E kpengba tele na popo ti e

“Azo so mbilimbili aga ye ti mungo maboko so akpengba mbi.”​—ACOLOSSIEN 4:11, NW.

A LINGBI ti duti sioni ti ga kamarade ti mbeni zo so ayeke bâ pasi na da ti kanga, même tongana a kanga kamarade ti mo ni senge senge. Akota zo ti da ti kanga ni alingbi ti duti na kite na ndo ti mo, ala yeke bâ salango ye ti mo nzoni ti hinga wala mo sala mbeni ye so ake ndia. Ni la, a hunda bê so akpengba ti bata songo ti mo na kamarade ti mo ni nga ti gue ti bâ lo na da ti kanga.

² Ye oko, a yeke biani ye so ambeni kamarade ti bazengele Paul asala lani ahon fadeso ngu 1 900 awe. Ala sala mbito pëpe ti gue ti bâ Paul na da ti kanga ti mû na lo dengo bê nga na atënë ti mungo ngangu so lo yeke na bezoin ni, na ti kpengba lo na lege ti yingo. Akamarade be-ta-zo so ayeke azo wa? Na ye nyen e lingbi ti manda na ndo dutingo na bê so akpengba, dutingo be-ta-zo nga na salango ye ti ala tongana tâ kamarade?​—aProverbe 17:17.

“Ye ti mungo maboko so akpengba” zo

³ Zia e kiri ndulu na ngu 60. Bazengele Paul ayeke na da ti kanga na Rome ndali ti so a bi tënë ti wataka na li ti lo. A tene lo yeke zo ti bingo wusuwusu na yâ ti kodoro (Kusala 24:5; 25:11, 12). Ti sala tënë ti maboko so ala mû na lo, Paul agboto lê na ndo aChrétien oku so: Tychique, watokua ti lo mveni so alondo na mbage ti Asie nga “fon [ lo] boi na yâ Seigneur”; Onésime, “tâ ita so [ lo] ndoye lo mingi” so alondo na Colosses; Aristarque, mbeni zo ti Macédoine so alondo na Thessalonique nga so, na mbeni ngoi, lo yeke lani “fon [Paul] na yâ kanga”; Marc, sewa ti Barnabas, mba ti Paul na yâ kusala ti missionnaire nga wasungo Évangile so ayô iri ti lo; na Justus, mbeni oko ti amba ti bazengele Paul “na yâ kusala ti royaume ti Nzapa”. Na ndo ala oku so, Paul atene: “Azo so mbilimbili aga ye ti mungo maboko so akpengba mbi.”​—aColossien 4:7-11, NW.

⁴ Paul asala mbeni kpengba tënë na ndo maboko so akamarade be-ta-zo ti lo so amû na lo. Lo sala kusala na mbeni tënë ti Grec (pa·re·go·riʹa) so a kiri peko ni na “ye ti mungo maboko so akpengba” zo, so na yâ ti Bible, a yeke wara ni gi na yâ ti versê so. Anda ti tënë so ayeke mingi, na a yeke sala kusala na ni mbilimbili na ndo aye so andu ayorö ti kaïngo na kobela.a A lingbi ti kiri pekoni na ‘zingo vundu, zingo songo ti ye, dengo bê wala hungo tele.’ Paul ayeke na bezoin ti ye ti mungo ngangu na zo so. Na akoli oku so amû ni na lo.

Nda ni so Paul ayeke na bezoin ti “ye ti mungo maboko so akpengba” zo

⁵ Bê ti ambeni zo alingbi ti dö ti bâ so Paul, mbeni bazengele, ayeke na bezoin ti ye ti mungo ngangu na zo. Ye oko, lo yeke lani na bezoin ni biani. A yeke tâ tënë so Paul ayeke na mabe so akpengba, na lo sigigi na yâ gbâ ti asalango ye ti ngangu, tongana pika mingi so lo wara, gango ndulu na kuâ fani mingi nga ambeni sana nde (2 aCorinthien 11:23-27). Me, lo yeke zo, na ngoi na ngoi azo kue ayeke na bezoin ti wara dengo bê nga na mabe so akpengba na lege ti mungo maboko ti ambeni zo. A yeke nga tâ tënë na ndo ti Jésus. Na ndangba bï ti fini ti lo, mbeni ange asi na lo na yaka ti Gethsémané na “lo sala si Lo wara ngangu.”​—Luc 22:43.

⁶ Paul ayeke nga na bezoin ti ye ti mungo ngangu na zo. Na ngoi so lo si na Rome tongana zo ti kanga, azo ti mara ti lo ayamba lo na wâ pëpe. Mingi ni, aJuif so ake ti yeda na tokua ti Royaume. Na peko ti so akota zo ti aJuif ague abâ Paul na ndo so a kanga lo dä, tondo so ayeke na buku ti Kusala atene: “Ambeni amä na bê na tënë so lo tene, na ambeni ake. Ala sala songo na tënë so na popo ti ala pëpe, na ala yeke gue.” (Kusala 28:17, 24, 25). Bâ tongana nyen bê ti Paul aso ndali ti so ala kiri singila pëpe teti grâce ti Nzapa! Akpengba tënë ti bê ti lo na ndo tënë so asigigi polele na yâ mbeti so lo tokua na kongregation ti Rome ngoi kete na pekoni: “Mbi yeke na vundu mingi, na bê ti mbi ayeke na vundu lakue. A ngbâ kete, mbi ye ti ga ye ti zonga, si a kangbi mbi na Christ teti aita ti mbi, asongo ti mbi na lege ti mitele.” (aRomain 9:2, 3). Ye oko, na Rome, lo wara lani atâ kamarade so ayeke be-ta-zo so, na lege ti kpengba-be nga na ndoye ti ala, adë bê ti lo. Ala yeke atâ ita ti lo ti yingo.

⁷ Na lege wa aita oku so afa biani so ala yeke ye ti mungo maboko so akpengba zo? Ala kpe Paul pëpe ngbanga ti so a kanga lo. Nde na so, na bê kue nga na ndoye, ala mû tele ti ala mveni ti sala na Paul, na salango akua so lo mveni lo lingbi pëpe ti sala teti so a kanga lo. Na tapande, ala sala kua tongana awatokua ti Paul ti gue na ambeti so lo sû nga na ambeni tokua ti yanga teti akongregation nde nde. Ala ga na atondo so amû wâ na bê na Paul na ndo nzoni duti ti aita ti Rome na ti ambeni ndo nde. A lingbi ti tene so ala wara nga ambeni ye so Paul ayeke na bezoin ni tongana bongo ti dê, ambeti so a ngongbi nga na agbakuru ti sungo na mbeti (aEphésien 6:21, 22; 2 Timothée 4:11-13). Akusala so kue ti mungo maboko amû ngangu nga amû wâ na bazengele ni so ayeke na da ti kanga, si, na pekoni, lo nga kue lo lingbi ti duti “ye ti mungo maboko so akpengba” ambeni zo nga na akongregation.​—aRomain 1:11, 12.

Lege ti duti “ye ti mungo maboko so akpengba” zo

⁸ Ye wa e lingbi ti manda na lege ti tondo ti Paul na amba ti lo oku so? Zia e bâ mbeni ye ti manda oko so ayeke nde: A hunda bê so akpengba nga na bibe ti gbanzingo ye na tele ti mû maboko na ambeni zo na yâ ye ti ngangu. Nga, a hunda tâ be-ti-molenge ti hinga so e lingbi ti hunda ti wara mungo maboko na yâ angoi ti vundu. Paul atene gi pëpe so lo yeke na bezoin ti mungo maboko, me lo yeda na ni na nzobe, nga lo gonda azo so amû ni na lo. Ti lo, ti yeda na mungo maboko ti ambeni zo ayeke pëpe fä ti wokongo wala ye ti kamene. E nga kue, a lingbi e duti na oko bango ndo so. Ti e, ti tene so e yeke na bezoin lâ oko pëpe ti mungo maboko so ayeke kpengba zo, a ye ti fa so ngangu ti e ahon ngangu ti zo. Girisa pëpe, tapande ti Jésus afa so atâa mbeni zo ayeke mbilimbili-kue, ngoi na ngoi lo lingbi ti hunda mungo maboko.​—aHébreu 5:7.

⁹ Aye ti nzoni alingbi ti ga tongana aita so amû li ni ayeda so ala yeke na akatikati nga so ala yeke na bezoin ti mungo maboko ti azo (Jacques 3:2). Yengo dä na aye tongaso ayeke kpengba songo na popo ti azo so amû li ni na ala so ayeke na gbe ti ala, na ayeke maï be-ti-ndoye nga na salango lisoro polele. Dutingo na tâ be-ti-molenge ti azo so ayeke ndulu ti yeda na mungo maboko ayeke ga mbeni ye ti manda teti ambeni zo so ayeke na yâ ti mara dutingo so. A yeke fa so azo so amû li ni ayeke mbilimbili-kue pëpe na a lingbi ti ga ndulu na ala.​—Zo-ti-fa-tene 7:20.

¹⁰ Na tapande, a lingbi ti duti ngangu pëpe na amolenge ti yeda na mungo maboko ti ababâ na mama ti ala ti hon ndo ti akpale na atara, tongana ala hinga so ababâ na mama ti ala awara lani a-oko kpale so na ngoi so ala de molenge (aColossien 3:21). Tongaso, mbeni ye ti kanga lege na nzoni lisoro na popo ti babâ wala mama na molenge ayeke dä pëpe. Ye so asala si ababâ na mama alingbi ti kangbi nzoni mingi akode ti lekengo na akpale so aluti na ndo Bible, na amolenge ni alingbi ti duti ndulu mingi ti yeda na ni (aEphésien 6:4). Legeoko nga, tongana ala hinga so a-ancien ayeke tiri nga na akpale, ambito na agingo bê, azo ti yâ ti kongregation ayeke duti ande ndulu mingi ti wara mungo maboko ti ala (aRomain 12:3; 1 Pierre 5:3). Ge nga, a yeke zi lege na nzoni lisoro so, na yâ ni, a lingbi ti mû nzoni wango so aluti na ndo Bible, na ye so alingbi ti kpengba mabe ti zo. A lingbi e girisa pëpe so aita ti e ti koli na ti wali ayeke na bezoin ti tene a kpengba ala laso mingi ahon ti kozo.​—2 Timothée 3:1.

¹¹ Atâa ndo so e lango dä, zo so e yeke wala ngu ti e ayeke oke, ngoi na ngoi e kue e yeke tingbi na akpale ti gigi, teti a yeke aye so asi na azo kue (Apocalypse 12:12). Akpale ti gigi so ayeke sala ngangu na ndo tele wala bibe ti e ayeke fa tâ ngele ti mabe ti e. Angangu kpale so alingbi ti si na place ti kua, na ekole, na yâ ti sewa wala na yâ ti kongregation. Mbeni kota kobela wala mbeni kota vundu alingbi ti duti na gunda ni. Tongana, na nzobe, koli wala wali ti e, mbeni ancien wala kamarade awa e na lege ti anzoni tënë nga na akusala ti mungo maboko, a lingbi ti duti tâ ye ti dengo bê. A yeke tongana mbeni pommade so a zia ni na ndo mbeni mbage ti tele so asara. Tongaso, tongana mo bâ so mbeni oko ti aita ti mo ayeke na yâ ti mara kpale so, duti ye ti mungo maboko so akpengba lo. Wala tongana mbilimbili ngangu kpale ayeke ne mo, hunda mungo maboko na mbage ti azo so akpengba na lege ti yingo.​—Jacques 5:14, 15.

Lege so kongregation alingbi ti mû maboko

¹² Azo kue na yâ ti kongregation, même amaseka, alingbi ti sala mbeni ye ti kpengba azo. Na tapande, guengo ti mo lakue na abungbi nga na fango tënë ayeke kpengba mabe ti azo (aHébreu 10:24, 25). Lutingo ti mo ngangu na yâ kusala ti nzoni-kue ayeke fä ti dutingo be-biani ti mo na Jéhovah, na ayeke fa so mo lango pëpe na lege ti yingo atâa akpale so mo yeke tiri na ni (aEphésien 6:18). Lutingo ngangu so alingbi ti kpengba azo.​—Jacques 2:18.

¹³ Ngoi na ngoi, angangu so gigi ayeke sala na ndo ti e wala ambeni kpale nde alingbi ti sala si e kiri na peko wala e zia ti mû mbage na fango tënë (Marc 4:18, 19). Peut-être azo so azia ti fa tënë a ninga awe aga na abungbi mbeni pëpe. Ye oko, ndoye teti Nzapa alingbi ti ngbâ na yâ bê ti ala. A lingbi ti sala nyen ti kpengba mabe ti ala? A-ancien alingbi ti mû maboko na ala na nzobe na guengo ti bâ ala (Kusala 20:35). A lingbi nga ti hunda na ambeni zo ti yâ ti kongregation ti mû nga maboko. Avizite ti ndoye tongaso alingbi ti duti tâ yorö ni ti kiri ti leke ala so awoko na yâ mabe.

¹⁴ Bible awa e ti “lungula vundu ti ala so bê ti ala anze, [ti] sala na ala so ayeke na ngangu pëpe”. (1 aThessalonicien 5:14). Peut-être “ala so bê ti ala anze” abâ so ala yeke na mbito, na ala lingbi pëpe ti hon ndo ti akpale so ala yeke na gbele ni sân mungo maboko ti azo. Mo lingbi ti duti zo ti mû maboko na ala? A lingbi ti kiri na peko ti tënë, “sala na ala so ayeke na ngangu pëpe” na “gbu nzoni” wala “ngbâ ndulu mingi na tele ti” ala so awoko. Jéhovah ayekia angasangbaga ti lo kue na lo ndoye ala. Lo yeke bâ ala pëpe tongana mbeni ye so ngele ni ayeke kete, nga lo ye pëpe si mbeni agirisa. Mo lingbi ti mû maboko na kongregation ti “gbu nzoni” ala so awoko na lege ti yingo juska ala wara ngangu?​—aHébreu 2:1.

¹⁵ Mbeni ancien asala vizite na mbeni koli na wali so azia ti fa tënë a sala ngu omene. Ancien ni asû na mbeti: “Nzobe na bingo bê na ndoye so kongregation kue afa ni na mbage ti ala asala ngangu mingi na ndo ti ala. Ye so apusu ala ti kiri na yâ ti kundu ni.” Ita-wali ni atene nyen na ndo azo ti kongregation so ayeke gue lani ti bâ lo? “Ye so amû lani maboko na e ti kiri ti wara wâ ti e ayeke so aita-koli na aita-wali so aga ti bâ e afa lâ oko pëpe na gigi bibe ti fango ngbanga wala ti kasango ndo na mbage ti e. Nde na so, ala gi ti gbu nda ti ye, na ala mû atënë ti mungo ngangu na zo so aluti na ndo Bible.”

¹⁶ Biani, tâ Chrétien ayeke na ngia ti duti mbeni ye ti mungo maboko so akpengba zo. Nga, tongana aye agbian na yâ fini ti e, e lingbi ti ga azo so ayeke wara mungo maboko ti ambeni ita. Ti tâ tënë ni, a lingbi ti si so aita ti e ayeke duti dä lakue pëpe na ngoi so e yeke na bezoin ti mungo maboko. Ye oko, mbeni Lingu ti ngangu ayeke dä lakue, mbeni zo so ayeke lakue ndulu ti mû maboko: Jéhovah Nzapa.​—Psaume 27:10.

Jéhovah, kota Lingu ti ngangu ahon kue

¹⁷ Na ngoi so a kanga lo na ndo keke, Jésus atene na kongo: “Babâ, Mbi zia yingo ti Mbi na tïtî Mo.” (Luc 23:46). Na lo kui. Gi na yâ ti angbonga so ahon kozoni, a gbu lo, nga akamarade ti lo so ayeke ndulu mingi na lo azia lo na ala kpe teti mbito asala ala (Matthieu 26:56). Jésus angbâ gi lo oko nga na mbeni Lingu ti ngangu so ayeke gi oko: Babâ ti lo ti yayu. Ye oko, peko ti ziango bê ti lo kue na Jéhovah angbâ senge pëpe. A futa dutingo be-biani ti Jésus na mbage ti Babâ ti lo na lege so Jéhovah mveni amû maboko na lo na be-biani.​—Psaume 18:26; aHébreu 7:26.

¹⁸ Na yâ kusala ti lo na sese ge, Jéhovah amû lani na Molenge ti lo ye so lo yeke na bezoin ni ti bata be-biani ti lo juska na kuâ. Na tapande, gi na peko ti batême ti lo, so aye ti fa tongo nda ti kusala ti lo, Jésus amä go ti Babâ ti lo so afa yengo dä nga na ndoye ti Lo na mbage ti lo. Tongana Jésus ayeke na bezoin ti mungo maboko, Jéhovah ayeke tokua lani a-ange ti kpengba lo. Na ngoi so Jésus ayeke na gbele kota tara na nda ti fini ti lo ge na sese, Jéhovah amä nzoni asambela so lo tene ni na totongo na ngule. Biani, aye so kue ayeke lani mbeni ye ti mungo maboko so akpengba Jésus.​—Marc 1:11, 13; Luc 22:43.

¹⁹ Jéhovah aye nga ti duti kozo Lingu ti ngangu ti e (2 Chronique 16:9). Tâ Lingu ti kota ngangu kue alingbi ti ga mbeni ye ti mungo maboko so akpengba e na ngoi so e yeke na bezoin ni (Esaïe 40:26). Bira, nzinga, kobela, kuâ wala awokongo ti e mveni alingbi ti sala si e yeke na kota gingo bê. Tongana atara aye ti hon ngangu ti e tongana ‘wato ti ngangu’, Jéhovah alingbi ti duti ngangu ti e (Psaume 18:18; Exode 15:2). Lo yeke na mbeni ngangu ye ti mungo maboko teti e: yingo vulu ti lo. Na lege ti yingo ti lo, Jéhovah alingbi ti mû “ngangu na zo so anze”, si lo lingbi “ma na nduzu na kpangbi tongana angualo”.​—Esaïe 40:29, 31.

²⁰ Yingo ti Nzapa ayeke ngangu so ahon tanga ti angangu kue na yâ dunia. Paul atene: “Mbi lingbi sala ye kue na yâ Lo so asala si mbi wara ngangu.” Biani, Babâ ti e ti yayu so asi na ndoye alingbi ti mû na e “ngangu so ahon ti senge ni”, si e gbu ngangu na gbele akpale kue so asala sana na zo juska lo “sala si ye kue aga fini” na yâ Paradis so lo mû zendo ni, na so aga tâ ndulu mingi.​—aPhilippien 4:13; 2 aCorinthien 4:7, NW; Apocalypse 21:4, 5.

[Kete tënë na gbe ni]

Mo dabe mo na ni?

• Tongana nyen aita ti Rome afa so ala yeke “ye ti mungo maboko so akpengba” Paul?

• Na alege wa e lingbi ti duti “ye ti mungo maboko so akpengba” zo na yâ kongregation?

• Tongana nyen Jéhovah ayeke kota Lingu ti ngangu ti e?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1, 2. Atâa akpale, ngbanga ti nyen a lingbi akamarade ti Paul ague abâ lo na da ti kanga?

3, 4. (a) Akamarade oku ti Paul ayeke azo wa, na ala ga nyen teti lo? (b) “Ye ti mungo maboko so akpengba” zo ayeke nyen?

5. Atâa so lo yeke bazengele, ye wa Paul ayeke na bezoin ni? Ngoi na ngoi, azo kue ayeke na bezoin ti ye wa?

6, 7. (a) Na Rome, azo wa amû vundu na Paul, na azo wa amû wâ na lo? (b) Akusala ti mungo maboko wa aita Chrétien ti Paul asala teti lo ti fa na gigi so ala yeke “ye ti mungo maboko so akpengba” zo?

8. Ye nyen e lingbi ti manda na lege ti tapande ti Paul ti yeda na tâ be-ti-molenge so lo yeke na bezoin ti “ye ti mungo maboko so akpengba” zo?

9, 10. Aye ti nzoni wa alingbi ti si tongana mbeni zo ayeda so lo yeke na bezoin ti mungo maboko? Ye so ayeke sala ngangu wa na ndo tanga ti azo ti sewa ni nga na kongregation?

11. Ngbanga ti nyen laso azo mingi ayeke na bezoin ti “ye ti mungo maboko so akpengba” zo?

12. Ye wa zo oko oko na yâ ti kongregation alingbi ti sala ti kpengba azo?

13. Ngbanga ti nyen ambeni ayeke zia ti fa tënë? Na a lingbi ti sala nyen ti mû maboko na ala?

14, 15. Na ndo tënë ti kpengbango zo, wango wa Paul amû? Fa tapande ti mbeni kongregation so asala ye alingbi na wango so.

16. Zo wa ayeke lakue ndulu ti mû maboko na azo so ayeke na bezoin ni?

17, 18. Na alege wa Jéhovah akpengba lani Molenge ti lo, Jésus Christ?

19, 20. Tongana nyen e lingbi ti hinga biani so fade Jéhovah ayeke mû ngangu na e na ngoi so e yeke na bezoin ni?

[Foto na lembeti 18]

Aita afa so ala yeke “ye ti mungo maboko so akpengba” Paul na mungo maboko na lo na be-biani, na tenengo atënë so akpengba zo nga na salango kua teti lo

[Foto na lembeti 21]

A-ancien amû li ni na yâ mungo ngangu na kundu ni