legeoko tongaso na yâ ti kongregation ti aChrétien. Azo ni kue ayeke na bezoin ti amba ti ala. Ala yeke nga na bezoin ti ngbâ ti sala kusala na yâ beoko. Article ti peko ayeke fa ande ambeni ye ni so a lingbi ti sala si a duti tongaso.

Fade mo kiri tënë tongana nyen?

• Ye nyen e bâ ayeke oko na ndo tele ti zo nga na kongregation ti aChrétien?

• Na ngoi so afon ala awamabe ahunda maboko, akozo Chrétien asala ye lani tongana nyen?

• Ambeni tapande ti azo na yâ Bible so afa so aChrétien ayeke na bezoin ti amba ti ala nga so ala mû maboko na popo ti ala ayeke so wa?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1. Tënë wa mbeni bakari atene na ndo tele ti zo?

2. Ye nyen e bâ ayeke oko na ndo tele ti zo nga na kongregation ti aChrétien?

3. Tongana nyen aEphésien 4:25 afa so aChrétien ayeke na bezoin ti amba ti ala?

4. Na alege wa a lingbi ti mû maboko na afini zo?

5. Aquilas na Priscille amû lani maboko na Paul tongana nyen?

6. Mungo maboko wa Apollos awara ni lani?

7. Azo ti Philippes asala lani ye tongana nyen na ngoi so afon ala aChrétien ahunda maboko na lege ti mitele?

8. Epaphrodite afa lani mara ti bibe wa?

9. Aristarque azia tapande wa?

10. Tapande wa Pierre azia ndali ti a-ancien?

11. Tongana e gbu li ti e na ndo bibe ti Timothée, ye ti nzoni wa e lingbi ti wara?

12. Ye nyen e lingbi ti manda na lege ti tapande ti Dorcas?

13. Lydie afa so lo bi bê lani na afon lo aChrétien tongana nyen?

14. Jésus Christ asala lani ye na amaseka tongana nyen?

15. Ye nyen e manda na ndo fini ti Jésus so afa ni na Luc 2:40-52, nga tapande wa lo zia teti amaseka?

16. (a) Tënë wa ambeni molenge-koli atene na kongo na ngoi so Jésus ayeke fa lani tënë na temple? (b) Matabisi wa aChrétien so ayeke amaseka ayeke na ni laso?

17, 18. (a) Ngbanga ti nyen Paul aleke ti tene a ro nginza teti aChrétien ti Judée? (b) Mungo nginza na bê kue teti awamabe ti Judée asala lani nyen na ndo aChrétien so ayeke aJuif nga ala so ayeke azo ti ambeni mara nde?

19, 20. Mû mbeni tapande ti fa tongana nyen azo ti Jéhovah ayeke mû maboko tongana mbeni ye ti ngangu asi.

21. E yeke bâ ande nyen na article ti peko?

[Foto na lembeti 10]

Aquilas na Priscille abi bê lani na amba ti ala

[Afoto na lembeti 12]

Tongana ye ti ngangu asi, azo ti Jéhovah amû maboko na popo ti amba nga na ambeni zo